Artur Bilski, Krzysztof Kowalczyk ELEMENTARZ BEZPIECZEŃSTWA POMORZA ZACHODNIEGO

Artur Bilski, Krzysztof Kowalczyk ELEMENTARZ BEZPIECZEŃSTWA POMORZA ZACHODNIEGO

Recenzent: prof. dr hab. UW Jacek Wojnicki Redakcja: Grażyna Szaraniec Infografika: Nobilis Media Skład i opracowanie graficzne: ZAPOL Sobczyk Sp.J. Fot. na okładce książki: Sławomir Głowacki Wydawca: Copyright: Wydawnictwo Nobilis Media, 2016 Sprzedaż wysyłkowa: e-mail: nobilismedia@gazeta.pl tel. 512 488 229 ISBN: 978-83 -62280-21 -6

Spis treściu Wstęp 5 I System bezpieczeństwa Krzysztof Kowalczyk 6 1. Bezpieczeństwo i jego typy 6 2. Zagrożenia dla bezpieczeństwa 12 3. Strategia bezpieczeństwa 24 4. Strategia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej 28 II Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej Artur Bilski 33 1. Zadania Sił Zbrojnych RP 33 2. Organizacja Sił Zbrojnych RP 37 3. Uzbrojenie Sił Zbrojnych RP 44 4. Użycie Sił Zbrojnych RP 48 5. Weterani 49 6. Najważniejsze święta Wojska Polskiego 50 III Międzynarodowe uwarunkowania bezpieczeństwa Polski Krzysztof Kowalczyk 51 1. Polska w zmieniającym się otoczeniu międzynarodowym 51 2. NATO jako kluczowy gwarant bezpieczeństwa Polski 54 3. Droga Polski do NATO 62 4. Wspólna Polityka Bezpieczeństwa Unii Europejskiej 65 5. Polskie Siły Zbrojne w operacjach poza granicami kraju 70 IV Województwo zachodniopomorskie w systemie bezpieczeństwa RP Krzysztof Kowalczyk 73 1. Pomorze Zachodnie podstawowe dane 73 2. Siły Zbrojne w regionie 74 3. Dowództwo Wielonarodowego Korpusu Północno -Wschodniego NATO 76 4. Administracja publiczna w systemie bezpieczeństwa regionu 77 5. Kształtowanie postaw proobronnych i edukacja na rzecz bezpieczeństwa w regionie 96 Słownik pojęć 102 Bibliografia 112 Stopnie funkcjonariuszy Policji i Państwowej Straży Pożarnej 114 Stopnie żołnierzy Wojska Polskiego 115

Wstęp 5 Zjawiska i procesy polityczne, społeczne oraz ekonomiczne, które zachodzą na świecie i w Europie w XXI wieku, wywierają wpływ na układ sił na arenie międzynarodowej. Powstanie organizacji Państwo Islamskie, akty terrorystyczne w Europie, masowy napływ imigrantów na nasz kontynent, wojna rosyjsko-ukraińska czy choćby kryzysy ekonomiczne w państwach strefy euro negatywnie wpływają na stan bezpieczeństwa europejskiego. Kwestia zapewnienia bezpieczeństwa swoim obywatelom przez poszczególne państwa nabiera zatem szczególnego znaczenia. Ten problem dotyczy również Polski, która jako kraj należący NATO i UE, z racji choćby swojego położenia geopolitycznego, narażona jest na różnego typu zagrożenia. W tym kontekście poszerzanie wiedzy o różnych aspektach bezpieczeństwa jest jednym z istotnych zadań państwa i obywateli. Zasadniczym celem książki jest przekazanie uporządkowanej wiedzy na temat współczesnych zagrożeń dla bezpieczeństwa, systemu bezpieczeństwa RP, roli Sił Zbrojnych w tym systemie, znaczenia NATO i UE jako gwarantów bezpieczeństwa Polski, a także systemu bezpieczeństwa Pomorza Zachodniego, ze szczególnym uwzględnieniem zadań organów administracji publicznej. Opracowanie zostało wzbogacone o liczne przykłady omawianych kategorii i pojęć z zakresu bezpieczeństwa. Publikacja składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym z nich scharakteryzowano pojęcie bezpieczeństwa i jego typy oraz przedstawiono katalog zagrożeń dla bezpieczeństwa i obowiązujące dokumenty w tej dziedzinie, z uwzględnieniem aktualnej Strategii bezpieczeństwa narodowego RP z 2014 r. W rozdziale drugim omówiono rolę Sił Zbrojnych w systemie bezpieczeństwa RP, ich organizację, zadania, liczebność i wyposażenie. Trzeci rozdział poświęcono syntetycznej analizie międzynarodowych uwarunkowań bezpieczeństwa RP, z uwzględnieniem głównych kierunków polityki zagranicznej Polski w zmieniającym się po 1989 r. otoczeniu międzynarodowym, znaczenia NATO jako kluczowego gwaranta bezpieczeństwa RP, wspólnej polityki bezpieczeństwa Europy Zachodniej po 1945 r., roli Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony oraz udziału Sił Zbrojnych RP w misjach poza granicami kraju (1989-2015). Rozdział czwarty przedstawia charakterystykę zachodniopomorskich aspektów systemu bezpieczeństwa, zawierającą podstawowe dane o województwie zachodniopomorskim i rozlokowanych w regionie Siłach Zbrojnych, opis powstania i znaczenia Dowództwa Korpusu Północno-Wschodniego w Szczecinie, zadania organów administracji publicznej w systemie bezpieczeństwa oraz kwestie związane z kształtowaniem postaw proobronnych i edukacji na rzecz bezpieczeństwa. Na końcu książki zamieszczono bibliografię, słowniczek pojęć i terminów związanych z bezpieczeństwem oraz wykaz stopni wojskowych obowiązujących w Siłach Zbrojnych RP. Autorzy składają podziękowania za udostępnienie materiałów Panom: Piotrowi Gabinowskiemu dyrektorowi Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego, Wojciechowi Goli kierownikowi Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego w Szczecinie, Mariuszowi Cyrulewskiemu oraz Instytutowi Politologii i Europeistyki Uniwersytetu Szczecińskiego, płk. Tomaszowi Szulejko ze Sztabu Generalnego WP, ppłk. Arturowi Goławskiemu z Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych oraz ppłk. Piotrowi Walatkowi z Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych. Autorzy dziękują też recenzentowi prof. dr hab. UW Jackowi Wojnickiemu z Instytutu Europeistyki Uniwersytetu Warszawskiego za wnikliwe i cenne uwagi, które przyczyniły się do nadania pracy jej ostatecznego kształtu. Artur Bilski Krzysztof Kowalczyk

SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Artur Bilski 33 1. Zadania Sił Zbrojnych RP System bezpieczeństwa państwa to z jednej strony siły i środki angażowane do wpływania na różnego rodzaju zagrożenia wewnętrzne i zewnętrzne dla państwa, z drugiej zespół instrumentów prawnych określających role i zadania każdego z komponentów tego systemu. Jednym z elementów systemu bezpieczeństwa państwa są niewątpliwie siły zbrojne, funkcjonujące w ramach obrony państwa i stojące na straży bezpieczeństwa narodowego. Ich działanie oparte jest na przepisach i dokumentach określających role i zadania oraz zasady współdziałania wojska z innymi elementami struktury państwa, które współtworzą. Zgodnie z obowiązującą Strategią bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Siły Zbrojne RP utrzymują gotowość do realizacji trzech rodzajów misji: zagwarantowania obrony państwa i przeciwstawienia się agresji w ramach zobowiązań sojuszniczych. Oznacza to konieczność utrzymania zdolności użycia wojsk do obrony i ochrony nienaruszalności granic RP, jak również w operacjach militarnych poza granicami kraju; udziału w operacjach reagowania kryzysowego i humanitarnych, co oznacza utrzymanie odpowiednich zdolności wojskowych do uczestniczenia w operacjach pokojowych i misjach stabilizacyjnych, prowadzonych przez NATO, Unię Europejską i Organizację Narodów Zjednoczonych; zapewnianie bezpieczeństwa wewnętrznego poprzez monitorowanie i ochronę przestrzeni powietrznej oraz wspieranie ochrony granicy lądowej i wód terytorialnych, a także prowadzenie działalności rozpoznawczej i wywiadowczej. Ważnym zadaniem jest również monitorowanie skażeń promieniotwórczych, chemicznych i biologicznych na terytorium kraju, a także oczyszczanie terenu z materiałów wybuchowych i przedmiotów niebezpiecznych pochodzenia wojskowego. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej to wyspecjalizowany organ państwa, przeznaczony do ochrony i obrony jego interesów poprzez wykorzystywanie go jako czynnika odstraszania przed agresją lub w razie konieczności prowadzenia walki zbrojnej do momentu osiągnięcia założonego celu politycznego.

34 Siły zbrojne jako kluczowy element systemu obronnego RP służą zapewnieniu bezpieczeństwa i ochrony interesów państwa. Jednocześnie co ważne uczestniczą w realizacji zobowiązań sojuszniczych oraz zapewnianiu bezpieczeństwa zbiorowego w Europie, zgodnie z umowami międzynarodowymi i w ramach organizacji, których Polska jest członkiem. Jako że Siły Zbrojne RP są jednym z istotniejszych elementów Sojuszu Bojowy Wóz Piechoty używany przez polski batalion w Bośni i Hercegowinie Północnoatlantyckiego, trwający Fot. Jacek Uliński obecnie proces modernizacji armii musi uwzględniać wymóg kompatybilności z armiami pozostałych państw NATO. To z tego powodu od momentu rozwiązania Układu Warszawskiego w 1991 r. rola Sił Zbrojnych zmienia się i ewoluuje, dostosowując do nowych zagrożeń i konieczności zapewnienia kolektywnej obrony w ramach NATO, co w praktyce oznacza potrzebę stałego, roboczego współdziałania z innymi armiami Sojuszu. W dokumentach NATO podkreśla się, że siły sojusznicze, w tym polskie, powinny posiadać możliwości szybkiego przegrupowania się w skali strategicznej i operacyjnej oraz długotrwałego prowadzenia działań o różnym charakterze w dowolnych warunkach geograficznych. Decydujące tu będą takie zdolności, jak wysoka gotowość bojowa, mobilność sił oraz ich elastyczność, pozwalająca na dostosowanie struktur organizacyjnych, systemów uzbrojenia oraz taktyki do specyfiki przewidywanych działań. Skuteczność przyszłych operacji wymaga, aby siły sojusznicze pozyskiwały i rozwijały zdolności do wykonywania zadań w składzie wielonarodowych sił połączonych oraz współdziałania z siłami zbrojnymi państw spoza Sojuszu. Elementem rozwijania zdolności do współpracy NATO i Sił Zbrojnych RP jest Wielonarodowy Korpus Północno -Wschodni (WKP -W), który obecnie przechodzi transformację z sił niższej do sił wyższej gotowości. Wiąże się to ze zmianą struktury, zadań i obowiązujących procedur. Zgodnie z decyzjami, które zapadły na szczycie NATO w Newport, w Walii, we wrześniu 2014 r., status gotowości Korpusu będzie podwyższony do sił wyższej gotowości, aby utwierdzić jego rolę jako centrum koordynacji współpracy i działań w regionie. W celu podwyższenia gotowości operacyjnej, zamiast dotychczasowego okresu od 91 do 180 dni, Korpus będzie miał maksymalnie 90 dni, aby w pełni rozwinąć swoje struktury, a zaledwie kilka dni, by rozmieścić wybrane elementy struktury dowodzenia w obszarze przyszłego działania. Ponadto Korpus otrzymał szereg nowych zadań, które znacznie zwiększają jego rolę na północno -wschodniej flance NATO.

SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 35 W ramach obrony kolektywnej Korpus będzie mógł być użyty do dowodzenia Połączonymi Siłami Zadaniowymi Bardzo Wysokiej Gotowości, tzw. szpicą, jeśli będą one użyte w regionie, oraz Siłami Odpowiedzi NATO. 1 czerwca 2015 r. została wprowadzona nowa, bardziej rozbudowana struktura Korpusu. Poza niemal dwukrotnym zwiększeniem liczebności personelu wojskowego, w Korpusie powitano trzech nowych generałów, którzy objęli dowodzenie trzema pionami: operacyjnym, planistycznym i wsparcia. W 2015 roku w Korpusie pojawili się żołnierze z nowych państw, co powiększyło rodzinę Korpusu do 19 krajów (należących do NATO i tych spoza Sojuszu). Korpus jest elementem budowania nowych zdolności operacyjnych armii państw Sojuszu, wypracowywanych w oparciu o najnowsze osiągnięcia postępu technicznego. Szczecińskie dowództwo będzie w stanie zapewnić przewagę nad potencjalnym przeciwnikiem w zakresie pozyskiwania i wymiany informacji, wsparcia procesu decyzyjnego, precyzyjnego rażenia celów oraz wsparcia bojowego i zabezpieczenia logistycznego na każdym etapie operacji. Pozyskanie przez siły sojusznicze zdolności decydujących o przewadze informacyjnej i decyzyjnej pozwoli na prowadzenie działań z większą niż dotychczas pewnością i swobodą, wynikającymi ze znajomości sytuacji w obszarze operacyjnym. Tabela 4. Uzbrojenie Wojska Polskiego do 1989 i w 2015 r. Uzbrojenie Wojska Polskiego Stan do 1989 (Układ Warszawski) Stan w 2015 (NATO) Czołgi 2448 949 Statki powietrzne (samoloty i śmigłowce) 705 480 Okręty bojowe 99 40 Inny sprzęt 3857 2160 Do 1991 r. polska armia była elementem składowym Układu Warszawskiego i znajdowała się w podporządkowaniu radzieckim. Dowódcą Układu Warszawskiego był generał, który piastował jednocześnie stanowisko I zastępcy ministra obrony ZSSR. Wojsko Polskie było przygotowywane do realizacji scenariusza inwazji na kraje Zachodniej Europy i konfrontacji z NATO. Marynarka Wojenna dysponowała do takich działań dużą liczbą okrętów desantowych, przeznaczonych do opanowania cieśnin duńskich, które były kluczowym miejscem do wyprowadzenia Floty Bałtyckiej Układu Warszawskiego na Morze Północne. W 1999 r., z chwilą rozwiązania Układu Warszawskiego i wstąpienia Polski do NATO, Siły Zbrojne RP przeszły z modelu wielkiej armii poborowej do modelu mniejszej armii, składającej się z żołnierzy zawodowych. Poniższa tabela ilustruje zmiany ilościowe w polskiej armii w latach 1945-2015. Tabela 5. Liczebność Wojska Polskiego w latach 1945-2015 Wrzesień 1945 440 000 żołnierzy Rodzaje Sił Zbrojnych Liczba żołnierzy Wojska Lądowe 330 000 Siły Powietrzne 70 000

36 Marynarka Wojenna 40 000 Lata 1960 1990 średnio ok. 250 000 żołnierzy Rodzaje Sił Zbrojnych Liczba żołnierzy Wojska Lądowe 150 000 Siły Powietrzne 60 000 Marynarka Wojenna 40 000 Lata 2000 2010 180 000 żołnierzy Wojska Lądowe 130 000 Siły Powietrzne 30 000 Marynarka Wojenna 20 000 Sierpień 2015 Rodzaje Sił Zbrojnych Liczba żołnierzy Wojska Lądowe 47 317 Siły Powietrzne 16 450 Marynarka Wojenna 7600 Wojska Specjalne 2320 Stan ewidencyjny Generałowie 81 Oficerowie (w tym generałowie) 19 500 Podoficerowie 36 800 Szeregowi 39 100 W zakresie funkcjonowania Sił Zbrojnych, podstawowe znaczenie mają przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 26 ust. 1 konstytucji, ( ) Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli (z Konstytucji RP, rozdz. I, art. 26, pkt. 1 i 2). Rozwinięciem przepisów Konstytucji RP w zakresie systemu obronnego państwa są przepisy ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa ta ma istotne znaczenie dla obronności państwa, w tym również w zakresie przygotowania do mobilizacji, uzupełnienia i przejścia Sił Zbrojnych na struktury wojenne. Zgodnie z art. 3 ww. ustawy, na straży suwerenności i niepodległości Narodu Polskiego oraz jego bezpieczeństwa i pokoju stoją Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej, zwane dalej Siłami Zbrojnymi. Siły Zbrojne, realizując swoje konstytucyjne zadania w zakresie ochrony niepodległości państwa, niepodzielności jego terytorium oraz zapewnienia bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic, mają prawo zastosować środki przymusu bezpośredniego, użyć broni i innego uzbrojenia, z uwzględnieniem konieczności i celu wykonania tych zadań, w sposób adekwatny do zagrożenia oraz w granicach zasad określonych w wiążących Rzeczpospolitą Polską ratyfikowanych umowach międzynarodowych oraz międzynarodowym prawie zwyczajowym.

SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 37 2. Organizacja Sił Zbrojnych RP W celu realizacji swoich zadań konstytucyjnych, Siły Zbrojnych RP zorganizowane są w strukturę obejmującą: Ministerstwo Obrony Narodowej, w skład którego wchodzi, obok departamentów i biur MON, także Sztab Generalny WP oraz Służba Wywiadu i Służba Kontrwywiadu Wojskowego; Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych (DG RSZ), w skład którego wchodzą jednostki wojsk lądowych, sił powietrznych, marynarki wojennej, wojsk specjalnych, Inspektoratu Wsparcia SZ oraz pozostałe jednostki bezpośrednio podporządkowane Dowódcy Generalnemu RSZ; Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych (DO RSZ), z podporządkowanym mu Centrum Operacji Powietrznych Dowództwem Komponentu Powietrznego, Centrum Operacji Morskich Dowództwem Komponentu Morskiego, Centrum Operacji Specjalnych Dowództwem Komponentu Wojsk Specjalnych i Centrum Operacji Lądowych Dowództwem Komponentu Lądowego. Obok Służby Wywiadu i Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Ministrowi Obrony Narodowej podporządkowane są również Dowództwo Garnizonu Warszawa i Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej. Rysunek 3. System kierowania i dowodzenia SZ RP SŁUŻBA KONTRWYWIADU WOJSKOWEGO SŁUŻBA WYWIADU WOJSKOWEGO KOMENDA GŁÓWNA ŻANDARMERII WOJSKOWEJ DEPARTAMENTY MON PREZYDENT MINISTER OBRONY NARODOWEJ BIURA MON SZTAB GENERALNY PLANUJ DOWÓDZTWO GARNIZONU WARSZAWA DOWÓDZTWO GENERALNE RODZAJÓW SIŁ ZBROJNYCH PRZYGOTUJ DOWÓDZTWO OPERACYJNE RODZAJÓW SIŁ ZBROJNYCH UŻYJ System kierowania i dowodzenia SZ RP Źródło: Dowództwo Generalne RSZ Najwyższym Zwierzchnikiem Sił Zbrojnych RP jest Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. W czasie pokoju Prezydent RP sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi RP za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.

38 Całokształtem działalności Sił Zbrojnych RP w czasie pokoju kieruje Minister Obrony Narodowej, a swoje zadania wykonuje przy pomocy Ministerstwa Obrony Narodowej, w skład którego wchodzi Sztab Generalny Wojska Polskiego. W czasie pokoju Siłami Zbrojnymi RP dowodzi w imieniu Ministra ON Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, który pod względem pełnionej funkcji jest najważniejszym żołnierzem pełniącym służbę wojskową. Minister Obrony Narodowej jest naczelnym organem administracji państwowej w dziedzinie obronności państwa. Kieruje resortem obrony narodowej, w tym przede wszystkim całokształtem działalności Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej. Przygotowuje projekty założeń obronnych państwa oraz sprawuje ogólne kierownictwo w sprawach wykonywania powszechnego obowiązku obrony. Konstytucja RP przyznaje Ministrowi Obrony Narodowej prawo realizacji uprawnień Prezydenta RP w zakresie zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi w czasie pokoju. W zakresie odpowiedzialności Urzędu Ministra Obrony Narodowej znajduje się m.in.: kierowanie w czasie pokoju całokształtem działalności sił zbrojnych; przygotowywanie założeń obronnych państwa, w tym propozycji dotyczących rozwoju i struktury sił zbrojnych; realizowanie generalnych założeń, decyzji i wytycznych Rady Ministrów w zakresie obrony państwa; sprawowanie, w zakresie powierzonym przez Radę Ministrów, ogólnego nadzoru nad realizacją zadań obronnych przez organy administracji państwowej, instytucje państwowe, samorządy, podmioty gospodarcze itp.; sprawowanie ogólnego kierownictwa w sprawach wykonywania powszechnego obowiązku obrony; zawieranie umów międzynarodowych, wynikających z decyzji Rady Ministrów, dotyczących udziału polskich kontyngentów wojskowych w międzynarodowych misjach pokojowych i akcjach humanitarnych oraz ćwiczeń wojskowych prowadzonych wspólnie z innymi państwami lub organizacjami międzynarodowymi. Minister ON kieruje działalnością resortu obrony i Sił Zbrojnych bezpośrednio oraz przy pomocy Szefa Sztabu Generalnego WP, a także sekretarza lub sekretarzy oraz podsekretarzy stanu. W czasie wojny Siłami Zbrojnymi RP oraz innymi podporządkowanymi jednostkami organizacyjnymi dowodzi Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, który jest mianowany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i podlega mu bezpośrednio. Do zakresu działania Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego należy: współuczestnictwo w opracowywaniu koncepcji rozwoju sił zbrojnych oraz w planowaniu tego rozwoju; planowanie mobilizacyjnego i strategiczno operacyjnego rozwinięcia oraz użycia sił zbrojnych; odpowiedzialność za utrzymywanie w siłach zbrojnych gotowości bojowej i mobilizacyjnej; określanie celów, kierunków i głównych zadań szkolenia, w tym działalności sportowej w siłach zbrojnych; kierowanie programowaniem i planowaniem materiałowo finansowym w siłach zbrojnych;

SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 39 wykonywanie innych zadań, zleconych przez Ministra Obrony Narodowej oraz wynikających z ustaw i innych przepisów; przeprowadzanie kontroli jednostek organizacyjnych sił zbrojnych na zasadach i w trybie określonym w przepisach o kontroli w administracji rządowej. Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego odpowiada również za organizację i przygotowanie do działań organu dowodzenia i stanowiska dowodzenia Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych. W 2013 r. przygotowano reformę struktury dowódczej SZ RP. Elementami nowego aparatu kierowania siłami zbrojnymi w Polsce są: Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych i Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych. Zmianie uległa rola Sztabu Generalnego WP, który obecnie zajmuje się planowaniem strategicznym i pełni funkcję doradczą, m.in. wobec Ministra ON. Nowa, zreformowana struktura zaczęła funkcjonować od 1 stycznia 2014 r. Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych (DG RSZ) jest dowództwem połączonym, odpowiedzialnym za dowodzenie jednostkami wojskowymi RSZ w czasie pokoju i kryzysu oraz pozostałymi po wydzieleniu jednostek dla Dowództwa Operacyjnego w czasie wojny. Dowództwo Operacji Połączonych jest odpowiedzialne za planowanie, koordynację i realizację działań wojskowych, wymagających współpracy różnych rodzajów sił zbrojnych. W jego kompetencjach leży szkolenie dowództw i sztabów, wojsk i rezerw osobowych, a także kształcenie zawodowe. Pełni też funkcję gestora sprzętu, czyli wskazuje, jaki sprzęt, o jakich walorach i specyfice będzie niezbędny dla konkretnej grupy żołnierzy, aby osiągnęli wskazane zdolności operacyjne. W strukturze DG RSZ znajdują się dowództwo i sztab oraz inspektoraty: Wojsk Lądowych, Marynarki Wojennej, Sił Powietrznych, Wojsk Specjalnych, a także Rodzajów Wojsk i Szkolenia. Są one głównymi narzędziami w rękach Dowódcy Generalnego RSZ w zakresie realizowania zadań w swoich obszarach. DG RSZ podlegają: Inspektorat Systemów Informacyjnych i Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych oraz dywizje, flotylle, skrzydła i samodzielne brygady, a także centra szkolenia. Pododdziały wsparcia i zabezpieczenia działań weszły w podporządkowanie Związków Taktycznych. Zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi RP sprawuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.

40 Nadrzędnym celem DG RSZ będzie zorganizowanie procesu przygotowania sił i środków oraz ich wydzielenia w celu prowadzenia operacji zgodnie z planem opracowanym przez Dowództwo Operacyjne RSZ. W realizacji tego przedsięwzięcia zaangażowana będzie strategiczna triada, tj. SG WP, DG RSZ i DO RSZ. Na podstawie dokumentów planistycznych oraz wniosków ze Strategicznej Gry Obronnej, prowadzonej przez Sztab Generalny WP, Dowództwo Operacyjne RSZ opracuje standardy oraz określi zdolności dla wydzielanych sił oraz zorganizuje szkolenie, przygotuje i zgra dowództwa wyznaczone do określonej operacji. Natomiast Dowództwo Generalne zajmie się osiągnięciem zdefiniowanych zdolności operacyjnych. Ponadto będzie uczestniczyło w procesie opracowywania planów użycia Sił Zbrojnych w ramach planowanej operacji obronnej oraz reagowania kryzysowego. W jego kompetencjach znajdują się również zadania z zakresu przygotowania i utrzymania gotowości bojowej i mobilizacyjnej wojsk i rezerw. Od 1 stycznia 2014 r. organem odpowiedzialnym za funkcjonowanie Wojsk Lądowych jest Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych, z siedzibą w Warszawie. DG RSZ będzie również odgrywało wiodącą rolę w procesie szkolenia wojsk wydzielanych do udziału w operacjach międzynarodowych: stabilizacyjnych, reagowania kryzysowego oraz humanitarnych. Po zakończeniu etapu szkolenia, Dowództwo Operacyjne RSZ dokona tzw. certyfikacji, czyli sprawdzenia posiadanych przez jednostki zdolności oraz ich gotowości do podjęcia działań. W kolejnym etapie pododdziały zostaną oddane w podporządkowanie DO RSZ, a zadaniem Dowódcy Generalnego będzie utrzymywanie rezerw w gotowości do uzupełnienia wydzielonych sił i środków. Liczebność Sił Zbrojnych RP kształtuje się na poziomie 120 000 stanowisk służbowych, z czego 100 000 przeznaczonych jest dla żołnierzy w służbie czynnej i do 20 000 dla żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych. Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych (DO RSZ) jest głównym organem dowodzenia, odpowiedzialnym za dowodzenie operacyjne Siłami Zbrojnymi, przekazanymi w jego podporządkowanie zgodnie z decyzją Ministra Obrony Narodowej. DO RSZ odpowiada za planowanie i dowodzenie wojskami i przydzielonymi elementami pozamilitarnymi w operacjach połączonych, pokojowych, ratowniczych, humanitarnych oraz w działaniach prowadzonych w celu zapobiegania aktom terroru lub usuwania ich skutków, a także siłami wydzielonymi do wsparcia administracji rządowej i samorządowej w przypadku wystąpienia niemilitarnych sytuacji kryzysowych.

SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 41 Dowództwo Operacyjne Rodzajów SZ planuje, organizuje i prowadzi ćwiczenia, a także dokonuje oceny zdolności sił i środków zadeklarowanych do prowadzenia operacji. Sprawdza utrzymanie zdolności dyżurnych sił i środków oraz sił wydzielanych do realizacji zadań poza granicami państwa; realizuje wobec nich dowodzenie narodowe, a także sprawuje nadzór nad operacjami specjalnymi. W czasie kryzysu militarnego i wojny Dowództwo jest organem odpowiedzialnym za przygotowanie Stanowiska Dowodzenia Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i realizuje dowodzenie operacyjne Siłami Zbrojnymi oraz elementami układu pozamilitarnego, wydzielonymi w podporządkowanie Dowódcy na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej dla przeprowadzenia połączonej operacji obronnej. Na bazie Dowództwa rozwija się Stanowisko Dowodzenia Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych. Dowództwo Operacyjne Rodzajów SZ wykonuje zadania, postawione przez Ministra Obrony Narodowej w zakresie ochrony granicy państwowej w przestrzeni powietrznej RP. Dowodzi, poprzez Centrum Operacji Powietrznych i Centrum Operacji Morskich, siłami i środkami wydzielanymi do pełnienia dyżurów bojowych w celu ochrony granicy państwowej w przestrzeni powietrznej RP oraz wspiera Morski Oddział Straży Granicznej w celu ochrony obszarów morskich. Dowództwo Operacyjne Rodzajów SZ odpowiada także za operacyjne kierowanie systemem rozpoznania oraz prowadzenie analiz. Na przestrzeni ostatniej dekady Dowództwo Operacyjne kierowało działaniami Polskich Kontyngentów Wojskowych, uczestniczących w operacjach Sojuszu Północnoatlantyckiego, Organizacji Narodów Zjednoczonych i Unii Europejskiej oraz w operacjach koalicyjnych, prowadzonych na trzech kontyngentach. Polscy żołnierze pod rozkazami Dowódcy Operacyjnego RSZ uczestniczyli w misjach prowadzonych m.in. w Pakistanie (PKW Pakistan), Syrii (PKW UNDOF), Libanie (PKW UNIFIL), Kosowie (PKW KFOR), Bośni i Hercegowinie (PKW EUFOR MTT), Iraku (PKW Irak, PKW NTM -I), Afganistanie (PKW Afganistan), Czadzie i Republice Środkowoafrykańskiej (PKW Czad, PKW MINURCAT, PKW RŚA, PKW EUFOR RŚA), Mali (PKW Mali), Kongo (PKW Kongo), w krajach bałtyckich (PKW Orlik) i na Morzu Śródziemnym (PKW Bielik, PKW Pułaski, PKW Kondor, PKW Czernicki).

42 Rysunek 4. Udział Sił Zbrojnych RP w misjach poza granicami kraju Stan na 2015 r. Źródło: MON Służba Wywiadu Wojskowego (SWW) Jest to służba specjalna, właściwa w sprawach ochrony przed zagrożeniami zewnętrznymi dla obronności RP oraz bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, powołana na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. i podległa Ministrowi Obrony Narodowej. Do jej zadań należy uzyskiwanie, gromadzenie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa potencjału obronnego Rzeczypospolitej Polskiej, bezpieczeństwa i zdolności bojowej SZ RP, a także warunków realizacji przez nie zadań poza granicami państwa. Służba Kontrwywiadu Wojskowego (SKW) Kolejna służba specjalna, właściwa w sprawach ochrony przed zagrożeniami wewnętrznymi dla obronności Rzeczypospolitej Polskiej, podległa Ministrowi Obrony Narodowej. Zadania stawiane przed SKW dotyczą głównie ochrony państwa polskiego poprzez rozpoznawanie, zapobieganie oraz wykrywanie przestępstw popełnianych przez żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową oraz pracowników wojska.

SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 43 SKW zobowiązana jest do gromadzenia, analizowania i przetwarzania informacji mogących mieć znaczenie dla obronności, bezpieczeństwa lub zdolności bojowej SZ RP. Żandarmeria Wojskowa Żandarmeria Wojskowa (ŻW) jest wyodrębnioną i wyspecjalizowaną służbą, wchodzącą w skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, gdzie wobec żołnierzy realizuje zadania, które w środowisku cywilnym realizuje Policja. Do najważniejszych zadań Żandarmerii Wojskowej, określonych przez ustawodawcę, należy zapewnienie przestrzegania dyscypliny wojskowej, ochranianie porządku publicznego na terenach i w obiektach jednostek wojskowych oraz w miejscach publicznych, a także życia i zdrowia ludzi oraz mienia wojskowego przed zamachami naruszającymi te dobra. Wykonując swoje ustawowe zadania, Żandarmeria Wojskowa współdziała ze Służbą Kontrwywiadu Wojskowego, Służbą Wywiadu Wojskowego, wojskowymi organami porządkowymi oraz dowódcami jednostek wojskowych i dowódcami (komendantami) garnizonów. W sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego Żandarmeria Wojskowa współdziała z polskimi i zagranicznymi organami i służbami właściwymi w tym zakresie, m.in. z Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Policją, Strażą Graniczną, organami celnymi, organami kontroli skarbowej, Biurem Ochrony Rządu i Strażą Ochrony Kolei. ŻW współpracuje i wymienia doświadczenia z policjami wojskowymi innych państw. Dowódcą formacji i przełożonym wszystkich służących w niej żołnierzy jest Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej, który podlega bezpośrednio Ministrowi Obrony Narodowej. Dowództwo Garnizonu Warszawa Dowództwo Garnizonu Warszawa (DGW) na co dzień realizuje przedsięwzięcia mające na celu przygotowanie sił i środków zapewniających sprawne funkcjonowanie na szczeblu centralnym systemów dowodzenia i łączności w czasie pokoju, wojny oraz w sytuacjach kryzysowych. Dowództwo prowadzi także działania związane z zaopatrywaniem logistycznym i fizyczną ochroną instytucji MON. W związku z reformą kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP, jesienią 2013 r. dowódcy Garnizonu Warszawa podporządkowane zostały też wszystkie orkiestry wojskowe, w tym orkiestry: Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych i Marynarki Wojennej oraz podległe Inspektoratowi Wsparcia Sił Zbrojnych. Zespoły te mają swoje siedziby w różnych regionach kraju. Dowództwo stołecznego garnizonu wiele uwagi poświęca upowszechnianiu naszych orężnych tradycji.

44 Wojska Lądowe Wojska Lądowe są przeznaczone do zapewnienia obrony przed atakiem lądowo- powietrznym w dowolnym rejonie kraju, na każdym kierunku, w obliczu każdej formy zagrożenia militarnego. Ich struktura oparta jest na związkach taktycznych, oddziałach i pododdziałach. Zgodnie z wymogami współczesnego pola walki, Wojska Lądowe są przystosowane do wykonywania zadań operacyjnych i taktycznych w skomplikowanych warunkach meteorologicznych i bojowych. Wojska Lądowe w szerokim zakresie wykorzystują nowoczesne techniki prowadzenia walki oraz na wielu płaszczyznach współdziałają z Siłami Powietrznymi i Marynarką Wojenną. Narodowa doktryna obronna przewiduje, że Wojska Lądowe uczestniczą również w realizacji zadań wynikających z międzynarodowych zobowiązań Polski, związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa, pełnieniem misji pokojowych i humanitarnych, a także w akcjach związanych z likwidacją klęsk żywiołowych. Ze struktur Wojsk Lądowych wydzielane są kontyngenty, pełniące służbę w najodleglejszych zakątkach świata. Trzon wojsk operacyjnych stanowią trzy dywizje: 11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej (dowództwo w Żaganiu), 12 Szczecińska Dywizja Zmechanizowana w Szczecinie oraz 16 Pomorska Dywizja Zmechanizowana w Elblągu. W skład Wojsk Lądowych wchodzą następujące rodzaje wojsk: pancerne i zmechanizowane, aeromobilne, rakietowe i artylerii, obrony przeciwlotniczej, inżynieryjne, chemiczne, łączności i informatyki, a także oddziały i pododdziały rozpoznania i walki elektronicznej oraz logistyczne. 3. Uzbrojenie Sił Zbrojnych RP Wojska Lądowe sprzęt podstawowy Transportery (BWP, BRDM) ok. 1550 szt., w tym Kołowe Transportery Opancerzone ROSOMAK 570 szt. Czołgi: T -72 ok. 500 szt. PT -91 Twardy (zmodernizowany) ponad 230 szt. Leopard 2A4 142 szt. Leopard 2A5 77 szt. Artyleria działa, moździerze i wyrzutnie: 1924 szt., w tym: wyrzutnie ppanc. pocisków kierowanych Spike ponad 220 szt. armatohaubice Dana 106 szt. wyrzutnie rakiet 168 szt. Czołg Leopard będący na wyposażeniu 11 Lubuskiej Dywizji Pancernej Fot. Rafał Mniedło

SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 45 Wojska Specjalne otrzymały ostatnio 45 pojazdów M -ATV. Są to pojazdy przeznaczone dla wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych USA, zaprojektowane w celu udoskonalenia wykorzystywanych w wojnie w Afganistanie opancerzonych wersji samochodów terenowych HMMWV. Popularne Humvee, przy swojej masie prawie 20 ton, znacznie zwiększały przeżywalność żołnierzy, którzy trafiali w zasadzki z wykorzystaniem min -pułapek, ale były mniej mobilne na górzystych i nieutwardzonych drogach Afganistanu; stąd potrzeba opracowania ich bardziej przystosowanej do warunków wersji. Rysunek 5. Wydatki Polski na obronę na tle innych państw NATO Źródło: MON Siły Powietrzne Siły Powietrzne przeznaczone są głównie do obrony przestrzeni powietrznej kraju, prowadzenia operacji mających na celu utrzymanie przewagi w powietrzu oraz wspierania innych rodzajów wojsk w operacjach połączonych. Ponadto odpowiadają za polski wkład do Zintegrowanego Systemu Obrony Powietrznej NATO. Siły Powietrzne składają się z dwóch skrzydeł lotnictwa taktycznego (1 i 2SLT), ulokowanych w Świdwinie i Poznaniu, a także skrzydła lotnictwa transportowego (3SLTr) znajdującego się w Powidzu i skrzydła lotnictwa szkolnego z dowództwem w Dęblinie (4SLSz). Ponadto w skład Sił Powietrznych wchodzą brygady: rakietowej obrony powietrznej (3BROP) i radiotechnicznej (3BRt) oraz jednostki zabezpieczenia. Mundur w kolorze stalowym nosi co szósty polski żołnierz w służbie czynnej. Szkolenie kadr o specjalnościach: lotniczej, radiolokacyjnej oraz obrony przeciwlotniczej dla

46 wszystkich rodzajów sił zbrojnych odbywa się w Wyższej Szkole Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie, w Szkole Podoficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie, Wojskowej Akademii Technicznej oraz w Centrum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie. Za dowodzenie i kierowanie Siłami Powietrznymi odpowiada Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych (DG RSZ), z sie- Samolot wielozadaniowy F-16 Fot. Piotr Łysakowski dzibą w Warszawie. W jego strukturze działa Inspektorat Sił Powietrznych, składający się z Zarządu Wojsk Lotniczych i Zarządu Wojsk Radiotechnicznych. Inspektorat SP zajmuje się organizacją szkolenia żołnierzy jednostek lotniczych i radiotechnicznych oraz jest gestorem sprzętu i uzbrojenia, użytkowanych w jednostkach lotniczych i radiotechnicznych. Siły Powietrzne składają się z trzech głównych rodzajów wojsk: Wojsk Lotniczych, Wojsk Obrony Przeciwlotniczej i Wojsk Radiotechnicznych. Uzbrojenie Sił Powietrznych Statki powietrzne (samoloty i śmigłowce) ok. 480 szt., w tym (wg głównych typów): samoloty bojowe 111 szt. samoloty transportowe 57 szt. samoloty szkolne 50 szt. śmigłowce: 184 szt., w tym: myśliwce wielozadaniowe F -16 48 szt. myśliwce Mig -29 32 szt. samoloty myśliwsko -bombowe S -22 ponad 30 szt. samoloty szkolne TS -11 Iskra 31 szt. śmigłowce bojowe Mi -24 25 szt. śmigłowce wielozadaniowe Mi -2 46 szt. śmigłowce wielozadaniowe W -3 ok. 58 szt. samoloty transportowe C -130 Hercules 5 szt. samoloty transportowe C -295 16 szt. zestawy bezzałogowców ponad 20 szt.

SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 47 Marynarka Wojenna Marynarka Wojenna przeznaczona jest do obrony interesów państwa na polskich obszarach morskich, do morskiej obrony wybrzeża oraz udziału w lądowej obronie wybrzeża we współdziałaniu z innymi rodzajami sił zbrojnych. Zgodnie ze zobowiązaniami międzynarodowymi, Marynarka Wojenna utrzymuje zdolność do realizacji zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa zarówno na obszarze Morza Bałtyckiego, jak i poza nim. Podstawowym zadaniem Marynarki Wojennej jest obrona i utrzymanie morskich linii komunikacyjnych państwa podczas kryzysu i wojny oraz niedopuszczenie do blokady morskiej kraju. Innymi zadaniami sił morskich jest udział w ratowaniu życia w polskiej strefie ratownictwa SAR (poszukiwawczo-ratowniczych), a także utrzymywanie gotowości do udziału w misjach pokojowych NATO, a także innych organizacji międzynarodowych. W czasie pokoju Marynarka Wojenna wspiera działania Straży Granicznej na Ćwiczenia polskiej Marynarki Wojennej na Bałtyku obszarze morskich wód terytorialnych Fot. Adam Roik i wyłącznej strefy ekonomicznej. W ramach dostosowania sił morskich Rzeczypospolitej Polskiej do wymagań sojuszniczych, Marynarka Wojenna dysponować będzie jednostkami zapewniającymi jej aktywny udział w projekcji sił połączonych NATO i UE. Trzon struktury Marynarki Wojennej tworzą dwie flotylle okrętów: 3 Flotylla Okrętów w Gdyni i 8 Flotylla Obrony Wybrzeża w Świnoujściu, Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej, a także brzegowe jednostki wsparcia i zabezpieczenia działań oraz ośrodki szkolne. Uzbrojenie Marynarki Wojennej okręty i bazowe środki pływające ok. 105 szt., w tym ok. 40 jednostek bojowych: okręty podwodne 5 szt. fregaty rakietowe 2 szt. małe okręty rakietowe 3 szt. niszczyciele min 3 szt. korwety 1 szt. jednostki wsparcia: zbiornikowce 2 szt. okręty rozpoznawcze 2 szt. okręty transportowo -minowe 5 szt.

48 okręt dowodzenia siłami obrony przeciwminowej 1 szt. okręty hydrograficzne 2 szt. okręty ratownicze 2 szt. stacja demagnetyzacyjna. 4. Użycie Sił Zbrojnych RP Obowiązujące przepisy prawne określają zakres i sposób podejmowania działań w zależności od stopnia i skali zagrożenia. W przypadku zagrożeń wprowadzane są określone stany nadzwyczajne i związane z tym jawne i niejawne procedury działania. Organy władzy publicznej działają w konstytucyjnie i ustawowo przypisanych strukturach organizacyjnych państwa i w ramach przysługujących im kompetencji. Poniżej przedstawiono zasadnicze kompetencje organów władzy publicznej w zakresie reagowania obronnego. Zgodnie z art. 146 Konstytucji RP, Rada Ministrów (rząd) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne oraz sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju. Natomiast w myśl art. 22 Ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, za wykonywanie polityki Rady Ministrów w województwie odpowiada wojewoda, który zapewnia współdziałanie organów administracji rządowej i samorządowej oraz kieruje ich działalnością w zakresie bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego. Na podstawie art. 25 ust. 1 przywołanej ustawy, wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej, działające w województwie, a w sytuacjach nadzwyczajnych polecenia obowiązujące również organy samorządu terytorialnego. W myśl cytowanych przepisów, sytuacjami nadzwyczajnymi są również sytuacje kryzysowe w rozumieniu ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym. NATO jest dla Polski głównym gwarantem bezpieczeństwa Fot. Arkadiusz Dwulatek W przypadku wystąpienia szczególnego zagrożenia, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, zgodnie z art. 228 pkt 1 konstytucji, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny, tj. stan wyjątkowy lub stan wojenny. W przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego, w myśl art. 9 Ustawy o stanie wyjątkowym, działania przywracające konstytucyjny ustrój państwa, bezpieczeństwo obywateli lub porządek publiczny, a w szczególności koordynację i kontrolę funkcjonowania administracji rządowej i samorządowej wykonują: Prezes Rady Ministrów w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze większym niż obszar jednego województwa; właściwy wojewoda w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze lub części obszaru jednego województwa. Ponadto w oparciu o art. 11 ust. 1 powyższej

SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 49 ustawy, w czasie stanu wyjątkowego Prezydent RP, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może postanowić o użyciu oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych RP do przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa, jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały wyczerpane. W przypadku wprowadzenia stanu wojennego, jeżeli wystąpi konieczność obrony państwa, obroną kieruje Prezydent RP we współdziałaniu z Radą Ministrów. Wojewoda kieruje realizacją zadań obronnych i obroną cywilną na terenie województwa, w tym koordynuje i kontroluje działalność organów władzy publicznej, przedsiębiorców oraz innych jednostek organizacyjnych, działających na obszarze województwa. W zakresie prowadzonych działań wojewodzie podporządkowane są wszystkie jednostki organizacyjne administracji rządowej i samorządowej działające na obszarze województwa oraz inne siły i środki wydzielone do jego dyspozycji i skierowane do wykonywania zadań związanych z obroną państwa i województwa, a także związanych z obroną cywilną. Zgodnie z art. 3 ust. 2 Ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, Siły Zbrojne RP mogą brać udział w działaniach antyterrorystycznych, a także w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego. W czasie pokoju działalnością Sił Zbrojnych RP kieruje Minister Obrony Narodowej przy pomocy Dowódcy Generalnego RSZ i Dowódcy Operacyjnego RSZ. Natomiast Dowódca Operacyjny RSZ jest właściwy w zakresie dowodzenia operacyjnego częścią Sił Zbrojnych, podporządkowaną mu na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej, w ramach użycia Sił Zbrojnych RP w czasie pokoju, w sytuacji kryzysowej lub w czasie wojny. Ponadto na mocy art. 18 Ustawy o Policji, w razie zagrożenia bezpieczeństwa publicznego lub zakłócenia porządku publicznego, w tym bezpośredniego zagrożenia obiektów lub urządzeń ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, jeżeli użycie oddziałów i pododdziałów Policji okaże się niewystarczające, do pomocy oddziałom i pododdziałom Policji mogą być użyte oddziały i pododdziały Sił Zbrojnych RP. Użycie tych sił następuje na podstawie postanowienia Prezydenta RP, wydanego na wniosek Prezesa Rady Ministrów. W przypadkach niecierpiących zwłoki decyzję o udzieleniu pomocy podejmuje Minister Obrony Narodowej na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. 5. Weterani Od 1953 r. (tj. od czasu, gdy Polska włączyła się w prace Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych w Korei), w misjach poza granicami państwa śmierć poniosło 119 żołnierzy Wojska Polskiego oraz dwóch pracowników personelu cywilnego, z tego w ramach misji na Bałkanach 17 żołnierzy, w Iraku 22, w Afganistanie 43 oraz 2 pracowników wojska (ratownik medyczny i tłumacz). Jak wynika z danych, którymi dysponuje MON, od 1953 r. w różnego rodzaju misjach poza granicami państwa uczestniczyło ok. 110 000 polskich żołnierzy.

50 Liczba żołnierzy poszkodowanych w ostatnich dwóch misjach to: PKW Afganistan 869 żołnierzy, PKW Irak 349 żołnierzy. Na dzień 1 maja 2015 r. status weterana uzyskało ok. 12 500 osób, a status weterana poszkodowanego 606 osób. 6. Najważniejsze święta Wojska Polskiego 15 sierpnia Dzień Wojska Polskiego 16 kwietnia Dzień Sapera 24 maja Święto Wojsk Specjalnych 29 maja Dzień Weterana Działań poza Granicami Państwa. 17 czerwca Dzień Czołgisty ostatnia niedziela czerwca Święto Marynarki Wojennej 28 sierpnia Dzień Lotnictwa Polskiego