Rodzime gatunki drzew i krzewów odmiany, zastosowanie Jakub Józefczuk www.vf-
Przewidywanie rozmiarów dorosłych drzew, znajomość wytrzymałości mechanicznej ich drewna, a także odporności na zanieczyszczenia oraz wymagania siedliskowe to tylko niektóre z zagadnień jakie należy wziąć pod uwagę przy okazji projektowania zieleni. Obecnie projektanci mają do dyspozycji szereg odmian, które można zastosować pod kontem pełnienia różnych funkcji. Niestety zazwyczaj drzewa w odmianach są dość drogie, stąd zazwyczaj stosowanie ich ogranicza się do miejsc prestiżowych i eksponowanych.
W przepisach nie ma jasno określonych minimalnych odległości sadzenia drzew od budynków i granic działek. Należy kierować się zdrowym rozsądkiem oraz wiedzą o przyszłych wymiarach sadzonych drzew. Odległości od budynków: dla małych drzew przyjmuje się jako minimalną odległość od 3 m, a przy dużych drzewach 5-8 czy nawet 10 m. Drzewa powinny być sadzone w odległości od krawędzi działki, która nie spowoduje uciążliwości lub zagrożenia dla właściciela sąsiedniej działki.
Odległości sadzenia drzew od dróg, sieci infrastruktury Według przepisów minimalna odległość drzewa od krawędzi jezdni wynosi 3 m, przepis ten nie odnosi się do nasadzeń uzupełniających dla istniejących alei. Odległość drzew od sieci infrastruktury powinna wynosić: dla sieci gazowej (min. 3m), dla sieci wodnej (min. 4m), elektrycznej (min. 2m), dla sieci telekomunikacyjnej (min. 2m).
Dobór gatunków Przy wyborze gatunków należy wziąć pod uwagę: Warunki klimatyczne (kierunek wiatrów, strefa przemarzania etc.), Warunki siedliskowe (rodzaj podłoża, nasłonecznienie, warunki wilgotnościowe), Funkcje zieleni (rekreacyjne, reprezentacyjne, gospodarcze, ochronne, biocenotyczne etc.). Warunki krajobrazowe i kulturowe (lokalny styl architektoniczny, istniejąca zieleń). Indywidualne potrzeby i ograniczenia (np. alergie, obecność zwierząt domowych).
Ogrody są miejscem występowania wielu zwierząt: ptaków, ssaków, owadów. Warto sadzić gatunki rodzime lub takie, które na stałe wrosły w krajobraz naszego kraju i nie są zaliczane do gatunków ekspansywnych.
Wciąż modne nasadzenia iglaków wokół trawnika nie są miejscami przyjaznymi dla zwierząt.
http://pl.gdefon.com Często rozwiązania najprostrze są najlepsze
Dlaczego warto sadzić rodzime gatunki? Wpisane w krajobraz i tradycję, Duża liczba odmian, Odporne na warunki klimatyczne, Różnorodne zastosowania, Duża wartość biocenotyczna.
Polecane rodzime gatunki drzew i krzewów Duże drzewa liściaste: Brzozy, Buk zwyczajny, Dąb szypułkowy i bezszypułkowy, Jarząb szwedzki, mączny Jesion wyniosły, Klon zwyczajny, jawor, polny Lipa drobnolistna i szerokolistna, Olsza czarna, szara,topole osika, czarna i biała, Wierzba krucha i biała. Duże drzewa iglaste: Świerk pospolity, Sosna zwyczajna, Modrzew europejski, Jodła pospolita. Mniejsze drzewa Drzewa owocowe, Jarząb pospolity, Czeremcha pospolita, Głóg. Żywopłoty: Grab pospolity, Buk zwyczajny, Cis, Ligustr pospolity. Krzewy: Bez czarny, Róża dzika, Leszczyna pospolita, Porzeczki, Kalina koralowa, Jałowiec pospolity Bluszcz pospolity.
klon pospolity 'Globosum' Acer platanoides 'Globosum' Drzewo o bardzo regularnej, kulistej koronie do 6 m średnicy. Najczęściej oferowane jako forma szczepiona na pniu. Małe wymagania glebowe. Gatunek odporny na warunki miejskie. W gęstej koronie chętnie gniazdują ptaki. Odmiana polecana głównie do obsadzania ulic i placów miast (www.zszp.pl). rosliny.wymarzonyogrod.pl lve-baumschule.de
klon pospolity 'Crimson King' Acer platanoides 'Crimson King' Duże drzewo o szerokiej i regularnej koronie. Starsze drzewa, 25-30 letnie osiągają wys. 12-15 m. Liście intensywnie ciemnoczerwone (www.zszp.pl). Roślina miododajna. Jedna z najlepszych odmian drzew o ciemnych liściach. Małe wymagania glebowe. Drzewo odporne na niskie temperatury i warunki miejskie. Doskonałe do sadzenia w parkach i zieleni osiedlowej, w otoczeniu nowoczesnej architektury oraz jako roślina alejowa (wg. Związek Szkółkarzy Polskich). lve-baumschule.de
klon pospolity 'Crimson Sentry' Acer platanoides 'Crimson Sentry' Niewielkie, gęsto ulistnione drzewo o regularnej, kolumnowej koronie i barwnych liściach. Rośnie powoli. Osiąga 8-10 m wys. i 3-4 m szer. Liście klapowane, połyskujące, intensywnie ciemnoczerwone przez cały okres wegetacji (www.zszp.pl). Jedna z najlepszych odmian do sadzenia w pasach przyulicznych. Doskonały dla zieleni osiedlowej. http://produkte.jeddeloh.de
brzoza brodawkowata 'Youngii' Betula pendula 'Youngii' Malownicze, wolno rosnące drzewo o parasolowatej, mocno zwisającej koronie. Wysokość i szerokość do 6 m. Kora biała i gładka. Jasnozielone liście wcześnie rozwijają się na wiosnę, jesienią żółte (www.zszp.pl). Dobrze rośnie w każdych warunkach. Szczególnie polecana do sadzenia w małych ogrodach, nad wodą, przy tarasach i placykach wypoczynkowych. yoly-paly.ru
grab pospolity 'Fastigiata' Carpinus betulus 'Fastigiata' Średniej wysokości drzewo, o regularnej, wąskostożkowej koronie. W późniejszym wieku korona stopniowo poszerza się. Dorasta do 10 m wys. i 4 m szer. Preferuje gleby świeże i żyzne, obojętne lub zasadowe (www.zszp.pl). Geometryczna i regularna forma pasuje do ogrodów historycznych. W formie piennej dobry do obsadzania ulic. www.serbagunamarine.com
grab pospolity 'Pendula' Carpinus betulus 'Pendula' Powoli rosnące drzewo o półkulistej koronie, dorastające do kilku metrów wysokości i szerokości. Gałęzie rosną początkowo poziomo, później zwisają do dołu. Starsze okazy o szerokiej zaokrąglonej, malowniczej koronie. (www.zszp.pl) Na stanowiska słoneczne i cieniste. Gatunek tolerancyjny co do gleby ale lepiej rośnie na glebach żyznych. Do sadzenia pojedynczo w miejscach eksponowanych. www.serbagunamarine.com
dąb szypułkowy 'Fastigiata' Quercus robur 'Fastigiata' Wolnorosnące drzewo o zwartej, kolumnowej koronie, osiągające wysokość 15-20 m i szerokość 3-5 m (www.zszp.pl). Drzewo o dużych wymaganiach glebowych. Wymaga stanowisk słonecznych. Odporne na zanieczyszczenia powietrza. Dobrze rośnie w miastach. Do stosowania w parkach, zieleni osiedlowej oraz w ogrodach przydomowych. Może być wysadzane wzdłuż ulic i dróg oraz w formie szpalerów. Atrakcyjne w stanie bezlistnym. Może zastąpić w krajobrazie krótkowieczną topolę włoską. en.wikipedia.org
głóg pośredni 'Paul's Scarlet' Crataegus media 'Paul's Scarlet' Małe drzewo o kulistej koronie, ozdobne z kwiatów. Dorasta do 4-6 m wys. Liście małe, ciemnozielone, błyszczące (www.zszp.pl). rosliny.wymarzonyogrod.pl Efektowne, ciemnoczerwone kawiaty. Gatunek odporny na zanieczyszczenie powietrza i tolerancyjny, co do gleby. Polecany do sadzenia w parkach i ogrodach oraz do obsadzania ulic. en.wikipedia.org
jabłoń 'Ola' Malus 'Ola' Małe drzewo o ażurowej koronie, dorastające do 5 m wys. Liście zielone, błyszczące, młode purpurowozielone. Kwiaty duże, różowe, liczne. Owoce 3 cm średnicy, purpurowoczerwone, utrzymują się na drzewie przez całą zimę. Gleby żyzne, umiarkowanie wilgotne, stanowiska słoneczne. Polecana do zieleni osiedlowej i małych ogrodów (www.zszp.pl).
reichel.pl buk pospolity 'Pendula' Fagus sylvatica 'Pendula' Jedno z najładniejszych drzew o pokroju zwisającym. Korona zmienna, szeroka lub słupowa, malownicza, przybierająca fantastyczne kształty. Osiąga wys. 15-25 m i podobną szer. Liście zielone, błyszczące, jesienią żółte lub czerwonobrązowe (www.zszp.pl). Preferuje gleby żyzne i świeże, o stałym poziomie wód gruntowych. Do sadzenia pojedynczo na dużej, otwartej przestrzeni.
buk pospolity 'Rohan Obelisk' Fagus sylvatica 'Rohan Obelisk' Kolumnowa odmiana buka o barwnych liściach. Dorasta do 15 m wys., przy szer. 3 m. Liście ciemnoczerwone. Preferuje gleby żyzne i świeże, o stałym poziomie wód gruntowych (www.zszp.pl). Do sadzenia w parkach i dużych ogrodach, jako drzewo soliterowe, alejowe lub osłonowe. www.zelen.c www.serbagunamarine.com
Gatunki obce Inwazyjne (nie należy sadzić): Klon jesionolistny, Robinia akacjowa (ewentualnie odm. Umbraculifera), Dąb czerwony, Klon srebrzysty, Czeremcha amerykańska (?). Polecane do nasadzeń: Drzewa Kasztanowiec (pospolity, czerwony, żółty), Platan klonolistny, Lipa srebrzysta itd., Małe drzewa i krzewy: Wiśnia piłkowana Lilaki (tzw. bzy), Dereń jadalny, Forsycja, Pigwowiec Krzewiuszka, Żylistek, Lawenda, Budleja, Tawuły, Irgi, Rododendrony itd.
Szacuje się, że około 30% wszystkich gatunków roślin dziko występujących w Polsce stanowią gatunki obcego pochodzenia. Wikipedia zyciewmiescie.wordpress.com
Klon jesionolistny Acer negundo Drzewo sprowadzone do Europy w XVII wieku z Ameryki Środkowej i Północnej. W Polsce notowany na przełomie XVIII i XIX w. Gatunek mało wymagający i szybko rosnący. Obecnie nie jest zalecany z uwagi na: Kruche konary, Często dziczeje.
Robinia akacjowa Robinia pseudoacacia Drzewo naturalnie występuje w Ameryce Północnej. Do Europy sprowadzone w XVII wieku. W 1836 stwierdzono pierwsze dziczejące okazy. Obecnie szybko rozprzestrzenia się w całej Europie. Drzewo miododajne, o kalorycznym, twardym drewnie. Sadzenie akacji nie jest wskazane z uwagi na: Intensywne rozmnażanie wegetatywne i generatywnie. Stanowi duże zagrożenie dla cennych siedlisk przyrodniczych (np. muraw kserotermicznych).
Dąb czerwony Quercus rubra Drzewo naturalnie występuje w Ameryce Północnej. Do Europy sprowadzone w XVII wieku. W Polsce notowany na początku XIX w. Obecnie szybko rozprzestrzenia się w całej Europie. Drzewo dużych walorach estetycznych, szczególnie jesienią. Sadzenie dębu czerwonego nie jest wskazane z uwagi na: Intensywne rozprzestrzenia się na nowe obszary. Łatwo dziczeje.
Czeremcha amerykańska Prunus serotina Krzew naturalnie występuje w Ameryce Północnej. Do Europy sprowadzone w XVII wieku. W Polsce w XVIII w. W przeciągu 30 lat szybko rozprzestrzenia się w całej Europie. http://dowinnicy.blogspot.com Sadzenie nie jest wskazane z uwagi na: Intensywne rozprzestrzenia się na nowe obszary. Ekspansywna w siedliskach borowych Z drugiej strony... www.garnek.pl Liśćmi czeremchy amerykańskiej odżywiają się gąsienice pazia żeglarza
Gatunki obce poleane do nasadzeń
Kasztanowiec pospolity (biały) Aesculus hippocastanum Drzewo naturalnie występuje na Bałkanach. Do Polski sprowadzone w XVII wieku jedno z pierwszych drzew ozdobnych obcego pochodzenia. Rekomendowany do nasadzeń: www.ogrodpl.com Utrwaloną pozycję historyczną i kulturową drzewa, Atrakcyjny wygląd, Szczególnie polecane są kasztanowce czerwone i żółte, bardziej odporne na szrotówka.
Lilak pospolity (bez lilak) Syringa vulgaris www.swiatkwiatow.pl Krzew naturalnie występuje na południowym wschodzie Europy. Do Europy trafił już w XVI w jako dar Sulejmana Wspaniałego. Obecnie występuje w ponad 1000 domian. Nasadzanie wskazane z uwagi na: www.swiatkwiatow.pl Utrwaloną pozycję historyczną i kulturową krzewu, Atrakcyjny wygląd.
wiśnia piłkowana 'Kanzan' Prunus serrulata 'Kanzan' www.gardensandplants.com Małe drzewo o charakterystycznej odwrotnie stożkowatej koronie i efektownych kwiatach. Dorasta do 10 m wys. i 5-8 m średnicy. Często oferowane w formie piennej. Kwiaty różowe, wiszące na długich szypułkach, zebrane w pęczki po kilka sztuk, pachnące. Preferuje miejsca słoneczne, osłonięte, gleby żyzne, wilgotne (www.zszp.pl). www.agenda.ro Polecana do ogrodów oraz jako drzewo uliczne.
grusza drobnoowocowa 'Chanticleer' Pyrus calleryana 'Chanticleer' Małe drzewo o regularnym, stożkowatym pokroju. Dorasta do 8-12 m wys. i 5 m szer. Liście jajowate, jesienią przebarwiają się na pomarańczowo, długo pozostają na drzewie. Kwiaty białe, pokrywają całe drzewo, IVV. Owoce małe, dekoracyjne (www.zszp.pl) http://www.vdbom.n Odmiana bardzo odporna, idealna do klimatu miejskiego, doskonała do obsadzania ulic.
Kontakt: Jakub Józefczuk ul. Paderewskiego 2/4 59-225 Chojnów Mail: jakub_jozefczuk@o2.pl jozefczuk@zielonaakcja.pl Literatura: Polecane strony internetowe: http://www.zszp.pl http://www.zielonaakcja.pl http://www.aleje.org.pl CIESIELSKI H., WRABEC H. 1997, Katalog zabytkowych ogrodów i parków województwa legnickiego, SENETA W., DOLATOWSKI J. 2001 Dendrologia, wyd. nauk. PWN. ZAJĄCZKOWSKI K.1985. Zadrzewienia drogowe. W: Zasady projektowania, zakładania i prowadzenia zadrzewień. Materiały szkoleniowe. Wyd. IBL. Warszawa. 79-94. ZAJĄCZKOWSKI K., TAŁAŁAJ Z., WĘGOREK T., ZAJĄCZKOWSKA B. 2001. Dobór drzew i krzewów do zadrzewień na obszarach wiejskich. Red. K. Zajączkowski. Wyd. IBL. Warszawa. 78 ss. WOLSKI P. 2004. Projektowanie połączeń krajobrazowych o funkcjach biologicznych. W: Płaty i korytarze jako elementy struktury krajobrazu możliwości i ograniczenia koncepcji. Problemy Ekologii Krajobrazu Vol. XIV, Wydz. SGGW, Warszawa, str. PRACA ZBIOROWA Katalog roślin drzewa, krzewy, bylin, Agencja Promocji Zieleni 2011