KADRY 6 Zatrudnianie nauczycieli na czas określony Umowa o pracę jako akt nawiązujący stosunek pracy między nauczycielem a szkołą nie została uregulowana przepisami Karty Nauczyciela. W związku z powyższym należy w tym zakresie sięgnąć do przepisów Kodeksu pracy, który zawiera regulacje w tym zakresie. Zgodnie z art. 29 1 Kodeksu pracy, w umowie o pracę należy określić: strony umowy (pracownik, pracodawca), rodzaj umowy (na czas określony, na zastępstwo, na czas wykonania określonej pracy, na czas nieokreślony), datę zawarcia umowy, warunki pracy i płacy, a w szczególności: - rodzaj pracy, - miejsce wykonywania pracy, - wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia, - wymiar czasu pracy, - termin rozpoczęcia pracy. Zgodnie z art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, możliwe jest zatrudnienie nauczyciela, bez względu na posiadany przez niego stopień awansu zawodowego, na podstawie umowy o pracę na czas określony. Zawarcie umowy na czas określone jest dopuszczalne jedynie dwóch sytuacjach opisanych w tym przepisie: 1) w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania, 2) w zastępstwie za nieobecnego nauczyciela. Konieczne jest omówienie tych sytuacji, ze względu na ich dość częste nadużywanie przez dyrektorów szkół. Szczególnie nieostre warunki zatrudnienia nauczyciela na czas określony przewiduje pierwsza sytuacja. Obecnie, wobec niżu demograficznego, coraz częstszego zamykania szkół, praktycznie zawsze można powołać się na potrzebę wynikającą z organizacji nauczania, zatrudniając nauczyciela na czas określony. Dzięki temu można uniknąć zatrudnienia nauczyciela mianowanego, czy dyplomowanego na właściwej dla nich podstawie zatrudnienia, jaką jest mianowanie. Dla oceny tej regulacji niezbędne jest uwzględnienie jej szczególnego charakteru. Przepis mówi o zaistnieniu potrzeby wynikającej z organizacji
KADRY 7 nauczania. A zatem, moim zdaniem, musi to być jakaś wyjątkowa okoliczność, która zmusza do zatrudnienia nauczyciela jedynie na jakiś określony czas, po za kończeniu którego dla nauczyciela z przyczyn organizacyjnych nie będzie w ogóle możliwości zatrudnienia. Problem w ocenie tej przesłanki zatrudnienia na czas określony pojawia się często w sytuacji, gdy dyrektor nie wie, czy w przyszłym roku szkolnym będzie miał godziny dla nauczyciela. Można tu rozważyć dwie sytuacje. W pierwszej dotyczy to nauczyciela, który od jakiegoś czasu corocznie zatrudniany jest z tego powodu na czas określony. W drugiej będzie chodziło o nauczyciela po raz pierwszy ubiegającego się o zatrudnienie w danej szkole. Uważam, że w pierwszym przypadku będzie to nadużycie prawa, natomiast druga sytuacja mogłaby uzasadniać zatrudnienie na czas określony. Należy jednak zauważyć, że nie będzie podstaw do zastosowania tej formy zatrudnienia, jeżeli nie jest wiadoma jedynie liczba godzin dla nauczyciela, natomiast pewne jest, że godziny w ogóle będą. Znajduje to odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego: Pojęcie organizacja pracy nauczyciela, której potrzeby mogą uzasadniać zatrudnienie na czas określony (art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela) należy odnieść do zasad funkcjonowania szkoły (liczba, klas, rodzaj przedmiotów, liczba godzin lekcyjnych, liczba etatów, czas nauczania poszczególnych przedmiotów, zmianowość pracy szkoły), a nie do wykształcenia czy umiejętności nauczyciela. Wyrok SN z dnia 5 września 1997 r. (I PKN 226/97, OSNAPiUS 1998/11/328) Ważne jest również to, że zatrudnienie nauczyciela na czas określony może wynikać jedynie z powodów określonych w Karcie Nauczyciela. W praktyce natomiast często zdarza się, że na czas określony zatrudnia się nauczycieli, dla których szkoła jest jedynie dodatkowym miejscem pracy, albo nauczycieli emerytowanych. Sytuacje te nie znajdują się natomiast wśród przesłanek zatrudnienia nauczyciela na czas określony wymienionych w Karcie Nauczyciela. Odrębną kwestią, która budzi wiele wątpliwości wśród nauczycieli, jest dopuszczalna ilość umów na czas określony. Zgodnie z art. 25 1 Kodeksu pracy, trzecia umowa na czas określony zawarta między tymi samymi stronami jest umową na czas nieokreślony, jeśli przerwa między dwoma poprzednimi umowami nie przekracza 1 miesiąca. Niestety to kodeksowe uregulowanie nie znajduje
BAZA LOKALOWA 20 Obiekty oświatowe w świetle przepisów prawa budowlanego część VII BUDOWA I ODDAWANIE DO UŻYTKU OBIEKTÓW BUDOWLANYCH W rozdziale III ustawy Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) określone zostały zasady i procedury związane z budową i oddawaniem do użytkowania obiektów budowlanych. Prace przygotowawcze (art. 41. ust. 1 3) Rozpoczęcie budowy następuje z chwilą podjęcia prac przygotowawczych na terenie budowy. Prace przygotowawcze mogą być wykonywane tylko na terenie objętym pozwoleniem na budowę lub zgłoszeniem i zalicza się do nich: 1) wytyczenie geodezyjne obiektów w terenie, 2) wykonanie niwelacji terenu, 3) zagospodarowanie terenu budowy wraz z budową tymczasowych obiektów, 4) wykonanie przyłączy do sieci infrastruktury technicznej na potrzeby budowy. Termin rozpoczęcia robót budowlanych (art. 41 ust. 4) Inwestor jest obowiązany zawiadomić o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych, na które jest wymagane pozwolenie na budowę, właściwy organ oraz projektanta sprawującego nadzór nad zgodnością realizacji budowy z projektem, co najmniej na 7 dni przed ich rozpoczęciem, dołączając na piśmie: 1) oświadczenie kierownika budowy (robót), stwierdzające sporządzenie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz przyjęcie obowiązku kierowania budową (robotami budowlanymi), a także zaświadczenie potwierdzające wpis na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego, z określonym w nim terminem ważności,
BAZA LOKALOWA 21 2) w przypadku ustanowienia nadzoru inwestorskiego oświadczenie inspektora nadzoru inwestorskiego, stwierdzające przyjęcie obowiązku pełnienia nadzoru inwestorskiego nad danymi robotami budowlanymi, a także zaświadczenie, o którym mowa powyżej. Rozpoczęcie dostaw energii, wody, ciepła lub gazu na potrzeby budowy może nastąpić jedynie po okazaniu wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia. Zapewnienie kierownictwa budowy (art. 42. ust. 1 2) Obowiązkiem Inwestora jest zapewnienie objęcia kierownictwa budowy (rozbiórki) lub określonych robót budowlanych oraz nadzór nad robotami przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności. Z kolei Kierownik budowy (robót) jest obowiązany: prowadzić dziennik budowy lub rozbiórki, umieścić na budowie lub rozbiórce, w widocznym miejscu, tablicę informacyjną oraz ogłoszenie zawierające dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia (dotyczy budowy lub rozbiórki, na której przewiduje się prowadzenie robót budowlanych trwających dłużej niż 30 dni roboczych i jednoczesne zatrudnienie co najmniej 20 pracowników albo na których planowany zakres robót przekracza 500 osobodni.) odpowiednio zabezpieczyć teren budowy (rozbiórki). Powyższych przepisów nie stosuje się w stosunku do budowy lub rozbiórki, dla których nie jest wymagane pozwolenie na budowę. Właściwy organ może wyłączyć, w drodze decyzji, stosowanie tych przepisów również w stosunku do innych obiektów, jeżeli jest to uzasadnione nieznacznym stopniem skomplikowania robót budowlanych lub innymi ważnymi względami. Geodezyjne wyznaczenie obiektów budowlanych (art. 43. ust. 1.) Obiekty, które wymagają pozwolenia na budowę wymagają geodezyjnego wyznaczenia w terenie, a po ich wybudowaniu należy
ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE 30 Inne formy wychowania przedszkolnego Z początkiem 2008 r. ukazało się rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz.U. z 2008 r. Nr 8, poz. 38). Kilka miesięcy później rozporządzenie zmieniono (Dz.U. z 2008 r. Nr 104, poz. 667), dodając m.in. paragrafy 4a 4c, określające wymagania lokalowe i zdrowotne personelu. W czerwcu b.r. opublikowano w Dzienniku Ustaw nowe rozporządzenie o identycznym tytule, które porządkuje zapisy poprzednich rozporządzeń, nieznacznie zmieniając ich treść. Przedstawiamy je poniżej w opracowaniu redakcyjnym. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 maja 2009 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz. U. z 2009 r. Nr 83, poz. 693) Na podstawie art. 14 a ust. 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) zarządza się, co następuje: RODZAJE FORM 1. Wychowanie przedszkolne może być prowadzone w następujących, innych niż przedszkola i oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, formach: 1) punktach przedszkolnych, zwanych dalej punktami, w których zajęcia są prowadzone przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący; 2) zespołach wychowania przedszkolnego, zwanych dalej zespołami, w których zajęcia są prowadzone przez cały rok szkolny w niektóre dni tygodnia, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący. WARUNKI ORGANIZACYJNE 2. Warunkiem utworzenia punktu lub zespołu jest: 1) uzyskanie przez organ prowadzący pozytywnych opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego oraz komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży
ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE 31 Pożarnej o zapewnieniu w lokalu, w którym mają być prowadzone zajęcia w ramach punktu lub zespołu, bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu dzieci, uwzględniających warunki, o których mowa w 3 i 4; 2) wyposażenie lokalu, o którym mowa w pkt. 1, w sprzęt i pomoce dydaktyczne niezbędne do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego. WARUNKI LOKALOWE 3. 1. Lokal, w którym mają być prowadzone zajęcia w ramach punktu lub zespołu, musi znajdować się w budynku lub jego części spełniających wymagania określone w przepisach techniczno budowlanych oraz przepisach o ochronie przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II lub wskazane w ekspertyzie technicznej rzeczoznawcy budowlanego oraz do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, opracowanej w trybie określonym w tych przepisach. 2. Dopuszcza się prowadzenie zajęć w ramach punktu lub zespołu w lokalu znajdującym się w budynku lub jego części innych niż określone w ust. 1, jeżeli lokal: 1) będzie przeznaczony dla nie więcej niż 25 dzieci; 2) znajduje się na parterze budynku wykonanego z elementów co najmniej nierozprzestrzeniających ognia; 3) posiada co najmniej dwa wyjścia na zewnątrz, przy czym jednym z nich są drzwi wyjściowe z lokalu, a drugim inne drzwi lub okno umożliwiające bezpośrednie wyjście na przestrzeń otwartą; 4) został wyposażony w: a) co najmniej trudnozapalne wykładziny podłogowe i inne stałe elementy wyposażenia i wystroju wnętrz, b) gaśnicę proszkową ABC o zawartości co najmniej 4 kg środka gaśniczego. 4. Lokal, w którym mają być prowadzone zajęcia w ramach punktu lub zespołu, musi spełniać następujące warunki: 1) powierzchnia pomieszczenia przeznaczonego na zbiorowy pobyt od 3 do 5 dzieci wynosi co najmniej 16 m 2 ; w przypadku liczby dzieci większej niż 5, powierzchnia ulega odpowiedniemu zwiększeniu na każde kolejne dziecko, z tym że: a) powierzchnia przypadająca na każde kolejne dziecko powinna wynosić co najmniej 2 m 2, jeżeli czas pobytu dziecka nie przekracza 5 godzin dziennie,
ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE 43 Ustawowe organy odwoławcze Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r., stanowi w art. 184, że Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) oraz inne sądy administracyjne sprawują w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej. W dniu wejścia w życie Konstytucji (17 październik 1997 r.) polskie sądownictwo administracyjne ograniczało się jedynie do działalności Naczelnego Sądu Administracyjnego. W związku z powyższym, przepis przejściowy ustawy zasadniczej (art. 236) obligował organy państwowe to uchwalenia ustaw w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Realizacja powyższego konstytucyjnego zobowiązania nastąpiła pakietem ustaw z lipca i sierpnia 2002 r.: ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269), ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270), ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1271 ze zm.). Ustawami tymi uregulowano działalność sądownictwa administracyjnego w RP na nowych zasadach i w nowych strukturach. Sądy administracyjne działają od 1 stycznia 2004 r. w układzie dwuinstancyjnym. Sądami I instancji są wojewódzkie sądy administracyjne (WSA), które rozpoznają sprawy należące do ich właściwości rzeczowej na obszarze jednego lub większej liczby województw (art. 3 1, art. 16 i art. 23 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Jako sąd administracyjny II instancji działa obecnie Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) z siedzibą w Warszawie. Do właściwości NSA od stycznia 2004 r. należą więc następujące kategorie spraw:
ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE 44 rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowo-administracyjnej, rozstrzyga spory o właściwość i spory kompetencyjne, rozstrzyga inne sprawy należące do właściwości NSA na podstawie odrębnych ustaw. Sądy administracyjne zostały utworzone celem sprawowania kontroli działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje orzekanie w sprawach skarg na: 1) decyzje administracyjne, 2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty, 3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie, 4) inne niż wyżej wymienione akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, 5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej, 6) inne akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej, 7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego, 8) bezczynność organów w przypadkach określonych w punktach 1 4. WOJEWÓDZKI SĄD ADMINISTRACYJNY Wymienione wyżej sprawy należą do kompetencji wojewódzkich sądów administracyjnych, jako I instancji sądownictwa administracyjnego. Specyfiką postępowania przed tymi sądami jest to, że postępowanie wszczynane jest na podstawie skargi na działanie organów administracji publicznej lub ich bezczynność. Tym samym już
NOWA SZKOŁA 60 Szkoła a czas wolny dzieci i młodzieży Na początku lat dziewięćdziesiątych problematyka czasu wolnego dzieci i młodzieży zniknęła z pola zainteresowania analiz pedagogicznych. Nie tylko sama tematyka była marginalizowana, ale następował również wyraźny spadek ilości świetlic, klubów i domów kultury. W ostatnim czasie jesteśmy świadkami zmian w zakresie traktowania czasu wolnego dzieci i młodzieży. Ponownie dostrzega się, że właściwe wypełnienie czasu wolnego należy także rozpatrywać w kontekście działań edukacyjnych, tym samym wzrasta rola szkoły jako instytucji w dużym stopniu mogącej kształtować nawyki związane z właściwym wykorzystaniem tego czasu. Na wstępie warto zaznaczyć, że narastające zróżnicowanie ekonomiczne rzutuje na zagospodarowywanie czasu wolnego młodych ludzi, co jednak nie oznacza, że wzrost zamożności rodziców automatycznie powoduje wyłącznie pozytywne zmiany jakościowe dotyczące czasu wolnego i służy korzystnemu rozwojowi osobowości. Wręcz przeciwnie, jeżeli idzie to w parze z niewielkim zainteresowaniem rodziców dotyczącym tego, czym poza czasem przeznaczonym na naukę szkolną zajmują się ich dzieci, pojawiają się zachowania ryzykowne (czego mogą dowodzić losy wielu młodych ludzi z tzw. dobrych domów ). Z drugiej strony zbyt niskie dochody rodziców często są częstym powodem odmowy uczestnictwa w przypadku inicjatyw szkoły wykraczających poza czas lekcji (wycieczki, wyjścia do kina, teatru) 1. Ponieważ powszechnie znany jest związek pomiędzy brakiem atrakcyjnych propozycji zagospodarowania czasu wolnego a nasileniem zjawiska coraz wcześniejszego sięgania po alkohol lub narkotyki, pojawieniem się zachowań aspołecznych czy rozwojem subkultur podejmowanie działań w zakresie zagospodarowania czasu wolnego uzyskuje rangę nie tylko kwestii pedagogicznej, ale wręcz ogólnospołecznej. Dlatego też coraz większą popularność w oddziaływaniach profilaktycznych zyskuje model alternatywny, zgodnie z którym proponowanie młodym ludziom różnorodnych, atrakcyjnych form spędzania czasu wolnego może zaspokajać potrzeby psychologiczne podobne do tych, które skłaniają do sięgania po używki potrzebę 1 J. A. Malinowski: Czas wolny w obszarze zainteresowania pedagogiki społecznej okresu transformacji. [W:] Pedagogika społeczna w Polsce po 1989 roku. Kromolicka B., Radziewicz Winnicki A., Noszczyk Bernasiewicz M.( red.). WŚWSZ, Katowice, s. 433 442.
NOWA SZKOŁA 61 ekscytujących doznań, stymulacji czy zyskania akceptacji grupy rówieśniczej. Wśród takich właśnie alternatywnych form aktywności wymienia się na przykład uprawianie sportu, turystykę, rozwijanie zainteresowań, hobby, uczestniczenie w różnych formach aktywności społecznej, zwiększenie umiejętności zawodowych lub poszerzenie wiedzy 2. Środowisko społeczne, w którym funkcjonuje uczeń jego rodzina, szkoła, grupy rówieśnicze, a także instytucje funkcjonujące na danym terenie mają niezaprzeczalny wpływ na kształtowanie wzorów zachowań w tym również styl spędzania wolnego czasu, stąd też wynika zwiększone zainteresowania problematyką czasu wolnego. W ostatnim czasie znalazło to odzwierciedlenie m.in. w zmodyfikowaniu zapisów znowelizowanej Karty Nauczyciela 3. Również w programie rządowym Bezpieczna i przyjazna szkoła, rozwój działalności pozalekcyjnej i pozaszkolnej uznaje się za jeden z głównych priorytetów a sport za jeden z istotnych sposobów przeciwdziałania agresji i patologii wśród dzieci i młodzieży. 4 1. Czas wolny uczniów w świetle programu Przyjazna i bezpieczna szkoła Program akcentuje, że rozwijania oferty zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych w naturalny sposób sprzyja łączeniu procesu nauczania z procesem wychowania: przygotowanie do funkcjonowania we współczesnym świecie wymaga by uczeń potrafił dokonywać samodzielnych wyborów, kształtował i rozwijał swoje zainteresowania, działał w oparciu o wewnętrzną motywację uczenia się i był odpowiedzialny za podejmowane decyzje i dokonywane wybory. Celowi temu służy uczestnictwo w zajęciach pozalekcyjnych, rozwijanie zainteresowań, a także uczestnictwo w różnych formach aktywności organizacji i stowarzyszeń młodzieżowych (część III Programu). Działalność pozalekcyjna i pozaszkolna realizowana przez szkoły, pozwala na zagospodarowanie czasu wolnego, a poprzez to na rozwijanie zainteresowań i potencjału uczniów, wzmacnia ich poczucie wartości oraz umożliwia regenerację sił psychicznych i fizycznych. 2 K. Bobrowski: Czas wolny a zachowania ryzykowne młodzieży. [W:] Alkoholizm i narkomania nr 3/2007 3 Ustawa z 21 listopada 2008 r. O zmianie ustawy Karta Nauczyciela ( Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 1. art. 42 ust. 2 ). 4 Rządowy program na lata 2008 2013 Bezpieczna i przyjazna szkoła, załącznik do uchwały nr 172/2008 Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 2008r.