VII. Najczęściej popełniane błędy przy tworzeniu ścieżek kulturalno-przyrodniczych Utworzenie atrakcyjnej dla odbiorców i spełniającej cele założone przez twórców ścieżki kulturalno-przyrodniczej wbrew temu, co mogłyby się wydawać nie jest zadaniem łatwym. Przede wszystkim już na etapie planowania należy bardzo staranie przemyśleć każdy element, aby uniknąć jednego z najczęściej popełnianych przy takich przedsięwzięciach błędów. Przepisywanie całych zdań i akapitów z opracowań naukowych i specjalistycznych Fot. 112: Przykład tablicy informacyjnej z nadmierną ilością danych cyfrowych i naukowych diagramów Prowadzi to często do umieszczania na tablicach nadmiernej ilości trudnych do zapamiętania cyfr, dat, diagramów, wykresów oraz przekrojów. Należy się zastanowić jaki sens mają one dla odbiorcy i czy ich umieszczenie jest faktycznie uzasadnione. Jednym z prostych sposobów na uniknięcie tego typu błędów jest poproszenie o przejrzenie tekstu i wniesienie swoich uwag osób postronnych (niezwiązanych ani formalnie ani emocjonalnie z projektem, nie będących także specjalistami z danej dziedziny), które mogą posłużyć za przykład przeciętnych osób jakie mogą docelowo odwiedzić ścieżkę. Nadmiar zbitego, pisanego zbyt małą czcionką i zbyt gęstym drukiem tekstu zamiast zastosowania bardziej obrazowych i kolorowych form przekazu jak grafiki i zdjęcia Fot. 113: Przykład tablicy informacyjnej zawierającej nadmierną ilość pisanego małymi czcionkami tekstu 73
Użycie przypadkowo dobranych zdjęć o słabej jakości bardzo często zapomina się o wpisaniu do kosztorysu projektu zakupu zdjęć od profesjonalistów, co daje gwarancję odpowiedniej jakości wydruku. Umieszczanie zbyt dużych gabarytowo i monumentalnych tablic informacyjnych, które w pewnych przypadkach mogą nawet przysłaniać właściwy obiekt, będący treścią danej ścieżki i utrudniać zrobienie właściwie skadrowanej fotografii. Fot. 114: Przykład tablicy informacyjnej o zbyt jaskrawych kolorach z zbyt dużą ilością bardzo precyzyjnych danych Umieszczanie zbyt dużej ilość ( tworzonych na siłę ) przystanków na danej ścieżce - w praktyce osoby korzystające ze ścieżki, w większości nie mające przygotowania specjalistycznego, nie są w stanie skupić uwagi i ze zrozumieniem przeczytać treści zawartej na tablicach postawionych na więcej niż 10 przystankach. Warto w tym miejscu nadmienić, iż w wielu krajach Europy Zachodniej, które mają duże doświadczenia w zakresie interpretacji dziedzictwa przyrodniczo-historycznego, odchodzi się od stosowania tablic zawierających suche fakty naukowe na rzecz bardziej interaktywnych form edukacji, które zmuszają odwiedzających do większego myślenia, rozwiązywania zadań, zagadek oraz większego osobistego zaangażowania w poznawanie walorów danego miejsca. 74
VIII. Przykłady godnych polecenia rozwiązań w zakresie tworzenia ścieżek kulturowoprzyrodniczych w innych krajach Parki narodowe w USA W parkach USA udało się stworzyć bardzo widoczny, rozpoznawalny, a co najważniejsze spójny wizualnie system przekazu informacji, włącznie z tablicami informacyjnoedukacyjnymi. Przede wszystkim wszystkie tamtejsze parki narodowe posiadają takie samo logo oraz używają tej samej z reguły kolorystyki często są to białe napisy na brązowym jednolitym tle. Widoczne jest to już w miejscach wjazdowych do tych miejsc zdjęcia poniżej. Powszechnie stosuje się tam bardzo prostą symbolikę i proste oraz jasne w przekazie komunikaty słowne. Turysta nie jest przytłaczany nadmiarem zakazów napisanych trudnym urzędowym lub naukowym językiem. Fot. 115-116-117: Przykłady tablic informacyjnych stosowanych w parkach narodowych w USA: nad bramą wjazdową do parku (fot. u góry z lewej), przy szosie prowadzącej przez park (fot. u góry z prawej) oraz z opisem popularno-naukowym (fot. u dołu z prawej) 75
Fot. 118: Przykładowa tablica z umieszczoną fotografią i opisem tekstowym przy miejscu do parkowania Dość często tablice informacyjne umieszczone są na pochyło na wysokości pasa, tak aby ich treść mogła zostać odczytana również przez dzieci i młodzież oraz aby nie zasłaniały obiektów, które opisują. Konstrukcja tablic wykonana jest z metalu i są bardzo solidnie umieszczone w podłożu. Fot. 119-120: Kilka umieszczonych obok siebie tablic informacyjnych z opisem zjawisk przyrodniczych (fot. u góry z lewej) oraz pojedyncza tablica przy zejściu na plażę (fot u góry z prawej) Fot. 121-122: Przykłady prostych tablic informacyjnych wykonanych tylko z drewna (fot. u góry) Na terenach leśnych bardzo często stosuje się elementy drewniane, aby jeszcze bardziej podkreślić naturalność i dzikość miejsca. Fot. 123: Tablica z informacją o zakazie wejścia na obszar leżący za nią 76
Park Narodowy Szumawa (Czechy) W położonym na pograniczu niemiecko-czeskim parku narodowym przy wykonaniu tablic informacyjnych i edukacyjnych postanowiono nawiązać do tego co stanowi główny walor tego obszaru chronionego, a mianowicie duże i naturalne powierzchnie leśne. Dlatego część informacji tekstowych oraz elementy graficzne zostały wytłoczone na panelach drewnopodobnych (sklejka). Fot. 124-125: Tablice dydaktyczne przy torfowisku wysokim w Park Narodowy Szumawa (Czechy) fot. u góry Fot. 126-127-128: Zbliżenia wybranych fragmentów tablic Dydaktycznych umieszczonych przy torfowisku wysokim w Parku Narodowy Szumawa (Czechy) fot. u góry i z prawej. 77
Park Narodowy Hainich (Niemcy) Fot. 129: Tablica informacyjna przy wejściu do Park Narodowy Hainisch (Niemcy) Obszar, na którym utworzono w 1997 roku Park Narodowy Hainich przez poprzednie kilkadziesiąt lat stanowił zamkniętą strefę militarną. W latach 30-ych XX wieku odbywały się tutaj ćwiczenia wojsk pancernych Wehrmachtu, a po II wojnie światowej stacjonowały tu wojska Armii Czerwonej, a następnie aż do końca lat 80-ych XX wieku siły zbrojne byłego NRD. W związku z czym ta część zachodniej Turyngii została wyludniona, a lasy były eksploatowane w bardzo niewielkim stopniu i zachowały swój bardzo naturalny charakter. Teren ten uznawany jest za największy naturalny kompleks lasów mieszanych w środkowej części Europy i jest określany również mianem "pierwotnego lasu w środku Niemiec". W związku z tym przy urządzaniu parku dla potrzeb turystyki starano się, aby budowana infrastruktura w jak największym stopniu była spójna z otoczeniem i leśnym charakterem tego obszaru chronionego, co widoczne jest w wielu nawet drobnych szczegółach. Tablice informacyjno-dydaktyczne wykonane są prawie wyłącznie w drewnie lub z materiałów zbliżonych do drewna i praktycznie pozbawione barwnych kontrastowych elementów graficznych. Fot. 130-131: Zbliżenia wybranych tablic informacyjnych przy szlaku w Parku Narodowym Hainisch (Niemcy) 78
Miejsca odpoczynkowe dla zwiedzających doskonale wkomponowują się w otaczający je krajobraz, włącznie ze stojakami na rowery (zdjęcie poniżej z lewej). Stojaki na rowery zamiast tradycyjnych metalowych można pokusić się o wykonanie stojaków z naturalnego surowca, drewna. Fot. 132-133: Drewniany stojak na rowery (fot. z lewej) oraz wiata z miejscem na odpoczynek (fot. z prawej) Dla osób niepełnosprawnych stworzono szereg udogodnień szerokie i utwardzone ścieżki oraz, tam gdzie to konieczne, podjazdy dla wózków inwalidzkich, także tłumaczenia części opisów na tablicach informacyjnych w alfabecie Braille'a dla osób niewidomych. Fot. 134-135: Przykłady rozwiązań dla osób niepełnosprawnych: szeroka i utwardzona ścieżka z poręczami (fot. z lewej) oraz tekst informacyjny w alfabecie Braille'a dla osób niewidomych (fot. z prawej). 79