ZMIANY W PERCEPCJI I PRAKTYKACH ZWIĄZANYCH ZE STOSOWANIEM CHEMICZNYCH ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN W CIĄGU OSTATNIEJ DEKADY

ZMIANY W PERCEPCJI I PRAKTYKACH ZWIĄZANYCH ZE STOSOWANIEM CHEMICZNYCH ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN W CIĄGU OSTATNIEJ DEKADY Prof. dr hab. Zbigniew Tadeusz Dąbrowski Mgr inż. Alicja Chorąży Katedra Entomologii Stosowanej SGGW, Warszawa

Doświadczenia wielu krajów wykazały, że przed wdrażaniem nowych technologii, w tym integrowanej ochrony roślin należy zebrać pewne podstawowe informacje wśród rolników...

Knowledge, Attitude and Practices Survey KAP Survey Badania wiedzy, poglądów i stosowanych praktyk

Przed podjęciem szeroko zakrojonych szkoleń związanych z uprawą oraz ich ochroną, powinno się dokonać wstępnej oceny wiedzy, poglądów, stosowanych praktyk przez producentów

Katedra Entomologii Stosowanej Lata 2001 2011 Pracownicy i magistranci przeprowadzili wywiady wśród różnych grup ogrodników i rolników Do prezentowanych wyników wykorzystano 1108 wywiadów Nie wszyscy respondenci odpowiadali na pewne pytania Znajomość studenta ankietera wśród respondentów zapewniała uzyskanie bardziej wiarygodnych odpowiedzi

Cel nadrzędny badań pilotażowych Ocena możliwości wprowadzenia Integrowanej Produkcji opartej na Integrowanej Ochronie Roślin (IPM) przez różne grupy producentów Pytania dotyczyły Dobrych Praktyk Ochrony Roślin jako podstawowego elementu IPM

Intensywność prowadzonych badań ankietowych intensywnie mniej liczne Rejon Płoński, Grójecki, Warecki, Lubelski, Śląski, Łódzki, Zachodniopomorski, Kujwsko-Pomorski, gmina Piątek, Tomaszów, Brąszewice, Błonie

Charakterystyka respondentów 55% 11% 34% sadownicze warzywne rolnicze

Charakterystyka respondentów wykształcenie 26% 16% 58% wyższe średnie podstawowe

2005-2011 2001-2004 Charakterystyka respondentów wykształcenie 9% 5% 3% 11% 36% 44% 55% 84% 53% 20% 27% 26% 13% 27% 10% 53% 61% 63% 100% wyższe średnie podstawowe 0%

Przestrzeganie Dobrych Praktyk Ochrony Roślin podstawa racjonalnej ochrony roślin 1. Znajomość klas toksyczności ch.ś.o.r. 2. Zakres stosowanych środków BHP w czasie przygotowywania cieczy roboczej i podczas przeprowadzania zabiegów 3. Posiadanie aktualnego atestu sprzętu ochrony roślin 4. Przechowywanie ch.ś.o.r. 5. Postępowanie z pustymi opakowaniami

Fot. A. Czapla

Międzynarodowe symbole, objaśnienia oraz umowne znaki ostrzegawcze dla środków ochrony roślin (E) Wybuchowy (O) Utleniacz (F) Łatwo palny (F+)Szczególnie łatwo palny (T)Toksyczny (T+) Bardzo toksyczny (C) Żrący (Xn) Szkodliwy (Xi) Drażniący (N) Niebezp. dla środowiska Koncentrat w formie płynnej do rozcieńczania (1) Koncentrat w formie stałej do rozcieńczania (2) Środek gotowy do użycia (3) Chroń dłonie. Używaj rękawic (4) Chroń twarz. Używaj ekranu ochronnego (5) Ręce myj pod bieżącą wodą (6) Używaj fartucha ochronnego (7) Używaj obuwia ochronnego. Nogawki spodni wkładaj na obuwie (8) Używaj maski ochronnej (9) Używaj respiratora (10) Używaj kombinezonu ochronnego (11) Środek szkodliwy dla ryb (12) Środek szkodliwy dla zwierząt (13) Przechowywać w pomieszczeniach zamkniętych, niedostępnych dla dzieci (14)

Znajomość klas toksyczności ch.ś.o.r. Klasyfikacja środków ochrony roślin ze względu na ich szkodliwość w stosunku do różnych organizmów Klasy toksyczności: I bardzo toksyczne II toksyczne III szkodliwe IV pozostałe środki, praktycznie nieszkodliwe

Znajomość klas toksyczności ch.ś.o.r. 48% prawidłowa 52% błędna

2005-2011 2001-2004 Znajomość klas toksyczności ch.ś.o.r. 21% 34% 29% 79% 66% 71% 38% 39% 23% 62% 61% 77% Odpowiedź: prawidłowa błędna

Znajomość klas toksyczności ch.ś.o.r. 2001-2004 2005-2011 50% 50% 32% 68% Odpowiedź: prawidłowa błędna

Środki BHP Zasady bezpieczeństwa: Określone dla każdego środka Postępowanie w trakcie stosowania oraz przechowywania Podane są na etykiecie preparatu w formie pisemnej oraz piktogramów

Sprzęt ochrony osobistej Ochrona dróg oddechowych Ochrona rąk Ochrona oczu Ochrona skóry i ciała Podczas obchodzenia się z otwartym pojemnikiem i gdy możliwy jest kontakt z produktem stosować ochronę układu oddechowego z maską przeciw oparom organicznym i filtrem gazowym (czynnik ochronny 10) dostosowaną do EN 140 filtr typu A lub odpowiednik. Nosić oznaczone przez CE (lub odpowiednik) kauczukowo nitrylowe rękawice (minimalna grubość 0,40 mm). Umyć w przypadku zanieczyszczenia. Nosić gogle dostosowane do EN166 (zasięg użycia 5 lub odpowiedni). Nosić standardowy kombinezon i ubranie ochronne typu 3. Jeżeli jest to możliwe nosić dwie warstwy ubrań. Poliester/bawełna lub bawełna powinny być noszone całkowicie pod odpornym chemicznie kombinezonem i powinny być często prane.

Środki BHP Zasady bezpieczeństwa: Określone dla każdego środka Postępowanie w trakcie stosowania oraz przechowywania Podane są na etykiecie preparatu w formie pisemnej oraz piktogramów

Środki BHP Stosowanie środków BHP w czasie przygotowywania cieczy roboczej i podczas przeprowadzania zabiegów Pytano o ogólne zasady bezpieczeństwa 1. Rękawice 2. Maska ochronna 3. Okulary ochronne 4. Obuwie gumowe 5. Płaszcz ochronny 6. Odzież robocza 7. Ciągnik wyposażony w kabinę gazoszczelną Pytano o ogólne zasady bezpieczeństwa. Dla jednych producentów stosowanie jedynie rękawic stanowiło odpowiedź pozytywną

Środki BHP Stosowanie środków BHP w czasie przygotowywania cieczy roboczej i podczas przeprowadzania zabiegów 48% prawidłowe 52% nieodpowiednie

2005-2011 2001-2004 Środki BHP 18% 20% 29% 82% 80% 71% 15% 23% 85% 100% 77% Stosowanie środków BHP w czasie przygotowywania cieczy roboczej i podczas przeprowadzania zabiegów: poprawne nieodpowiednie

Środki BHP 2001-2004 2005-2011 14% 54% 46% 86% Stosowanie środków BHP w czasie przygotowywania cieczy roboczej i podczas przeprowadzania zabiegów: poprawne nieodpowiednie

Stosowane środki BHP podczas wykonywania zabiegu (Matysiak 2011) Zabezpieczenia podstawowe: -gumowe rękawice -płaszcz 15% 22% zakresu poszerzonego: -maska, -gogle, -ciągnik wyposażony w kabinę (opcjonalnie gazoszczelną) (duży wpływ ma posiadanie przez sadowników coraz większej ilości nowocześniejszych ciągników wyposażonych w gazoszczelną kabinę z filtrami powietrza) 63% podstawowe zakres poszerzony nie stosuje 40 producentów posiadających sady w gminie: Błędów (61%), Belsk Duży (26%), Warka (5%), Jasieniec (5%), Mogielnica (3%)

Sprawność opryskiwaczy Zdecydowana większość respondentów zgodziła się z koniecznością przeprowadzania okresowych kontroli opryskiwaczy...

Sprawność opryskiwaczy Zdecydowana większość respondentów zgodziła się z koniecznością przeprowadzania okresowych kontroli opryskiwaczy... jednak nie wszyscy stosują się do tego wymogu

Sprawność opryskiwaczy Sprzęt używany przez producentów: 54% 46% posiada aktualną atestację nie posiada aktualnej atestacji

2005-2011 2001-2004 Sprawność opryskiwaczy 36% 30% 40% 64% 70% 60% 38% 39% 30% 62% 61% 70% Sprzęt używany przez producentów: posiada aktualną nie posiada aktualnej atestację atestacji

Sprawność opryskiwaczy 2001-2004 2005-2011 53% 47% 60% 40% Sprzęt używany przez producentów: posiada aktualną nie posiada aktualnej atestację atestacji

Przechowywanie ch.ś.o.r. Oznaczenie magazynu Wyposażenie (system wentylacji, okna z szybami ograniczającymi oddziaływanie promieni słonecznych, instalacja elektryczna gazoszczelna i pyłoszczelna, oddzielne bezodpływowe kanalizacje, środki ochrony indywidualnej, apteczka, wykaz przechowywanych środków, instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy, numery telefonów alarmowych) Rodzaj materiałów, z których wykonana jest posadzka magazynu Zasady korzystania z magazynu

Przechowywanie ch.ś.o.r. (Burdon 2004) Miejsce przechowywania ch.ś.o.r.: Producenci po kursie IPO Producenci bez kursu IPO Magazyn ch.ś.o.r. 29% - Wydzielone pomieszczenie 64% 57% Garaż - 10% Piwnica 7% 14% Dom - 2% Budynek gospodarczy w metalowej szafie - 10% Zakup tuż przed zastosowaniem - 7% 65 producentów posiadających sady wiśniowe w powiecie Lipsko n/wisłą (21% uczestniczyło w kursie IPO)

Przechowywanie ch.ś.o.r. (Karaszewska 2005) Miejsce przechowywania ch.ś.o.r.: Producenci po kursie IPO Producenci bez kursu IPO Magazyn ch.ś.o.r. 13% 6% Wydzielone pomieszczenie 33% 28% Garaż 20% - Piwnica 17% 43% Dom - - Budynek gospodarczy w metalowej szafie 7% 6% Zakup tuż przed zastosowaniem 10% 11% 48 producentów uprawiających truskawkę w województwie: Mazowieckim, Lubelskim, Zachodnio-Pomorskim, Śląskim, Łódzkim, Podkarpackim oraz Kujawsko-Pomorskim (63% uczestniczyło w kursie IPO)

Przechowywanie ch.ś.o.r. (Matysiak 2011) Miejsce przechowywania ch.ś.o.r.: (%) Magazyn ch.ś.o.r.* 47% Garaż 8% Zakup tuż przed zastosowaniem* 75% 40 producentów posiadających sady w gminie: Błędów (61%), Belsk Duży (26%), Warka (5%), Jasieniec (5%) i Mogielnica (3%) * ) Część producentów kupuje środki tuż przed zastosowaniem, natomiast posiada również specjalnie do ich przechowywania magazyn i korzysta z niego np. W przypadku nieprzewidzianych zmian pogodowych lub innych zdarzeń losowych.

Przechowywanie ch.ś.o.r. 60% 40% poprawne błędne

2005-2011 2001-2004 Przechowywanie ch.ś.o.r. 37% 40% 42% 63% 60% 58% 14% 23% 34% 86% 77% 66% Przechowywanie ch.ś.o.r.: prawidłowe błędne

Przechowywanie ch.ś.o.r. 2001-2004 2005-2011 40% 38% 60% 62% Przechowywanie ch.ś.o.r.: prawidłowe błędne

Postępowanie z pustymi opakowaniami 13% 87% prawidłowe błędne

Błędne postępowanie z pustymi opakowaniami Palone (Ostrowska 2003; Burdon 2004; Łabanowska 2004; Karaszewska 2005; Borowska 2007; Zdych 2008) Zakopywane (Ostrowska 2003; Burdon 2004; Łabanowska 2004; Zdych 2008) Wywożone do lasu (Ostrowska 2003) Wywożone na wysypisko (Ostrowska 2003; Burdon 2004; Łabanowska 2004; Karaszewska 2005; Borowska 2007) Powtórnie używane (Karaszewska 2005)

2005-2011 2001-2004 Postępowanie z pustymi opakowaniami 17% 8% 83% 100% 92% 18% 3% 14% 82% 97% 86% Przechowywanie ch.ś.o.r.: prawidłowe błędne

Postępowanie z pustymi opakowaniami 2001-2004 2005-2011 9% 25% 91% 75% Przechowywanie ch.ś.o.r.: prawidłowe błędne

Dostosowanie szkoleń do kwalifikacji producentów (Borowska 2005) Propozycje szkoleń proponowane przez producentów Gospodarstwa słabe ekonomicznie Gospodarstwa standardowe Gospodarstwa silne ekonomicznie Więcej praktycznych zaleceń 23% 27% 15% Więcej informacji o problemie 8% 7% 15% Więcej pokazów w terenie 38% 53% 31% Dłuższy czas szkoleń 31% 13% 39%

Pomimo znacznej poprawy wiedzy oraz stosowanych praktyk ochrony roślin, szczególnie wśród producentów owoców w Polsce centralnej, istnieje pilna potrzeba szkoleń dostosowanych do każdej z grup producentów

A może w przyszłości... 100% Odpowiedź poprawna

Korzystano z danych zebranych przez magistrantów oraz pracowników Katedry Entomologii Stosowanej, SGGW Imię i Nazwisko Rodzaj upraw Rok Lokalizacja gospodarstw Agnieszka Borowska Produkcja rolna i warzywna 2002 Gmina Piątek Agnieszka Ostrowska Produkcja warzywna 2003 Powiat Płoński Maciej Majewski Sady jabłoniowe 2003 Polska centralna Iwona Burdon Sady wiśniowe 2004 powiat Lipsko Dorota Łabanowska-Bury Plantacje porzeczki czarnej 2004 Polska centralna, Lubelskie Magdalena Wiśniewska Produkcja rolna i warzywna (cebula) 2005 Rejon Błonie, Ożarów Mazowiecki Iwona Karaszewska Plantacje truskawek 2005 Woj. Mazowieckie, Lubelskie, Śląskie, Łódzkie, Zachodniopomorskie, Kujwsko-Pomorskie Karolina Zdych Produkcja rolna 2008 Gmina Brąszewice Jędrzej Pytkowski Uprawy warzywne 2010 Ożarów Mazowiecki Szymon Matysiak Sady jabłoniowe 2011 Błędów, Belsk Duży, Warka Jasieniec, Mogielnica

Dziękujemy za uwagę Prof. dr hab. Zbigniew Tadeusz Dąbrowski Mgr inż. Alicja Chorąży Katedra Entomologii Stosowanej SGGW, Warszawa alachorazy@wp.pl