Cz!owiek najlepsza inwestycja

Cz!owiek najlepsza inwestycja #ZEGO NIE WIEMY CO NAS NAJBARDZIEJ INTERESUJE s NAJCZÇyCIEJ ZADAWANE PYTANIA W "IURACH 0ORAD 0RAWNYCH I /BYWATELSKICH &UNDACJI a&undusz )NICJATYWq Publikacja jest dystrybuowana bezp!atnie 0ROJEKT a!ktywne OBYWATELSTWOq JEST WSPÐ FINANSOWANY PRZEZ 5NIÇ %UROPEJSK W RAMACH %UROPEJSKIEGO &UNDUSZU 3PO ECZNEGO

Człowiek najlepsza inwestycja Projekt Aktywne obywatelstwo współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Spis treści Wstęp.................................................................................. 3 1. Bezrobocie.......................................................................... 5 2. Długi/egzekucje komornicze........................................................... 6 3. Niepełnosprawność................................................................... 8 4. Odszkodowania...................................................................... 13 5. Prawo administracyjne................................................................ 15 6. Prawo cywilne....................................................................... 17 7. Prawo karne......................................................................... 21 8. Prawo mieszkaniowe.................................................................. 23 9. Prawo pracy......................................................................... 29 10. Prawo rodzinne...................................................................... 30 11. Prawo spadkowe..................................................................... 36 12. Repatriacja.......................................................................... 38 13. Sprawy konsumenckie................................................................ 39 14. Sprawy majątkowe................................................................... 43 15. Ubezpieczenia społeczne.............................................................. 43 16. Usługi Qinansowane z EFS.............................................................. 51 Publikacja jest współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Człowiek najlepsza inwestycja Projekt Aktywne obywatelstwo współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wstęp Niniejsza publikacja została wydana w ramach projektu Aktywne obywatelstwo, realizowanego przez Fundację Fundusz Inicjatyw w okresie od 01.10.2010 r. do 31.12.2013 r. (stan prawny lipiec 2011 r. ). Ogólnym celem projektu jest zapewnienie mieszkańcom czterech powiatów województwa podkarpackiego: niżańskiego, stalowowolskiego, tarnobrzeskiego i miasta Tarnobrzeg powszechnego dostępu do porad prawnych i obywatelskich z zachowaniem zasad bezpłatności, poufności, bezstronności oraz aktualności i rzetelności informacji. Poradnictwo prawne, zgodnie z deqinicją słownika terminologicznego SzOP PO KL, polega na udzielaniu osobom Qizycznym porad prawnych lub informacji o obowiązującym stanie prawnym regulującym daną sprawę oraz wynikających z niego prawach i obowiązkach oraz o trybie, podmiocie lub organizacjach właściwych do jej załatwienia, a także pomoc w opracowywaniu pisma dotyczącego danej kwestii prawnej, prowadzone przez osoby, które ukończyły wyższe studnia prawnicze, w tym przez aplikantów sądowych, adwokackich, prokuratorskich, radcowskich i notarialnych lub studentów prawa. Poradnictwo obywatelskie to udzielanie osobom Qizycznym i organizacjom pozarządowym porad na temat praw i obowiązków każdego obywatela. Jest to forma wsparcia osób, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej w wyniku nieznajomości przepisów. Informacje przekazywane podczas porad mogą dotyczyć np. spraw mieszkaniowych, rodzinnych, Qinansowych, świadczeń socjalnych i ubezpieczenia społecznego, zatrudnienia i bezrobocia, spraw imigracji i repatriacji, relacji z administracją publiczną, niepełnosprawności, pozbawienia wolności, spraw spadkowych, konsumenckich i własnościowych. Dostęp do poradnictwa prawnego i obywatelskiego kształtuje społeczeństwo obywatelskie. Podstawą społeczeństwa obywatelskiego jest zainteresowanie jego członków sprawami społeczności, zaangażowanie i aktywne działanie na jej rzecz oraz poczucie odpowiedzialności. Otwartość instytucji publicznych na dialog i współpracę z obywatelami jest podstawowym warunkiem ich zaangażowania w proces stanowienia prawa i sprawowania władzy na wszystkich szczeblach. Grupę docelową projektu stanowią osoby poszukujące porady prawnej z terenu czterech powiatów woj. podkarpackiego, tj. powiatu niżańskiego, stalowowolskiego, tarnobrzeskiego i miasta Tarnobrzeg. Wsparciem zostanie objętych min. 1500 osób poszukujących porady prawnej z terenu ww. powiatów. W ramach projektu zostały utworzone trzy Biura Porad Prawnych i Obywatelskich (BPPiO) w Nisku, Stalowej Woli i Tarnobrzegu. Działalność biur skierowana jest przede wszystkim do osób, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej wskutek nieznajomości przepisów prawnych, a zwłaszcza osób niezamożnych, które nie mogą pozwolić sobie na odpłatne usługi prawne. Od otwarcia biur w dniu 1 marca 2011 r. do 30 czerwca 2011 r. w trzech BPPiO zostało udzielonych 841 porad 687 osobom, co świadczy o tym jak duże są potrzeby lokalnej społeczności w zakresie poradnictwa prawnego i obywatelskiego. Porady udzielane są w Biurach Porad Prawnych i Obywatelskich: w Nisku: ul. Kościuszki 8, I piętro, tel./fax. 15 802 20 09, w Stalowej Woli: ul. Kwiatkowskiego 9, pokój 153, 154, tel./fax: 15 814 91 14, w Tarnobrzegu: ul. 1 Maja 4 a, X piętro, pokój 1004, tel./fax. 15 822 15 60, 15 822 15 88, wew. 297 3

Człowiek najlepsza inwestycja Projekt Aktywne obywatelstwo współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego W Biurach Porad Prawnych i Obywatelskich funkcjonują również biblioteki zaopatrzone w publikacje prawnicze. Korzystanie z zasobów bibliotek, które są na bieżąco uzupełniane o aktualną prasę prawniczą, jest możliwe na miejscu. Na bieżąco uaktualniane informacje na temat projektu znajdują się na stronie internetowej Fundacji www.f@i.org.pl/aktywneobywatelstwo/ Zapraszamy do lektury publikacji, w której znajdą Państwo odpowiedzi na najczęściej zadawane doradcom prawnym i obywatelskim pytania (tzw. FAQ). Mamy nadzieję, iż funkcjonowanie Biur Porad Prawnych i Obywatelskich Fundacji Fundusz Inicjatyw oraz niniejsza publikacja odpowiedzą na ogromną potrzebę bezpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego, a tym samym przyczynią się do kształtowania społeczeństwa obywatelskiego. Zespół projektu Aktywne obywatelstwo 4

Bezrobocie 1. BEZROBOCIE W jakim okresie bezrobotny uprawniony do zasiłku dla bezrobotnych powinien dokonać rejestracji w urzędzie pracy od ustania zatrudnienia, zaprzestania wykonywania innej pracy zarobkowej, prowadzenia pozarolniczej działalności, pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia, zaprzestaniu wykonywania innej pracy zarobkowej, prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej lub osiąganiu przychodu przekraczającego połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie celem zachowania prawa do kontynuacji zasiłku dla bezrobotnych? Bezrobotny, który utracił status bezrobotnego na okres krótszy niż 365 dni z powodu podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, pozarolniczej działalności lub uzyskiwania przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie, celem zachowania prawa do kontynuacji zasiłku dla bezrobotnych powinien dokonać rejestracji w urzędzie pracy w okresie 14 dni od ustania zatrudnienia, zaprzestania wykonywania innej pracy zarobkowej, prowadzenia pozarolniczej działalności, pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia, zaprzestaniu wykonywania innej pracy zarobkowej, prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej lub osiąganiu przychodu przekraczającego połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie. Kogo można uznać za osobę długotrwale bezrobotną? Zgodnie z Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy osoba długotrwale bezrobotna to bezrobotny pozostający w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych. Ile wynosi minimalne wynagrodzenie za pracę? Od 1 stycznia 2011 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1386 zł brutto. Przez ile miesięcy osobie bezrobotnej przysługuje zasiłek dla bezrobotnych? Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych wynosi: 1) 6 miesięcy dla bezrobotnych zamieszkałych w okresie pobierania zasiłku na obszarze powiatu, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku nie przekraczała 150% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju. 2) 12 miesięcy dla bezrobotnych: a) zamieszkałych w okresie pobierania zasiłku na obszarze powiatu, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku przekraczała 150% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju lub b) powyżej 50 roku życia oraz posiadających jednocześnie co najmniej 20 letni okres uprawniający do zasiłku lub c) którzy mają na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat, a małżonek bezrobotnego jest także bezrobotny i utracił prawo do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania po dniu nabycia prawa do zasiłku przez tego bezrobotnego. Kiedy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych może ulec przedłużeniu? Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych ulega przedłużeniu o czas, przez który przysługiwałby kobiecie zgodnie z odrębnymi przepisami zasiłek macierzyński, w razie urodzenia dziecka w okresach pobierania zasiłku lub w ciągu miesiąca po ich zakończeniu. Z jakich usług rynku pracy może skorzystać osoba bezrobotna? Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy podstawowymi usługami rynku pracy są: 1) pośrednictwo pracy; 2) poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa; 3) pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy; 4) organizacja szkoleń. 5

Czego nie wiemy, co nas najbardziej interesuje najczęściej zadawane pytania w Biurach Porad Prawnych i Obywatelskich Fundacji Fundusz Inicjatyw Usługi rynku pracy wykonywane przez publiczne służby zatrudnienia są realizowane zgodnie ze standardami usług rynku pracy, mogą być realizowane z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych i dokumentów elektronicznych. W zakresie niezbędnym do realizacji usług rynku pracy publiczne służby zatrudnienia mogą przetwarzać dane osobowe osób korzystających z tych usług. Kiedy osoba bezrobotna utraci prawo do zasiłku dla bezrobotnych? Osoba bezrobotna straci prawo do zasiłku dla bezrobotnych, gdy: 1. odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych, wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych, poddania się badaniom lekarskim lub psychologicznym, mającym na celu ustalenie zdolności do pracy lub udziału w innej formie pomocy określonej w ustawie. Wówczas zasiłek nie przysługuje przez okres: 120 dni w przypadku pierwszej odmowy, 180 dni w przypadku drugiej odmowy, 270 dni w przypadku trzeciej i każdej kolejnej odmowy. 2. po skierowaniu nie podjęła szkolenia, przygotowania zawodowego dorosłych, stażu, wykonywania prac społecznie użytecznych lub innej formy pomocy określonej w ustawie. Wówczas zasiłek nie przysługuje przez okres: 120 dni w przypadku pierwszej odmowy, 180 dni w przypadku drugiej odmowy, 270 w przypadku trzeciej i każdej kolejnej odmowy. 3. w okresie nie dłuższym niż 10 dni przebywa za granicą lub pozostaje w innej sytuacji powodującej brak gotowości do podjęcia zatrudnienia, jeżeli o zaistniałych okolicznościach powiadomiła PUP. Wówczas zasiłek nie przysługuje przez ten okres. Całkowity okres zgłoszonego pobytu za granicą oraz braku gotowości do pracy z innego powodu nie może przekroczyć łącznie 10 dni w okresie jednego roku kalendarzowego. 4. osoba bezrobotna traci status. Czy osoba @izyczna może wziąć udział w bezpłatnym szkoleniu nawet jeżeli nie jest osobą bezrobotną? Tak. Osoby Qizyczne, w wieku aktywności zawodowej (15 64 lata) mogą korzystać z bezpłatnych szkoleń współqinansowanych ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2. DŁUGI/EGZEKUCJE KOMORNICZE Jakie należności mogą być potrącane z wynagrodzenia za pracę? W przypadku egzekucji z wynagrodzenia za pracę podlegają potrąceniu następujące należności: sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi, kary pieniężne za nieprzestrzeganie przepisów BHP, przepisów ppoż. itp. Wyżej wymienione należności są potrącane po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczek na podatek dochodowy od osób Qizycznych. W jakich wysokościach mogą być dokonane potrącenia z wynagrodzenia za pracę? 1. W przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych do wysokości trzech piątych wynagrodzenia, lub do pełnej wysokości w przypadku uzyskania nagrody lub innego dodatkowego wynagrodzenia rocznego. 2. W przypadku egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych do wysokości połowy wynagrodzenia. 3. W przypadku kar pieniężnych kara za jedno przewinienie nie może przewyższać jednodniowego wynagrodzenia. 6

Długi / egzekucje komornicze Co trzeba zrobić, żeby móc wystąpić do komornika z wnioskiem o egzekucję alimentów? Egzekucja komornicza może zostać wszczętą na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu. Pierwszym krokiem jest złożenie w sądzie rejonowym pozwu o zasądzenie alimentów przeciwko temu z rodziców uprawnionego dziecka, który nie łoży na jego utrzymanie. Sąd po rozpatrzeniu pozwu wydaje wyrok. W wyroku sąd orzeka o obowiązku uiszczania świadczenia alimentacyjnego na rzecz dziecka. Termin na złożenie odwołania od wyroku wynosi jeden tydzień. Jeśli pozwany/a tego nie zrobi, wyrok uprawomocnia się. Co powinien zawierać wniosek o egzekucję komorniczą? Wniosek powinien zawierać następujące elementy: wskazanie dłużnika, wskazanie wierzyciela, kwotę, jaką komornik ma egzekwować, sposoby egzekucji, tzn. jaki majątek ma dłużnik, gdzie pracuje, jakie ma rachunki bankowe, czy ma samochód, mieszkanie. Informacje zawarte we wniosku są niezbędne dla komornika aby mógł podjąć działania zmierzające do wyegzekwowania od dłużnika należnych kwot. Kiedy i jak mogę złożyć skargę na komornika? Skargę na czynności komornika można złożyć jeżeli komornik nie wykonuje należycie swoich obowiązków. Nienależyte wykonywanie obowiązków może polegać na zaniechaniu prowadzenia egzekucji ze wskazanego we wniosku majątku dłużnika (nieruchomości, rachunków bankowych). Zaniechanie działań lub ich zbyt późne prowadzenie może prowadzić do ukrycia majątku przez dłużnika. Skarga może być wniesiona zgodnie z art. 767 k.p.c. do właściwego sądu rejonowego w terminie tygodniowym od daty czynności w przypadku kiedy wierzyciel był przy czynności obecny, lub był o jej terminie zawiadomiony. W innych wypadkach w terminie 7 dni od daty, kiedy komornik zawiadomił wierzyciela o dokonaniu czynności. W przypadku kiedy komornik nie powiadomił wierzyciela o dokonaniu czynności termin tygodniowy biegnie od daty, kiedy wierzyciel dowiedział się o tej czynności. W jakiej wysokości komornik może zająć wynagrodzenie pracownika? Zgodnie z art. 87 Kodeksu pracy z wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób Qizycznych podlegają potrąceniu tylko następujące należności: 1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, 2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, 3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi, 4) kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy. Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach: 1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych do wysokości trzech piątych wynagrodzenia, 2) w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych do wysokości połowy wynagrodzenia. Potrącenia, o których mowa w 1 pkt 2 i 3, nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami, o których mowa w 1 pkt 1 trzech piątych wynagrodzenia. Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości. Ponadto zgodnie z art. 871 wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości: 1) minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób Qizycznych przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, 2) 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi, 3) 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108. 7

Czego nie wiemy, co nas najbardziej interesuje najczęściej zadawane pytania w Biurach Porad Prawnych i Obywatelskich Fundacji Fundusz Inicjatyw Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty określone powyżej ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Na czym polega ograniczenie egzekucji? Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego egzekucji nie podlegają np.: zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres 1 miesiąca, przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu, narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres 1 tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych, u dłużnika pobierającego okresową stałą płacę pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez 2 tygodnie, sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych, przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową, sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego, świadczenia alimentacyjne, świadczenia rodzinne, dodatki pielęgnacyjne, porodowe i dla sierot zupełnych. Należy zauważyć, iż w wypadku, gdy środki pieniężne z tytułu wynagrodzenia za pracę wpłyną na rachunek bankowy, wszystkie powyżej wymienione ograniczenia egzekucji tracą aktualność. Czym jest upływ terminu przedawnienia roszczenia i jakie są jego skutki? Upływ terminu przedawnienia roszczenia wierzyciela o zapłatę należności cywilnoprawnej, nie powoduje dla dłużnika wygaśnięcia jego zobowiązania (obowiązku zapłaty), natomiast przekształca się w tzw. zobowiązanie naturalne. Oznacza to, że jeśli po upływie terminu przedawnienia dłużnik ureguluje wierzycielowi taki dług, to nie może się domagać zwrotu wpłaty jako tzw. świadczenia nienależnego. Jednak w sytuacji gdy dłużnik odmówi zapłaty, powołując się na upływ okresu przedawnienia, wierzyciel nie ma możliwości dochodzenia zapłaty, a tym samym egzekwowania należności. W razie zasadnego zgłoszenia przez pozwanego dłużnika w postępowaniu sądowym zarzutu przedawnienia dochodzonego przez wierzyciela roszczenia o zapłatę, które się przedawniło, sąd oddala powództwo wierzyciela z powodu przedawnienia. Wierzyciel, co do takiej należności, nie uzyska orzeczenia sądowego, które w stosunku do jego dłużnika stanowiłoby tytuł egzekucyjny, jaki po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności staje się tytułem wykonawczym. 3. NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Jestem opiekunką/em osoby niepełnosprawnej i w celu sprawowania opieki zrezygnowałam/em z zatrudnienia. Jakie świadczenia mi przysługują? Przysługuje Pani/Panu świadczenie pielęgnacyjne. Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: 1) matce albo ojcu lub 2) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny, 3) opiekunowi faktycznemu dziecka (tj. osobie faktycznie opiekującej się dzieckiem, która wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka) jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej 8

Niepełnosprawność pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Proszę zwrócić się w miejscu zamieszkania do jednostki odpowiedzialnej za wypłaty świadczeń i złożyć wniosek. Do wniosku dołącza się zaświadczenie o niepełnosprawności. Jeśli otrzyma Pani/Pan świadczenie pielęgnacyjne odprowadzane też będą odpowiednie składki ZUS. Państwo opłaca składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz zdrowotne, przez co opiekun będzie w przyszłości uprawniony do emerytury. Od 1 stycznia 2010 r. przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego nie jest uzależnione od spełnienia kryterium dochodowego i przysługuje w wysokości 520 zł miesięcznie. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Komu przysługuje zasiłek pielęgnacyjny? Zasiłek pielęgnacyjny może otrzymać: obywatel polski, zamieszkały na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, cudzoziemiec posiadający kartę stałego pobytu. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje: 1. Dziecku w wieku do 16 lat jeśli zostało uznane za niepełnosprawne. 2. Osobie w wieku powyżej 16 lat jeśli jest niepełnosprawna w stopniu umiarkowanym (zgodnie z orzeczeniem lekarskim), a niepełnosprawność powstała w wieku uprawniającym ją do zasiłku rodzinnego (np. w czasie nauki w szkole). Na równi z orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym traktuje się orzeczenie: komisji lekarskiej ds. inwalidztwa i zatrudnienia zaliczające do II grupy inwalidów, wydane przed 01.09.1997, lub lekarza orzecznika ZUS uznające całkowitą niezdolność do pracy, wydane po 31.08.1997. Zasiłek pielęgnacyjny, przysługujący dziecku do 16 lat, wypłaca się po osiągnięciu tego wieku do czasu ukończenia nauki w szkole, jeśli nadal wymaga ono opieki, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 24 lat. 3. Osobie niepełnosprawnej w stopniu znacznym. Na równi z orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym traktuje się orzeczenie: komisji lekarskiej ds. inwalidztwa i zatrudnienia zaliczające do I grupy inwalidów, wydane przed 01.09.1997, lub lekarza orzecznika ZUS uznające całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji, wydane po 31.08.1997. 4. Osobie, która ukończyła 75 lat. Prawo do zasiłku nie zależy od dochodu. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Czy jako osoba o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności mam prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego? Osoba niepełnosprawna o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności ma prawo do dodatkowych 10 dni urlopu wypoczynkowego, po przepracowaniu roku od dnia zaliczenia do znacznego, lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu. Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do takiego pierwszego dodatkowego urlopu osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z powyższych stopni niepełnosprawności. Nieuzyskanie przez pracodawcę wiadomości o przysługującym pracownikowi z mocy prawa prawie do dodatkowego urlopu wypoczynkowego może jedynie w konkretnych okolicznościach oznaczać, że pracodawcy nie można zarzucić zawinionego niewykonywania zobowiązania do udzielenia urlopu zgodnie z przepisami prawa pracy. Urlopy powinny być zasadniczo udzielane zgodnie z planem urlopów (dotyczy to również dodatkowego urlopu wypoczynkowego dla osoby niepełnosprawnej, który powiększa wymiar zwykłego urlopu wypoczynkowego). 9

Czego nie wiemy, co nas najbardziej interesuje najczęściej zadawane pytania w Biurach Porad Prawnych i Obywatelskich Fundacji Fundusz Inicjatyw Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Jakie są wymagane dokumenty przy staraniu się o zasiłek pielęgnacyjny? Z wnioskiem o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego powinien wystąpić: a) uprawniony, b) jego przedstawiciel ustawowy (np. rodzic), c) inna osoba uprawniona do jego reprezentowania (np. rodzeństwo, wnuki), d) pracownik socjalny lub przedstawiciel organizacji społecznej (jeżeli uprawniony nie ma możliwości złożenia wniosku lub jego złożenie zaniedbuje). Do wniosku należy dołączyć jeden z następujących dokumentów: a) orzeczenie o niepełnosprawności, b) dokument stwierdzający wiek dla osób, które ukończyły 75 lat (np. dowód osobisty, akt urodzenia). Podstawa prawna: Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Syn jest niepełnosprawnym uczniem gimnazjum, czy zwolniony jest z opłat za transport do szkoły? Uczeń niepełnosprawny ma prawo do korzystania z bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu na zajęcia do szkół podstawowych i gimnazjów lub specjalnych ośrodków szkolno wychowawczych oraz specjalnych ośrodków wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodków umożliwiających dzieciom i młodzieży z głębokim upośledzeniem umysłowym realizację obowiązku szkolnego. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 1993 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości pomocy materialnej dla uczniów Dz.U. Nr 74, poz. 350 ma również prawo do nieodpłatnego zakwaterowania w internacie specjalnego ośrodka szkolno wychowawczego. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Przebywam w zakładzie opiekuńczo wychowawczym, czy przysługuje mi zatem zasiłek pielęgnacyjny? Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie, która: 1) przebywa w domu pomocy społecznej, 2) przebywa w zakładzie opiekuńczo leczniczym, 3) przebywa w zakładzie pielęgnacyjno opiekuńczym, 4) przebywa w domu dziecka lub innej placówce opiekuńczo wychowawczej. Zasiłek nie przysługuje, jeżeli za pobyt w wyżej wymienionych placówkach rodzina nie ponosi odpłatności (zasiłek przysługuje jednak za miesiąc, w którym osoba ta nie przebywała w placówce co najmniej 2 tygodnie). Podstawa prawna: Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Jestem osobą niepełnosprawną, czy w wieku 26 lat przysługują mi alimenty? Pieniądze z Funduszu Alimentacyjnego przysługują na dziecko, które nie ukończyło 18 lat, ale jeżeli dziecko po osiągnięciu pełnoletności kontynuuje naukę, alimenty przysługują do ukończenia 25. roku życia. Natomiast jeżeli dziecko jest niepełnosprawne i ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, to alimenty przysługują takiemu dziecku bez względu na jego wiek. W przypadku niepełnosprawności dziecka możliwe jest również uzyskanie bezterminowego prawa do świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Komu przysługuje renta socjalna i gdzie należy się zwrócić o przyznanie renty? Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało: przed ukończeniem 18. roku życia, w trakcie nauki w szkole lub studiów, w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Aby otrzymywać rentę z tytułu niezdolności do pracy należy jednocześnie spełnić trzy warunki: 10

Niepełnosprawność 1. zostać uznaną przez ZUS za osobę co najmniej całkowicie niezdolną do pracy; 2. mieć określoną ilość okresów składkowych (w zależności od wieku); 3. niepełnosprawność musi powstać w okresie opłacania składek. Pobieranie renty nie oznacza zakazu pracy. Do każdej renty istnieje możliwość dorobienia pewnej sumy. I tak do renty socjalnej można dorobić co miesiąc nie więcej niż 30% przeciętnego wynagrodzenia (obecnie 1031,46 zł). Po przekroczeniu tej kwoty renta socjalna zostanie zawieszona. W przypadku renty z tytułu niezdolności do pracy są 2 progi. Po przekroczeniu 70% przeciętnego wynagrodzenia (obecnie 2406,75 zł) renta zostanie zmniejszona o kwotę przekroczenia, a po przekroczeniu 130% przeciętnego wynagrodzenia (obecnie 4469,67 zł) renta jest zawieszana. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej. Czy jako osoba niepełnosprawna mam prawo do dodatkowej przerwy w pracy? Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, to pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy. W myśl ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, osoba niepełnosprawna ma także prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas takiej przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Czy jeśli członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne zasiłek rodzinny naliczany jest na innych zasadach? Według art. 5. ustawy o świadczeniach rodzinnych: 1. Zasiłek rodzinny przysługuje osobom, o których mowa w art. 4 ust. 2, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 504,00 zł. 2. W przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 583,00 zł. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Czy jako osobie niepełnosprawnej przysługuje mi zwolnienie od pracy na rehabilitację i badania? Do podstawowych form aktywności wspomagającej proces rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych zalicza się m.in. uczestnictwo tych osób w turnusach rehabilitacyjnych. Osoby niepełnosprawne są kierowane do uczestnictwa w turnusie na wniosek lekarza, pod którego opieką znajduje się ta osoba. Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia: w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku, a także w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających oraz w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy. Wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Czy jako osoba niepełnosprawna mogę starać się o do@inansowanie na udział w turnusie rehabilitacyjnym? Osoba niepełnosprawna może ubiegać się o doqinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych uczestnictwa w turnusie, jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny, w rozumieniu przepisów o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych, pomniejszony o obciążenie podatkiem dochodowym od osób Qizycznych, składkę z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i chorobowego, określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, oraz o kwotę alimentów świadczonych przez osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym na rzecz innych osób, podzielony przez liczbę osób 11

Czego nie wiemy, co nas najbardziej interesuje najczęściej zadawane pytania w Biurach Porad Prawnych i Obywatelskich Fundacji Fundusz Inicjatyw we wspólnym gospodarstwie domowym, obliczony za rok podatkowy poprzedzający rok, w którym składany jest wniosek, nie przekracza kwoty: 1) 50% przeciętnego wynagrodzenia na osobę we wspólnym gospodarstwie domowym, 2) 65% przeciętnego wynagrodzenia w przypadku osoby samotnej. W przypadku przekroczenia kwot dochodu, kwotę doqinansowania pomniejsza się o kwotę, o którą dochód ten został przekroczony. W przypadku uzasadnionym trudną sytuacją materialną lub losową osoby niepełnosprawnej doqinansowanie ze środków Funduszu uczestnictwa w turnusie tej osoby lub doqinansowanie uczestnictwa jej opiekuna może zostać przyznane bez pomniejszania kwoty doqinansowania pomimo przekroczenia kwot dochodu. Kwota doqinansowania do uczestnictwa w turnusie przyznana osobie niepełnosprawnej jest przekazywana na rachunek bankowy organizatora turnusu. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Co należy zrobić w celu uzyskania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności? W celu uzyskania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności należy zgłosić się do właściwego dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy, powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (lub ośrodka pomocy społecznej, lub powiatowego centrum pomocy rodzinie) i pobrać formularze (wniosku i zaświadczenia lekarskiego) oraz zorientować się w szczegółach obowiązującej w danym powiecie procedury. Następnie należy skompletować dokumentację (wypełnić wniosek, uzyskać wpisy lekarza rejonowego i lekarzy specjalistów, którzy prowadzą leczenie lub załączyć kopie posiadanej dokumentacji zwłaszcza jeśli się posiada orzeczenie Komisji ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia o grupie inwalidzkiej lub orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o niezdolności do pracy); kompletny wniosek wraz z załącznikami (dokumentami dotyczącymi stanu zdrowia lub/i stopnia niezdolności do pracy) złożyć w powiatowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności (lub w ośrodku pomocy społecznej, powiatowym centrum pomocy rodzinie). Stawić się na wezwanie komisji w wyznaczonym terminie na badanie i posiedzenie zespołu orzekającego. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Czy mogę wnieść sprzeciw od orzeczeń lekarzy orzeczników ZUS? Od 1 stycznia 2005 r. można wnieść sprzeciw od orzeczeń lekarzy orzeczników ZUS. Obecnie osobom ubiegającym się o renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje prawo sprzeciwu od orzeczenia wydanego przez lekarza orzecznika ZUS. Przysługuje sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika do komisji lekarskiej w ciągu 14 dni, licząc od dnia doręczenia orzeczenia. Przekroczenie tego terminu przekreśla szansę na rozpatrzenie wniosku. Sprzeciw należy złożyć za pośrednictwem ZUS (właściwego ze względu na miejsce zamieszkania zainteresowanego). Czy jest możliwość refundacji składek ZUS płaconych przez niepełnosprawnych wykonujących działalność gospodarczą? Od stycznia 2008 r. obowiązują przepisy znowelizowanej ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zmieniły one dotychczasowy sposób rozliczania składek ZUS za niepełnosprawnych pracowników oraz nałożyły na pracodawców obowiązek rejestracji w wykazie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Aby ubiegać się o refundacje należy zarejestrować się i uzyskać wpis do wykazu PFRON. Nie dotyczy to pracodawców już korzystających z usług tej instytucji Qigurują w wykazie i nie ma potrzeby ponownego ich rejestrowania. Rejestracji można dokonywać osobiście lub drogą listowną, a dokumenty oraz formularze zgłoszeniowe umieszczone są na stronie internetowej PFRON www.pfron.org.pl. Kto musi się zarejestrować aby być uprawnionym do refundacji? osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą, renciści prowadzący działalność gospodarczą, legitymujący się odpowiednim orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, niepełnosprawni rolnicy, 12

Odszkodowania rolnicy zobowiązani do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za niepełnosprawnych domowników. Podmioty nieuprawnione do refundacji: twórcy i artyści, wspólnicy jednoosobowych spółek z o.o. oraz wspólnicy spółek jawnych, komandytowych i partnerskich. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. 4. ODSZKODOWANIA Na mojej działce mam 2 słupy energetyczne, czy mogę ubiegać się o odszkodowanie, za to, że nie mogę w pełni korzystać z działki? Budowa i utrzymywanie infrastruktury przesyłowej (np. kanalizacyjnej, gazociągowej czy energetycznej) na prywatnym gruncie pociąga za sobą konieczność wypłaty wynagrodzenia dla jego właściciela lub użytkownika wieczystego, który nie może w pełni korzystać z nieruchomości. Niestety, do tej pory nie otrzymuje jej wiele osób, na których działkach postawiono słupy energetyczne lub położono rury, w których płynie gaz. Coraz częściej właściciele gruntów ze słupami energetycznymi kierują pozwy o odszkodowania od Qirm przesyłowych za bezumowne korzystanie z ich działek. Zakłady energetyczne, gazownicze czy wodociągowe jednak z własnej woli płacić nie chcą. O odszkodowanie trzeba się postarać. Pierwszym krokiem do uzyskania odszkodowania jest sprawdzenie ksiąg wieczystych, gdzie powinna znajdować się informacja o ustanowieniu służebności na rzecz zakładu energetycznego, gazowni lub Qirmy wodociągowej. W sytuacji gdy takiej informacji nie ma, należy wysłać do Qirmy wezwanie przedsądowe do usunięcia urządzenia (słupa energetycznego) i żądanie wypłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z posiadanej działki. Odszkodowania właściciel może dochodzić jedynie za okres ostatnich dziesięciu lat, ponieważ taki jest okres przedawnienia takich roszczeń, niezależnie od daty umieszczenia urządzeń przesyłowych, w tym słupów energetycznych na terenie działki. Firma, która wybudowała słupy energetyczne lub inne urządzenia przesyłowe, może zasiedzieć prawo służebności po dwudziestu latach, jeśli stało się to w dobrej wierze i po trzydziestu latach w przypadku zasiedzenia w złej wierze. Zasiedzenie w złej wierze ma miejsce jeśli Qirma przesyłowa wybudowała infrastrukturę bez umowy z właścicielem działki. Po trzydziestu latach mogłoby się wydawać, że nie ma szans na uzyskanie odszkodowania, a Qirma przesyłowa może wnieść o wpisanie zasiedzenia do księgi wieczystej działki. Nie zawsze jednak, gdy minęło już trzydzieści lat, wszystko jest stracone. Odnosi się to między innymi do sytuacji, gdy przez jakiś czas (przed 1 października 1990 r.) działka należała do własności Skarbu Państwa. Takie sytuacje występowały, gdy właściciele przekazywali państwu swoje działki, a potem je odzyskiwali. W przypadku ziemi, którą rolnicy kupili na przykład po byłych Państwowych Gospodarstwach Rolnych (PGR) jest podobnie. Ubiegający się o zasiedzenie w tych sytuacjach, zakład może zaliczyć tylko do okresu zasiedzenia połowę czasu, przez jaki korzystał z działki, gdy należała ona do Skarbu Państwa. W sytuacji, gdy właściciel gruntów był tylko informowany, że na jego ziemi postawiony zostanie słup energetyczny lub zostanie wybudowana rura gazociągowa, ale nikt nie zapytał go o zgodę, to nie można uznać, że Qirma przesyłowa miała prawo budować i nie musi dziś za to zapłacić odszkodowania. Poza odszkodowaniem właścicielowi nieruchomości ze słupami energetycznymi lub rurami gazociągowymi przysługuje prawo żądania przebudowy urządzeń na przykład poprzez likwidację słupów energetycznych, linii napowietrznych i przeprowadzenie kabla ziemią. Osoby, które działkę ze słupami energetycznymi lub innymi urządzeniami przesyłowymi odziedziczyły w spadku mają również prawo do dochodzenia odszkodowania i domagania się przebudowy infrastruktury. Gdy działkę ze słupami energetycznymi kupiliśmy, prawo do odszkodowania przysługuje za tyle lat, ile działka jest w naszym posiadaniu. Jeżeli chcemy ubiegać się o odszkodowanie za lata wcześniejsze, musimy mieć z poprzednim właścicielem umowę o sprzedaży nam tych roszczeń. Wysokość odszkodowania za słupy energetyczne do obliczenia odszkodowania za słupy bierze się nie całą działkę, ale jedynie pas, na którym nie można gospodarować z powodu znajdujących się tam urządzeń oraz obszar, który zapewnia dostęp do tych urządzeń na przykład podczas awarii, czyli droga dojazdowa do słupów energetycznych. Nawet jeżeli na działce nie ma słupa energetycznego, ale nad działką biegną linie, to pas pod siecią wlicza się do odszkodowania. 13

Czego nie wiemy, co nas najbardziej interesuje najczęściej zadawane pytania w Biurach Porad Prawnych i Obywatelskich Fundacji Fundusz Inicjatyw Przy ustalaniu odszkodowania ważny jest też teren w określonym promieniu od urządzeń, na którym również nie możemy uprawiać ziemi lub budować domu. Przykładowo, jeśli linia energetyczna nad działką wraz z drogą dojazdową zajmuje na przykład 450 metrowy pas, a za dzierżawę metra kwadratowego gruntu trzeba płacić na przykład 4 złote miesięcznie, właściciel działki może żądać rocznie 21,6 tys. zł odszkodowania. Za dziesięć lat kwota odszkodowania wynosiłaby 216 tys. zł. Podstawa prawna: Kodeks cywilny. W jakich sytuacjach można się domagać odszkodowania za błąd lekarski lub zaniedbanie lekarza? Poszkodowany może otrzymać odszkodowanie za błędy w sztuce medycznej a także za zaniedbania lekarskie. Czym różni się błąd w sztuce medycznej od zaniedbania lekarza? Do zaniedbania lekarskiego dochodzi gdy w ciele pacjenta zostały pozostawione przeróżne narzędzia chirurgiczne lub środki opatrunkowe. W takich przypadkach niedbalstwo lekarza jest oczywiste i mamy prawo do uzyskania odszkodowania. W szpitalach często dochodzi do pomyłek przy podawaniu leków, a także zdarzają się przypadki zaniedbań spowodowanych naruszeniem elementarnych zasad utrzymania czystości i aseptyki. Często powodem wkroczenia na drogę sądową w celu uzyskania odszkodowania jest niebezpieczne zakażenie pacjentów szpitali wirusem żółtaczki zakaźnej. Do zaniedbań należą także przypadki nadmiernego naświetlania chorych kobiet przy terapii antynowotworowej, które odniosły oparzenia ciała i chorobę popromienną. W odróżnieniu od zaniedbań, będących wynikiem różnych okoliczności, błąd w sztuce medycznej polega na wydaniu błędnej diagnozy czyli tak zwanego błędu diagnostycznego, który może skutkować bardzo tragicznymi następstwami dla poszkodowanego. Do błędów w sztuce medycznej dochodzi gdy lekarz wykonując swój zawód nie zastosował się do aktualnych kanonów wiedzy medycznej. Błąd w sztuce medycznej musi także wystąpić z wyraźnej winy lekarza, aby można było pociągnąć go do odpowiedzialności za popełnienie tego błędu. W sytuacji gdy błąd w sztuce medycznej jest niezawiniony a błąd diagnostyczny został usprawiedliwiony występującymi objawami nie możemy wówczas żądać odszkodowania za błąd w sztuce medycznej. Błąd w sztuce medycznej to bardzo rozległy i skomplikowany problem, który wymaga bardzo szczegółowej i profesjonalnej analizy biegłych specjalistów. Aby ocenić, czy dane zachowanie lekarza było błędem w sztuce medycznej, zawsze musimy uzyskać opinię biegłego lekarza stwierdzającą obiektywną niewłaściwość postępowania w danym przypadku. Powody błędu diagnostycznego mogą być różne, lekarz poniesie odpowiedzialność tylko wtedy, gdy nie dochował należytej staranności podczas czynności podjętych w celu postawienia właściwej diagnozy, gdyż nie każde obiektywnie wadliwe rozpoznanie oznacza, że lekarz będzie za nie odpowiedzialny. Zdarza się, że błąd diagnostyczny może być skutkiem niedostatecznej wiedzy na temat danego schorzenia i bezradności medycyny, która jest dopiero na etapie wstępnych badań albo rezultatem obiektywnego braku dostępu do najnowszej aparatury diagnostycznej. Istotne jest jednak, że pominięcie badań koniecznych dla postawienia diagnozy i możliwych w danych warunkach do przeprowadzenia należy zawsze oceniać na płaszczyźnie błędu w sztuce medycznej. Osoba poszkodowana z tytułu błędu w sztuce medycznej może dochodzić swoich praw na drodze powództwa cywilnego poprzez złożenie pozwu do sądu właściwego ze względu na miejsce położenia placówki medycznej, w której poszkodowany został oqiarą błędu w sztuce lekarskiej. Każda osoba poszkodowana przez błąd w sztuce medycznej może uzyskać odszkodowanie z tytułu wydatków poniesionych w związku z zaistniałą szkodą oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Odszkodowanie za błąd w sztuce lekarskiej powinno pokryć wszystkie poniesione wydatki w związku z doznaną szkodą, czyli uszkodzeniem ciała i wywołaniem rozstroju zdrowia na skutek popełnienia błędu medycznego przez lekarza. Odszkodowanie może pokryć koszty leczenia i rehabilitacji poszkodowanego, pokryć utracone zarobki, wydatki na pokarmy z koniecznej specjalistycznej diety. Aby zrekompensować poszkodowanemu doznane szkody oprócz odszkodowania za błąd w sztuce lekarskiej, może on otrzymać zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę. Podstawa prawna: Kodeks cywilny. 14

Prawo cywilne Czy można domagać się odszkodowania z tytułu niewydania świadectwa pracy w terminie? Tak. W związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. W przypadku powstania po stronie pracownika szkody związanej z niedopełnieniem tego obowiązku przez pracodawcę pracownikowi przysługuje roszczenie o jej naprawienie (art. 99 1 k.p.). Jakie przesłanki muszą być spełnione, aby pracownik mógł się domagać tego odszkodowania? Zgodnie z ogólnymi zasadami odpowiedzialności pracownik, aby móc dochodzić odszkodowania, musi wykazać łączne zaistnienie trzech okoliczności: nieprawidłowe działanie pracodawcy w postaci niewydania świadectwa pracy w terminie lub wydania świadectwa niewłaściwego, poniesienie szkody przez pracownika, a także związek przyczynowy pomiędzy tą szkodą a działaniem pracodawcy (np. wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2004 r., II PK 36/04, OSNP 2005/8/106). W praktyce szczególnie istotna jest ostatnia przesłanka. W przypadku dochodzenia odszkodowania od pracodawcy pracownik będzie musiał udowodnić, że utrata wynagrodzenia w związku z pozostawaniem bez pracy wynikała właśnie z niewydania w terminie lub wydania wadliwego świadectwa pracy przez pracodawcę. Pozostawanie bez pracy spowodowane innymi okolicznościami (np. chorobą) nie będzie powodowało odpowiedzialności pracodawcy. Wysokość odszkodowania, według art. 99 2 k.p., powinna odpowiadać wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania pracownika bez pracy, spowodowany bezprawnym działaniem pracodawcy, nie dłuższy jednak niż 6 tygodni. Okres ten niekoniecznie musi obejmować pierwsze tygodnie po ustaniu stosunku pracy. Wysokość takiego odszkodowania liczymy jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Powyższe nie oznacza, że pracownik nie może się domagać od pracodawcy wyższego odszkodowania, jeżeli faktycznie poniósł wyższą szkodę. W cytowanym wyroku SN przyjął szeroką odpowiedzialność pracodawcy, dopuszczając, na podstawie art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p., dochodzenie przez pracownika także naprawienia szkody innej aniżeli utrata zarobków w związku z pozostawaniem bez pracy, np. szkody spowodowanej odmową przyznania mu świadczeń z zabezpieczenia społecznego. Podstawa prawna: Kodeks pracy, Kodeks cywilny, Wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2004 r., (II PK 36/04, OSNP 2005/8/106). 5. PRAWO ADMINISTRACYJNE Czy osoba zameldowana w mieszkaniu ma do niego jakieś prawo? Nie. Zameldowanie jest tylko stanem faktycznym. Potwierdza tylko sam pobyt w lokalu mieszkalnym. Zameldowanie nie daje prawa do rozporządzania lokalem. Podstawa prawna: Ustawa o ewidencji ludności. Nie odebrałem listu poleconego dotyczącego postępowania administracyjnego. Czy jeśli nie odbiorę to ominą mnie konsekwencje? Pisma w postępowaniu administracyjnym są doręczane przez pocztę za pokwitowaniem. W razie nieobecności adresata pismo doręcza się dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeśli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. W razie niemożności doręczenia pisma poczta przechowuje pismo przez okres 14 dni. W przypadku nie podjęcia pisma w przeciągu 7 dni od daty pozostawienia tzw. awizo, pozostawia się powtórne zawiadomienie. Jeśli pismo nie zostanie odebrane w terminie 14 dni od daty pierwszego terminu, stosuje się domniemanie doręczenia, czyli pismo uważa się za doręczone. Podstawa prawna: Kodeks postępowania administracyjnego. Kiedy można wznowić postępowanie administracyjne zakończone prawomocną decyzją? Wznowienie postępowania administracyjnego następuje z urzędu lub na żądanie strony. Wniosek o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji, w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania. 15