Radio
Nieco historii Pierwszy program radiowy został wyemitowany 1 lutego 1925 r. ze stacji nadawczej Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego na fali 385 metrów w Warszawie. Był to próbny program i zarazem eksperyment techniczny, który poprzedził powstanie 18 sierpnia 1925 r. "Polskiego Radia" Spółki z Ograniczoną Odpowiedzialnością. Jej założycielami byli Zygmunt Chamiec i Tadeusz Sułowski. Spółka posiadała monopolistyczną koncesję na nadawanie programu na obszarze całego kraju. "Halo, halo Polskie Radio Warszawa, fale 480" - takimi słowami "Polskie Radio" rozpoczęło regularną emisję 18 kwietnia 1926 r.
W okresie międzywojennym odbywała się intensywna radiofonizacja kraju, rozpoczęła się produkcja polskich odbiorników radiowych. Program radiowy reprezentował nowoczesny i bardzo wysoki poziom artystyczny. Radio przyciągało wielkie umysły i wielkie talenty: pisarzy, dyrygentów, aktorów. Jego pracownikami i współpracownikami byli Jan Parandowski, Zenon Kosidowski, Jerzy Szaniawski, Jarosław Iwaszkiewicz, Maria Dąbrowska, Maria Kuncewiczowa, Grzegorz Fitelberg, Zdzisław Górzyński, Stefan Jaracz, Aleksander Zelwerowicz.
W pierwszych dniach września 1939 r. została zniszczona radiostacja w Raszynie, ale 7 września odezwała się Warszawa II, uruchomiona na rozkaz dowódcy obrony Warszawy gen. Waleriana Czumy i cywilnego komendanta stolicy Prezydenta Stefana Starzyńskiego. Kierował nią dyrektor muzyczny PR Edmund Rudnicki. Warszawa II nadawała słynne przemówienia S.Starzyńskiego, przekazywała wiadomości ze świata, informacje o tym, co dzieje się w stolicy, ogłaszała alarmy lotnicze. 30 września władze niemieckie przejęły rozgłośnię, nakazały konfiskatę odbiorników i pod groźbą śmierci zakazały Polakom słuchania radia. 1 października 1939 r. Polskie Radio przeszło do konspiracji.
20 listopada 1944 r. na mocy dekretu PKWN Polskie Radio przekształcone zostało w przedsiębiorstwo państwowe. Pierwsze powojenne miesiące i lata to okres odbudowy zniszczonych rozgłośni i uruchamianie nowych na Ziemiach Zachodnich. W 1946 r. zapadła decyzja o odbudowie radiostacji Warszawa II (moc 10 kw).
1948 r. Polskie Radio zostało przekształcone w Centralny Urząd Radiofonii, a następnie Komitet ds. Radiofonii "Polskie Radio"; jako centralny organ administracji państwowej podlegało prezesowi Rady Ministrów. Od 3 października 1949 r. na antenie nadawane były dwa programy ogólnopolskie. W latach 50. Polskie Radio przeżywało okres intensywnego rozwoju programowego i technicznego. We wrześniu 1957 r. powstało Studio Eksperymentalne - jedna z nielicznych na świecie pracowni dźwięku, muzyki elektronicznej, pracująca dla kompozytorów, radia, telewizji i filmu. 1 marca 1958 r. pojawił się Program III, odbierany początkowo tylko w Warszawie; od 1962 r. stał się programem ogólnopolskim. "Trójka" zaproponowała nieco inny model radia niż dwa dotychczasowe kanały, a jej adresatami stali się przede wszystkim studenci i młoda inteligencja.
, radio lokalnie Po wojnie odbudowano 8 rozgłośni lokalnych, a także przejętą poniemiecką rozgłośnię we Wrocławiu. W latach 60-tych wojewódzkie rozgłośnie nadawały od 1-4 godzin programu dziennie. Od 1983 r. nadawano już tzw. audycje poranne i popołudniowe w sieci ogólnopolskiej II Programu. Od 1990 r. ówczesny prezes Józef Kowalczyk podjął decyzję o przeniesieniu programów do sieci UKF i w ten sposób nadawano najpierw po 12 godz. a następnie bez ograniczeń.
Gatunki radiowe Lata 60. przyniosły istotne zmiany w sferze programowej - nastąpił rozwój powieści radiowej, nowoczesnych w formie audycji dla młodzieży oraz reportażu literackiego. W styczniu 1966 r. wprowadzono programy nocne (muzyka, serwis informacyjny itd.). W latach 70. pojawiły się audycje nadawane na żywo: "Lato z Radiem" (od 1971 r.), "Sygnały Dnia" (od 1973 r.), "Cztery Pory Roku". Słuchacze doskonale znali dziennikarzy prowadzących te bloki programowe: Sławomira Szofa, Tadeusza Sznuka, Tadeusza Cichomskiego, Lesława Nowaka, Antoniego Mielniczuka i wielu innych.
2 stycznia 1976 r. rozpoczęto nadawanie Programu IV - programu o charakterze edukacyjnym. 31 grudnia 1993 r. Polskie Radio uzyskało status spółki akcyjnej Skarbu Państwa. W roku 1994 rozpoczęła działalność Informacyjna Agencja Radiowa (IAR), Centrum Kultury Ludowej przy Programie II PR S.A. oraz Polskie Radio BIS - spadkobierca Programu IV. W tym samym roku Polskie Radio S.A. stało się członkiem Europejskiej Unii Radiowej (EBU). 4 września 1999 r. zostało oddane do użytku Radiowe Centrum Nadawcze w Solcu Kujawskim (aparatura nadawcza zapewnia moc 1000 kw). W uroczystości otwarcia wzięło udział wielu znamienitych gości, w tym m.in. Aleksander Kwaśniewski - Prezydent RP oraz Kardynał Józef Glemp - Prymas Polski. 2010 85 lat działalności Polskiego Radia
Radio publiczne w Polsce (Polskie Radio SA ) Radiofonię publiczną tworzy Polskie Radio SA oraz 17 stacji regionalnych Polskiego Radia w oddzielnych spółkach. Polskie Radio nadaje 5 programów o różnym charakterze: - uniwersalny Program 1, w tym audycje Radia Parlament (na falach długich 198 MHz); - muzyczno-literacki Program 2; - informacyjno-rozrywkowy Program 3; - młodzieżowo-poznawczy Program 4 (dawniej Radio Bis, do niedawna Radio EURO, a dziś znów Czwórka ); - Program 5 - dla słuchaczy za granicą (dawniej Radio Polonia) Polskie Radio dla Zagranicy;
Od stycznia 2005 roku Polskie Radio SA wprowadziło system producencki. W systemie tym dyrekcje czterech programów odpowiedzialne są za strategie programowe anten, planowanie ramówek, wybór oferty, natomiast 15) wyspecjalizowanych komórek producenckich (redakcji) za przygotowanie i realizację oferty: tworzenie audycji, materiałów i nagrań dla wszystkich programów Polskiego Radia, a także dla podmiotów zewnętrznych.
Od 2002 roku Polskie Radio SA realizuje projekt cyfryzacji, odrębnie finansowany ze środków publicznych. Planowano w 2007 roku zakończyć się pełną cyfryzacją procesu produkcyjnego, jednak środki finansowe Regionalne ośrodki radiofoniczne w przeważającej części wyposażone są w cyfrowe środki produkcji, profesjonalną cyfrowa aparaturę i profesjonalny osprzęt komputerowy.
Regiony Udział tematyki regionalnej w programach rozgłośni kształtował się w 2010 roku na średnim poziomie 28% czasu nadawania programu łącznie we wszystkich rozgłośniach. Najwięcej uwagi poświęcono tematyce regionalnej w Rzeszowie (45%), a najmniej w Szczecinie (19%). Tematy regionalne podejmowane były w ramach różnych rodzajów audycji słownych oraz w muzyce (muzyka ludowa).
Programy miejskie radia publicznego: Programy miejskie (4) nadawane są przez 3 rozgłośnie regionalne radia publicznego: - we Wrocławiu - Radio RAM, - w Zielonej Górze - Radio Zachód (dawniej Zielona Góra) i RMG 95,6 FM (Radio Miejskie Gorzowa) - w Koszalinie Radio Słupsk 95,3 FM. W warstwie słownej programu najwięcej czasu we wszystkich programach miejskich przeznaczono na audycje informacyjne (średnio 10,5%). Na drugim miejscu wśród słownych pozycji programu znalazły się audycje publicystyczne, które zajęły średnio 3%. Średni udział muzyki we wszystkich programach łącznie wynosił 78,8%. Udział tematyki miejskiej w programie kształtował się w 2006 roku na poziomie 18% czasu nadawania w czterech programach.
Nadawcy publiczni - finansowanie Opłaty abonamentowe za używanie odbiorników radiowych i telewizyjnych, odsetki za zwłokę w ich uiszczaniu, z kar za używanie nie zarejestrowanych odbiorników radiowych i tv, obrót prawami do audycji, reklamy i audycje sponsorowane, inne źródła (np. dotacje z budżetu państwa).
Udział środków z abonamentu Udział środków abonamentowych, w przychodach ogółem nadawców publicznych w 2009 roku: 1) radiofonia publiczna 71% 2) Telewizja Polska SA 17% w 2006 roku: 1) radiofonia publiczna 73% 2) Telewizja Polska SA 28%
Pierwsze koncesje i pierwsi nadawcy Od 1990 Radio Małopolska FUN z Krakowa (franc. Radio FUN); Radio ZET z Warszawy (program RFI), Radio Solidarność z Warszawy; ponadto lokalnie w Zakopanem Radio Alex i na Pomorzu Radio Kormoran Pierwszy proces koncesyjny (przyznano 154 koncesje) 3 ogólnokrajowe, 1 ponadregionalną (ZHP), 17 regionalnych, 133 lokalne w tym 46 należących do Kościoła Rzymskokatolickiego.
Rynek komercyjny Rynek radiowy to : - działający od 1993 roku ogólnokrajowi nadawcy RMF FM i Radio ZET oraz nadawca społeczny Radio Maryja obejmują swoim zasięgiem ponad 80 % ludności kraju. - Nadawcy ponadregionalni, mimo stopniowego pozyskiwania nowych stacji nadawczych, docierają tylko do niektórych większych miast. Eska Rock (dawniej WaWa) dysponuje obecnie 18 stacjami nadawczymi, TOK FM 10, Radiostacja (w 2006-11, 2007-13 obecnie jest to PLANETA FM). Programy RMF Classic (2006-6, 2007-8), Radio Jazz 2. Ze względu na ograniczone możliwości dobrania nowych częstotliwości w pozostałych dużych miastach, programy te nadal dostępne są jedynie dla niewielkiej grupy odbiorców.
W radiofonii lokalnej postępuje proces konsolidacji programowej, przebiegający w wyniku kapitałowych zmian w spółkach nadawców. Koncentracja z udziałem dużych grup kapitałowych rozpoczęła się w 1999 roku. Można zaryzykować stwierdzenie, że w najbliższym czasie (do 2012 roku) ostatni jej etap zostanie zakończony. Oprócz tzw. mediów trzeciego sektora, czyli rozgłośni, których funkcjonowanie gwarantuje podmiot zajmujący się działaniem w sferze publicznej, nie nastawiony na zysk np. fundacje i stowarzyszenia, samorządy lokalne, szkoły wyższe i związki wyznaniowe, zachodzi obawa, że nie będzie już niezależnych stacji lokalnych, a ich miejsce zastąpią zunifikowane programy lokalne, tworzone przez większe organizmy, przygotowane do działania w tym segmencie rynku sieci radiowe.
i stacje ponadregionalne Nadawano głównie programy o charakterze uniwersalnym (Planeta FM, a od grudnia 2008 roku - Chilli ZET i Radio WAWA, a od maja 2008 roku - ESKA Rock) oraz wyspecjalizowanym: literackomuzycznym (RMF Classic) i informacyjno-publicystycznym (TOK FM). Warstwa słowna w programach uniwersalnych zajmowała od 14,7% w programie Radio WAWA/ESKA Rock do 20% w programie Planeta FM/Chilli ZET. Największy udział warstwy słownej zawierał zgodnie ze specjalizacją - program Tok FM (37%), realizowany w formule Talk. W RMF Classic podstawowym elementem programu jest muzyka klasyczna (ponad 89%), a warstwa słowna (blisko 10%) stanowi jedynie dopełnienie oferty muzycznej. W każdym z wymienionych wyżej programów dominowała w 2008 roku obok muzyki informacja i publicystyka.
W programie TOK FM - Pierwsze Radio Informacyjne udział piosenek wykonywanych w języku polskim przez większość kwartałów pozostawał na poziomie ustawowego minimum. Jedynie w czwartym kwartale był wyższy i wyniósł 37%. W programie PLANETA FM (dawna Radiostacja) omawiany udział był nieco wyższy od określonego w ustawie minimum (34-35% w poszczególnych kwartałach roku). Natomiast w programie Eska Rock (dawne Radio WAWA) nastąpił drastyczny spadek udziału piosenki polskiej pomiędzy dwoma pierwszymi i kolejnymi kwartałami 2008 roku. W pierwszym kwartale w programie tym nadawano wyłącznie utwory słowno-muzyczne w języku polskim (wówczas program emitowano pn. Radio WAWA), natomiast w trzecim i czwartym kwartale (program pn. Eska Rock) udział piosenki polskiej zmniejszył się do ustawowego minimum. Spadek ten należy wiązać ze zmianą zarówno nazwy programu, jak i formatu muzycznego (z muzyki polskiej w Radiu WAWA, na format Eski Rock).
stacje regionalne (2008 r.) 3 programy o charakterze społeczno-religijnym (działające w grupie Eska/ZPR SA): Radio Vox Warszawa, Radio Vox Białystok (Archidiecezja Białostocka), Radio Vox Kraków (Archidiecezja Krakowska); 28 programów o charakterze uniwersalnym z tematyką lokalną, w tym: - 8 działających w grupie Eska/ZPR SA: Radio Eska Szczecinek, Radio Eska Przemyśl, Radio Eska Ostrów-Kalisz, Radio Eska Rzeszów, Radio Eska Łomża, Radio VOX FM Toruń, Radio Północ (obecnie Radio Eska Koszalin), Radio Północ (Goleniów); - 9 działających w grupie RMF Maxxx: RMF Maxxx - Zielona Góra, RMF Maxxx - Pomorze, RMF Maxxx - Mazowsze, RMF Maxxx - Kraków, RMF Maxxx - Częstochowa, RMF Maxxx - Szczecin, Radio Eska Nord (obecnie RMF Maxxx - Trójmiasto), RMF Maxxx - Łomża, RMF Maxxx - Wałbrzych; - 4 programy z grupy Eurozet Sp. z o.o.: Planeta (Bytom, Zabrze, Katowice), Planeta 106,2 FM (Opole), Pogoda 89,6 FM Pogodne Przeboje (Łódź; obecnie Planeta Łódź), Antyradio 101,3 FM (Kraków); - 2 programy z grupy Agora SA: Radio Blue 103,4 FM (Poznań), Złote Przeboje 101,3 FM (Pabianice); - 5 programów działających samodzielnie: Radio Vanessa (Racibórz), Radio Leliwa (Tarnobrzeg), Radio Opatów, Radio 5 Ełk, Radio Sud (Kępno); 1 program o charakterze tzw. akademickim (grupa Eurozet): Radio Planeta 103,9 FM (Kielce); 2 programy o charakterze wyspecjalizowanym kulturalno-muzycznym (grupa Agora): 103,7 Roxy FM (Warszawa), 103,8 Roxy FM (Kraków); 4 programy o charakterze wyspecjalizowanym muzycznym, z tematyką lokalną (grupa Eska i RMF Maxxx): Radio Eska Bydgoszcz, Radio Eska Opole; 107,4 Eska Rock (Poznań); RMF Maxxx Poznań.
Ze spółką Radio ESKA SA (obecnie Time SA) powiązanych jest 41 nadawców oraz 7 na podstawie umowy franszyzowej, a ze spółką AGORA SA 27. W niektórych miastach (Katowice, Kraków, Łódź, Opole, Poznań, Rzeszów, Warszawa i Wrocław) grupy te dysponują więcej niż jedną stacją nadawczą. Projekt lokalny spółki Ad.point Sp. z o.o., to 16 stacji lokalnych. Po sprzedaży przez CR Media Sp. z o.o. wszystkich udziałów na rzecz EUROZET Sp. z o.o., projekt ten stał się elementem dużej grupy radiowej, która obejmuje: program ogólnopolski Radio ZET, część rozgłośni społeczno-religijnych PLUS oraz młodzieżową Radiostację (obecnie PLANETA FM ). Cztery lokalne stacje działające w Opolu, Bielsku-Białej, Katowicach i Kielcach mają zasilić ponadregionalną PLANETĘ. EUROZET, niezależnie od planów związanych z promocją wspólnej marki, deklaruje zachowanie samodzielności poszczególnych rozgłośni i pełną realizację obowiązków związanych z nadawaniem tematyki lokalnej. Spośród należących do Ad.point-u (EUROZETU) 6 stacji, które działają w dużych miastach (Katowice x 2, Kielce, Kraków, Toruń, Warszawa) część realizuje program z wykorzystaniem innych brandów takich jak AntyRadio (radio z muzyką rockową, skierowane do młodych mężczyzn działające na terenie Katowic, Krakowa i Warszawy), czy PLUS w Toruniu.Grupa Ad.point nadaje również programy wyspecjalizowane: z muzyką jazzową w Katowicach pod nazwą NRJ FM oraz program dla środowiska akademickiego w Kielcach - Radio PLANETA 103,9 FM.
RMF MAXXX, który zapoczątkował swoją działalność w 2004 roku, nadaje obecnie programy pod tą nazwą w 11 dużych miastach. W wyniku zakupu udziałów przez właściciela tej grupy spółkę Multimedia Sp. z o.o.5 w trójmiejskim Radiu ESKA NORD oraz śląskim Radiu FAN z Knurowa, stacje te prawdopodobnie również staną się częścią tego projektu. W ten sposób po uzyskaniu dostępu do największych rynków w Polsce (Trójmiasto, Warszawa6, Śląsk) oraz obecności w ważnych miastach, takich jak Częstochowa, Kielce, Kraków, i Poznań, projekt ten może się zacząć dynamicznie rozwijać. Istotnym elementem oceny możliwości jego rozwoju jest fakt, że lokalne stacje należące do RMF MAXXX mogą wesprzeć się na silnej marce RMF, uzupełniając ofertę nadawcy ogólnokrajowego, równolegle z RMF Classic radiem z muzyką klasyczną.