Ruch drogowy uwarunkowania prawne. Бogusław Molecki. stan prawny na dzień 19 lutego 2006 r.

Transkrypt

1 Ruch drogowy uwarunkowania prawne Бogusław Molecki stan prawny na dzień 19 lutego 2006 r. 1. Konwencje i porozumienia międzynarodowe Ze względu na to, że ruch drogowy prowadzony jest ponad granicami państw, a więc nie można zbytnio ograniczać terytorialnego zakresu pracy kierowców, większość najistotniejszych kwestii związanych z ruchem drogowym oraz oznakowaniem dróg została uregulowana w postaci konwencji międzynarodowych. Również Polska jest stroną takich konwencji i porozumień są to obecnie: Konwencja o ruchu drogowym, sporządzona w Wiedniu dnia 8 listopada 1968 r. (przedruk Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 40; ratyfikacja Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 41); Konwencja o znakach i sygnałach drogowych, sporządzona w Wiedniu dnia 8 listopada 1968 r. (przedruk Dz. U. nr 5 z 1988ar. poz. 42; ratyfikacja Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 43); Porozumienie europejskie uzupełniające Konwencję o ruchu drogowym sporządzoną w Wiedniu dnia 8 listopada 1968 r., sporządzone w Genewie dnia 1 maja 1971 r. (przedruk Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 44; ratyfikacja Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 45); Porozumienie europejskie uzupełniające Konwencję o znakach i sygnałach drogowych sporządzoną w Wiedniu dnia 8 listopada 1968 r., sporządzone w Genewie dnia 1 maja 1971 r. (przedruk Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 46; ratyfikacja Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 47); Protokół dodatkowy w sprawie oznaczeń drogi do Porozumienia europejskiego uzupełniającego Konwencję o znakach i sygnałach drogowych sporządzoną w Wiedniu dnia 8 listopada 1968 r., sporządzony w Genewie dnia 1 marca 1973 r. (przedruk Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 48; ratyfikacja Dz. U. nr 5 z 1988 r., poz. 49). We wszystkich przypadkach przystąpienia do konwencji, Polska zastrzegła sobie, iż nie uważa się za związaną zapisami dotyczącymi rozstrzygania sporów między umawiającymi się Stronami. Ponadto, Polska zgłosiła następujące zastrzeżenia w stosunku do zasad przyjętych w konwencjach i porozumieniach: przy znakach niebezpieczny zjazd i stromy podjazd stosowany będzie symbol pojazdu znajdującego się na zjeździe i podjeździe zamiast wielkości procentowej spadku i wzniesienia na zjeździe i podjeździe (Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 46); linie wyznaczone zygzakiem, wskazujące miejsca, na których postój jest zabroniony, będą barwy białej zamiast żółtej (Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 48); linie ciągłe lub przerywane, wyznaczone na krawężniku chodnika lub na krawędzi jezdni dla wskazania zakazu lub ograniczeń zatrzymania albo postoju, będą barwy białej zamiast żółtej (Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 48). Zastrzeżenia innych państw w stosunku do postanowień konwencji i porozumień można znaleźć w rządowych oświadczeniach ratyfikacyjnych, dotyczących poszczególnych dokumentów (Dz. U. nr 5 z 1988 r. poz. 41, 43, 45, 47 i 49). 2. Ustawa Prawo o ruchu drogowym Głównym aktem prawnym dotyczącym ruchu drogowego w kraju jest ustawa z dnia 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym. Reguluje ona zasady ruchu na drogach publicznych oraz w strefach zamieszkania, warunki dopuszczenia pojazdów do tego ruchu, wymagania w stosunku do osób kierujących pojazdami i innych uczestników ruchu oraz zasady kontroli ruchu drogowego (art. 1 ust. 1). Prawo o ruchu drogowym jest zgodne z podpisanymi uzgodnieniami międzynarodowymi (konwencje i porozumienia), omówionymi wyżej. Ponadto, w związku ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej, ustawa wdrożyła postanowienia dyrektyw Wspólnot Europejskich. I tak w odniesieniu do uczestników ruchu: dyrektywy 91/439/EWG (prawa jazdy); dyrektywy 91/671/EWG (obowiązkowe stosowanie pasów bezpieczeństwa w pojazdach poniżej 3,5 tony). 1

2 W odniesieniu do pojazdów: dyrektywy 70/156/EWG (homologacja typu pojazdów silnikowych i ich przyczep); dyrektywy 74/150/EWG (homologacja typu kołowych ciągników rolniczych lub leśnych); dyrektywy 92/6/EWG (ograniczniki prędkości); dyrektywy 96/53/WE (maksymalne dopuszczalne wymiary i obciążenia niektórych pojazdów); dyrektywy 96/96/WE (badania przydatności do ruchu drogowego pojazdów silnikowych i ich przyczep); dyrektywy 97/27/WE (masy i wymiary niektórych kategorii pojazdów silnikowych i ich przyczep); dyrektywy 1999/37/WE (dokumenty rejestracyjne pojazdów); dyrektywy 1999/62/WE (pobieranie opłat za użytkowanie infrastruktury przez pojazdy ciężarowe); dyrektywy 2000/30/WE (drogowa kontrola przydatności do ruchu pojazdów użytkowych); dyrektywy 2002/24/WE (homologacja typu dwu lub trzykołowych pojazdów mechanicznych). Od momentu opublikowania (Dz. U. nr 98 z 1997 r. poz. 602) ustawa Prawo o ruchu drogowym była wielokrotnie (49 razy) zmieniana. W związku z tym dwukrotnie (po 26 i 43 zmianie) ogłoszono jej tekst jednolity. Obecnie ustawa obowiązuje w brzmieniu ujętym w tekście jednolitym opublikowanym w Dz. U. nr 108 z 2005 r. poz. 908, do którego ogłoszono sześć aktów zmieniających (tab. 1). Tabela 1. Akty zmieniające Prawo o ruchu drogowym ogłoszone po publikacji tekstu jednolit. (Dz. U nr 108 poz. 908) L.p. Wydawnictwo Treść 1 Dz. U nr 109 poz. 925 wyrok TK (art. 130a wyznaczanie jednostek do usuwania i parkowania pojazdów) 2 Dz. U nr 175 poz przekazanie kompetencji między wojewodą i marszałkiem województwa 3 Dz. U nr 179 poz zmiany w zezwoleniach na przejazd pojazdów o zwiększonym nacisku osi (art. 64) 4 Dz. U nr 180 poz zatrzymywanie przez Policję karty kierowcy (art. 129) 5 Dz. U nr 180 poz likwidacja numeru silnika jako cechy identyfikacyjnej, zmiany w wydaw. praw jazdy 6 Dz. U nr 17 poz. 141 wyrok TK (art. 65 uzyskiwanie zezwoleń na odbywanie zgromadzeń) 3. Rozporządzenia wykonawcze Prawo o ruchu drogowym szereg rozstrzygnięć szczegółowych deleguje do aktów wykonawczych zazwyczaj w postaci rozporządzeń. Można je podzielić na trzy podstawowe grupy, dotyczące: kierowców, pojazdów oraz samego prowadzenia i kontroli ruchu. Obecnie obowiązuje 71 rozporządzeń wykonawczych, do których ogłoszono 2 sprostowania i 31 zmian Kierowcy Rozporządzenia dotyczące kierowców (tab. 2) obejmują zagadnienia: szkoleń i egzaminowania kierowców; badań lekarskich i psychologicznych; uprawnień do kierowania i parkowania oraz ewidencji, kontroli i karania kierowców. Tabela 2. Rozporządzenia wykonawcze dotyczące kierowców Przedmiot rozporządzenia Szkolenie i egzaminowanie kierowców szkolenie, egzaminowanie i uzyskiwanie uprawnień przez kierujących pojazdami, instruktorów i egzaminatorów wysokość opłat i stawek wynagrodzenia za sprawdzenie kwalifikacji oraz za wydanie dokumentów w tych sprawach warunki wynagradzania egzaminatorów prowadzących egzaminy kandydatów na kierowców i kierowców art. 115 ust. 1 pkt. 1 4 Dz. U nr 217 poz Dz. U nr 3 poz. 24 art. 115 ust. 2 Dz. U nr 219 poz Dz. U nr 217 poz art. 121 Dz. U nr 80 poz

3 Przedmiot rozporządzenia szczegółowe warunki gospodarki finansowej wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego oraz szczegółowe warunki ewidencji przychodów i kosztów związanych z działalnością ośrodka wzór wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców prowadzących ośrodki szkolenia kierowców oraz wzór zaświadczenia potwierdzającego wpis przedsiębiorcy do tego rejestru Badania lekarskie i psychologiczne badania lekarskie kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami badania psychologiczne kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz wykonujących pracę na stanowisku kierowcy Uprawnienia do kierowania i parkowania art. 121 Dz. U nr 176 poz art. 115 ust. 1 pkt 5 wzory dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami art. 100 ust. 1 wzór i opis dokumentu stwierdzającego uprawnienia do kierowania pojazdem przez żołnierza zasadniczej służby wojskowej wzór i opis świadectwa ukończenia kursu z zasad eksploatacji i kierowania pojazdem specjalnym i używanym do celów specjalnych Sił Zbrojnych RP w wojskowym ośrodku szkolenia kierowców wydawanie uprawnień do kierowania pojazdami warunki wydawania praw jazdy osobom posiadającym prawa jazdy wydane przez niektóre państwa członkowskie Unii Europejskiej wymiana praw jazdy wzory kart parkingowych dla osób niepełnosprawnych i placówek zajmujących się opieką, rehabilitacją lub edukacją tych osób rodzaj placówek zajmujących się opieką, rehabilitacją lub edukacją osób niepełnosprawnych uprawnionych do uzyskania karty parkingowej oraz tryb wydawania jej tym placówkom Ewidencja, kontrola i karanie kierowców centralna ewidencja kierowców wykaz środków działających podobnie do alkoholu oraz warunki i sposób przeprowadzania badań na ich obecność w organizmie postępowanie z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego sprostowanie Dz. U nr 205 poz art. 123 Dz. U nr 2 poz. 15 art. 125 Dz. U nr 69 poz. 622 Dz. U nr 89 poz. 855 art. 100 ust. 2 Dz. U nr 37 poz. 342 Dz. U nr 180 poz art. 88 ust. 7 Dz. U nr 20 poz. 183 art. 100 ust. 1 Dz. U nr 24 poz. 215 Dz. U nr 286 poz art. 94 ust. 4 Dz. U nr 286 poz art. 150 ust. 2 Dz. U nr 69 poz. 640 Dz. U nr 205 poz Dz. U nr 269 poz art. 8 ust. 7 Dz. U nr 67 poz. 616 art. 8 ust. 8 Dz. U nr 67 poz. 617 art. 100e Dz. U nr 92 poz Dz. U nr 232 poz art. 127 ust. 4 Dz. U nr 116 poz art. 130 ust.4, art. 140 ust.5 Dz. U nr 52 poz. 524 Dz. U nr 236 poz Dz. U nr 35 poz. 311 warunki i tryb współdziałania Żandarmerii Wojskowej z Policją w art. 131 ust. 2 Dz. U nr 40 poz. 364 prowadzeniu ewidencji kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego 1 1 rozporządzenie dotyczy również kontroli ruchu drogowego i kierowania ruchem przez Żandarmerię Wojskową i wojskowe organy porządkowe (patrz podrozdział Ruch) 3

4 3.2. Pojazdy Rozporządzenia dotyczące pojazdów (tab. 3) omawiają zagadnienia: warunków technicznych pojazdów, homologacji pojazdów, badań technicznych, rzeczoznawców i diagnostów, identyfikacji i kart pojazdów, rejestracji pojazdów, ewidencji pojazdów, czasowego wycofania z ruchu, likwidacji pojazdów. Tabela 3. Rozporządzenia wykonawcze dotyczące pojazdów Przedmiot rozporządzenia Warunki techniczne pojazdów warunki techniczne pojazdów oraz zakres ich niezbędnego wyposażenia warunki techniczne tramwajów i trolejbusów oraz zakres ich niezbędnego wyposażenia warunki techniczne pojazdów specjalnych i pojazdów używanych do celów specjalnych Policji, ABW, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, kontroli skarbowej, Służby Celnej, Służby Więziennej i straży pożarnej warunki techniczne pojazdów specjalnych i pojazdów używanych do celów specjalnych Sił Zbrojnych RP Homologacja pojazdów homologacja typu pojazdów samochodowych mających dwa lub trzy koła, niektórych pojazdów mających cztery koła oraz motorowerów art. 66 ust. 5 Dz. U nr 32 poz. 262 Dz. U nr 34 poz. 300 Dz. U nr 103 poz Dz. U nr 169 poz art. 66 ust. 5 Dz. U nr 230 poz art. 66 ust. 7 Dz. U nr 262 poz art. 66 ust. 6 Dz. U nr 116 poz. 974 art. 68 ust. 19 homologacja typu pojazdów samochodowych i przyczep art. 68 ust. 19 homologacja typu ciągników rolniczych i przyczep art. 68 ust. 19 Dz. U nr 162 poz Dz. U nr 238 poz Dz. U nr 237 poz homologacja tramwajów i trolejbusów art. 68 ust.19 2 Dz. U nr 231 poz homologacja sposobu montażu instalacji przystosowującej dany typ pojazdu do zasilania gazem szczegółowy sposób przekazywania i przetwarzania danych i informacji o uzyskanych świadectwach homologacji typu pojazdu wysokość opłat za wydanie i zmianę świadectwa homologacji art. 68 ust. 19 upoważnienie jednostki organizacyjnej podległej ministrowi właściwemu ds. transportu do wykonywania niektórych czynności związanych z homologacją pojazdów Badania techniczne zakres i sposób przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzory dokumentów stosowanych przy tych badaniach zakres, warunki i sposób przeprowadzania badań technicznych tramwajów i trolejbusów oraz jednostki wykonujące te badania badania zgodności pojazdów zabytkowych i pojazdów marki,,sam z warunkami technicznymi art. 68 ust.19 2 Dz. U nr 232 poz art. 68 ust. 20 Dz. U nr 101 poz art. 68a ust. 6 Dz. U nr 110 poz. 930 brak art. 81 ust. 10 Dz. U nr 227 poz Dz. U nr 249 poz Dz. U nr 155 poz art. 85 ust. 2 Dz. U nr 230 poz art. 68 ust. 21 Dz. U nr 238 poz w rozporządzeniach mylnie podano art. 68 ust. 13 wada ta będzie systematycznie usuwana (korespondencja z MI z dn. 24 lipca 2005 r.) 4

5 Przedmiot rozporządzenia badania techniczne pojazdów Sił Zbrojnych RP, Policji i innych pojazdów użytkowanych w sposób szczególny wysokość opłat związanych z prowadzeniem stacji kontroli pojazdów oraz przeprowadzaniem badań technicznych pojazdów szczegółowe wymagania w stosunku do stacji przeprowadzających badania techniczne pojazdów wzory dokumentów wymaganych dla wykonywania działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia stacji kontroli pojazdów Rzeczoznawcy i diagności art. 86 ust. 2 Dz. U nr 25 poz. 211 art. 84a ust. 1 art. 84a ust. 1 art. 84a ust. 1 a szczegółowe wymagania w stosunku do diagnostów art. 84a ust. 1 opłata za wpis na listę rzeczoznawców samochodowych oraz dokumenty z tym związane Rejestracja pojazdów rejestracja i oznaczanie pojazdów sprostowanie rejestracja i oznaczanie pojazdów BOR, Policji, ABW, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, kontroli skarbowej i Służby Celnej Dz. U nr 223 poz Dz. U nr 155 poz Dz. U nr 25 poz. 209 Dz. U nr 219 poz Dz. U nr 223 poz Dz. U nr 246 poz art. 79a ust. 8 Dz. U nr 5 poz. 52 lit. a Dz. U nr 133 poz Dz. U nr 167 poz Dz. U nr 161 poz Dz. U nr 110 poz art. 76 ust. 3 Dz. U nr 107 poz Dz. U nr 77 poz. 675 rejestracja i oznaczanie pojazdów Sił Zbrojnych RP art. 76 ust. 2 Dz. U nr 84 poz. 723 szczegółowe czynności organów w sprawach związanych z dopuszczeniem pojazdu do ruchu oraz wzory dokumentów w tych sprawach tryb legalizacji tablic rejestracyjnych oraz warunki techniczne i wzory znaku legalizacyjnego warunki produkcji oraz sposób dystrybucji tablic rejestracyjnych i znaków legalizacyjnych warunki dystrybucji blankietów dowodów rejestracyjnych, pozwoleń czasowych i nalepek kontrolnych wysokość opłat za wydanie dowodu rejestracyjnego, pozwolenia czasowego i tablic (tablicy) rejestracyjnych pojazdów wysokość opłaty będącej warunkiem wyrejestrowania pojazdu w przypadku udokumentowanej trwałej i zupełnej utraty pojazdu bez zmiany w zakresie prawa własności Identyfikacja i karty pojazdów szczegółowy sposób oraz tryb nadawania i umieszczania w pojazdach cech identyfikacyjnych Dz. U nr 192 poz Dz. U nr 211 poz Dz. U nr 139 poz art. 75c Dz. U nr 133 poz art. 75c Dz. U nr 193 poz lit. b warunki i tryb wydawania kart pojazdów, wzór karty pojazdu oraz jej opis art. 77 ust. 4 Dz. U nr 267 poz Dz. U nr 230 poz Dz. U nr 211 poz art. 79 ust. 6 Dz. U nr 44 poz. 419 Dz. U nr 165 poz art. 66a ust. 5 Dz. U nr 227 poz Dz. U nr 30 poz. 253 Dz. U nr 189 poz

6 Przedmiot rozporządzenia warunki dystrybucji kart pojazdów art. 77 ust. 4 pkt 4 dokumenty stanowiące podstawę wpisu danych do karty pojazdu oraz czynności jednostek zajmujących się dystrybucją, przechowywaniem i wydawaniem kart pojazdów wysokość opłat za kartę pojazdu (wyrok TK) warunki, terminy i tryb uzyskiwania karty pojazdu przez właścicieli pojazdów zarejestrowanych przed 1 lipca 1999 r. Ewidencja pojazdów centralna ewidencja pojazdów art. 77 ust. 4 art. 77 ust. 4 art. 149 Dz. U nr 229 poz Dz. U nr 189 poz Dz. U nr 137 poz Dz. U nr 15 poz. 119 brak art. 80e ust. 1 Dz. U nr 106 poz Dz. U nr 232 poz opłata ewidencyjna art. 80d ust. 7 Dz. U nr 103 poz. 870 wzór wniosku o udostępnienie danych lub informacji z Centralnej Ewidencji Pojazdów Czasowe wycofanie pojazdów z ruchu czasowe wycofanie pojazdów z ruchu Likwidacja pojazdów wykaz przedmiotów wyposażenia i części wymontowanych z pojazdów, których ponowne użycie zagraża bezpieczeństwu ruchu drogowego lub negatywnie wpływa na środowisko art. 80c ust. 8 Dz. U nr 188 poz art. 78a ust. 6 Dz. U nr 285 poz Dz. U nr 151 poz art. 66 ust. 9 Dz. U nr 201 poz

7 3.3. Ruch W zakresie prowadzenia i kontroli ruchu drogowego wydane zostały rozporządzenia (tab. 4) omawiające: zarządzanie ruchem, znaki i sygnały drogowe, kierowanie i kontrolę ruchu drogowego, ogrniczenia ruchu, przewozy nienormatywne i specjalne, usuwanie pojazdów. Tabela 4. Rozporządzenia wykonawcze dotyczące prowadzenia i kontroli ruchu Przedmiot rozporządzenia Zarządzanie ruchem szczegółowe warunki zarządzania ruchem na drogach oraz wykonywania nadzoru nad tym zarządzaniem Znaki i sygnały drogowe art. 10 ust. 12 Dz. U nr 177 poz znaki i sygnały drogowe art. 7 ust. 2 Dz. U nr 170 poz szczegółowe warunki techniczne dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunki ich umieszczania na drogach Kierowanie i kontrola ruchu drogowego kierowanie ruchem drogowym kontrola ruchu drogowego art. 7 ust. 3 Dz. U nr 220 poz art. 6 ust. 4 Dz. U nr 182 poz Dz. U nr 27 poz. 243 art. 131 ust. 1 Dz. U nr 14 poz. 144 Dz. U nr 26 poz. 230 Dz. U nr 230 poz kontrola ruchu drogowego i kierowanie ruchem drogowym przez art. 131 ust. 2 Dz. U nr 40 poz. 364 Żandarmerię Wojskową i wojskowe organy porządkowe 3 Ograniczenia ruchu okresowe ograniczenia oraz zakaz ruchu niektórych rodzajów pojazdów na drogach Przewozy nienormatywne i specjalne szczegółowe warunki i tryb wydawania zezwoleń na przejazdy pojazdów nienormatywnych warunki poruszania się po drogach pojazdów specjalnych, pojazdów używanych do celów specjalnych oraz pojazdów używanych w związku z przewozem pojazdów specjalnych Sił Zbrojnych RP, Policji, Straży Granicznej oraz pojazdów straży pożarnej biorących udział w akcjach ratowniczych, a także warunki przewozu osób pojazdami Sił Zbrojnych RP, Policji, Straży Granicznej, Służby Więziennej oraz straży pożarnej art. 10 ust. 11 Dz. U nr 161 poz art. 64 ust. 6 pkt. 1 i 2 Dz. U nr 267 poz art. 64 ust. 7 Dz. U nr 193 poz okoliczności, w jakich są używane pojazdy uprzywilejowane w kolumnach art. 53 ust. 4 Dz. U nr 167 poz sposób organizacji i oznakowania kolumn pojazdów jednostek podporz.mon art. 32 ust. 7 Dz. U nr 189 poz warunki i sposób pilotowania pojazdów oraz wysokość opłat art. 129 ust. 5 Dz. U nr 7 poz. 62 pojazdy wykonujące pilotaż art. 64 ust. 6 Usuwanie pojazdów usuwanie pojazdów art. 50a ust. 5, art.130a ust.11 Dz. U nr 110 poz Dz. U nr 134 poz Dz. U nr 176 poz Dz. U nr 32 poz rozporządzenie to dotyczy również warunków i trybu współdziałania Żandarmerii Wojskowej z Policją w prowadzeniu ewidencji kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego (patrz podrozdział Kierowcy) 7