SYTUACJA ŻYCIOWA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POLSCE BEATA CYTOWSKA
Strona formalna przepisy Rzeczywistość realizacja uwarunkowań prawnych i możliwości ludzkie Profilaktyka - wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju dzieci od 0 do 7 r.ż. Edukacja i wychowanie w integracji Edukacja włączająca w szkołach ogólnodostępnych Szkolnictwo specjalne Przygotowanie zawodowe Aktywność zawodowa Problemy życiowe dorosłych osób niepełnosprawnych
PROFILAKTYKA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI DZIAŁANIE SKIEROWANE NA NAJMŁODSZYCH Wczesna, wielospecjalistyczna, kompleksowa, skoordynowana i ciągła pomoc dziecku zagrożonemu niepełnosprawnością lub niepełnosprawnemu oraz jego rodzinie" (rządowy program pilotażowy 2005-2007) Założenia programu powstały w wyniku współpracy międzyresortowej (Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej) i organizacji pozarządowych pod auspicjami Rzecznika Praw Obywatelskich.
ZALETY Z PERSPEKTYWY DZIECKA I JEGO RODZICÓW: W jednym miejscu dostęp do wielu (potrzebnych dziecku) specjalistów Pomoc dostosowana do możliwości dziecka i jego rodziny Kompleksowa diagnoza orzekana przez zespół współdziałających ze sobą specjalistów Wspólnie nakreślony przez nich indywidualny program terapeutyczny dla dziecka, ewaluowany systematycznie Ciągłość oddziaływania, aż do momentu wyeliminowania zaburzeń lub, w trudniejszych przypadkach, objęcia stałym oddziaływaniem szkolnym
Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 4 kwietnia 2005r. Przewidziane dla małych dzieci do 7 r. ż. wykazujących zaburzenia w rozwoju Przewaga wspomagania pedagogiczno-psychologicznego wśród proponowanych form oddziaływań. Ograniczony limit czasu pracy z dzieckiem: 4-8 godz. tyg.
EDUKACJA I WYCHOWANIE W INTEGRACJI Uwarunkowania prawne od połowy lat 90-tych sprzyjają organizowaniu szkolnictwa integracyjnego. Wymagania wobec jednostek oświatowych zakładających oddziały integracyjne zostały określone w Zarządzeniu nr 29 MEN z 4 października 1993 w sprawie organizowania opieki nad uczniami niepełnosprawnymi, ich kształcenia w ogólnodostępnych i integracyjnych publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz organizacji kształcenia specjalnego, a potem znowelizowane i sprecyzowane przez Rozporządzenie MEN z 10 grudnia 1999
Wymogi stawiane placówkom tworzącym oddziały integracyjne: przyjmowanie dzieci na podstawie orzeczenia poradni psychologiczno pedagogicznej o potrzebie kształcenia specjalnego zmniejszona liczba dzieci (uczniów) w zespole (maks. 20 osób), w tym od 3 do 5 ze skierowaniem z ppp dodatkowy nauczyciel ze specjalnym przygotowaniem pedagogicznym, działalność w oparciu o program autorski, odpowiednie przygotowanie i wyposażenie placówki.
1. W przedszkolach integracyjnych dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych mają organizowaną pomoc psychologiczną, logopedyczną, korekcyjno kompensacyjną. Mogą też uczestniczyć w dodatkowych zajęciach rozwijających zainteresowania i zdolności, tak jak pozostałe dzieci. 3. Większość dzieci niepełnosprawnych nie jest izolowana przez rówieśników z grupy przedszkolnej, jednakże nie zachodzą między nimi bliskie relacje. 4. Nauczyciele oddziałów integracyjnych inicjując wspólną zabawę włączając w nią dzieci niepełnosprawne, zaś ich udział uzależniony jest od możliwości i preferencji poszczególnych podopiecznych. 5. Dzieci zdrowe w większości wykazują zrozumienie zachowań i upodobań niepełnosprawnych kolegów i koleżanek, reagują pozytywnie na proponowane przez nauczyciela zmiany czy modyfikacje wspólnej zabawy ze względu na potrzeby tych osób. 6. Podczas zabaw swobodnych w grupach 2-4 osobowych,dzieci niepełnosprawne są akceptowane pod warunkiem podporządkowania się regułom zabawy czy gry.
7. Większość dzieci zdrowych nie wykazuje negatywnych czy lękowych reakcji na przejawy choroby lub niepełnosprawności swoich rówieśników. W niektórych przypadkach zauważa się zachowania pomocowe. 8. Stosunek nauczycieli do dzieci niepełnosprawnych jest zwykle pozytywny, nie zauważa się faworyzowania tych osób. Postawy świadczące o wypaleniu zawodowym takie jak: niechęć, rozdrażnienie, złoszczenie się na dzieci, postrzegane u niektórych nauczycieli, przejawiane są wobec wszystkich podopiecznych w jednakowym stopniu. 9. Współpraca pomiędzy nauczycielem prowadzącym a wspomagającym przebiega zwykle prawidłowo. Zauważa się pozytywny stosunek wzajemny. W sytuacjach, w których brak nauczyciela wspomagającego drugi nauczyciel prowadzący poświęcał dzieciom niepełnosprawnym mniej uwagi. 10. W większości przypadków personel pomocniczy oraz dodatkowe osoby uczestniczące w zajęciach (rodzice, wolontariusze, studenci, praktykanci), wchodzi w pozytywne relacje z dziećmi specjalnej troski.
GIMNAZJALIŚCI Większość uczniów ma adekwatną wiedzę na temat integracji szkolnej. Potrafi określić osobę niepełnosprawną, choć mało wyraziście o czym świadczy rozdrobnienie cech wskazujących na niepełnosprawność i przypisywanie ich różnym uczniom w klasie, a nawet większości. Natomiast dziewczęta i chłopcy wymagający wspomagania w edukacji wykazują tendencję do bardziej wyrazistej i ostrzejszej charakterystyki niepełnosprawności, przez co ponad połowa nie identyfikuje się z takimi jednostkami. Grupa stanowiąca większość klasy z łatwością określa zalety i wady uczenia się w klasie integracyjnej, wskazując przewagę plusów nad minusami, zaś niepełnosprawni uczniowie po prostu lubią szkołę, co stanowi zarazem opowiedzenie się za kształceniem się w oddziale integracyjnym.
Gimnazjaliści bez wcześniejszych doświadczeń z integracją szkolną starają się nawiązać dobre relacje z kolegami wymagającymi specjalnej pomocy w nauce, jednakże dostrzegają istnienie wielu negatywnych postaw wobec tej młodzieży, także w swojej klasie. Gros uczniów wspomaganych czuje się dobrze w klasie integracyjnej. Niektórzy rozumieją swoje trudności, choć nie identyfikują ich z odrzuceniem przez grupę. Osoby te są zdecydowanie mniej tolerancyjne wobec niepełnosprawnych i większość nie chciałaby uczyć się z takimi kolegami, co nie powinno dziwić, gdyż sami nie postrzegają siebie jako niepełnosprawnych. Fakt ów może wiązać się z nie do końca prawidłowym rozumieniem problematyki niepełnosprawności.
Edukacja włączająca w szkołach ogólnodostępnych Ustawa o Systemie Oświaty z 7 września 1991 r. wraz ze zmianami Od 1997 r. obowiązek szkolny dla wszystkich dzieci w Polsce w wieku od 7 18 r. ż. Od 2005 r. obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne Rozporządzenie MENiS z 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednego typu do innego (odpowiedzialność szkół ogólnodostępnych za realizację obowiązku szkolnego dziecka z danego rejonu)
utrudnienia Brak przygotowania nauczycieli do pracy z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych Brak specjalistów i oferty zajęć wspomagających Bariery psychoemocjonalne, mentalne, architektoniczne
Szkolnictwo specjalne Prawo do edukacji wydłużone dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualna do 24 lat, dla uczniów z głęboką niepeł. intel. do 25 lat (od 3 r.ż.) Dla dzieci z innego typu niepełnosprawnością edukacja może być wydłużona o rok na każdym etapie kształcenia Minusy ośrodków szkolno wychowawczych (szkoła specjalna+internat)
Problemy i luki w rozwiązaniach edukacyjnych osób z niepełnosprawnością Orzecznictwo o potrzebie kształcenia specjalnego (pochopna diagnoza, zbyt rozwleczony proces diagnostyczny) Błędy w przyznawaniu nauczania indywidualnego dzieciom niepełnosprawnym Brak rozwiązań edukacyjnych dla dzieci z parcjalnymi zaburzeniami (MPDz) Schematyczne podejście do dziecka: nie liczenie się z jego potrzebami, możliwościami, skupienie się na brakach, zaburzeniach
Przygotowanie zawodowe Doradztwo zawodowe w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych rozporządzenie MENiS z 7 stycznia 2003 r. w sprawie udzielania i organizowania pomocy psychologiczno pedagogicznej uczniom szkół W Polsce 388 szkół zawodowych specjalnych, 19152 uczniów, ale kończy tylko 35%. 60 techników i liceów profilowanych specjalnych,1750 uczniów i też tylko ok. 30 % kończy. Do liceów specjalnych (49) uczęszcza 1297 uczniów i kończy zaledwie 20-25% DLACZEGO?
PRÓBA ODPOWIEDZI -sytuacja osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy -nieatrakcyjność wybranego zawodu lub kierunku kształcenia zawodowego -słaba motywacja do ukończenia szkoły zawężającej horyzonty -napotkane utrudnienia w edukacji
Aktywność zawodowa Zależy od stopnia niepełnosprawności orzeka Zespół ds.orzekania o niepełnosprawności ZUS lub powiatowy zespół orzeczniczy czy orzekanie bywa krzywdzące? Zatrudnienie na otwartym rynku pracy Zakłady Aktywizacji Zawodowej Warsztaty Terapii Zawodowej Zakłady pracy chronionej
Przeciwko dyskryminacji: Karta Praw Osób Niepełnosprawnych Znowelizowany kodeks pracy Ustawa o promocji zatrudniania i instytucjach rynku pracy Z 20 kwietnia 2004 r. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z 27 sierpnia 1997, ze zmianą z 20 grudnia 2002 Zmiana tendencji do orzekania o ubezwłasnowolnieniu całkowitym na rzecz częściowego oraz dążenie do maksymalnie pełnego zakresu korzystania z przynależnych praw Zmiana nomenklatury, wycofanie z nazw szkół i placówek określenia specjalna, świadectwa ukończenia klasy, szkoły bez stygmatów Edukacja społeczna!