ZEGAR I CZAS zestaw edukacyjny www.elboxedu.com.pl elbox@elboxedu.com.pl
Środek dydaktyczny zalecany przez Ministra Edukacji i Nauki do użytku w przedszkolach, szkołach podstawowych oraz szkołach specjalnych. Numer na liście zalecanych środków dydaktycznych 1792. Copyright by ELBOX Warsaw - Poland 2006
SPIS TREŚCI I. Wstęp...5 II. Budowa i skład pakietu...6 III. Sposób korzystania z pakietu...6 IV. Przykładowe scenariusze zajęć dydaktycznych...7 V. Przykłady wykorzystania pakietu podczas zajęć dydaktycznych...24 3
I. Wstęp Pakiet edukacyjny Zegar i czas pomaga w zrozumieniu zasad posługiwania się zegarem tarczowym i w interpretacji jego wskazań. W prosty, a zarazem atrakcyjny sposób uświadamia dzieciom pojęcie doby i upływu czasu. Pakiet Zegar i czas ułatwia wyjaśnienie podziału doby na dzień i noc. Pozwala na kojarzenie godziny z odpowiednią porą dnia. Zalety pakietu: kształtuje pojęcia upływu czasu, uczy umiejętności odczytywania godzin na zegarze, wyjaśnienie zasad korzystania z zegara w sposób pozwalający na stopniowanie trudności poprzez kolejne wprowadzanie nowych pojęć, w atrakcyjnej formie umożliwia zainteresowanie uczniów sposobami pomiaru czasu i jego jednostkami, pomaga uświadomić dzieciom, że doba ma 24 godziny, a tarcza tradycyjnego zegara ma tylko 12 godzin, pomaga uświadomić dzieciom podział doby na dzień i noc, uczy określać pory dnia, uczy wyodrębniać interwały odległości w czasie. Trwałość i wysoka jakość wykonania poszczególnych elementów pakietu umożliwia korzystanie z niego przez wiele lat. 5
II. Budowa i skład pakietu W skład pakietu wchodzi: zegar 24-godzinny spiralny, wyposażony w jedną wskazówkę z suwakiem i zegar 24-godzinny uniwersalny ze zmiennymi tarczami, wyposażony w dwie wskazówki. Zegar 24-godzinny spiralny jest skonstruowany w sposób umożliwiający wskazywanie po kolei 24 godzin doby w trakcie dwóch kolejnych obrotów wskazówki. Zegar 24-godzinny uniwersalny jest skonstruowany w taki sposób, żeby wskazówki można było szybko ustawić na dowolną godzinę i, w zależności od potrzeb, uwidocznić wszystkie tarcze lub tarczę wybraną. III.Sposób korzystania z pakietu Zegar spiralny. Zegar należy uchwycić lewą ręką za uchwyt znajdujący się pod spodem. Wskazówkę należy ustawić na godzinę 0 (24), a przesuwający się po niej suwak ustawić tak, aby w jego okienku znalazła się godzina 0. Następnie prawą ręką należy obracać powoli wskazówkę zgodnie z ruchem wskazówek zegara, trzymając ją za koniec i pamiętając, aby nie dotykać i nie blokować suwaka. Dzięki systemowi magnesów, w trakcie obrotu wskazówki suwak będzie się po niej przesuwał w kierunku osi zegara i w jego okienku będą się pokazywały kolejne godziny od 1 do 12 przy pierwszym obrocie i od 13 do 24 przy drugim obrocie. Po pojawieniu się w okienku suwaka godziny 24 dalsze obracanie wskazówki nie jest możliwe. Aby 6
rozpocząć kolejny cykl, należy suwak przesunąć w górę, tak aby w jego okienku pojawiła się znów godzina 0. Zegar uniwersalny. Zegar jest wyposażony w trzy tarcze zamocowane na stałe na wspólnej osi. Tarcze zawierają okienka, w których mogą się pojawiać elementy nadrukowane na tarczy znajdującej się pod spodem. Tarcze można obracać względem siebie o pewien kąt. Pozwala to na ukrycie lub odsłonięcie elementów znajdujących się pod spodem tarczy. Poprzez odpowiednie ustawienie tarcz względem siebie można tak skonfigurować zegar, aby widoczne były następujące skale, pojedynczo lub w dowolnych kombinacjach: skala minutowa, skala godzinowa z godzinami od 0 do 12, skala godzinowa z godzinami od 12 do 24. Wskazówki zegara można obracać i ustawiać niezależnie od siebie. Cyfry oznaczające godziny będą się pojawiały w wykonanych we wskazówkach okrągłych okienkach. IV.Przykładowe scenariusze zajęć dydaktycznych Temat zajęć: Która godzina? Cele ogólne: zapoznanie dzieci z budową zegara, nauka odczytywania godzin na zegarze. 7
Cele operacyjne: 1) Uczeń zna: budowę zegara, zastosowanie zegara i jego funkcję, sposób odczytywania godzin na zegarze. 2) Uczeń potrafi: odczytać godziny na zegarze, dopasować godziny do pór dnia i nocy, wykorzystać zegar w codziennych sytuacjach, nazwać godziny w ciągu dnia i w ciągu nocy. 3) Uczeń rozumie: funkcję zegara, że pory dnia odpowiadają określonym godzinom, następowanie po sobie dnia i nocy, że doba ma 24 godziny. Metody pracy: 1) Oglądowe: prezentacja pomocy dydaktycznej Zegar i czas, prezentacja ilustracji dnia i nocy, prezentacja ilustracji przedstawiających czynności wykonywane w ciągu dnia i nocy. 2) Praktycznego działania: 8 odpowiednie układanie ilustracji zgodnie z poleceniem nauczyciela, ustawianie wskazówek na zegarze,
zabawa ruchowa wykonanie działań matematycznych, wykonanie pracy plastycznej. 3) Werbalne: wypowiedzi uczniów. Formy organizacyjne: kształcenie zintegrowane, praca w grupach, praca w zespole, praca indywidualna - pod kierunkiem nauczyciela. Środki dydaktyczne: pakiet Zegar i czas, pakiet Raczek- magnetyczny zeszyt, kilka ilustracji przedstawiających dzień i noc, ilustracje przedstawiające czynności wykonywane w ciągu dnia, duże koło wycięte z papieru, papierowe koła dla każdego ucznia, wskazówki zegara wycięte z tektury, plastelina, kredki, nici lub wstążka, bębenek, trójkąt. 9
A. ZAJĘCIA WSTĘPNE 1. Powitanie uczniów. 2. Sprawdzenie obecności (zaznaczenie faktycznego stanu na Klasowej liście obecności ). 3. Ustalenie nazwy dnia tygodnia, miesiąca, roku (zaznaczenie daty na Kalendarzach kołowych ). 4. Ocena stanu pogody (zaznaczenie faktycznego stanu na Kalendarzu pogody ). 5. Zapoznanie z tematem lekcji zabawa wprowadzająca. Dzieci siadają w kręgu. Nauczyciel kładzie na środku duże koło z papieru. Zaczyna opowiadać historię o Misiu: Miś wstaje. Idzie do szkoły. Je obiad. Odrabia lekcje. Po tych słowach kładzie ilustrację dzień na obwodzie koła. Potem Miś je kolację i kładzie się spać i kładzie na obwodzie koła ilustrację noc ; Miś budzi się. Je śniadanie. Idzie na spacer i znów kładzie ilustrację dzień, Następnie Miś czuje się bardzo zmęczony. Myje się. Zakłada pidżamę. Miś śpi. Nauczyciel prosi uczniów, by dokończyli układanie odpowiednich ilustracji na obwodzie koła. Nauczyciel pyta uczniów: Jak wygląda nasze koło?, Czy coś się powtarza? Dzieci swobodnie odpowiadają. Następnie prowadzący podsumowuje wypowiedzi dzieci, objaśnia, że zawsze po nocy następuje dzień. 10
Nauczyciel czyta zagadkę: Mówią, że leci, płynie, ucieka, choć to nie ptaszki ani nie rzeka. Nikt go w ucieczce tej nie dogoni, Chociażby pędził i na sto koni. Kto go nie cenił, później się smuci, Bo gdy ucieknie, to już nie wróci. Jeśli nie zając, rzeka, nie ptaki, Może zgadniecie, kto to taki? Dzieci spontanicznie odpowiadają. Nauczyciel pyta uczniów, czy pamiętają co czas robił w wierszu. Czyta wiersz ponownie. B. ZAJĘCIA WŁAŚCIWE Nauczyciel prezentuje dzieciom zegar uniwersalny. Nazywa elementy zegara. Określa, co wskazuje wskazówka krótka i gruba, a co wskazówka długa i cienka. Objaśnia, że aby podać pełną godzinę, długa wskazówka zawsze musi znajdować się na godzinie 12 (w systemie 12-godzinnym) lub na 24 (w systemie 24-godzinnym). Nauczyciel prezentuje to na zegarze (w systemie 12-godzinnym). Następnie rozkłada na stole ilustracje przedstawiające różne czynności wykonywane w ciągu dnia i nocy, np. jedzenie śniadania, jedzenie obiadu, jedzenie kolacji, mycie zębów, zakładanie pidżamy, spanie, nauka w szkole, gra w piłkę itd. Prowadzący kolejno pokazuje ilustracje i prosi uczniów, aby powiedzieli, o której godzinie najczęściej wykonujemy te czynności: 11
O której godzinie wstajemy? jeden z uczniów odpowiada, że on wstaje o godzinie siódmej nauczyciel ustawia krótką, grubą wskazówkę na godzinę siódmą. Kolejny uczeń mówi, że on wstaje o godzinie szóstej rano, nauczyciel kolejno ustawia odpowiednie godziny na zegarze. O której godzinie jemy śniadanie? O której godzinie idziemy do szkoły? O której godzinie idziemy na spacer? O której godzinie gramy w piłkę? O której godzinie jemy obiad? Itd. Nauczyciel mówi np.: Śniadanie jem o godzinie 8, Obiad jem o godzinie 3, Kolację jem o godzinie 6. Nauczyciel może tworzyć dowolne stwierdzenia dotyczące czynności dnia codziennego. Każda grupa ma jak najszybciej poprawnie ustawić wskazówki zegara. To zadanie można wykonywać w formie konkursu która grupa najszybciej poprawnie ustawi wskazówki zegara otrzymuje punkt. W kolejnym etapie (zadania matematyczne) dzieci liczą otrzymane punkty, a zwycięska grupa otrzymuje symboliczną nagrodę. 12
Zajęcia matematyczne Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy. Dzieci mają za zadanie wymienić jak najwięcej czynności, wykonywanych w określonej porze dnia: rano, po południu i wieczorem. Jedna z osób w grupie może je szybko narysować. Dzieci liczą wymienione czynności. Działania zapisują w Raczku - magnetycznym zeszycie. Każda grupa opisuje czynności, które udało im się wymienić, i podaje wynik działania. Zabawa ruchowa Nauczyciel dzieli dzieci na trzy grupy: pierwsza grupa to bardzo duże zegary, które biją bim, bam, druga grupa to zegary z kukułką, które śpiewają ku-ku, ku-ku, trzecia grupa to zegary-budziki, które cykają cyk-cyk, cyk-cyk. Na dźwięk bębenka, zaczynają chodzić bardzo duże zegary, dzieci chodzą bardzo wolno, kołysząc się w rytm wystukiwany na bębenku. Na dźwięk trójkąta zaczynają chodzić zegary-budziki, dzieci biegają, stawiają małe kroki. Na okrzyk nauczyciela Kukułka! zaczynają chodzić zegary z kukułką, dzieci stoją w miejscu i wołają ku-ku, ku-ku!. Nauczyciel naprzemiennie wywołuje kolejne grupy. Może także modyfikować zabawę, wywołując jednocześnie dwie lub trzy grupy. 13
Zabawa plastyczna Każde z dzieci otrzymuje koło wycięte z papieru, jedną krótką wskazówkę, kredki, plastelinę i kawałek wstążki lub nitki. Zadaniem dzieci jest zaznaczenie kredkami odpowiednich cyfr na zegarze, przymocowanie krótkiej wskazówki za pomocą wstążki (nauczyciel pomaga dzieciom zrobić dziurki w środku zegara) tak, aby można było nią poruszać. Następnie dzieci lepią z plasteliny długą wskazówkę i na stałe przyklejają ją na godzinie 12. Takie przymocowanie wskazówek daje możliwość ustawiania na zegarze tylko pełnych godzin. C. ZAJĘCIA KOŃCOWE: 1. Podsumowanie zajęć. 2. Prezentacja prac plastycznych. 3. Wspólne naniesienie na Klasową listę obecności oceny całodziennej pracy każdego ucznia. 14
Temat zajęć: Czy muszę się spieszyć? Cel ogólny: umiejętność korzystania z zegara. Cele operacyjne: 1) Uczeń zna: zasadę korzystania z zegara. 2) Uczeń potrafi: odczytać godziny i minuty na zegarze, przyporządkować godziny 1 12 godzinom 13 24, przyporządkować czynności poszczególnym godzinom. 3) Uczeń rozumie: zjawisko upływu czasu. Metody pracy: 1) Oglądowe: zapoznanie z wyglądem tarczy zegara. 2) Praktycznego działania: posługiwanie się zegarem, zabawy ruchowe, zabawa plastyczna, wykonywanie działań matematycznych. 15
3) Werbalne: słuchanie wierszy, nazywanie wykonywanych czynności, układanie krótkich zdań w czasie przyszłym, określanie czasu. Formy organizacyjne: kształcenie zintegrowane, praca w zespole, praca indywidualna pod kierunkiem nauczyciela. Środki dydaktyczne: pakiet edukacyjny Zegar i czas, wiersz D. Wawiłow Szybko (Danuta Wawiłow, Wierszykarnia. Nasza Księgarnia, Warszawa 1993, s.21), wiersz E. Szelburg-Zarembiny Idzie Niebo (w: Kto wymyślił choinki? Antologia wierszy dla dzieci, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1988, s. 126), białe i granatowe opaski na ręce, czarne arkusze papieru, biała kreda. A. ZAJĘCIA WSTĘPNE 1. Powitanie uczniów. 16
2. Sprawdzenie obecności (zaznaczenie stanu faktycznego na Klasowej liście obecności ). 3. Ustalenie nazwy dnia tygodnia, miesiąca, roku (zaznaczenie daty na Kalendarzach kołowych ). 4. Ocena stanu pogody (zaznaczenie stanu faktycznego na Kalendarzu pogody ). 5. Zapoznanie z tematem lekcji - zabawa wprowadzająca. Dzieci bawią się w popularną zabawę Stary niedźwiedź mocno śpi. Stary niedźwiedź mocno śpi, stary niedźwiedź mocno śpi, my się go boimy, na palcach chodzimy, bo jak wstanie, to nas zje. Pierwsza godzina niedźwiedź śpi, druga godzina niedźwiedź śpi, Trzecia godzina niedźwiedź wstaje... W dalszym ciągu zabawy nauczyciel ustawia zegar spiralny na godzinę 8.00, a dzieci (pod kierunkiem nauczyciela) zmieniają tekst wyliczanki: ósma godzina niedźwiedź śpi, dziewiąta godzina niedźwiedź śpi, dziesiąta godzina niedźwiedź wstaje. Następnie nauczyciel ustawia zegar spiralny na godzinie 20.00, a dzieci odliczają: dwudziesta godzina niedźwiedź śpi, dwudziesta pierwsza godzina niedźwiedź śpi, dwudziesta druga godzina niedźwiedź wstaje. 17
B. ZAJĘCIA WŁAŚCIWE Nauczyciel czyta fragment wiersza pt. Szybko! : Szybko, zbudź się, szybko, wstawaj! Szybko, szybko, stygnie kawa! Szybko, zęby myj i ręce! Szybko, światło gaś w łazience! Szybko, tata na nas czeka! Szybko, tramwaj nam ucieka! Szybko, szybko, bez hałasu! Szybko, szybko, nie ma czasu! Na nic nigdy nie ma czasu... Nauczyciel pyta: W jaki sposób odmierzamy czas? i pokazuje dzieciom oznaczenia zegara: liczby od 7 do 19 wskazują dzień, natomiast liczby od 20 do 6 to noc. Informuje, jaką funkcję pełnią w zegarze wskazówki. Dzieci głośno wymieniają wszystkie godziny zapisane na tarczy zegara. Nauczyciel dzieli dzieci na dwie grupy: pierwsza grupa z białymi opaskami na rękach oznacza dzień, druga grupa z granatowymi opaskami na rękach oznacza noc. Dzieci z białymi opaskami kolejno wymieniają godziny dnia, począwszy od 7. Dzieci z opaskami granatowymi wymieniają godziny nocne (od 20). 18
Zajęcia z użyciem zegara uniwersalnego ze skalami godzinowymi (0 12 i 12 24) oraz ze skalą minutową Nauczyciel ustawia zegar na różne niepełne godziny (najpierw z zastosowaniem tarczy 0 12, później z tarczą 12 24), np. 8.05, 8.10, 8.15, 17.25, 17.30 itd.) Dzieci kolejno odczytują godziny z minutami. Nauczyciel zapowiada zabawę w Czy muszę się śpieszyć? Zabawa polega na tym, że nauczyciel będzie nastawiał zegar na dowolną godzinę. Na początku będzie informował, która jest godzina, później dzieci będą musiały odczytać ją samodzielnie. Dzieci udają, że wykonują pewne czynności. Jeśli okaże się, że mają mało czasu, zaczynają swoje czynności wykonywać bardzo szybko. Jeśli okaże się, że czasu jest dużo, przerywają wykonywanie czynności i udają, że odpoczywają lub zasypiają. 1) Dzieci na polecenie nauczyciela udają, że pakują szkolne plecaki. Nauczyciel ustawia zegar na 7.45. Mówi Jest za 15 minut godzina 8. Zaraz zaczną się lekcje. Dzieci patrzą na zegar teraz powinny bardzo szybko pakować plecaki. 2) Dzieci na polecenie nauczyciela udają, że idą do szkoły. Nauczyciel ustawia zegar na 7.55. Mówi Jest za 5 minut godzina 8. Dzieci patrzą na zegar teraz powinny przyśpieszyć kroku. 3) Dzieci na polecenie nauczyciela udają, że fotografują krajobraz. Nauczyciel ustawia zegar na 11.30. Mówi Jest wpół do dwunastej. 19
Chcę mieć zdjęcie gór w samo południe. Dzieci patrzą na zegar nie muszą się śpieszyć. 4) Dzieci na polecenie nauczyciela udają, że zamiatają podłogę. Nauczyciel ustawia zegar na 13.55. Mówi O 14.00 w domu musi być porządek. Dzieci patrzą na zegar, same odczytują godzinę teraz muszą znacznie szybciej machać miotełkami. Podobnych poleceń można ułożyć więcej, tak by dzieci miały możliwość samodzielnego odczytywania godziny na zegarze. Zajęcia z zegarem spiralnym Teraz nauczyciel pokazuje dzieciom klasową maskotkę, np. misia, i przedstawia następującą sytuację: Miś je śniadanie. Która może być godzina? Dziecko nastawia zegar na godzinę np. 7. Co miś będzie robić za 12 godzin? Dziecko przestawia wskazówkę zegara odliczając 12 godzin na godzinę 19 i odpowiada, np. Miś będzie jadł kolację. Nauczyciel znów przedstawia sytuację: Miś uczy się w szkole. Która może być godzina? Dziecko nastawia zegar na godzinę np. 10. Co miś będzie robić za 12 godzin? Dziecko przestawia wskazówkę zegara odliczając 12 godzin na godzinę 22 i odpowiada, np. Miś będzie spać. 20
Nauczyciel kilkakrotnie tworzy podobne sytuacje, pytając za każdym razem, co zdarzy się za 12 godzin. Dzieci powinny uświadomić sobie, że po upływie 12 godzin wskazówka zegara przyjmie tę samą pozycję. Zadania matematyczne 1. Nauczyciel mówi: a. W południe jest obiad. Za ile to godzin? Ustawia zegar na godzinę 9. Dzieci zapisują działanie: 9 + = 12 Na zegarze dzieci odliczają godziny od 9 do 12 i uzupełniają działanie. b. W południe jest bal. Za ile to godzin? Ustawia zegar na godzinę 6. Dzieci zapisują działanie: 6 + = 12 Na zegarze dzieci odliczają godziny od 6 do 12 i uzupełniają działanie. Nauczyciel kilkakrotnie zmienia godziny, dając dzieciom możliwość samodzielnego rozwiązania działań. 2. Następnie nauczyciel mówi: a. O północy przyjdzie wróżka. Za ile to godzin? Ustawia zegar na godzinę 17. Dzieci zapisują działanie: 17 + = 24 Na zegarze dzieci odliczają godziny od 17 do 24 i uzupełniają działanie. b. O północy usną wszystkie krasnoludki. Za ile to godzin? Ustawia zegar na godzinę 22. Dzieci zapisują działanie: 22 + = 24 21
Na zegarze dzieci odliczają godziny od 22 do 24 i uzupełniają działanie. Nauczyciel znów kilkakrotnie zmienia godziny, dając dzieciom możliwość samodzielnego rozwiązania działań. Zabawa ruchowa Podczas zabawy dzieci naśladują ptaki, czyli wykonują czynności, o których mówi nauczyciel. Dzieci siedzą w kółku i udają, że śpią. Nauczyciel ustawia zegar na godzinę 7. Rozlega się 7 uderzeń. Nauczyciel mówi: Wstaje dzień. Ptaki budzą się, unoszą się powoli na nóżkach, Biegną parę kroków w głąb gniazdka, pochylają się nad ziarenkami, wybierają je łapkami. Teraz rozkładają skrzydełka, kilkakrotnie podskakują w gniazdkach. Trzepoczą skrzydełkami i próbują podfrunąć. Chowają łebki w skrzydła i kryją się przed drapieżnikami. Każdy ptak szuka dla siebie kryjówki. Dzieci wykonują wymienione czynności, na koniec kucają w kątach, chowają się za meble. Nauczyciel ustawia zegar na godzinę 20. Rozlega się 20 uderzeń. Nauczyciel mówi: Nadchodzi noc. Ptaki pośpiesznie wracają do gniazd. Po drodze zbierają trawę i patyki, aby dobrze przygotować legowisko. 22
Machają skrzydełkami, by pożegnać dzień. Kładą się w swych gniazdkach, chowają łebki w skrzydła. Zwijają się w kłębuszki, bo noc jest chłodna. Dzieci wykonują wymienione czynności, na koniec zasypiają na swych miejscach w kole. Zabawa plastyczna Nauczyciel czyta fragment wiersza Idzie Niebo : Idzie Niebo ciemną nocą, ma w fartuszku pełno gwiazd. Gwiazdy błyszczą i migocą, aż wyjrzały ptaszki z gniazd. Jak wyjrzały zobaczyły i nie chciały dalej spać, kaprysiły, grymasiły, żeby im po jednej dać! Dzieci dostają czarne arkusze papieru. Techniką białej kredy wykonują ilustrację do wiersza. C. ZAJĘCIA KOŃCOWE 1. Podsumowanie zajęć. 2. Wystawa prac plastycznych. 3. Wspólne naniesienie na Klasową listę obecności oceny całodziennej pracy każdego ucznia. 23
V. PRZYKŁADY WYKORZYSTANIA PAKIETU PODCZAS ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH Zajęcia nr 1 Nauczyciel zapowiada zabawę: Z wizytą u zegarmistrza. Ustawia na stoliku szyld z napisem TIK TAK i wyznacza dziecko, grające rolę zegarmistrza. Dzieci podają zegarmistrzowi zegar, informując: Mój zegar spóźnia się o 5 minut. Proszę go naprawić. Zegarmistrz przesuwa wskazówkę zegara o 5 kresek na skali minutowej. Następnie rolę zegarmistrza odgrywa inne dziecko, które przyjmuje zlecenie od kolegi, np. Mój zegar śpieszy się o 12 minut. Proszę o naprawę. Zegarmistrz cofa wskazówkę minutową. Dzieci wymieniają się rolami, tak by każde mogło wziąć udział w zabawie. Zajęcia nr 2 Nauczyciel ustawia zegar na godzinę 12/24. Informuje: Jest godzina 12 w południe. Dziecko z białą opaską dzień pokazuje, jaką czynność wykonuje o wskazanej porze. Nauczyciel informuje: Jest godzina 24. 24
Dziecko z granatową opaską noc pokazuje czynność wykonywaną o tej godzinie. Pozostałe dzieci odgadują, jakie czynności zostały zademonstrowane. Następnie nauczyciel przestawia zegar na godzinę 9/21. Informuje: Jest godzina 9 rano. Dziecko z białą opaską dzień pokazuje, jaką czynność wykonuje o wskazanej porze. Nauczyciel informuje: Jest godzina 21 wieczorem. Dziecko z granatową opaską noc pokazuje czynność wykonywaną o tej godzinie Pozostałe dzieci odgadują, jakie czynności zostały zademonstrowane. Nauczyciel kilkakrotnie ustawia zegar, dzieci demonstrują różne czynności. Dzieci powinny uświadomić sobie, że wskazówka zegara zawsze pokazuje dwie różne godziny. Nauczyciel prosi kolejno dzieci o ustawienie zegara na wskazaną godzinę, np. na godzinę 5 rano. Pyta: A którą godzinę po południu wskazuje zegar? Następne dziecko ustawia zegar na godzinę np. 13. Nauczyciel pyta: A którą godzinę w nocy wskazuje zegar? Ćwiczenie powtarzamy, tak by wszystkie dzieci mogły ustawić zegar i odczytać dwie godziny. 25