PATOGENEZA, LECZENIE I PROFILAKTYKA HIV / AIDS Ewa Nowak - Wąsicka Sekcja Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia w PSSE w Toruniu listopad, 2015 r.
Według UNAIDS (Wspólny Program Narodów Zjedn. ds. HIV/AIDS) co 6 sek. na świecie ktoś zakaża się HIV, co 9 sek. jakaś osoba umiera na AIDS, z tej przyczyny co 14 sekund zostaje osierocone dziecko
Od początku epidemii do końca 2013 r. ok. 78 mln (71-87 mln) osób zostało zakażonych HIV. 39 mln (35-43 mln) zmarło z powodu powikłań wywołanych przez AIDS. Od roku 2005, w którym zmarła rekordowa liczba osób 2,4 mln (2,2-2,6 mln), maleje liczba zgonów spowodowanych powikłaniami wywołanymi przez AIDS. W 2013 r. co trzecia dorosła osoba (36%-40%) i co czwarte dziecko (22%-26%) żyjące z HIV na świecie były objęte leczeniem antyretrowirusowym.
Polska jest państwem o najwyższym wskaźniku nieświadomych nosicieli HIV w Europie. W naszym kraju ok. 45 tys. osób żyje z HIV, a tylko 19 tys. wie o swoim zakażeniu - w większości są to ludzie do 29 roku życia. Według amerykańskich badań 25% ludzi, którzy nie wiedzą o swoim zakażeniu wirusem HIV jest źródłem 75% nowych zakażeń. W USA 25% ludzi nie wie, że są nosicielami, w Polsce osób nieświadomych swojego zakażenia jest aż 70%!
W Polsce od początku epidemii (1985 r.) do 30 maja 2015 r. odnotowano 19 120 zakażonych wirusem HIV, w tym 3 246 zachorowań na AIDS; dotąd zarejestrowano 1 299 zgonów z powodu choroby.
Każdego roku w Polsce wykrywanych jest średnio 600 1 000 nowych zakażeń, w każdym miesiącu 50 100. (maj 2015 r. 145 nowych zakażeń!)
Cele strategiczne Krajowego Programu Zwalczania AIDS oraz Zapobiegania Zakażeniom HIV obejmują: ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażeń HIV m.in. poprzez zapewnienie odpowiedniego dostępu do informacji, edukacji i usług w zakresie profilaktyki HIV/AIDS, tj.: prowadzenie długofalowych programów profilaktyczno-edukacyjnych dla młodzieży, organizowanie uświadamiających kampanii medialnych, rozszerzanie sieci punktów wykonujących testy na obecność HIV z profesjonalnym poradnictwem, międzynarodowa wymiana doświadczeń w walce z HIV/AIDS; poprawa jakości życia i dostępu do opieki zdrowotnej dla osób żyjących z HIV/AIDS oraz ich bliskich poprzez promowanie i wspieranie działań organizacji pozarządowych i wolontariatu w zakresie profilaktyki HIV, pomocy zakażonym HIV i chorym na AIDS, promowanie projektów integracyjnych z chorymi.
Jednym z pozytywnych efektów Krajowego Programu jest to, że każdy może skorzystać z bezpłatnego, anonimowego testu diagnozującego zakażenie wirusem HIV w specjalnie przygotowanych punktach konsultacyjno-diagnostycznych (PKD), a w razie potrzeby zostaje objęty leczeniem gwarantującym bezpłatny dostęp do leków antyretrowirusowych.
Na początku 2015 r. leczeniem ARV (terapia antyretrowirusowa) objętych było około 8 000 pacjentów, w tym 112 dzieci. Leczenie jest prowadzone i finansowane w ramach programu zdrowotnego Ministerstwa Zdrowia Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z HIV w Polsce na lata 2012 2016 (dane KC ds. AIDS).
Jeżeli jesteśmy świadomi zakażenia, to: wiemy, do jakiego lekarza powinniśmy się udać dzięki podjęciu leczenia jesteśmy w stanie poprawić jakość i długość swojego życia (osoby z wirusem HIV mogą żyć tak długo, jak ludzie w populacji ogólnej) możemy zabezpieczyć partnera/partnerkę przed zakażeniem w przypadku kobiet możemy urodzić dziecko nie zakażone w przypadku mężczyzn możemy mieć dziecko z niezakażoną kobietą.
Osoby zakażone, które są leczone lekami antyretrowirusowymi, mogą cieszyć się życiem i zupełnie normalnie: pracować uczyć się zakładać rodziny lub tworzyć nieformalne związki mieć dzieci uprawiać seks (w prezerwatywie chroniącej przez zakażeniem innej osoby)
Jedyne ograniczenia: nie można zostać krwiodawcą nie można oddawać narządów do przeszczepów nie można uprawiać seksu bez prezerwatywy zgodnie z obecnymi przepisami: nie można pracować w niektórych służbach (np. w policji) tam, gdzie istnieje (jak dotąd, tylko teoretyczne) ryzyko zakażenia innych ludzi w trakcie wykonywania pewnych działań (np. zatrzymania i aresztowania osoby stawiającej opór).
Dlaczego musimy o tym mówić? Każda złotówka wydana na zapobieganie, pozwala zaoszczędzić więcej niż 2,5 zł w wydatkach na leczenie.
NIETOLERANCJA SPOŁECZEŃSTWA utrudnia osobom zakażonym przestrzeganie zasad właściwego postępowania powoduje wyobcowanie osób zakażonych może wyzwalać agresję zwiększa koszty społeczne związane z epidemią
LINIA ŻYCIA 0 10 20 30 40 50 60 70 80
WŁAŚCIWE POSTAWY SPOŁECZEŃSTWA ułatwiają adaptację i integrację zakażonych ze społeczeństwem ułatwiają zakażonym racjonalne zachowania zmniejszają koszt leczenia
HISTORIA 1981 Los Angeles u 5 homoseksualistów rozpoznano zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carini z towarzyszącą grzybicą jamy ustnej. Do sierpnia wykryto 111 podobnych przypadków, wszyscy pacjenci byli homo- lub biseksualistami, 40% z nich zmarło. 1982 27.06 1982 r. - choroba otrzymuje nazwę AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome - zespół nabytego niedoboru odporności), wykryto zakażenia wśród biorców krwi i preparatów krwiopochodnych. 1983 w Afryce Środkowej i na Haiti rozpoznano pierwsze przypadki AIDS
AIDS - Acquired immunodeficiency syndrome czyli zespół nabytego upośledzenia odporności. Wywołuje go ludzki wirus upośledzenia odporności HIV typ 1 lub 2. Istotą choroby są zaburzenia immunologiczne spowodowane stopniowym obniżaniem liczby limfocytów T CD4 oraz upośledzeniem ich funkcji. Klinicznie manifestuje się występowaniem zakażeń oportunistycznych, rozwojem nowotworów oraz postępującym wyniszczeniem organizmu. HIV - human immune deficiency virus czyli ludzki wirus niedoboru odporności wirus z rodzaju lentiwirusów, z rodziny retrowirusów. Atakuje głównie limfocyty T.
Przebieg AIDS ostra choroba retrowirusowa u 80 % osób pomiędzy 3 a 6 tygodniem od zakażenia HIV gorączka, bóle mięśni i stawów, wysypka okres bezobjawowy od 1,5 roku 15 lat ( średnio 8 lat) AIDS, Liczba limfocytów CD4 <200 k/ml Zakażenia oportunistyczne, nowotwory
Zakażenie komórki
Wirus HIV (kolor zielony) atakujący limfocyt
Leczenie zakażenia HIV hamuje proces replikacji wirusa stwarza możliwości rekonstrukcji układu immunologicznego wydłuża okres bezobjawowy choroby chorym z AIDS daje możliwość powrotu do fazy bezobjawowej zmniejsza ryzyko zakażenia dziecka w czasie ciąży i porodu nie daje jednak możliwości eradykacji zakażenia osoba zakażona HIV, skutecznie leczona może być nadal źródłem zakażenia dla innych osób
Drogi przenoszenia HIV 1. Kontakty seksualne z zakażonym partnerem szczególnie narażone są osoby stosujące środki psychoaktywne, ograniczające możliwość kontrolowania własnych zachowań; wirus może wtargnąć przez błony śluzowe pochwy, przedsionka pochwy, prącia, odbytu, jamy ustnej.
Ł A Ń C U C H Z A K A Ż E Ń
Drogi przenoszenia HIV c.d. 2. Krwiopochodna (zakażona krew i preparaty krwiopochodne): osoby uzależnione od dożylnych środków odurzających korzystające z niesterylnych igieł i strzykawek oraz wspólnego narkotyku pracownicy służby zdrowia nie przestrzegający podstawowych zasad (np. nie używający rękawiczek jednorazowych) transfuzja krwi W przypadku transfuzji zakażenie mało prawdopodobne ze względu na: powszechne testy dawców, okres karencji dla preparatów krwiopochodnych, termiczne opracowywanie preparatów krwiopochodnych
Drogi przenoszenia HIV c.d. 3. Zakażenie wertykalne z matki na dziecko w okresie ciąży w czasie porodu w czasie karmienia piersią (inseminacja)
PAMIĘTAJ! Każde ryzykowne zachowanie może prowadzić do zakażenia wirusem HIV!
Nie zakazimy się poprzez: ślinę łzy pot mocz stolec chyba, że zawierają widoczną gołym okiem domieszkę krwi
Wirusa HIV można zniszczyć tylko poza organizmem. Niszczy go temperatura powyżej 56 C oraz preparaty odkażające zawierające chlor lub alkohol.
Pierwsza pomoc Procedury postępowania poekspozycyjnego
Ryzyko zakażenia HIV Duże ryzyko zakażenia HIV kontakt przez : pochwę, odbyt, oczy, usta, inne błony śluzowe lub uszkodzoną skórę z krwią, nasieniem, wydzieliną pochwy, płynami ustrojowymi zawierającymi widoczną krew osoby zakażonej HIV Brak ryzyka niezależnie od stanu serologicznego Kontakt z moczem, wydzieliną nosa, potem, łzami bez widocznej domieszki krwi
Zakażenie NIE PRZENOSI SIĘ poprzez: używanie wspólnych: naczyń i sztućców ręczników i pościeli korzystanie z: basenów kąpielowych telefonów urządzeń sanitarnych ukąszenia owadów (komarów, kleszczy)
C I E K A W O S T K A... Gen CCR5 koduje białko błonowe. U ludzi gen CCR5 jest położony na krótkim (p) ramieniu chromosomu 3 w pozycji 21. W niektórych populacjach występuje mutacja delecją w obrębie genu CCR5 Homozygotyczni nosiciele tej mutacji są odporni na zakażenia HIV. CCR5 prawdopodobnie odgrywa ważną rolę w reakcji zapalnej na zakażenie. Jego funkcja w układzie immunologicznym zdrowego człowieka nie jest jednak znana. CCR5 występuje w wielu odmianach allelicznych. Jedną z nich jest mutacja CCR5-Δ32 w której występuje delecja 32 pary zasad powodująca powstanie niefunkcjonującego receptora, co zapobiega wejściu wirusa HIV do komórki. Dwie kopie tego allelu zapewniają silną ochronę przed zakażeniem wirusem HIV. Allel występuje u 5 14% Europejczyków, ale rzadko u Afrykanów i Azjatów. W 2008 niemieccy lekarze ogłosili, że wykonali przeszczepienie szpiku kostnego od homozygotycznego pod względem allelu CCR5 Δ32 dawcy pacjentowi zakażonemu wirusem HIV i choremu na białaczkę. Po 600 dniach pacjent był wyleczony, a wirus HIV był niewykrywalny we krwi i zbadanych tkankach mózgu i odbytnicy. Przed przeszczepieniem wykryto u pacjenta również niski poziom odmiany X4 wirusa HIV, która nie wykorzystuje receptora CCR5 do infekcji komórek. Po przeszczepieniu ten typ wirusa HIV także nie został wykryty. Fakt ten jest zgodny z obserwacjami, z których wynika, że komórki wykazujące ekspresję odmiany białka CCR5-Δ32 nie posiadają zarówno receptorów CCR5, jak i CXCR4 na swoich powierzchniach, tym samym dając odporność na szerszy zakres odmian wirusa HIV, w tym HIV X4.
Diagnostyka zakażenia HIV Testy stosowane w diagnostyce zakażeń HIV: ELISA / EIA Testy serologiczne nie są wiarygodne w okresie okienka serologicznego Western Blot test potwierdzenia
Gdzie szukać pomocy i informacji na temat HIV/AIDS? Całodobowy Telefon Zaufania AIDS (0-22) 692-82-26 Zielona Linia AIDS (022) 621-33-67 pon, śr 13:00 18:00, wt, czw, pt 10:00 16:00 Poradnia Internetowa HIV i AIDS www.aids.gov.pl Ośrodek Informacji o HIV i AIDS ul. Samsonowska 1, 02-829 Warszawa pon pt 14:00 16:00 tel. (0 22) 331-77-66, e-mail: info@aids.gov.pl
WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny przy Wojewódzkim Ośrodku Terapii Uzależnień i Współuzależnienia ul. Szosa Bydgoska 1, 87-100 Toruń tel. (56) 622-68-31, pkd.torun@o2.pl wtorki - 15:00-18:00 piątki 14:00 18:00 PSSE w Toruniu: www.torun.psse.gov.pl ewawasicka@op.pl (56) 658 62 46
KRAJOWE CENTRUM DS. AIDS Adres: ul. Samsonowska 1 02-829 Warszawa e-mail: aids@aids.gov.pl tel. (022) 331-77-77 fax (022) 331-77-76 strona internetowa: www.aids.gov.pl
Wirus HIV, wirus zapalenia wątroby typu B, wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) czy opryszczki (HSV) - to wirusowe infekcje, które początkowo mogą nie dawać żadnych objawów. Przed wirusami, które znajdują się w wydzielinach ciała, takimi jak HIV i WZW typu B, możemy się ochronić stosując prezerwatywy. W przypadku wirusów bytujących w okolicach narządów płciowych, prezerwatywy mogą obniżyć ryzyko zakażenia, jednak go nie wykluczają. Liczba nowych zakażeń nie maleje. Dlatego warto zbadać się po sytuacjach ryzykownych.
Kampania one life w Kanadzie
O G Ó L N O P O L S K I E K A M P A N I E S P O Ł E C Z N E