Copyright by Wolters Kluwer Polska SA, 2013

19. wydanie

Stan prawny na 7 maja 2013 r. Wydawca Magdalena Przek-Ślesicka Redaktor prowadzący Roman Rudnik Opracowanie redakcyjne Ilona Iwko, Dorota Wiśniewska Łamanie Faktoria Wyrazu Sp. z o.o. Układ typograficzny Kamila Tomecka Copyright by Wolters Kluwer Polska SA, 2013 ISBN: 978-83-264-4399-2 19. wydanie Wydane przez: Wolters Kluwer Polska SA Redakcja Książek 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl

Spis treści Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym...11 Dział I. Przepisy ogólne...13 Dział II. Ruch drogowy...28 Rozdział 1. Zasady ogólne...28 Rozdział 2. Ruch pieszych...35 Rozdział 3. Ruch pojazdów...38 Oddział 1. Zasady ogólne...38 Oddział 2. Włączanie się do ruchu...39 Oddział 3. Prędkość i hamowanie...40 Oddział 4. Zmiana kierunku jazdy lub pasa ruchu...43 Oddział 5. Wymijanie, omijanie i cofanie...44 Oddział 6. Wyprzedzanie...45 Oddział 7. Przecinanie się kierunków ruchu...46 Oddział 8. Ostrzeganie oraz jazda w warunkach. zmniejszonej przejrzystości powietrza...49 Oddział 9. Holowanie...51 Oddział 10. Ruch pojazdów w kolumnie...52 Oddział 11. Przepisy dodatkowe o ruchu rowerów,. motorowerów oraz pojazdów zaprzęgowych...53 Rozdział 4. Ruch zwierząt...55 5

Spis treści Rozdział 5. Porządek i bezpieczeństwo ruchu. na drogach...56 Oddział 1. Przepisy porządkowe...56 Oddział 2. Zatrzymanie i postój...61 Oddział 3. Używanie świateł zewnętrznych...66 Oddział 4. Warunki używania pojazdów w ruchu. drogowym...67 Oddział 5. Wykorzystanie dróg w sposób szczególny...90 Dział III. Pojazdy...98 Rozdział 1. Warunki techniczne pojazdów...98 Rozdział 1a. Homologacja...110 Rozdział 1b. Dopuszczenie jednostkowe pojazdu...151 Rozdział 1c. Dopuszczenie indywidualne WE pojazdu...155 Rozdział 2. Warunki dopuszczenia pojazdów do ruchu...158 Rozdział 2a. Centralna ewidencja pojazdów...180 Rozdział 2b. (uchylony)...192 Rozdział 3. Badania techniczne pojazdów...192 Dział IV. Bezpieczeństwo ruchu drogowego...207 Rozdział 1. (uchylony)...207 Rozdział 1a. Centralna ewidencja kierowców...207 Rozdział 2. Szkolenie i egzaminowanie...221 Rozdział 2. (uchylony)...223 Rozdział 2a. (uchylony)...223 Rozdział 2b. (uchylony)...223 Rozdział 3. Wojewódzki ośrodek ruchu drogowego...224 Rozdział 4. (uchylony)...227 Dział V. Kontrola ruchu drogowego...227 Rozdział 1. Uprawnienia Policji i innych organów...227 Rozdział 2. Zatrzymywanie i zwracanie. dowodów rejestracyjnych...250 Rozdział 3. Zatrzymywanie praw jazdy i pozwoleń. oraz cofanie i przywracanie uprawnień. do kierowania pojazdami...253 6

Spis treści Rozdział 4. Kary pieniężne za przejazd pojazdów. nienormatywnych bez zezwolenia lub niezgodnie. z warunkami okreś.lonymi w zezwoleniu...256 Dział Va. Działania na rzecz bezpieczeństwa ruchu. drogowego...261 Dział Vb. Kary pieniężne...267 Dział VI. Zmiany w przepisach obowiązujących. oraz przepisy przejściowe i końcowe...268 Załącznik Nr 1. Kategorie zezwoleń na przejazd. pojazdu nienormatywnego...273 Załącznik Nr 2. Kategorie pojazdów...276 Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych...279 Rozdział 1. Przepisy ogólne...281 Rozdział 2. Znaki drogowe pionowe...283 Znaki ostrzegawcze...283 Znaki zakazu...289 Znaki nakazu...299 Znaki informacyjne...301 Znaki kierunku i miejscowości...308 Znaki uzupełniające...312 Rozdział 3. Dodatkowe znaki pionowe...315 Dodatkowe znaki przed przejazdami kolejowymi...315 Dodatkowe znaki dla kierujących tramwajami...316 Dodatkowe znaki szlaków rowerowych...317 Dodatkowe znaki dla kierujących pojazdami. wojskowymi...318 Rozdział 4. Znaki drogowe poziome...318 7

Spis treści Rozdział 5. Sygnały świetlne nadawane przez urządzenia umieszczone na drodze...322 Sygnały świetlne dla kierujących i pieszych...322 Sygnały świetlne dla kierujących pojazdami. wykonującymi odpłatny przewóz osób. na regularnych liniach...325 Rozdział 6. Sygnały dawane przez uprawnione osoby...327 Rozdział 7. Sygnały dźwiękowe lub wibracyjne wysyłane przez urządzenia umieszczone na drodze...329 Rozdział 8. Przepisy przejściowe i końcowe...329 ZAŁĄCZNIK. Spis wzorów znaków i sygnałów drogowych...331 Znaki drogowe pionowe...331 Znaki ostrzegawcze...331 Znaki zakazu...332 Znaki nakazu...334 Znaki informacyjne...334 Znaki kierunku i miejscowości...337 Znaki uzupełniające...338 Tabliczki do znaków drogowych...339 Dodatkowe znaki pionowe...342 Dodatkowe znaki przed przejazdami kolejowymi...342 Dodatkowe znaki dla kierujących tramwajami...343 Dodatkowe znaki szlaków rowerowych...343 Dodatkowe znaki dla kierujących pojazdami. wojskowymi...343 Znaki drogowe poziome...344 Sygnały świetlne...345 Sygnały świetlne dla kierujących i pieszych...345 Sygnały świetlne dla kierujących pojazdami. wykonującymi odpłatny przewóz osób. na regularnych liniach...345 8

Spis treści Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego...347 ZAŁĄCZNIKI...359 Załącznik Nr 1. Wykaz naruszeń przepisów ruchu. drogowego i liczba punktów odpowiadająca. tym naruszeniom...359 Załącznik Nr 2. Wzór karty informacyjnej (pominięty)...380 Załącznik Nr 3. Wzór karty rejestracyjnej (pominięty)...380 Załącznik Nr 4. Wzór zawiadomienia o wydaniu. decyzji o cofnięciu uprawnienia do kierowania. pojazdami (pominięty)...380 Załącznik Nr 5. Wzór zawiadomienia o poddaniu. kontrolnemu sprawdzeniu kwalifikacji (pominięty)...380 Załącznik Nr 6. Wzór zawiadomienia o wydaniu. decyzji o przywróceniu uprawnienia do kierowania. pojazdami (pominięty)...380 Załącznik Nr 7. Wzór wniosku o kontrolne. sprawdzenie kwalifikacji lub cofnięcie uprawnień. do kierowania pojazdami (pominięty)...380 Załącznik Nr 8. Program szkolenia kierowców. naruszających przepisy ruchu drogowego...381 Załącznik Nr 9. Wzór zaświadczenia o odbyciu. szkolenia upoważniającego do zmniejszenia. liczby punktów (pominięty)...382 Załącznik Nr 10 Wzór zaświadczenia/informacji. o wpisach w ewidencji kierowców naruszających. przepisy ruchu drogowego (pominięty)...382 9

Spis treści Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 29 kwietnia 2002 r. w sprawie wymiany praw jazdy...383 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń...391 ZAŁĄCZNIK. Wysokość grzywien nakładanych. w drodze mandatu karnego za wybrane rodzaje. wykroczeń przez uprawnione organy...394 Tabela A...394 Tabela B...404 Tabela C...436 Oświadczenie sprawcy kolizji drogowej (wzór)...443 Wzory znaków i sygnałów drogowych...445

Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym 1 (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 1137; zm.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1448) 1 Niniejsza ustawa wdraża postanowienia następujących dyrektyw Wspólnoty Europejskiej: 1) dyrektywy 70/156/EWG z dnia 6 lutego 1970 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do homologacji typu pojazdów silnikowych i ich przyczep (Dz. Urz. WE L 42 z 23.02.1970, z późn. zm.); 2) dyrektywy 74/150/EWG z dnia 4 marca 1974 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do homologacji typu kołowych ciągników rolniczych lub leśnych (Dz. Urz. WE L 84 z 28.03.1974, z późn. zm.); 3) dyrektywy 91/671/EWG z dnia 16 grudnia 1991 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do obowiązkowego stosowania pasów bezpieczeństwa w pojazdach poniżej 3,5 tony (Dz. Urz. WE L 373 z 31.12.1991, z późn. zm.); 4) dyrektywy 92/6/EWG z dnia 10 lutego 1992 r. w sprawie montowania i zastosowania urządzeń ograniczenia prędkości w niektórych kategoriach pojazdów mechanicznych we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 57 z 02.03.1992, z późn. zm.); 5) dyrektywy 96/53/WE z dnia 25 lipca 1996 r. ustanawiającej dla niektórych pojazdów drogowych poruszających się na terytorium Wspólnoty maksymalne dopuszczalne wymiary w ruchu krajowym i międzynarodowym oraz maksymalne dopuszczalne obciążenia w ruchu międzynarodowym (Dz. Urz. WE L 235 z 17.09.1996, z późn. zm.); 11

Prawo o ruchu drogowym 6) dyrektywy 96/96/WE z dnia 20 grudnia 1996 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich dotyczących badań przydatności do ruchu drogowego pojazdów silnikowych i ich przyczep (Dz. Urz. WE L 46 z 17.02.1997, z późn. zm.); 7) dyrektywy 97/27/WE z dnia 22 lipca 1997 r. odnoszącej się do mas i wymiarów niektórych kategorii pojazdów silnikowych i ich przyczep oraz zmieniającej dyrektywę 70/156/EWG (Dz. Urz. WE L 233 z 28.08.1997, z późn. zm.); 8) dyrektywy 1999/37/WE z dnia 29 kwietnia 1999 r. w sprawie dokumentów rejestracyjnych pojazdów (Dz. Urz. WE L 138 z 01.06.1999, z późn. zm.); 9) dyrektywy 1999/62/WE z dnia 17 czerwca 1999 r. w sprawie pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy ciężarowe (Dz. Urz. WE L 187 z 20.07.1999); 10) dyrektywy 2000/30/WE z dnia 6 czerwca 2000 r. w sprawie drogowej kontroli technicznej pojazdów dostawczych poruszających się we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 203 z 10.08.2000, z późn. zm.); 11) dyrektywy 2002/24/WE z dnia 18 marca 2002 r. w sprawie homologacji typu dwu lub trzykołowych pojazdów mechanicznych i uchylającej dyrektywę 92/61/EWG (Dz. Urz. WE L 124 z 09.05.2002). Dane odnoszące się do aktów prawa Unii Europejskiej, ogłoszone przed dniem 1 maja 2004 r., zamieszczone w niniejszej ustawie, dotyczą ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej polskie wydanie specjalne. Odnośnik nr 1 zmieniony przez art. 125 pkt 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. Nr 30, poz. 151) z dniem 19 stycznia 2013 r. Niniejsza ustawa wdraża postanowienia następujących dyrektyw Wspólnoty Europejskiej: 1) dyrektywy Rady z dnia 16 grudnia 1991 r. odnoszącej się do obowiązkowego stosowania pasów bezpieczeństwa i urządzeń przytrzymujących dla dzieci w pojazdach (91/671/EWG) (Dz. Urz. WE L 373 z 31.12.1991, str. 26, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 7, t. 1, str. 353, z późn. zm.); 2) dyrektywy Rady 92/6/EWG z dnia 10 lutego 1992 r. w sprawie montowania i zastosowania urządzeń ograniczenia prędkości w niektórych kategoriach pojazdów silnikowych we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 57 z 02.03.1992, str. 27, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 7, t. 1, str. 359, z późn. zm.); 3) dyrektywy Rady 96/53/WE z dnia 25 lipca 1996 r. ustanawiającej dla niektórych pojazdów drogowych poruszających się na terytorium Wspólnoty maksymalne dopuszczalne wymiary w ruchu krajowym i międzynarodowym oraz maksymalne dopuszczalne obciążenia w ruchu międzynarodowym (Dz. Urz. WE L 235 z 17.09.1996, str. 59, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 7, t. 2, str. 478, z późn. zm.); 12

Dział I. Przepisy ogólne Zakres przedmiotowy ustawy Art. 1. 1. Ustawa okreś.la: 1) zasady ruchu na drogach publicznych, w strefach zamieszkania oraz w strefach ruchu; 4) dyrektywy 97/27/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lipca 1997 r. odnoszącej się do mas i wymiarów niektórych kategorii pojazdów silnikowych i ich przyczep oraz zmieniającej dyrektywę 70/156/EWG (Dz. Urz. WE L 233 z 25.08.1997, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 19, str. 200, z późn. zm.); 5) dyrektywy Rady 1999/37/WE z dnia 29 kwietnia 1999 r. w sprawie dokumentów rejestracyjnych pojazdów (Dz. Urz. WE L 138 z 01.06.1999, str. 57, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 7, t. 4, str. 351, z późn. zm.); 6) dyrektywy 2000/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 czerwca 2000 r. w sprawie drogowej kontroli przydatności do ruchu pojazdów użytkowych poruszających się we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 203 z 10.08.2000, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 7, t. 5 str. 80, z późn. zm.); 7) dyrektywy 2002/24/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 marca 2002 r. w sprawie homologacji typu dwu lub trzykołowych pojazdów mechanicznych i uchylającej dyrektywę Rady 92/61/EWG (Dz. Urz. WE L 124 z 09.05.2002, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 29, str. 399, z późn. zm.); 8) dyrektywy 2003/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 kwietnia 2003 r. zmieniającej dyrektywę Rady 91/671/EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do obowiązkowego stosowania pasów bezpieczeństwa w pojazdach poniżej 3,5 tony (Dz. Urz. UE L 115 z 09.05.2003, str. 63; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 7, t. 7, str. 277); 13

Art. 1 Prawo o ruchu drogowym 2) zasady i warunki dopuszczenia pojazdów do tego ruchu; 2) 2 zasady i warunki dopuszczenia pojazdów do tego ruchu, a także działalność właściwych organów i podmiotów w tym zakresie; 3) 3 wymagania w stosunku do innych uczestników ruchu niż kierujący pojazdami; 4) zasady i warunki kontroli ruchu drogowego. 2. Przepisy ustawy stosuje się również do ruchu odbywającego się poza miejscami wymienionymi w ust. 1 pkt 1, w zakresie: 1) koniecznym dla uniknięcia zagrożenia bezpieczeństwa osób; 2) wynikającym ze znaków i sygnałów drogowych. 3. 4 Zadania samorządu województwa, o których mowa w art. 75aa 75ac, art. 140g ust. 2, art. 140i i art. 140k, stanowią zadania z zakresu administracji rządowej. 9) dyrektywy 2003/37/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. w sprawie homologacji typu ciągników rolniczych lub leśnych, ich przyczep i wymiennych holowanych maszyn, łącznie z ich układami, częściami i oddzielnymi zespołami technicznymi oraz uchylającej dyrektywę 74/150/EWG (Dz. Urz. UE L 171 z 09.07.2003, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 31, str. 311, z późn. zm.); 10) dyrektywy 2007/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 września 2007 r. ustanawiającej ramy dla homologacji pojazdów silnikowych i ich przyczep oraz układów, części i oddzielnych zespołów technicznych przeznaczonych do tych pojazdów ( dyrektywa ramowa ) (Dz. Urz. UE L 263 z 09.10.2007, str. 1, z późn. zm.); 11) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/40/WE z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie badań zdatności do ruchu drogowego pojazdów silnikowych i ich przyczep (Dz. Urz. UE L 141 z 06.06.2009, str. 12, z późn. zm.). Dane odnoszące się do aktów prawa Unii Europejskiej, ogłoszone przed dniem 1 maja 2004 r., zamieszczone w niniejszej ustawie, dotyczą ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej Polskie wydanie specjalne. Odnośnik nr 1 zmieniony przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 października 2012 r. (Dz. U. poz. 1448) zmieniającej nin. ustawę z dniem 22 czerwca 2013 r. 2 Art. 1 ust. 1 pkt 2 zmieniony przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 10 października 2012 r. (Dz. U. poz. 1448) zmieniającej nin. ustawę z dniem 22 czerwca 2013 r. 3 Art. 1 ust. 1 pkt 3 zmieniony przez art. 125 pkt 2 lit. a) ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. Nr 30, poz. 151) z dniem 19 stycznia 2013 r. 4 Art. 1 ust. 3 zmieniony przez art. 125 pkt 2 lit. b) ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. Nr 30, poz. 151) z dniem 19 stycznia 2013 r. 14

Prawo o ruchu drogowym Art. 2 Słownik pojęć ustawowych Art. 2. Użyte w ustawie okreś.lenia oznaczają: 1) droga wydzielony pas terenu składający się z jezdni, pobocza, chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów, łącznie z torowiskiem pojazdów szynowych znajdującym się w obrębie tego pasa, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt; 1a) droga publiczna droga w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115, z późn. zm.); 1b) droga wewnętrzna droga w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych; 2) droga twarda drogę z jezdnią o nawierzchni bitumicznej, betonowej, kostkowej, klinkierowej lub brukowcowej oraz z płyt betonowych lub kamienno betonowych, jeżeli długość nawierzchni przekracza 20 m; inne drogi są drogami gruntowymi; 3) 5 autostrada drogę dwujezdniową, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi, na której nie dopuszcza się ruchu poprzecznego, przeznaczoną tylko do ruchu pojazdów samochodowych, z wyłączeniem czterokołowca, które na równej, poziomej jezdni mogą rozwinąć prędkość co najmniej 40 km/h, w tym również w razie ciągnięcia przyczep; 4) 6 droga ekspresowa drogę dwu lub jednojezdniową, oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi, na której skrzyżowania występują wyjątkowo, przeznaczoną tylko do ruchu pojazdów samochodowych, z wyłączeniem czteroko-. łowca; 5) droga dla rowerów drogę lub jej część przeznaczoną do ruchu rowerów, oznaczoną odpowiednimi znakami drogo- 5 Art. 2 pkt 3 zmieniony przez art. 125 pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. Nr 30, poz. 151) z dniem 19 stycznia 2013 r. 6 Art. 2 pkt 4 zmieniony przez art. 125 pkt 3 lit. b) ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. Nr 30, poz. 151) z dniem 19 stycznia 2013 r. 15