Marek Maciantowicz - Potencjał turystyczny Łuku Mużakowa

Marek Maciantowicz - Potencjał turystyczny Łuku Mużakowa

Położony na polsko-niemieckim pograniczu Łuk Mużakowa posiada unikalną budowę, niezwykle regularny kształt oraz specyficzną rzeźbę terenu, przez co jest uznawany za europejski fenomen przyrody nieożywionej. Struktura geologiczna Łuku Mużakowa powstała w czasie zlodowaceń południowopolskich, około 340 000 lat temu. W skali czasu geologicznego jest to wydarzenie bardzo młode. Dla porównania, powstanie mioceńskich węgli brunatnych, fałdowanych przez lodowiec mużakowski, miało miejsce około 20 milionów lat temu, a dinozaury pojawiły się na Ziemi około 237 milionów lat temu. W efekcie oddziaływania lodowców plejstoceńskich powstała struktura geologiczna w formie otwartej ku północy podkowy, odpowiadająca zarysowi małego języka lądolodu (tzw. lobu lodowcowego). Daje się ona wpisać w prostokąt o bokach od 20 do 25 km. Całkowita powierzchnia wzgórz morenowych wynosi około 170 km2. Łuk Mużakowa prawie centralnie podzielony jest głęboko wciętą doliną Nysy Łużyckiej na część niemiecką i polską. Wschodnie ramię moreny po stronie polskiej leży między Łęknicą a Tuplicami. Mimo niezbyt dużej względnej wysokości mużakowskiego wału morenowego (do 40 m), jego morfologia jest znacznie urozmaicona. Najwyższe wzniesienie Łuku Mużakowa (183,7 m n.p.m.) znajduje się w Brandenburgii, na północ od Friedrischshain koło Döbern. Park Mużakowski

W polskiej części najwyższe wzniesienie położone jest na północny-wschód od Nowych Czapli (182,8 m n.p.m.). W rejonie Olszyny poziom wody w Nysie znajduje się na wysokości 86 m n.p.m. W wyniku intensywnego rozwoju górnictwa, na około 50% powierzchni Łuku Mużakowa, naturalny krajobraz został znacząco przekształcony. Związane to było początkowo z podziemną, a później odkrywkową eksploatacją kopalin, szczególnie węgla brunatnego. Śladami dawnego górnictwa są zróżnicowane formy terenu, takie jak niecki czy rozległe wyrobiska po eksploatacji odkrywkowej, najczęściej wypełnione dzisiaj kwaśnymi wodami kopalnianymi. Obiekty te oraz towarzyszące im budowle kopalniane (szyby, techniczne budynki kopalni), zachowane są w różnym stopniu. Unikalne walory krajobrazu polskiej części Łuku Mużakowa, od roku 2001, chronione są w formie parku krajobrazowego, o powierzchni 18 200 ha. W dniu 17 września 2011 r. transgraniczny Łuk Mużakowa, w granicach Polski i Niemiec, jako pierwszy i jak dotąd jedyny obiekt tego typu w Polsce, uzyskał certyfikat przynależności do Sieci Geoparków Europejskich (EGN) oraz został włączony do Sieci Geoparków Światowych (GGN), jako 78 obiekt świecie. W GGN znajduje się obecnie 111 obiektów z 32 krajów (http://www.globalgeopark.org aktualność na 1.01.2015 r.), a w EGN znajdują się 64 obiekty z 22 krajów (http://www.europeangeoparks.org aktualność na 1.01.2015 r.). Najciekawsze obiekty znajdujące się w granicach geoparku, takie jak sztuczne i naturalne odsłonięcie pokładów węgla, różnokolorowe zbiorniki wodne, źródła wód żelazistych, głazy narzutowe, wydmy i inne twory przyrody nieożywionej, zostały połączone tematycznymi ścieżkami przyrodniczo-edukacyjnymi oraz szlakami turystycznymi i rowerowymi. Po stronie niemieckiej w rejonie Döbern (Brandenburgia) znajdują się szlaki tematyczne: Śladami dawnego górnictwa, Śladami przemysłu szklarskiego oraz położony w rejonie centrum edukacyjnego Jerischke Szlak wokół moreny Jerischke i doliną Nysy Łużyckiej. W polskiej części geoparku początkowo funkcjonowały tylko turystyczne szlaki rowerowe Łęknica Żary oraz Trzebiel Jasień oraz szlaki piesze, natomiast brak było ścieżki

edukacyjnej przybliżającej turyście zagadnienia związane z budową geologiczną tego miejsca oraz omawiające historię eksploatacji węgla brunatnego i innych surowców mineralnych na tym terenie. Lukę tą wypełnia obecnie ścieżka geoturystyczna Dawna kopalnia Babina znajdująca się w rejonie Łęknicy, zrealizowana przez Nadleśnictwo Lipinki, którą w pierwszym roku funkcjonowania odwiedziło ponad 15 000 osób. Wybudowana przy ścieżce drewniana wieża widokowa, stanowi obecnie lokalną atrakcję turystyczną. Wieża widokowa i punkt widokowy przy ścieżce geoturystycznej Infrastruktura turystyczna po polskiej stronie została znacząco rozbudowana w latach 2013-2014 w związku z realizacją projektu Przygoda z Nysą przygotowanego dla całego powiatu żarskiego przez Starostwo w Żarach. Oczywiście magnesem, który przyciąga najwięcej turystów jest Park Mużakowski w Łęknicy i Bad Muskau unikatowe dzieło sztuki ogrodniczej o wymiarze światowym, wpisane na listę UNESCO, stworzone przez Księcia Pücklera 200 lat temu. Książę wykorzystał malownicze ukształtowanie przełomowego odcinka Nysy Łużyckiej - tzw. genius loci (ducha miejsca). Szacuje się, że Park Mużakowski odwiedza rocznie około 300 tys. turystów. Na bazie tego zainteresowania można

rozbudowywać ofertę turystyczną opartą na atrakcjach geoturystycznych oraz historycznych i przyrodniczych regionu. Aktualnie istnieje duża dysproporcja pomiędzy rozmieszczeniem udostępnionych atrakcji turystycznych po polskiej stronie Łuku Mużakowa, które koncentrują się głównie w pobliżu Łęknicy. W północnej części, pomimo wielu potencjalnych atrakcji brak jest rozwiniętej infrastruktury turystycznej w postaci dróg dojazdowych, ścieżek, miejsc parkingowych i tablic informacyjnych. Poprowadzony po dawnym torowisku kolejowym, szlak rowerowy z Łęknicy do Tuplic stwarza dodatkową możliwość rozwoju turystycznego okolic Tuplic i Trzebiela. Obiektami, na bazie których można budować rozwój turystyczny północnej części Łuku Mużakowa są: miejscowość Trzebiel z zachowanych historycznym układem urbanistycznym z dużą liczbą zabytków, w tym z unikalną remontowaną obecnie szubienicą, miejscowość Tuplice, z zachowanymi śladami przemysłu ceramicznego i pojezierzem antropogenicznym, wydma paraboliczna przy Wielkim Stawie, tzw. Krzywy Las w pobliżu Bukowiny oraz skupisko rzadkich puszczańskich porostów w pobliżu Tuplic. Ciekawą tematyką wartą rozwinięcia, jest historia leśnych i cegielnianych kolejek wąskotorowych w okolicach Tuplic. Baszta obronna i szubienica w Trzebielu

Natomiast w południowej części Łuku Mużakowa istnieją jeszcze możliwości wyeksponowania obiektów w pobliżu Nowych Czapli, gdzie znajdują się ciekawe architektonicznie pozostałości elektrowni oraz najlepiej zachowane obudowy kopalnianych szybów tzw. upadowych. Bardzo interesująco rysuje się również perspektywa rozwoju turystyki podwodnej, na bazie niektórych zbiorników pokopalnianych w pobliżu Łęknicy.