Streszczenie: Korzyści płynące z zastosowania metody jazdy na suwak ( zamek błyskawiczny ) na drogach publicznych obejmują przede wszystkim zmniejszenie długości zatoru drogowego oraz zapewnienie płynności i bezpieczeństwa ruchu. Jazda na suwak jest szczególnym rodzajem normy prawnej obejmującej zasady zmiany pasa ruchu. Znajomość tych zasad przez kierowców jest warunkiem koniecznym do osiągnięcia celów wskazanych przez ustawodawcę. Niniejsze opracowanie wskazuje próbę odkodowania normy prawnej wynikającej ze zmian wprowadzonych do ustawy Prawo o ruchu drogowym w zakresie dotyczącym zmiany pasa ruchu i relacji pomiędzy ustępującym pierwszeństwa i obowiązanym do umożliwienia wjazdu na pas ruchu. Celem głównym jest jednak wskazanie ogólnych założeń przy rozstrzyganiu incydentów kolizyjnych podczas jazdy na suwak. Summary: The benefits of using the "zipper" method on public roads include reducing the length of the traffic jam and ensuring traffic flow and safety. Slider riding is a special type of legal norm covering lane change rules. The knowledge of these rules by drivers is a necessary condition to achieve the goals set by the legislator. This study indicates an attempt to decode the legal norm resulting from the changes introduced to the Act - Road Traffic Law in the field of lane change and the relationship between the departing priority and the obligation to allow entry to the lane. The main goal, however, is to indicate general assumptions when resolving collision incidents while driving on a slider. Słowa kluczowe: Jazda na suwak, metoda zamka błyskawicznego, zasada zmiany pasa ruchu, ustąpienie pierwszeństwa, umożliwienie wjazdu na pas ruchu, zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego, kolizja. Keywords: Zipper riding, zipper method, traffic shift principle, yielding, allowing entry into traffic, further traffic strategy, collision. dr Jacek Giszczak ROZSTRZYGANIE INCYDENTÓW DROGOWYCH PODCZAS JAZDY NA SUWAK Wstęp Prowadząc pojazd po drogach publicznych wielokrotnie wykonujemy manewr zmiany pasa ruchu. Manewr ten realizujemy z własnej woli albo jesteśmy zmuszeni przez warunki ruchu panujące na drodze. Drugi przypadek ma szczególne praktyczne znacznie. Zmianę wymusza zanikanie pasa albo jego zablokowanie przez przeszkodę - na przykład roboty drogowe albo pojazd, który uległ awarii. Jeśli istnieje duże natężenie ruchu i niewielka prędkość jazdy, to takie warunki sprzyjają stosowaniu metody zwanej popularnie jazdą na suwak albo zamek błyskawiczny. dr Jacek Giszczak Strona 1 z 11
Większość krajów (Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Łotwa, Malta, Portugalia, Rumunia, Włochy) formalnie nie uregulowało tej problematyki. Natomiast Dania, Szwecja, Węgry i Wielka Brytania nie dokonały tego w sposób kompleksowy. Być może chodzi tu o założenie, że użytkownicy dróg znają zasady ruchu drogowego i zachowują zdrowy rozsądek w takich sytuacjach 1. W naszym kraju ustawodawca zdecydował na wprowadzenie stosownego unormowania. Dnia 6 grudnia 2019 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2202), wprowadzające nową regułę w ruchu na drogach publicznych, wspomnianej jazdy metodą zamka błyskawicznego. Przewidywane skutki nowej regulacji to przede wszystkim poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego. Z uwagi, że niewielki okres jaki upłynął od momentu wejścia w życie wskazanych przepisów powstaje pytanie o praktykę postępowania policjantów podczas rozstrzygania ewentualnych incydentów drogowych (kolizji, stłuczek) podczas stosowania jazdy na suwak (zamek błyskawiczny). Celem niniejszego opracowania jest próba określenia wzorca normatywnego, dotyczącego sposobu wykonywania zmiany pasa ruchu, zgodnie z regułami określonymi w art. 22 ust. 4, 4a i 4b ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2021 r. poz. 450 z późn. zm.), dalej Prd, a także wskazanie ogólnych założeń przy rozstrzyganiu zdarzeń kolizyjnych podczas jazdy na suwak. Chodzi konkretnie o zdarzenia wyczerpujące przesłanki wykroczenia, o którym mowa w art. 86 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2021 r. poz. 2008 ze zm.), dalej k.w. - Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie zachowując należytej ostrożności, powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, podlega karze grzywny. I. Istota naruszenia z art. 86 Kodeksu wykroczeń Generalnie mówiąc wykroczenie z art. 86 1 k.w., polega w istocie na spowodowaniu skutku w postaci zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym w związku z naruszeniem zasad bezpieczeństwa. Wykroczenie ma więc materialny charakter. W praktyce rezultat zagrożenia w ruchu na drodze widoczny jest od razu. Jest nim najczęściej kolizja pojazdów ale także uszkodzenie elementów infrastruktury drogowej (w 2020 r. Policji zgłoszono ponad 380 tys. kolizji). Warto zauważyć, że podobnie powinna być rozpatrywana sytuacja, w której nie dochodzi bezpośrednio do zderzenia (potrącenia) czy uszkodzenia. Również w takim przypadku zagrożenie 1 Patrz uzasadnienie zawarte w druku sejmowym nr 3828 z 2019 roku. dr Jacek Giszczak Strona 2 z 11
bezpieczeństwa dla osoby innej niż sprawca musi mieć charakter realny i konkretny, a nie hipotetyczny bądź potencjalny 2. Dla stwierdzenia sprawstwa kolizji konieczne jest wykazanie związku przyczynowego pomiędzy naruszeniem należytej ostrożności, czyli ostrożności wymaganej w konkretnych okolicznościach drogowo ruchowych, a skutkiem w postaci wskazywanego wyżej zagrożenia. Oznacza to, że podejmujący interwencję policjant nie powinien przyjmować odpowiedzialności konkretnego kierowcy jedynie przez pryzmat stwierdzenia niezachowania należytej ostrożności albo tylko na tej podstawie, że kolizja pojazdów nastąpiła. Ustalenie związku przyczynowo - skutkowego polega na tym, aby wykazać i racjonalnie uzasadnić, iż popełnienie błędu (naruszenia) przez konkretnego kierowcę (a nie inna okoliczność), była przyczyną powstania zagrożenia. W odniesieniu do drugiego kierowcy (poszkodowanego) niezbędne jest również wskazanie, że mimo zachowania należytej ostrożności nie mógł zapobiec skutkowi (kolizji) 3. II. Generalne i szczególne zasady stosowane podczas zmiany pasa ruchu 1. Wybrane zasady generalne zmiany pasa ruchu Rozstrzygając kwestię winy za kolizję w czasie jazdy na suwak, w oparciu o przesłankę niezachowania należytej ostrożności, należy dokonać analizy zachowania kierowców pod kątem wzorca ustawowego w art. 22 Prd. Wskazuje on, że każdą zmianę pasa ruchu kierujący pojazdem powinien realizować m.in. poprzez: odpowiednio wczesne i wyraźne sygnalizowanie kierunkowskazem zamiaru zmiany pasa ruchu oraz zaprzestanie sygnalizowania niezwłocznie po wykonaniu manewru, zachowanie szczególnej ostrożności oznaczającej zwiększoną uwagę i dostosowanie zachowania do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze, w stopniu umożliwiającym odpowiednio szybkie reagowanie, 2 Przeszkolony specjalistycznie policjant pionu ruchu drogowego musi wiedzieć, że nawet jeśli dojdzie do określonego zdarzenia o negatywnych skutkach, nie musi to jeszcze oznaczać, iż doszło do zagrożenia bezpieczeństwa ruchu na drodze. Analizując to zdarzenie policjant powinien zatem ustalić, czy w tym czasie odbywał się ruch i czy zdarzenie stworzyło dla niego zagrożenie. W literaturze słusznie wskazuje się, że nie dojdzie do zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu drogowego w sytuacji, gdy kierowca swoim samochodem na pustej drodze w wyniku przekroczenia prędkości lub zbyt śliskiej nawierzchni drogi wjedzie do rowu i rozbije ten pojazd, gdyż nie będzie to zagrażać bezpieczeństwu ruchu, a jedynie samemu sprawcy (patrz M. Bojarski, Problemy kwalifikacji prawnej wykroczeń. Wybrane zagadnienia, Wrocław 1992, s. 66 67, piszę za I. Kosierb [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz (red.) J. Lachowski, Warszawa 2021, art. 86, źródło:https://sip.lex.pl/#/commentary/587865334/662774/lachowski-jerzy-red-kodeks-wykroczenkomentarz?cm=urelations [dostęp: 2021-11-22]). 3 Por. K.J. Pawelec, Ostrożność w ruchu drogowym, M. Praw. 1998/5, s. 182, piszę za I. Kosierb [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz (red.) J. Lachowski, Warszawa 2021. dr Jacek Giszczak Strona 3 z 11
ustąpienie pierwszeństwa pojazdowi jadącemu po pasie ruchu, na który zamierza wjechać oraz pojazdowi wjeżdżającemu na ten pas ruchu z prawej strony. Warto zacytować ust. 4 w art. 22 Prd określający kwintesencję bezpiecznego sposobu zachowania podczas zmiany pasa ruchu: 4. Kierujący pojazdem, zmieniając zajmowany pas ruchu, jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pojazdowi jadącemu po pasie ruchu, na który zamierza wjechać, z wyjątkiem ust. 4a i 4b, oraz pojazdowi wjeżdżającemu na ten pas ruchu z prawej strony. Analizując przepis ustępu 4 w art. 22 Prd, powstaje słuszne pytanie, jak należy prawidłowo rozumieć określenie z wyjątkiem ust. 4a i 4b zawarte w zdaniu, które wskazuje na obowiązek ustąpienia pierwszeństwa podczas zmiany pasa ruchu. Wyraz wyjątek zgodnie ze słownikiem języka polskiego określa odstępstwo od obowiązującego prawa, przyjętego zwyczaju, przepisów 4. W powyższym kontekście niewątpliwie wskazane przez ustawodawcę odstępstwo dotyczy sytuacji, w których realizowana jest jazda na suwak. 2. Modyfikacja zasad dotyczących zmiany pasa ruchu Poniżej literalne brzmienie przepisów modyfikujących zasadę zmiany pasa ruchu, odnoszących się do jazdy na suwak (zamek błyskawiczny): 4a. W warunkach znacznego zmniejszenia prędkości na jezdni z więcej niż jednym pasem ruchu w tym samym kierunku jazdy, w przypadku gdy nie istnieje możliwość kontynuacji jazdy pasem ruchu z powodu wystąpienia przeszkody na tym pasie ruchu lub jego zanikania, kierujący pojazdem poruszający się sąsiednim pasem ruchu jest obowiązany bezpośrednio przed miejscem wystąpienia przeszkody lub miejscem zanikania pasa ruchu umożliwić jednemu pojazdowi lub jednemu zespołowi pojazdów, znajdującym się na takim pasie ruchu, zmianę tego pasa ruchu na sąsiedni, którym istnieje możliwość kontynuacji jazdy, 4b. W warunkach znacznego zmniejszenia prędkości na jezdni z więcej niż dwoma pasami ruchu w tym samym kierunku jazdy, w przypadku gdy nie istnieje możliwość kontynuacji jazdy dwoma pasami ruchu z powodu przeszkód na tych pasach ruchu lub ich zanikania, jeżeli pomiędzy tymi pasami ruchu znajduje się jeden pas ruchu, którym istnieje możliwość kontynuacji jazdy, kierujący pojazdem poruszający się tym pasem ruchu jest obowiązany bezpośrednio przed miejscem wystąpienia przeszkody lub miejscem zanikania pasów ruchu umożliwić zmianę pasa ruchu jednemu 4 https://sjp.pwn.pl/szukaj/wyj%c4%85tek.html [dostęp: 24.11.2021 r.]. dr Jacek Giszczak Strona 4 z 11
pojazdowi lub jednemu zespołowi pojazdów z prawej strony, a następnie jednemu pojazdowi lub jednemu zespołowi pojazdów z lewej strony. Analiza zacytowanych wyżej przepisów ust. 4a i 4b w art. 22 prowadzi do następujących konkluzji: 1) adresatem normy (wyrażonej w formie obowiązku) jest kierujący pojazdem posiadający pierwszeństwo na pasie ruchu, w sytuacji gdy na jego pas zamierzają wjechać jadący obok kierowcy, 2) obowiązek polega na umożliwieniu wjazdu innym pojazdom na pas ruchu, na którym istnieje możliwość kontynuowania jazdy, 3) obowiązek, o którym mowa w pkt 3 istnieje, ale tylko wtedy, gdy na jezdni panują warunki znacznego zmniejszenia prędkości (konkretnie chodzi o prędkość charakterystyczną dla zatoru drogowego, w którym pojazdy stoją albo poruszają się z niewielką prędkością), 4) obowiązek, o którym mowa w pkt 3, w żaden sposób nie wpływa (nie modyfikuje) na obowiązek dotyczący ustąpienia pierwszeństwa podczas zmiany pasa ruchu. Należy zatem przyjąć, że zasada jazdy na suwak nie obowiązuje, jeśli na jezdni nie istnieje znaczne spowolnienie ruchu pojazdów (zmniejszenie prędkości). O takim spowolnieniu nie można jeszcze mówić, nawet jeśli na autostradzie, drodze ekspresowej a tym bardziej w obszarze zabudowanym prędkość pojazdów na poszczególnych pasa ruchu będzie oscylować w granicach 40 km/h. Przyjęta metoda jazdy na suwak 5 powinna być realizowana w następujący sposób, na jezdniach z co najmniej dwoma pasami ruchu w tym samym kierunku: 1) tam, gdzie jeden z pasów kończy się (zanika): a) kierujący pojazdem poruszający się takim pasem ruchu kontynuuje jazdę na swoim pasie do samego jego końca i sygnalizuje zamiar zmiany pasa ruchu kierunkowskazem, b) kierujący pojazdem poruszający się sąsiednim pasem ruchu z możliwością kontynuacji jazdy dojeżdża swoim pasem do miejsca, gdzie pas obok zanika, i jest obowiązany wpuścić na swój pas dokładnie jednego kierującego pojazdem, o którym mowa w lit. a, sygnalizującego zamiar zmiany pasa ruchu; kierujący jadący pasem z możliwością kontynuacji jazdy musi zapewnić przed sobą odpowiednio duży odstęp, tak aby naprzemiennie i pojedynczo wpuszczać kierowców z zanikającego pasa ruchu, 5 Na podstawie uzasadnienia zawartego w druku sejmowym nr 3828 z 2019 roku. dr Jacek Giszczak Strona 5 z 11
c) kierujący, o którym mowa w lit. a, po zapewnieniu odpowiednio dużego odstępu na wjazd przez kierującego, o którym mowa w lit. b, może wykonać zamierzony manewr zmiany pasa ruchu, d) następni kierujący pojazdami na pasach ruchu postępują tak samo jak wskazano w lit. a c; Rysunek nr 1 2) tam, gdzie dwa skrajne pasy kończą się (zanikają) w tym samym miejscu: a) kierujący pojazdem poruszający się takim skrajnym pasem ruchu kontynuuje jazdę na swoim pasie do samego jego końca i sygnalizuje zamiar zmiany pasa ruchu kierunkowskazem, b) kierujący pojazdem poruszający się sąsiednim pasem ruchu z możliwością kontynuacji jazdy dojeżdża swoim pasem do miejsca, gdzie skrajne pasy obok zanikają, i jest obowiązany wpuścić na swój pas dokładnie jednego kierującego pojazdem, o którym mowa w lit. a, sygnalizującego zamiar zmiany pasa ruchu 12 z obu skrajnych pasów; kierujący jadący pasem z możliwością kontynuacji jazdy musi zapewnić przed sobą odpowiednio duży odstęp, tak aby naprzemiennie i pojedynczo wpuszczać kierowców z zanikających skrajnych pasów ruchu, c) kierujący, o którym mowa w lit. a, poruszający się skrajnym prawym pasem ruchu po zapewnieniu odpowiednio dużego odstępu na wjazd przez kierującego, o którym mowa w lit. b, może wykonać zamierzony manewr zmiany pasa ruchu, dr Jacek Giszczak Strona 6 z 11
d) kierujący, o którym mowa w lit. a, poruszający się skrajnym lewym pasem ruchu po zapewnieniu odpowiednio dużego odstępu na wjazd przez kierującego, o którym mowa w lit. b, i wykonaniu manewru zmiany pasa ruchu przez kierującego, o którym mowa w lit. c, może wykonać zamierzony manewr zmiany pasa ruchu, e) następni kierujący pojazdami na pasach ruchu postępują tak samo jak wskazano w lit. a d. Rysunek nr 2 Projektodawca w uzasadnieniu do ustawy z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym (druk nr 3828), wskazał, że ( ) dodawane ust. 4a i 4b nie będą stanowiły zmiany ogólnej zasady ustępowania pierwszeństwa przez kierujących pojazdami wykonującymi manewr zmiany pasa ruchu, lecz wskażą kierującym pojazdami mającymi pierwszeństwo na obowiązek umożliwienia zmiany pasa ruchu w przypadku omawianego problemu. Termin umożliwienia zmiany pasa ruchu jest szerokim pojęciem wskazującym na zachowanie się uczestnika ruchu drogowego, które doprowadza do sytuacji regulowanej. Jego proponowane wykorzystanie w projektowanej ustawie ma analogiczne zastosowanie jak w brzmieniu obecnie obowiązujących art. 18 ust. 1 oraz art. 18a ust. 1 pkt 2 PoRD, gdzie kierujący pojazdem mający pierwszeństwo poruszania się swoim pasem ruchu podczas zbliżania się do oznaczonego przystanku autobusowego (trolejbusowego) na obszarze zabudowanym czy miejsca postoju autobusu szkolnego jest obowiązany umożliwić kierującemu tym dr Jacek Giszczak Strona 7 z 11
autobusem sygnalizowane włączenie się do ruchu, tzn. umożliwienie zmiany pasa ruchu występujące przy spełnieniu konkretnych przesłanek ustawowych bez jednoczesnego naruszenia ogólnej zasady ustępowania pierwszeństwa. Mając powyższe na uwadze, w sytuacji, gdy ukonstytuuje się możliwość jazdy na suwak (tj. zaistnieją warunki znacznego zmniejszenia prędkości na jezdni a kierujący pojazdami znajdują się bezpośrednio przed miejscem wystąpienia przeszkody lub miejscem zanikania pasa ruchu) wzorzec normatywny relacji obejmuje relację kierowcy zamierzającego zmienić zajmowany pas ruchu i kierowcę znajdującego się na pasie, na którym możliwa jest kontynuacja jazdy (kierowca posiadający pierwszeństwo ). Kierujący pojazdem, znajdujący się bezpośrednio przed miejscem zanikania pasa ruchu bądź przeszkodą na pasie, jest zobowiązany realizować obowiązki dotyczące zmiany pasa ruchu. Mowa o wczesnym zasygnalizowaniu planowanego manewru oraz zachowaniu szczególnej ostrożności i ustąpieniu pierwszeństwa jadącemu pasem ruchu, na który zamierza wjechać. W tej sytuacji drugi kierujący, czyli ten kontynuujący jazdę (bez zmiany pasa ruchu), jest zobowiązany do umożliwienia wjazdu na pas ruchu. Krótko mówiąc, zmiana pasa ruchu w warunkach jazdy na suwak może być wykonana wyłącznie wtedy, gdy spełniony zostanie jeden z dwóch warunków: 1) kierujący pojazdem mający pierwszeństwo umożliwia wjazd na swój pas (słownik języka polskiego wskazuje, że umożliwić oznacza stworzyć warunki sprzyjające czemuś 6 ), 2) kierujący zmieniający zajmowany pas ruchu nie zmusi mającego pierwszeństwo kierowcy do zmiany kierunku lub pasa ruchu albo istotnej zmiany prędkości (zachowanie zgodne z zasadą ustępowania pierwszeństwa, o której mowa w art. 2 pkt 23 Prd). Kierowca zamierzający zmienić zajmowany pas ruchu powinien uważnie obserwować zachowanie jadącego na pasie, na który zamierza wjechać, i oczekiwać na jego reakcję polegającą na umożliwieniu zmiany pasa. Jeśli jednak będzie wykonywać swój manewr na siłę i wywoła reakcję zmuszającą drugiego kierowcę do zmiany kierunku, pasa albo nagłego hamowania, to słusznie należałoby wskazywać naruszenie zasady ustąpienia pierwszeństwa 7. W praktyce, niestety dość często dochodzi o stłuczek czy też drobnych kolizji podczas realizowania jazdy na suwak. Wezwanie na miejsce zdarzenia policjanci ruchu drogowego zmuszeni są niejednokrotnie godzić wrogo nastawionych do siebie kierowców (najczęściej z powodu niezrozumienia zasady jazdy na suwak ) ale także rozstrzygać kwestię winy powstałego zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym. 6 https://sjp.pwn.pl/szukaj/umo%c5%bcliwi%c4%87.html [dostęp: 24.11.2021 r.]. 7 Na kwestię utrzymania zasady ustępowania pierwszeństwa przy zmianie pasa ruchu podczas jazdy na suwak wskazał również M. Burtowy [w:] Prawo o ruchu drogowym. Komentarz, Warszawa 2021, art. 22. dr Jacek Giszczak Strona 8 z 11
III. Ogólne założenia rozstrzygania incydentów podczas jazdy na suwak Przy rozstrzyganiu zdarzeń podczas jazdy na suwak (zamek błyskawiczny) mających charakter kolizji drogowej policjant powinien szczegółowo przeanalizować zachowanie obu kierujących pojazdami i porównać je ze wzorcem ustawowym, o którym mowa w art. 22 ust. 4 4b Prd. W razie potrzeby powinien odnieść się do innych zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego, zwłaszcza zasady ograniczonego zaufania, o której mowa w art. 4 Prd. Po ustaleniu zachowania naruszającego określoną normę ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, wpisująca się w przesłankę niezachowania należytej ostrożności, o której mowa w art. 86 1 k.w., policjant powinien ustalić na czym w istocie polegało spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego i czy istnieje związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem zasad ostrożności a zaistniałym skutkiem (zagrożeniem). Przy ustaleniu, że kierowca mający pierwszeństwo na pasie ruchu, pomimo zastosowania się do zasady organicznego zaufania, nie był w stanie zapobiec skutkowi (kolizji pojazdów) wynikającego z błędnego zachowania adwersarza, to uzasadnione byłoby sformułowanie zarzutu, że zmieniający pas ruchu naruszył zasadę, o której mowa w art. 22 ust. 4 Prd czym spowodował zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Z drugiej jednak strony, jeśli kierowca mający pierwszeństwo na pasie ruchu miał możliwość i powinien przeciwdziałać skutkowi kolizyjnemu ale z jakich powodów tego nie uczynił, to należałoby rozważać współwinę wykroczenia z art. 86 1 k.w. Należy przy tym zwrócić uwagę, że jazda na suwak jest realizowana przy niewielkiej prędkości jazdy. Dlatego też przy ustalaniu ewentualnego przyczynienia się do zaistniałego skutku należy wziąć pod uwagę charakter i umiejscowienie śladów uszkodzeń, np. karoserii na obu pojazdach. Z praktycznego punktu widzenia każda sytuacja jest inna. Należy pamiętać, że ocena spełnienia (naruszenia) obowiązków kierujących pojazdami w tego typu zdarzeniach kolizyjnych, powinna odbywać się przez pryzmat zebranych dowodów. Może ona doprowadzić do uniewinnienia kierującego, dokonującego zmiany pasa lub kierunku ruchu (wyrok SR dla Krakowa Krowodrzy w Krakowie z 26.02.2018 r., II K 1265/17, LEX nr 2503940) 8. Ważny jest zatem profesjonalizm i dociekliwość policjantów ruchu drogowego. Wskazane zalety powinny przełożyć się na jakość zebranego i utrwalonego procesowo materiału dowodowego, pozwalając jedynie prawidłowo i obiektywnie ocenić zachowanie obu kierujących pojazdami z punktu widzenia naruszenia reguł ostrożności należytej, a także wykazać powiązanie przyczynowe nieprawidłowego zachowania sprawcy z zaistniałym skutkiem. 8 Piszę za M. Burtowy [w:] Prawo o ruchu drogowym. Komentarz, Warszawa 2021, art. 22. [https://sip.lex.pl/#/commentary/587860236/657676/burtowy-michal-prawo-o-ruchu-drogowymkomentarz?cm=urelations (dostęp: 2021-11-23 13:28)]. dr Jacek Giszczak Strona 9 z 11
Zakończenie Wzorzec normatywny zakodowany w treści art. 22 ust. 4 4b Prd obejmuje obowiązek ustąpienia pierwszeństwa podczas zmiany zajmowanego pasa ruchu oraz obowiązek umożliwienia zmiany pasa ruchu w warunkach jazdy na suwak (zamek błyskawiczny) przez kierującego pojazdem jadącego po pasie ruchu, na którym istnieje możliwość kontynuacji jazdy. Przepis obligujący kierującego pojazdem do umożliwienia zmiany pasa ruchu innemu kierowcy (ust. 4a i 4b) ma zastosowanie jedynie wtedy, gdy na jezdni istnieje znaczne spowolnienie ruchu pojazdów (zmniejszenie prędkości). Oznacza to, że pierwszą okolicznością powinna być ocena, czy prędkość pojazdów na jezdni warunkuje możliwość zastosowania jazdy na suwak, czego konsekwencją będzie oczekiwanie realizacji obowiązków przez kierującego pojazdem znajdującym się na pasie, na którym istnieje możliwość kontynuowania jazdy. Powyższe nie zmienia jednak faktu, że każda realizacja zmiany pasa ruchu, w tym także podczas jazdy na suwak, obliguje kierowcę do zasygnalizowania zamiaru wykonania manewru, zachowania szczególnej ostrożności i ustąpienia pierwszeństwa pojazdowi jadącemu po pasie, na który zamierza wjechać. Ze względu na stosunkowo niewielką prędkość pojazdów policjanci powinni analizować zachowanie kierujących także przez pryzmat zasady ograniczonego zaufania. Do pociągnięcia obwinionego do odpowiedzialności za zarzucany mu czyn z art. 86 1 k.w. należałoby przypisać mu skutek kolizyjny (zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym) po pierwsze na płaszczyźnie obiektywnej (przyczynowej), a po drugie na płaszczyźnie normatywnej. To pierwsze przypisanie byłoby możliwe, gdyby na płaszczyźnie przyczynowo skutkowej można byłoby dojść do wniosku, iż wykonanie przez obwinionego manewru zmiany pasa ruchu było przyczyną kolizji polegającej na zderzeniu się z innym pojazdem. Zdaniem policjanta jest również przypisanie sprawcy na płaszczyźnie normatywnej skutku będącego znamieniem zarzucanego mu wykroczenia. Aby tego dokonać należałoby stwierdzić, iż obwiniony kierowca naruszył tą wymaganą przy wykonywanym przez niego manewrze zmiany pasa regułę ostrożności, której nieprzestrzeganie urzeczywistniło się w sferze faktów, wywołując skutek kolizyjny. Niewątpliwie policjant powinien wziąć pod uwagę okoliczność, że przy prawidłowej obserwacji jezdni i dostosowanej do sytuacji drogowej prędkości kierowca posiadający pierwszeństwo, bez trudu może dostrzec planowany i realizowany manewr zmiany pasa ruchu i powstrzymać się do jazdy, jeśli jej kontynuowanie mogłoby doprowadzić do zderzenia pojazdów. Jeśli mógł zdążyć nacisnąć hamulec, zwolnic bądź zatrzymać pojazd, ale tego nie uczynił, to należałoby rozpatrywać możliwość postawienia zarzutu przyczynienia się do powstałego zagrożenia bezpieczeństwa. dr Jacek Giszczak Strona 10 z 11
Policjant oceniający zdarzenie kolizyjne zaistniałe w warunkach dopuszczających jazdę na suwak, powinien dołożyć starań, aby zebrany materiał dowodowy świadczył o winie (współwinie) sprawcy zdarzenia. I bynajmniej nie chodzi tutaj o sytuację, w której kierowca z jakiś powodów podpisze mandat karny wystawiony na miejscu zdarzenia. Jeśli sprawa zostanie przekazana do sądu z wnioskiem o ukaranie domniemanego sprawcy wykroczenia (na przykład z powodu odmowy przyjęcia mandatu karnego), to sformułowany zarzut musi być zostać potwierdzony stosownymi dowodami. Zapewne nieracjonalnym działaniem policjanta, ale może wynikającym z niewielkiego doświadczenia służbowego, byłoby schematyczne traktowanie tego typu kolizji. Każdorazowe obwinianie kierowcy zmieniającego pas ruchu podczas jazdy na suwak i nie branie pod uwagę wszystkich okoliczności sprawy, zwłaszcza wskazujących na możliwość uniknięcia kolizji przy niewielkiej prędkości ruchu pojazdów, należałoby uznać za nieprofesjonalne działanie przedstawiciela organu kontroli ruchu drogowego. Niezależnie od powyższego, warto posiadać w samochodzie rejestrator jazdy (kamerę), którego zapis może pomóc obronić się przed ewentualnym brakiem prawdomówności drugiego uczestnika kolizji, ale także konsekwencjami wynikającymi z błędnej oceny policjanta rozstrzygającego winę za spowodowanie zagrożenia. Źródła: Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2021 r. poz. 450 z późn. zm.). Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym (druk sejmowy nr 3828 z 2019 roku). I. Kosierb [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz (red.) J. Lachowski, Warszawa 2021. M. Burtowy [w:] Prawo o ruchu drogowym. Komentarz, Warszawa 2021. Wyrok SR dla Krakowa Krowodrzy w Krakowie z 26.02.2018 r., II K 1265/17 (LEX nr 2503940). dr Jacek Giszczak Strona 11 z 11