STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU GMINY WOŁOMIN DO 2025 ROKU WOŁOMIN, GRUDZIEŃ 2015. Przygotowanie dokumentu: Contract Consulting Sp. z o.o.

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU GMINY WOŁOMIN DO 2025 ROKU WOŁOMIN, GRUDZIEŃ 2015 Przygtwanie dkumentu: Cntract Cnsulting Sp. z..

str. 2 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Spis treści Część I Wprwadzająca... 5 1. Wprwadzenie... 5 1.1. Przesłanki d pracwania strategii... 5 1.2. Opis metdyki prac nad strategią... 6 Część II Diagnstyczna... 8 2. Pdstawwe infrmacje Gminie Włmin... 8 2.1. Płżenie gegraficzn-administracyjne... 8 2.2. Układ przestrzenny, struktura gruntów i uwarunkwania urbanistyczne... 10 2.3. Histria Gminy... 13 3. Diagnza sytuacji Gminy Włmin... 15 3.1. Opis sfery demgraficznej... 15 3.2. Opis sfery gspdarczej... 23 3.2.1. Ptencjał gspdarczy... 23 3.2.2. Pzim bezrbcia... 26 3.2.3. Turystyka... 34 3.3. Opis infrastruktury technicznej... 39 3.3.1. Sieć drgwa... 39 3.3.2. Infrastruktura klejwa... 41 3.3.3. Ciepłwnictw... 41 3.3.4. Sieć wdciągwa... 45 3.3.5. Sieć kanalizacyjna... 48 3.3.6. Sieć gazwa... 52 3.3.7. Usługi czyszczania Gminy... 55 3.3.8. Mieszkalnictw... 55 3.4. Opis infrastruktury i sfery spłecznej... 57 3.4.1. Edukacja... 57 3.4.2. Kultura i sztuka... 62 3.4.3. Sprt i rekreacja... 70 3.4.4. Ochrna zdrwia... 73 3.4.5. Pmc spłeczna... 75 3.4.6. Organizacje pzarządwe... 77 3.5. Opis mdelu zarządzania i finansów... 79 3.5.1. Struktura dchdów Gminy... 79 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 3

3.5.2. Struktura wydatków raz struktura zadłużenia Gminy... 82 3.5.3. Prównania subreginalne... 83 4. Analiza SWOT... 91 5. Wizja rzwju Gminy 2025+... 98 6. Cele i zadania realizacyjne dla Gminy Włmin... 100 6.1. Cele Gminy Włmin... 101 6.2. Zadania realizacyjne wdrażające strategię rzwju Gminy Włmin... 103 Część III Wdrżeniwa... 120 7. Źródła finanswania zadań realizacyjnych... 120 7.1. Śrdki pchdzące z budżetu Unii Eurpejskiej... 120 7.2. Pzstałe źródła finanswania... 123 8. Zapewnienie zgdnści z dkumentacji strategicznymi wyższeg rzędu... 126 9. Opracwanie systemu wdrażania i mnitrwania Strategii... 129 9.1. Zasady wdrażania i realizacji strategii... 129 9.2. Knsultacje spłeczne... 129 9.3. Zasady i tryb mnitringu strategii... 130 9.4. Zasady i tryb ewaluacji strategii... 133 SPIS TABEL... 134 SPIS RYSUNKÓW... 137 SPIS WYKRESÓW... 138 str. 4 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Część I Wprwadzająca 1. Wprwadzenie 1.1. Przesłanki d pracwania strategii Odpwiednie planwanie strategiczne jest jednym z pdstawwych warunków sprawneg zarządzania jednstką samrządu terytrialneg. Planwanie w znaczny spsób przyczynia się d efektywneg gspdarwania psiadanymi zasbami i pzwala na dpwiednie reagwanie na pwstałe prblemy rzwjwe raz w isttny spsób pmaga w ich przewidywaniu. W dniu 22 kwietnia 2004 rku uchwałą nr XVIII-39/2004 Rady Miejskiej w Włminie przyjęt Strategię Zrównważneg Rzwju Miasta i Gminy Włmin d 2015 rku. W związku z ptrzebą uaktualnienia zapisów dkumentu w dniu 29 stycznia 2009 r. uchwałą nr XXV1-8/2009 Rady Miejskiej w Włminie przyjęt Aktualizację Strategii Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2020 rku. Oba dkumenty umżliwiły uprządkwanie i rzłżenie w czasie planwanych zadań. W związku z dynamiką życia gspdarczeg i spłeczneg w Gminie, zmieniającym się tczeniem prawnym raz nwą perspektywą finanswą UE na lata 2014-2020, Władze Gminy zdecydwały się na pnwne usystematyzwanie przewidywanych kierunków działań, tak aby stanwiły ne ciąg lgiczny i były dpwiedni wkmpnwane w nakreślną wizję rzwju Gminy. Dknanie aktualizacji zapisów w dtychczas funkcjnujących dkumentach strategicznych stał się niezbędne ze względu na: zróżnicwany pzim realizacji części przewidywanych działań w Aktualizacji Strategii Zrównważneg Rzwju Gminy d 2020 rku, ptrzeba wykrzystania dświadczenia związaneg z realizacją prjektów na przestrzeni statnich lat, aktualizacje w dkumentach krajwych i reginalnych w zakresie zagspdarwania przestrzenneg i plityki reginalnej raz rzwju gspdarczeg, zmiany w plityce lkalnej realizwanej przez inne reginy, miasta i gminy, stanwiące punkt dniesienia dla Gminy Włmin, zmianę wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkwań funkcjnwania Gminy, przemiany spłeczne, a w szczególnści zmiany w czekiwaniach i aspiracjach mieszkańców, ptrzeba przygtwania d aktualnie bwiązującej perspektywy unijnej na latach 2014-2020, zmiany w strukturze demgraficznej Gminy, ptrzeby realizacji inwestycji dtyczących wdrżenia planu gspdarki niskemisyjnej (PGN). Obecna Strategia zstała pracwana przy udziale licznych jednstek rganizacyjnych Gminy raz zaangażwaniu spłecznści lkalnej. Dkument jest wynikiem knsultacji spłecznych, pnieważ zawiera na wspólnie wypracwaną wizję rzwju. Właściwie przeprwadzny prces twrzenia Strategii i knsultacji spłecznych ma rzeczywisty wpływ i pwinien wspierać Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 5

zaplanwanie i wdrżenie wspólnych inicjatyw i działań pszczególnych instytucji raz samych mieszkańców. Zakres Strategii nie granicza się d ustawwych bwiązków samrządu, ale dpwiada na ptrzeby całej spłecznści lkalnej pracwana Strategia jest kmplekswa, aktualna i ddaje szerki zakres funkcjnwania Gminy Włmin jak jednstki samrządu terytrialneg. 1.2. Opis metdyki prac nad strategią Strategia pracwana zstała metdą eksperck-partycypacyjną przy udziale reprezentantów śrdwisk lkalnych raz przy wykrzystaniu zróżnicwanych źródeł infrmacji. W związku z tym mżna wyróżnić dwie warstwy twrzenia strategii warstwę analityczną i warstwę knsultacyjną. Warstwa analityczna bjęła: analizę lkalneg drbku przedmitwej literatury pisującej inwestycje i rzwój Gminy, zebranie dstępnych infrmacji statystycznych, przegląd dstępnych i cytwanych infrmacji w zakresie prgnzy rzwju gspdarczeg i spłeczneg reginów Plski, analizę Strategii Plski i planów rzwju Wjewództwa Mazwieckieg, w tym rzwju parteg absrpcję śrdków unijnych z perspektywy finanswej na lata 2014-2020, w zakresie jakim te strategie są adekwatne dla rzwju Gminy i prjektu. Warstwa knsultacyjna bjęła: analizę warsztatwą becnie bwiązujących dkumentów strategicznych Gminy, celem uzyskania dpwiedzi na pytania: w jakim zakresie są ne aktualne i adekwatne d celu i zakresu nwej strategii? w jakim trybie pstawine cele pwinny być kmunikwane mieszkańcm Gminy? w jakim zakresie nwa strategia będzie impulsem d aktualizacji innych dkumentów strategicznych? sptkania warsztatwe z udziałem spłecznści lkalnej reprezentującej przedsiębirców, kulturę, sprt i rekreację, edukację, piekę spłeczną, piekę zdrwtną raz rganizacje pzarządwe, twarty warsztat planwania strategiczneg z udziałem mieszkańców Gminy Włmin, sptkania z przedstawicielami pszczególnych kmórek rganizacyjnych Urzędu Miejskieg, sptkania warsztatwe z Kierwnictwem, Radą Miejską, Słtysami raz Przedstawicielami Zarządów Osiedli. Celem sptkań warsztatwych był uzyskanie dpwiedzi m.in. na następujące pytania: jakie są czekiwania i preferencje mieszkańców Gminy w zakresie jej rzwju? jakie bariery w rzwju identyfikwane przez wskazane sby mają prirytetwe znaczenie i mgą zstać usunięte przez Gminę? Ddatkwym elementem prac nad strategią był przeprwadzenie badania ankietweg wśród mieszkańców Gminy Włmin. Główne etapy prcesu pracwywania Strategii zstały przedstawine na pniższym schemacie. str. 6 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Rysunek 1. Etapy twrzenia Strategii Opracwywanie części diagnstycznej Sptkania z przedstawicielami jednstek gminy Analiza dstępnej literatury, danych statystycznych i analizy rzwju pszczególnych reginów Nakreślenie rzwju Gminy Wizja i cel główny Cele peracyjne Prgramy realizacyjne Wdrżenie Strategii knsultacje spłeczne zadania realizacyjne mnitring i ewaluacja Strategii hierarchizacja zadań partnerzy wdrażający Strategię Źródł: Opracwanie własne Przyjęcie metdy eksperck-partycypacyjnej wiązał się także z następującymi zadaniami p strnie zarówn Gminy jak i Dradcy. Gmina udstępnienie kmpletnej listy materiałów literatury lkalnej, zapewnienie dstępnści pracwników administracji samrządwej, zapewnienie dstępnści pmieszczeń na sptkania z pracwnikami administracji samrządwej i sptkania z mieszkańcami, sprawne piniwanie prduktów prac przygtwanych przez Dradcę. Dradca zewnętrzny knsultant dpwiedzialny za pracwanie Strategii przygtwywanie dkumentów prpzycji strategii i treści merytrycznej ankiet i materiałów warsztatwych, przeprwadzenie warsztatów, naniesienie uwag Gminy d przygtwanych prpzycji. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku zstanie przyjęta uchwałą Rady Miejskiej w Włminie. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 7

Część II Diagnstyczna 2. Pdstawwe infrmacje Gminie Włmin Każda gmina psiada unikalny charakter, który jest wypadkwą kilku czynników. Najważniejsze z nich t: płżenie gegraficzn-administracyjne, które w znacznym stpniu kreśla mżliwści rzwjwe Gminy, uwarunkwania przestrzenne, determinujące rzwój pszczególnych bszarów działalnści takich jak m.in. rlnictw czy przemysł, histria Gminy, kształtująca tżsamść kulturwą mieszkańców. Pniższy rzdział ma na celu przedstawienie czynników, które w znacznym stpniu kształtują charakter Gminy Włmin. 2.1. Płżenie gegraficzn-administracyjne Gmina Włmin t gmina miejsk - wiejska zlkalizwana w centralnej części wjewództwa mazwieckieg. Płżna w dległści k. 10 km d granic Miasta Stłeczneg Warszawa stanwi część aglmeracji warszawskiej. str. 8 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Rysunek 2. Gmina Włmin na tle aglmeracji warszawskiej http://warszawa.wybrcza.pl/warszawa/, 20.06Źródł:.2015 Gmina Włmin jest jedną z 12 gmin wchdzących w skład pwiatu włmińskieg. Płżna w zachdniej części pwiatu graniczy: d strny półncnej z gminami Radzymin i Klembów, ze wschdu z gminą Pświętne, d zachdu z gminą Kbyłka i d płudnia z gminą Zielnka. Gmina płżna jest na bszarze 6 153 ha, c stanwi 6,5% pwierzchni całeg pwiatu. Gmina stanwi także jeden z ważniejszych śrdków w tej części reginu. Na terenie Włmina, który pełni funkcje miasta pwiatweg, zlkalizwane są liczne instytucje takie jak rgany administracyjne, jednstki służby zdrwia i pieki spłecznej, biekty szklnictwa, kultury i sprtu, świadczące usługi dla wszystkich mieszkańców pwiatu włmińskieg. Rysunek 3. Gmina Włmin na tle pwiatu włmińskieg Źródł: http://wlmin.pdgik.pl/igemap/www/index.php, 20.06.2015. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 9

Gminę Włmin stanwi miast Włmin pwierzchni 1 732 ha raz bszary wiejskie zajmujące 4 421 ha. Rysunek 4. Jednstki pmcnicze Gminy Włmin Źródł: Urząd Miejski w Włminie W skład bszarów wiejskich wchdzi 15 słectw: Czarna, Duczki, Helenów, Mstówka, Stare Grabie, Nwe Grabie, Lipinki, Stare Lipiny, Nwe Lipiny, Majdan, Leśniakwizna, Ossów, Turów, Zagściniec, Cięciwa. Miast Włmin twrzy 13 siedli: Włminek, Nafta, Sławek, Ssnówka, Centrum, Wileńska, Plna Asnyka, Słneczna - Klnia Grudek, Partyzantów, Sławek Nwa Wieś, Niepdległści, Lipińska, Reja. 2.2. Układ przestrzenny, struktura gruntów i uwarunkwania urbanistyczne Głównym dkumentem planistycznym w Gminie jest Studium Uwarunkwań i Kierunków Zagspdarwania Przestrzenneg Gminy Włmin stanwiące załącznik nr 1 d Uchwały Nr VIII- 95/2011 Rady Miejskiej w Włminie z dnia 14 października 2011 r. Celem studium jest kreślenie najkrzystniejszych kierunków rzwju przestrzenneg, uwzględniających walry eknmiczne, chrnę walrów śrdwiska przyrdniczeg i kulturweg, pprawę warunków życia mieszkańców raz wymagania ładu przestrzenneg. W Studium Uwarunkwań i Kierunków Zagspdarwania Przestrzenneg w ramach bszaru Gminy Włmin wydrębnin: strefę śródmiejską, strefę miejską, strefę pdmiejską, strefę mieszkaniwą ekstensywną wiejską, strefę prdukcyjn-usługw-techniczną, str. 10 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

strefę terenów twartych. Strefa śródmiejska Obejmuje fragment miasta zawierający się między ulicami: Al. Armii Krajwej, Niepdległści, 1- g Maja, Rejtana i Wspólną. W strefie śródmiejskiej zlkalizwane są wszystkie ważniejsze funkcje miejskie, w tym biekty administracji miejskiej i pwiatwej. W ramach tej strefy wyraźnie zaznacza się bszar ścisłeg centrum, w którym dminuje zwarta XIX-wieczna zabudwa mieszkaniwusługwa tzw. włmińska starówka. W strefie śródmiejskiej występuje także zabudwa wielrdzinna tj.: siedla Lipińska, Niepdległści, Słneczna, Kbyłkwska, Plna, Nafta, a także zabudwa jednrdzinna. Strefa miejska Obejmuje tereny płżne w granicach Miasta Włmin pmiędzy ulicami: 1-g Maja, Al. Niepdległści, Graniczną i Zielną raz między ulicami: Al. Armii Krajwej, Nwa Wieś i Lwwską. W strefie tej dminuje funkcja mieszkaniwa, charakterze jednrdzinnym razem z częścią usługwą. Rezerwy wlnych terenów budwlanych znajdują się w płudniwej i wschdniej części strefy raz na półncy pmiędzy ulicami Wisenną i Nwa Wieś. Strefa pdmiejska Obejmuje tereny zabudwy jednrdzinnej w granicach miasta (Mirnwskie Górki) i wsi: Duczki, Zagściniec, Lipinki, Nwe Lipiny, które wskutek przeznaczenia dużych pwierzchni pd zabudwę jednrdzinną zmieniają swój charakter na typw pdmiejski. Obecnie dminuje tu zabudwa mieszkaniwa jednrdzinna z twarzyszącymi usługami. Strefa mieszkaniwa ekstensywna - wiejska Obejmuje bszar pzstałych wsi z dminującą zabudwą zagrdwą lub zabudwą mieszkaniwą jednrdzinną z usługami usytuwaną wzdłuż ulic. Pnadt we wsi Zagściniec dminuje w znacznej mierze zabudwa letniskwa. Dynamiczny rzwój Gminy przewiduje się we wsi Stare Lipiny, gdzie nwe tereny zstaną uruchmine w związku z realizacją przedłużenia drgi wjewódzkiej nr 634 d Szsy Jadwskiej, we wsi Turów i Ossów, płżnych najbliżej Warszawy raz we wsiach Czarna i Helenów, które znajdą się na kierunku pwiązań z trasą ekspreswą Via Baltica raz węzłem Włmin przy trasie S8. Strefa prdukcyjn-usługw-techniczna Obejmuje bszar płżny w półncn-wschdniej części Włmina w rejnie linii klejwej. Jest t teren przemysłu raz bsługi technicznej miasta. Rzwój tej funkcji przewiduje się na terenach wkół czyszczalni ścieków, wysypiska dpadów, we wsiach Stare Lipiny i Nwe Lipiny w rejnie przedłużenia drgi wjewódzkiej nr 634 d Szsy Jadwskiej raz we wsi Stare Grabie. Strefa terenów twartych Składają się na nią kmpleksy leśne w półncn-wschdniej i płudniwej części miasta raz w Leśniakwiźnie, a także lasy prywatne w płudniwej i półncn-zachdniej części miasta z wkraczającą na nie zabudwą mieszkaniwą. Dużą część bszaru gminy zajmują tereny rlne raz półnaturalny krajbraz dlin rzek Długiej, Czarnej Strugi i Czarnej z łąkami, płatami leśnymi i zarślami łęgwymi. Występują też trfwiska - Białe Błta i Helenówka raz bszar bagienny Helenów. Obszary tej strefy charakteryzują się wyskimi walrami krajbrazwymi. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 11

Zgdnie z danymi Urzędu Statystyczneg w Warszawie w strukturze użytkwania gruntów użytki rlne stanwią 3 530 ha, c dpwiada niemal 60% gółu pwierzchni Gminy. Grunty leśne raz grunty zadrzewine i zakrzewine stanwią niemal 20% bszaru Gminy Włmin, natmiast tereny zabudwane i zurbanizwane zajmują 1 439 ha, czyli k 20% jeg pwierzchni. Tabela 1. Pwierzchnia Gminy Włmin według kierunków wykrzystania (stan na 2014 r.) Wyszczególnienie Pwierzchnia [ha] Użytki rlne (grunty rne, sady, łąki trwałe, pastwiska trwałe, grunty rlne zabudwane) 3 530 Grunty leśne raz grunty zadrzewine i zakrzewine 1 082 Grunty zabudwane i zurbanizwane w tym: 1 439 Tereny mieszkalne 746 Tereny przemysłwe 65 Inne tereny zabudwane 185 Źródł: Urząd Statystyczny w Warszawie- Obszar Metrplitalny Warszawy w 2013 r. Mim względnie wyskieg udziału pwierzchni użytków rlnych rlnictw nie stanwi dminującej gałęzi gspdarki Gminy Włmin. Z uwagi na znaczne rzdrbnienie (87% gspdarstw d 5 ha), mieszkańcy w craz większym stpniu rezygnują z uprawiania ziemi. Według danych Urzędu Miejskieg w Włminie pwierzchnia zasiewów wynsi jedynie 506,45 ha, w tym 401,27 ha t zbża. Strukturę gspdarstw zlkalizwanych na terenie Gminy Włmin przedstawiają pniższe tabele. Tabela 2. Gspdarstwa w Gminie Włmin według pwierzchni bszarów rlnych (stan na 2010 r.) Pwierzchnia D 1 ha Od 1 d 5 ha Od 5 d 10 ha Od 10 d 15 ha Pwyżej 15 ha Ogółem Liczba gspdarstw 281 411 84 13 9 798 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Pwszechne Spisy Rlne Tabela 3. Gspdarstwa prwadzące działalnść rlniczą w Gminie Włmin (stan na 2010 r.) Pwierzchnia D 1 ha Od 1 d 5 ha Od 5 d 10 ha Od 10 d 15 ha Pwyżej 15 ha Ogółem Liczba gspdarstw 134 296 77 13 9 529 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Pwszechne Spisy Rlne str. 12 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

2.3. Histria Gminy Histria jest jednym z elementów kształtujących tżsamść kulturwą mieszkańców i reginu. Pierwsze wzmianki Włminie pchdzą z XV w., kiedy t prawdpdbnie pwstała wieś tej nazwie. Włmin stał się znaczącą lkalizacją p uruchmieniu linii klei warszawsk-petersburskiej. Utwrzenie stacji klejwej w 1862 r. spwdwał dynamiczny rzwój miejscwści. Włmin uzyskał prawa miejskie w 1919 r., tuż p dzyskaniu przez Plskę niepdległści. Szybki rzwój Włmina przed I Wjną Światwą dprwadził d pwstania licznych zakładów rzemieślniczych: krawieckich, szewskich, małych lejarni, młyna parweg, garbarni. Służyły ne zaspkajaniu ptrzeb rzwijająceg się rynku gspdarczeg w reginie. W 1902 r. uruchmin w Włminie pierwszą fabrykę, natmiast już w 1905 r. pwstała huta szkła Włmin, która przyciągnęła d miasta setki ludzi szukających zatrudnienia. W tym kresie pwstał także kilka mniejszych raz większych zakładów. W rezultacie w 1914 r. w Włminie znajdwał się 7 większych zakładów przemysłwych, które zatrudniały pnad 1 000 rbtników. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 13

Rysunek 5. Huta szkła w Włminie raz Zakłady Stlarki Budwlanej Źródł: www.dawny.pl, 20.06.2015 W kresie dwudziestlecia międzywjenneg Włmin był także znaną i ceniną miejscwścią letniskwą. O atrakcyjnści Włmina decydwały walry przyrdnicze raz uzdrwiskwe, które przyciągały d miasta mieszkańców stlicy. Wielu z nich wybudwał w mieście swje wille i dwry letniskwe, które zachwały się d dziś. Rysunek 6. Wacław Nałkwski Piękną kartę w histrii Włmina zapisali ludzie kultury i sztuki. Na uwagę zasługują m. in.: Zfia Nałkwska, jej jciec gegraf Wacław Nałkwski raz sistra znana rzeźbiarka Hanna Nałkwska (w ich rdzinnym dmu mieści się becnie Muzeum im. Zfii i Wacława Nałkwskich Dm nad Łąkami ), aktrzy Michał Znicz i Józef Orwid, jeden z najwybitniejszych plskich peratrów filmwych Jerzy Lipman, dyrygent Bhdan Wdiczk raz pieśniarka kresu międzywjenneg Wiera Gran. Źródł: www.dawny.pl, 20.06.2015 Gmina Włmin t także miejsce, w którym rzegrały się wydarzenia na stałe zmieniające bieg histrii. W miejscwści Ossów, płżnej w Gminie Włmin, rzegrał się jeden z najważniejszych epizdów militarnych w wjnie plsk blszewickiej 1920 r., tj. Wielka Bitwa Warszawska, zwana także Cudem nad Wisłą, która zstała uznana za siemnastą decydującą bitwę w dziejach świata. W kresie II Wjny Światwej Włmin nie pniósł pważniejszych strat, jednak kres kupacji zahamwał rzwój miasta i przyczynił się d likwidacji istniejących zakładów. P wjnie prces uprzemysłwienia miasta raz bliskie płżenie niepdal stlicy spwdwały napływ ludnści z różnych strn Plski. 1 1 http://wlmin.rg/odkryj-gmine/rys-histryczny.aspx str. 14 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

3. Diagnza sytuacji Gminy Włmin Kluczwym aspektem nakreślania wizji rzwju jest dkładna diagnza bieżącej sytuacji Gminy. Analiza pwinna zawierać pis najważniejszych bszarów Gminy, świadczących zarówn dtychczaswym pzimie rzwju, jak i mżliwściach pprawienia dtychczasweg stanu. Opis pszczególnych sfer funkcjnwania Gminy Włmin pzwli na zidentyfikwanie ptrzeb mieszkańców raz ptencjału rzwjweg Gminy. 3.1. Opis sfery demgraficznej Gmina Włmin charakteryzuje się krzystnymi warunkami dla rzwju demgraficzneg. Lkalizacja w granicach aglmeracji warszawskiej raz dgdny djazd d Miasta Stłeczneg Warszawy sprawiły, że c rku dntwywany jest wzrst liczby mieszkańców Gminy. W 2013 r., według danych GUS, Gmina Włmin była najgęściej zaludniną gminą miejsk-wiejską w wjewództwie mazwieckim 835 sób/km 2. W 2014 r. faktyczna liczba mieszkańców (według danych GUS na dzień 31.12.2014) wynsiła 51 669 sób, a gęstść zaludnienia wynisła 838 sób/km 2. Gmina nie prwadzi ddatkwych szacunków rzeczywistej liczby mieszkańców, więc na ptrzeby dalszej diagnzy służyć będą, jak wiążące, dane pchdzące z Główneg Urzędu Statystyczneg. Pniższa tabela przedstawia prces kształtwania się liczby mieszkańców na przestrzeni statnich lat. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 15

Tabela 4. Liczba ludnści w Gminie Włmin w latach 2007-2014 wg faktyczneg miejsca zamieszkania Liczba ludnści Stan na 31 XII 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ogółem 49 999 50 269 50 549 51 091 51 385 51 484 51 671 51 669 Kbiety 26 254 26 426 26 563 26 776 26 928 26 989 27 089 27 066 Mężczyźni 23 745 23 843 23 986 24 315 24 457 24 495 24 582 24 603 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS - Ludnść Liczba mieszkańców Gminy Włmin z rku na rk wykazuje minimalną tendencję wzrstwą. Przyrst mieszkańców, wyrażny w liczbach bezwzględnych, z 2011 r. na 2012 r. wyniósł 99 sób, a rk później 187 sób. Natmiast w statnim rku prgnzy dntwan minimalny spadek, który wynsił w liczbach bezwzględnych 2 sby. Na przestrzeni analizwanych 8 lat wzrst liczby mieszkańców wyniósł jedynie 3,3%. Demgrafię Gminy Włmin należy rzpatrywać także w pdziale na ludnść zamieszkującą Miast Włmin raz bszary wiejskie. Według danych GUS udział ludnści wiejskiej w gólnej liczbie mieszkańców Gminy wynsi 27,6 % (stan na 2014 r.). Pniższa tabela przedstawia strukturę liczby ludnści wiejskiej w pdziale na słectwa. Tabela 5. Liczba mieszkańców w Gminy Włmin w pdziale na słectwa (stan na 2015 r.) Słectw Prcentwy udział całkwitej Liczba ludnści liczby mieszkańców bszarów wiejskich Cięciwa 163 1,2 % Czarna 1 037 7,4 % Duczki 3 254 23,4 % Helenów 246 1,8 % Leśniakwizna 450 3,2 % Lipinki 1 305 9,4 % Majdan 597 4,3 % Mstówka 206 1,5 % Nwe Grabie 302 2,2 % Nwe Lipiny 1 426 10,2 % Ossów 942 6,8 % Stare Grabie 752 5,4 % Stare Lipiny 626 4,5 % Turów 257 1,8 % Zagściniec 2 359 16,9 % Razem 13 922 100 % Źródł: Dane Urzędu Miejskieg w Włminie Z pwyższych danych wynika, że największymi miejscwściami pd względem liczby mieszkańców są słectwa: Duczki, Zagściniec raz Nwe Lipiny. Ich przewaga w liczebnści wynika przede wszystkim z dgdneg płżenia kmunikacyjneg w pbliżu linii klejwej. Pzstałe miejscwści są zdecydwanie mniejsze. W wielu z nich liczba mieszkańców nie przekracza str. 16 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

1000 sób. Liczba mieszkańców Gminy Włmin wg kryterium prduktywnści, zgdnie ze stanem na 2014 r. przedstawia się następując: Wiek przedprdukcyjny (17 lat i mniej) 19,53 % (10 089 sób), Wiek prdukcyjny 62,46 % (32 273 sób), Wiek pprdukcyjny 18,01 % (9 307 sób). Sytuacja demgraficzna Gminy Włmin wg kryterium prduktywnści w znacznej mierze dzwierciedla krajwe raz wjewódzkie tendencje. Dla prównania wskaźniki dnszące się d kryterium prduktywnści dla sób w wieku przedprdukcyjnym w 2014 r. wynsiły dla Plski 18,04%, wjewództwa mazwieckieg 18,52%; dla sób w wieku prdukcyjnym wynsiły dla Plski 62,97%, wjewództwa mazwieckieg 61,95%, natmiast wskaźnik sób w wieku pprdukcyjnym dntwany dla danych dnszących się d Plski wynsił: 18,99% natmiast dla wjewództwa mazwieckieg 19,53%. Pniższa tabela pkazuje jak kształtwała się liczba ludnści w latach 2007-2014. Tabela 6. Liczba mieszkańców w Gminie Włmin według kryterium prduktywnści w latach 2007-2014 Ludnść w wieku: 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 przedprdukcyjnym 10 654 10 666 10 652 10 104 10 110 10 108 10 165 10 089 prdukcyjnym 32 438 32 479 32 518 33 155 33 116 32 861 32 546 32 273 pprdukcyjnym 6 907 7 124 7 379 7 832 8 159 8 515 8 960 9 307 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Ludnść Jak wynika z analizy pwyższej tabeli Gmina z rku na rk ntuje spadek udziału sób będących w wieku przedprdukcyjnym w gólnej liczbie mieszkańców. Widczny jest także systematyczny wzrst wskaźnika sób w wieku pprdukcyjnym. W dniesieniu d ppulacji sób w wieku prdukcyjnym dntwan kreswe wahania wskaźnika. Klejną wartścią pisującą sytuację demgraficzną daneg bszaru jest wskaźnik bciążenia demgraficzneg, który przedstawia relację liczby sób w wieku nieprdukcyjnym d 100 sób w wieku prdukcyjnym. W 2014 r. wskaźnik ten dla Gminy Włmin kształtwał się na pzimie 60,1 sób raz dntwan wzrst teg wskaźnika na przestrzeni statnich 4 lat. Dla prównania wartść parametru dla Plski w tym samym kresie wynisła 58,8 sób, dla wjewództwa mazwieckieg 60,4 sób raz dla pwiatu włmińskieg 58,8 sób. Pzim wskaźnika dla Gminy Włmin jest znacznie wyższy d pzimu wskaźników wyznaczanych dla kraju czy dla pwiatu włmińskieg. Taki pzim raz tendencja wskaźnika są niekrzystne z punktu widzenia finansów publicznych (mała liczba sób płacących pdatki przy dużej liczbie sób krzystających ze świadczeń pmcy spłecznej, chrny zdrwia itp.) Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 17

54,1 54,1 55,3 55,1 55,0 55,7 55,4 54,8 55,3 55,4 55,2 55,8 55,2 56,0 56,8 56,8 56,9 56,4 56,6 57,4 57,0 56,7 58,1 57,6 59,0 57,9 58,8 58,8 58,8 60,1 60,1 61,4 Wykres 1. Wskaźnik bciążenia demgraficzneg (liczba sób w wieku nieprdukcyjnym na 100 sób w wieku prdukcyjnym) dla Gminy Włmin w dniesieniu d danych dla Plski, wjewództwa mazwieckieg i pwiatu włmińskieg w latach 2007-2014 Plska Wjewództw mazwieckie Pwiat włmiński Gmina Włmin 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych Ludnść Miara demgraficznej młdści t wskaźnik brazujący perspektywy demgraficzne Gminy, który uwzględnia udział sób w wieku przedprdukcyjnym w stsunku d liczby sób w wieku prdukcyjnym. W Gminie Włmin stsunek tych wskaźników względem siebie kształtuje się na względnie stałym pzimie wynszącym k. 30%. Tabela 7. Miara demgraficznej młdści (udział sób w wieku przedprdukcyjnym w stsunku d liczby sób w wieku prdukcyjnym) w Gminie Włmin w latach 2007-2014 Rk 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Gmina Włmin 32,84% 32,84% 32,76% 30,48% 30,53% 30,76% 31,23% 31,26% Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Ludnść Wykres 2. Miara młdści w Gminie Włmin w latach 2007-2014 35,00% 34,00% 33,00% 32,84% 32,84% 32,76% 32,00% 31,00% 30,48% 30,53% 30,76% 31,23% 31,26% 30,00% 29,00% 28,00% 27,00% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS Ludnść str. 18 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Analizując spłeczeństw Gminy Włmin, pd względem zdrwtnści raz żywtnści, należy wziąć pd uwagę miarę demgraficznej starści, czyli relację ludnści w wieku pprdukcyjnym d liczby ludnści w wieku prdukcyjnym. Zmniejszająca się ppulacja sób w wieku przedprdukcyjnym raz systematyczny wzrst liczby sób w wieku pprdukcyjnym sprawiają, że w Gminie Włmin d lat bserwwany jest systematyczny prces starzenia się spłeczeństwa. Tabela 8. Miara demgraficznej starści Gminy Włmin w latach 2007-2014 Rk 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wielkść wskaźnika 21,29% 21,93% 22,69% 23,62% 24,64% 25,91% 27,53% 28,84% Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS - Ludnść Wykres 3. Miara demgraficznej starści Gminy Włmin w latach 2007-2014 30,00% 28,84% 28,00% 27,53% 26,00% 24,64% 25,91% 24,00% 22,00% 21,29% 21,93% 22,69% 23,62% 20,00% 18,00% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS - Ludnść Sytuację demgraficzną Gminy Włmin w dniesieniu d wskaźnika urdzeń żywych na 1000 mieszkańców w latach 2007-2014 charakteryzwały kreswe wahania wskaźnika. Widczny jest jednak malejący trend, c znacza, że w najbliższych latach prgnzwany jest dalszy spadek wskaźnika. Wartść wskaźnika w 2014 r. wynsiła: 10,2 urdzeń żywych na 1000 mieszkańców. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 19

10,2 11,1 10,9 12 12,9 12,5 12,4 14,2 Wykres 4. Wskaźnik urdzeń żywych na 1000 mieszkańców w Gminie Włmin w latach 2007-2014 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS - Ludnść Sytuacja Gminy Włmin na tle innych gmin pwiatu włmińskieg jest bardz niekrzystna. W 2014 r. Gmina Włmin dntwała jedną z najniższych wartści wskaźnika urdzeń żywych na 1000 mieszkańców pśród analizwanej grupy jednstek (Kbyłka, Marki, Ząbki, Zielnka, Dąbrówka, Jadów, Klembów, Pświętne, Radzymin, Strachówka, Tłuszcz). Niższą wartść wskaźnika dntwały jedynie Gmina Dąbrówka raz Gmina Zielnka. Tabela 9. Wskaźnik urdzeń żywych na 1000 mieszkańców w gminach pwiatu włmińskieg w latach 2007-2014 Jednstka terytrialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zielnka 11,7 10,0 11,8 9,5 9,7 9,8 10,5 8,5 Dąbrówka 13,9 13,5 13,8 14,1 12,1 13,0 11,2 9,9 Włmin 12,9 14,2 12,5 12,4 11,1 12,0 10,9 10,2 Strachówka 13,6 13,8 11,6 9,8 8,2 10,4 9,5 10,3 Klembów 7,3 11,2 11,3 12,2 12,2 12,4 12,2 10,5 Jadów 12,6 11,2 9,3 12,8 11,1 11,3 11,3 11,1 Tłuszcz 12,1 12,3 12,1 12,6 11,6 10,6 11,5 11,2 Marki 12,5 14,0 13,4 14,3 13,2 12,9 12,3 12,0 Kbyłka 11,7 11,4 12,4 12,6 11,1 10,8 11,2 12,7 Radzymin 11,4 12,9 13,7 14,5 14,0 15,0 13,3 14,0 Ząbki 14,3 16,0 17,0 16,7 16,6 16,0 15,5 15,3 Pświętne 11,6 11,7 13,5 13,8 9,3 14,2 12,7 16,3 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Ludnść Czynnikiem pzytywnie wpływającym na sytuację demgraficzną Gminy Włmin jest ddatni przyrst naturalny na 1000 mieszkańców. Na przestrzeni lat 2007-2013 wskaźnik wykazywał kreswe wahania jednak utrzymywał się na wyskim pzimie. Natmiast w statnim rku analizwaneg kresu dntwan gwałtwny spadek wartści wskaźnika. str. 20 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

-0,5 0,0 0,3 0,4 0,3 0,2 0,0 0,5 0,9 1,1 0,9 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 1,4 2,6 2,6 3,1 3,5 3,5 3,8 4,2 4,4 4,1 4,1 4,0 4,1 4,7 4,6 5,9 Tabela 10. Wskaźnik przyrstu naturalneg na 1000 mieszkańców w latach 2007-2014 Rk 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wielkść wskaźnika 3,8 5,9 4,1 4,6 2,6 2,6 3,5 0,6 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS - Ludnść Wykres 5. Wskaźnik przyrstu naturalneg na 1000 mieszkańców w Gminie Włmin w latach 2007-2014 7 6 5,9 5 4 3,8 4,1 4,6 3,5 3 2,6 2,6 2 1 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 0,6 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie Banku Danych Lkalnych GUS Ludnść Wskaźnik przyrstu naturalneg dla Gminy Włmin na tle innych jednstek (państwa, wjewództwa, pwiatu) wykazuje niekrzystne tendencje. W 2014 r. wskaźnik przyrstu naturalneg na 1 000 mieszkańców miał wartść 0,6. W tym samym rku analgiczny wskaźnik dla całeg kraju miał wartść 0, dla Wjewództwa Mazwieckieg 0,7 a dla Pwiatu Włmińskieg 3,5. Wykres 6. Przyrst naturalny na 1000 mieszkańców w Gminie Włmin w latach 2007-2014 w dniesieniu d pwiatu włmińskieg, wjewództwa mazwieckieg raz całeg kraju Plska Wjewództw mazwieckie Pwiat włmiński Gmina Włmin 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS - Ludnść Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 21

W prównaniu z innymi gminami pwiatu włmińskieg Włmin w 2014 r. dntwał jedną z niższych wartści wskaźnika przyrstu naturalneg na 1000 mieszkańców. Tabela 11. Przyrst naturalny na 1000 mieszkańców w gminach pwiatu włmińskieg w latach 2007-2014 Jednstka terytrialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Strachówka 1,3-5,1-5,8-7,1-7,5-5,9-5,3-5,3 Jadów -3,1-3,1-3,8 0,3-3,8-2,2-1,9-2,4 Zielnka 1,7 0,9 3,6 1,2 1,1-1,2 1,0-1,4 Klembów -2,1 0,4 2,1 2,1 3,7 3,2 0,6-0,1 Włmin 3,8 5,9 4,1 4,6 2,6 2,6 3,5 0,6 Dąbrówka 3,2 6,5 3,6 4,1 2,1 4,2 0,1 1,7 Tłuszcz 1,9 2,8 2,7 3,3 3,3 1,0 3,2 2,8 Radzymin 1,1 2,4 4,3 5,1 6,2 6,5 5,4 4,8 Marki 4,8 6,8 6,4 6,7 7,5 5,6 5,3 5,5 Pświętne 0,7 0 3,4 2,0-2,3 3,3 2,0 5,7 Kbyłka 3,5 4,1 3,6 3,7 3,7 4,7 3,9 6,3 Ząbki 8,1 7,9 10,3 10,3 9,7 10,3 9,7 10,0 Źródł: Bank danych Lkalnych GUS Ludnść Klejnym czynnikiem silnie ddziałującym na liczbę ludnści są prcesy migracyjne. Dla ptrzeb analizy sytuacji demgraficznej stpień nasilenia migracji kreślany jest za pmcą wskaźnika salda migracji, czyli różnicy między liczbą zameldwań a wymeldwań mieszkańców. W Gminie Włmin w 2014 r. sald migracji wykazał ujemne wartści, c znacza, że w mawianym rku, z pwdu zmiany miejsca zamieszkania zmniejszyła się liczba mieszkańców Gminy. Tabela 12. Sald migracji na pbyt stały w Gminie Włmin w latach 2007-2014 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Sald migracji 146-38 111 112 160 13 18-83 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS- Ludnść W dniesieniu d wskaźnika migracji na 1000 mieszkańców, sytuacja w pwiecie włmińskim kształtwała się następując: Tabela 13. Wskaźnik migracji na 1000 mieszkańców w gminach pwiatu włmińskieg w latach 2007-2014 Jednstka terytrialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Jadów 0,8-0,8-0,9-3,9 2,1 2,2-0,3-4,6 Włmin 2,9-0,8 2,2 2,2 3,1 0,3 0,3-1,6 Strachówka -11,0-11,2-2,4-9,5-1,7-7,0-2,8-0,7 Pświętne 2,2 1,2 5,1-1,2-0,7 4,3 4,0 2,1 Tłuszcz 4,4 2,2 1,4 3,2 5,1 3,3 2,6 2,9 Zielnka 5,4 0,8 0,5 1,6 0,1 0,1 0,5 4,8 Dąbrówka 5,3 7,5 17,6 21,3 7,8 7,5 9,3 6,2 Klembów -2,1 0,4 2,1 2,1 3,7 3,2 0,6 8,4 str. 22 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Jednstka terytrialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Marki 33,3 23,4 23,3 19,4 22,3 18,3 20,5 16,0 Radzymin 41,7 18,4 20,0 26,0 28,2 24,7 18,7 16,6 Kbyłka 17,5 22,2 13,2 18,3 12,3 12,0 15,2 19,7 Ząbki 24,2 27,2 29,6 27,1 27,7 28,2 23,6 20,1 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Ludnść Jak przedstawia pwyższa tabela Gmina Włmin dntwała jeden z najniższych wskaźników migracji wśród wszystkich gmin pwiatu włmińskieg. Analiza wszystkich wyżej wymieninych danych raz wskaźników prezentuje całściwy braz sytuacji demgraficznej Gminy Włmin. Gmina psiada wyraźne prblemy demgraficzne, czym świadczą nasilne prcesy starzenia się spłeczeństwa. Sytuacji nie pprawia także mał krzystna struktura spłeczeństwa raz wyski wskaźnik bciążenia demgraficzneg. Na pdstawie analizy dstępnych danych mżemy dmniemywać, że ile nie zstaną wdrżne działania dwracające trend, liczba mieszkańców z rku na rk będzie maleć. Pdana diagnza parta jest na bserwacji malejąceg trendu dtycząceg wskaźnika przyrstu naturalneg, niekrzystnej struktury wiekwej mieszkańców raz ujemneg salda migracji. W klejnych latach z pwdu starzejąceg się spłeczeństwa raz migracji głównie ludzi młdych na terenie Gminy Włmin będzie rdził się craz mniej dzieci. 3.2. Opis sfery gspdarczej 3.2.1. Ptencjał gspdarczy Na terenie Gminy Włmin działalnść gspdarczą prwadzi 6 569 pdmitów gspdarczych wpisanych d rejestru REGON (stan na 2014 r.). Na przestrzeni lat 2007-2013 ich liczba sukcesywnie wzrastała, jednak w 2014 r. dntwan minimalny spadek liczby pdmitów gspdarczych. Tabela 14. Liczba pdmitów gspdarczych wpisanych d rejestru REGON w Gminie Włmin w latach 2009-2014 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Gmina Włmin 5 944 6 319 6 345 6 542 6 579 6 569 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Pdmity gspdarcze Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 23

Wykres 7. Liczba pdmitów gspdarczych wpisanych d rejestru REGON w Gminie Włmin w latach 2009-2014 6 800 6 600 6 542 6 579 6 569 6 400 6 319 6 345 6 200 6 000 5 944 5 800 5 600 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS pdmity gspdarcze Birąc pd uwagę kryterium własnściwe struktura własnściwa pdmitów gspdarczych przedstawia się następując: Tabela 15. Liczba raz struktura pdmitów gspdarczych w Gminie Włmin według sektrów własnściwych (stan na 2014 r.) Liczba Udział Sektr publiczny 115 1,8% Sektr prywatny 6 454 98,2% Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Pdmity gspdarcze Razem 6 569 100 % Przeważająca ilść pdmitów gspdarczych działa w sektrze prywatnym. Są t głównie małe lkalne przedsiębirstwa, zatrudniające d 9 pracwników. Tabela 16. Liczba raz struktura pdmitów gspdarczych w Gminie Włmin według klas wielkści (stan na 2014 r.) Wielkść (liczba zatrudninych pracwników) Liczba Udział Mikrprzedsiębirstwa (0-9) 6 313 96,1 % Przedsiębirstwa małe (10-49) 205 3,12 % Przedsiębirstwa średnie (50-249) 45 0,69 % Przedsiębirstwa duże(>249) 6 0,09 % Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Pdmity gspdarcze Razem 6 569 100 % Funkcjnujące na terenie Gminy Włmin pdmity gspdarcze działają głównie w zakresie sekcji G (handel hurtwy i detaliczny; naprawa pjazdów samchdwych, włączając mtcykle), sekcji C (przetwórstw przemysłwe) raz Sekcji F (budwnictw). Tabela 17. Liczba pdmitów gspdarczych w Gminie Włmin według sekcji PKD 2007 (stan na 2014 r.) Symbl Opis Liczba str. 24 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

A Rlnictw, leśnictw, łwiectw i rybactw 29 B Górnictw i wydbywanie 6 C Przetwórstw przemysłwe 667 D E Wytwarzanie i zapatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wdną, grącą wdę i pwietrze d układów klimatyzacyjnych Dstawa wdy; gspdarwanie ściekami i dpadami raz działalnść związana z rekultywacją F Budwnictw 851 G Handel hurtwy i detaliczny; naprawa pjazdów samchdwych, włączając mtcykle 2021 H Transprt i gspdarka magazynwa 518 I Działalnść związana z zakwaterwaniem i usługami gastrnmicznymi 142 J Infrmacja i kmunikacja 209 K Działalnść finanswa i ubezpieczeniwa 200 L Działalnść związana z bsługą rynku nieruchmści 156 M Działalnść prfesjnalna, naukwa i techniczna 519 N Działalnść w zakresie usług administrwania i działalnść wspierająca 240 O Administracja publiczna i brna nardwa; bwiązkwe zabezpieczenia spłeczne 19 P Edukacja 239 Q Opieka zdrwtna i pmc spłeczna 257 R Działalnść związana z kulturą, rzrywką i rekreacją 80 S, T, U Pzstała działalnść usługwa, gspdarstwa dmwe zatrudniające pracwników; gspdarstwa dmwe prdukujące wyrby i świadczące usługi na własne ptrzeby, rganizacje i zespły eksterytrialne Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Pdmity gspdarcze 4 32 380 W strukturze pdmitów gspdarczych przeważający udział mają sby fizyczne prwadzące działalnść gspdarczą. Według danych GUS w 2014 r. w takiej frmie prawnej funkcjnwał aż 5 220 pdmitów, c stanwi 80% wszystkich pdmitów gspdarczych działających na terenie Gminy Włmin. Wskaźnik liczby pdmitów gspdarczych wpisanych d rejestru na 10.000 mieszkańców w wieku prdukcyjnym wynsił dla Gminy Włmin w 2014 r.: 1271 pdmitów i był wyższy niż pzim teg wskaźnika dntwany dla pwiatu włmińskieg i kraju, ale niższy niż wskaźnik dntwany w tym samym kresie w wjewództwie mazwieckim. Pniższa tabela brazuje wskazane wartści. Tabela 18. Pdmity wpisane d rejestru REGON na 10.000 mieszkańców w wieku prdukcyjnym w latach 2009-2014 w dniesieniu d Gminy Włmin, pwiatu włmińskieg, wjewództwa mazwieckieg i całeg kraju Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS pdmity gspdarcze 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Plska 981 1 015 1 004 1 032 1 057 1 071 Wjewództw mazwieckie 1 209 1 248 1 238 1 293 1 277 1 391 Pwiat włmiński 1 075 1 109 1 090 1 149 1 154 1 217 Gmina Włmin 1 121 1 142 1 176 1 237 1 235 1 271 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 25

981 1 075 1 015 1 004 1 032 1 057 1 071 1 209 1 121 1 109 1 142 1 090 1 248 1 238 1 176 1 149 1 293 1 237 1 154 1 277 1 235 1 217 1 271 1 391 Wykres 8. Pdmity wpisane d rejestru REGON na 10 000 mieszkańców w latach 2009-2014 w dniesieniu d Gminy Włmin, pwiatu włmińskieg, wjewództwa mazwieckieg i całeg kraju Plska Wjewództw mazwieckie Pwiat włmiński Gmina Włmin 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS pdmity gspdarcze 3.2.2. Pzim bezrbcia W Gminie Włmin w latach 2007-2013 liczba sób psiadających status sby bezrbtnej z rku na rk sukcesywnie wzrastała. Według danych GUS liczba zarejestrwanych bezrbtnych w grudniu 2012 r. wynsiła 2 961 sób, c stanwił k. 9% ludnści w wieku prdukcyjnym. W 2013 r. liczba bezrbtnych zarejestrwanych wynisła 3 163 sób, a dsetek zarejestrwanych sób bezrbtnych w ppulacji sób w wieku prdukcyjnym wzrósł d pzimu 9,72%. W statnim rku bjętym badaniem dntwan spadek liczby zarejestrwanych bezrbtnych. W 2014 r. liczba zarejestrwanych bezrbtnych wynsiła 2 940 sób, c stanwił 9,2 % ludnści w wieku prdukcyjnym. Prces kształtwania się liczby zarejestrwanych bezrbtnych w Gminie Włmin w latach 2007-2014 przedstawia pniższa tabela raz wykres. Tabela 19. Liczba zarejestrwanych bezrbtnych w Gminie Włmin w latach 2007-2014 według płci 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 mężczyźni 903 750 1 276 1 355 1 295 1 633 1 783 1 616 kbiety 919 802 998 1 048 1 132 1 328 1 380 1 324 gółem 1 822 1 552 2 274 2 403 2 427 2 961 3 163 2 940 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS rynek pracy Wykres 9. Liczba zarejestrwanych bezrbtnych w Gminie Włmin w latach 2007-2014 według płci str. 26 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

mężczyźni kbiety gółem 3500 3000 2961 3163 2940 2500 2274 2403 2427 2000 1500 1000 1822 903 919 1552 750 802 1276 1355 1295 998 1048 1132 1633 1328 1783 1616 1380 1324 500 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS rynek pracy Sytuacja na rynku pracy w Gminie Włmin kreślana jest także przez udział bezrbtnych zarejestrwanych w liczbie ludnści w wieku prdukcyjnym. Prces kształtwania się wskazaneg wskaźnika w latach 2007-2014 przedstawia pniższa tabela. Tabela 20. Udział zarejestrwanych bezrbtnych w Gminie Włmin w liczbie ludnści w wieku prdukcyjnym na tle pwiatu, wjewództwa i kraju w latach 2007-2014 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Plska 7,1 6 7,7 7,9 8 8,7 8,8 7,5 Wjewództw mazwieckie 6,6 5,4 6,7 7,1 7,4 8,2 8,5 7,6 Pwiat włmiński 5,1 4,2 6,2 6,5 6,7 8,1 8,9 8,0 Gmina Włmin 5,6 4,8 7 7,2 7,3 9 9,7 9,1 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Rynek pracy Udział zarejestrwanych bezrbtnych w liczbie ludnści w wieku prdukcyjnym w latach 2008-2013 sukcesywnie wzrastał, jednak w 2014 r. dntwan minimalny spadek wskaźnika. Sytuacja na lkalnym rynku pracy wypada niekrzystnie na tle pwiatu, wjewództwa i całej Plski. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 27

4,2 5,1 4,8 5,6 5,4 6 6,2 6,6 6,7 6,5 7,1 7 6,7 7,1 7,2 7,7 7,4 7,3 7,9 8 7,5 7,6 8 8,2 8,1 8,7 9 8,8 8,5 8,9 9,1 9,7 Wykres 10. Udział zarejestrwanych bezrbtnych w Gminie Włmin w liczbie ludnści w wieku prdukcyjnym na tle pwiatu, wjewództwa i kraju w latach 2007-2014 Plska Wjewództw mazwieckie Pwiat włmiński Gmina Włmin 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS rynek pracy Rynek pracy mżna scharakteryzwać także dzięki pzimwi wskaźnika stpy bezrbcia. Ze względu na brak dstępnych danych dtyczących realnej stpy bezrbcia na ptrzeby diagnzy, wiążące będą dane dtyczące stpy bezrbcia rejestrwaneg pchdzące z Główneg Urzędu Statystyczneg. Wskaźnik ten pisuje stsunek liczby zarejestrwanych bezrbtnych d liczby cywilnej ludnści aktywnej zawdw. Według danych GUS stpa bezrbcia rejestrwaneg dla pwiatu włmińskieg w latach 2007-2014 kształtwała się następując: Tabela 21. Stpa bezrbcia rejestrwaneg w latach 2007-2014 w dniesieniu d pwiatu włmińskieg, wjewództwa mazwieckieg raz w całeg kraju 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Plska 11,2 9,5 12,1 12,4 12,5 13,4 13,4 11,5 Wjewództw mazwieckie 9,0 7,3 9,0 9,7 9,8 10,7 11,1 9,8 Pwiat włmiński 11,0 8,6 12,7 13,1 13,4 15,7 17,3 15,8 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS rynek pracy Wykres 11. Stpa bezrbcia rejestrwaneg w latach 2007-2014 w dniesieniu d pwiatu włmińskieg, wjewództwa mazwieckieg raz Plski [%] str. 28 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

7,3 9 8,6 9 9,5 9,7 9,8 9,8 11,2 11 10,7 11,1 12,1 11,5 12,7 12,4 13,1 12,5 13,4 13,4 13,4 15,7 15,8 17,3 Plska Wjewództw mazwieckie Pwiat włmiński 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS rynek pracy Jak wynika z analizy pwyższeg wykresu sytuacja na rynku pracy pwiatu włmińskieg jest alarmująca. Według danych GUS w 2014 r. stpa bezrbcia wynisła 15,8 % i znacząc przewyższyła wskaźniki dla kraju i wjewództwa. W 2014 r. był t także najwyższy wskaźnik spśród pwiatów aglmeracji warszawskiej. Tabela 22. Pzim stpy bezrbcia rejestrwaneg w pwiatach aglmeracji warszawskiej w latach 2007-2014 [%] 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Pwiat grójecki 6,1 5,7 7,5 7,8 8,1 8,6 8,2 6,3 Pwiat grdziski 4,7 4 6,2 6,5 6,8 7,8 7,6 6,6 Pwiat pruszkwski 6,2 4,1 6,3 6,8 7 8 8,5 7,3 Pwiat piaseczyński 5,5 4,9 7,1 7,4 7,1 8,2 8,2 7,6 Pwiat twcki 9,1 5,8 8,2 8,4 8,6 9,9 9,7 8,4 Pwiat schaczewski 9,8 6,9 10,1 10,1 10,9 11,5 11,5 10,6 Pwiat miński 9,8 6,6 8,1 9,5 9,6 11,2 12,4 10,7 Pwiat nwdwrski 9,7 7,2 10,4 12,4 13,4 13 12,8 12,2 Pwiat leginwski 11,6 7,9 11,4 11,2 12,9 14,7 15,8 14,6 Pwiat żyrardwski 11,9 9,3 12,8 13,7 13,7 15,3 16,4 15,5 Pwiat włmiński 11 8,6 12,7 13,1 13,4 15,7 17,3 15,8 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Rynek pracy Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 29

Pwiatwy Urząd Pracy w Włminie bsługuje bezrbtnych ze wszystkich gmin pwiatu włmińskieg. Analizując dane pchdzące ze sprawzdania Pwiatweg Urzędu Pracy, mżemy kreślić sytuację na lkalnych rynkach pracy w pszczególnych gminach wchdzących w skład pwiatu. Pniższe tabele wskazują liczbę sób bezrbtnych gółem raz wskaźnik liczby zarejestrwanych na 1 000 mieszkańców w pszczególnych gminach pwiatu włmińskieg. Tabela 23. Liczba zarejestrwanych bezrbtnych w Gminie Włmin w dniesieniu d innych gmin pwiatu włmińskieg w latach 2012-2014 2012 2013 2014 Strachówka 209 223 205 Pświętne 378 434 380 Dąbrówka 412 470 422 Klembów 525 575 544 Jadów 566 626 567 Zielnka 679 755 754 Kbyłka 996 1 145 1 019 Ząbki 1 005 1 153 1 032 Marki 1 216 1 341 1 153 Tłuszcz 1 310 1 386 1 243 Radzymin 1 329 1 600 1 356 Włmin 2 961 3 163 2 940 Źródł: Sprawzdanie z działalnści Pwiatweg Urzędu Pracy w Włminie w 2014 rku Tabela 24. Liczba zarejestrwanych bezrbtnych na 1000 mieszkańców w Gminie Włmin w dniesieniu d innych gmin pwiatu włmińskieg w latach 2012-2014 2012 2013 2014 Ząbki 32,55 36,16 31,42 Marki 42,99 46,19 38,79 Zielnka 39,04 43,40 43,19 Kbyłka 48,69 54,90 47,75 Dąbrówka 53,41 60,47 53,83 Radzymin 55,47 65,18 54,13 Klembów 55,79 60,57 56,89 Włmin 57,51 61,21 56,90 Pświętne 62,46 71,37 61,92 Tłuszcz 67,42 70,89 63,20 Strachówka 73,23 78,60 73,21 Jadów 73,21 81,21 73,96 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie Sprawzdania z działalnści Pwiatweg Urzędu Pracy w Włminie w 2014 rku raz danych GUS Wykres 12. Liczba zarejestrwanych bezrbtnych w latach 2012-2014 w dniesieniu d Gminy Włmin raz innych gmin pwiatu włmińskieg str. 30 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

209 412 378 223 205 470 434 422 380 679 525 566 755 575 626 544 567 754 1005 1216 1329 996 1153 1341 1600 1145 1032 1153 1356 1019 1310 1386 1243 2961 2940 3163 Włmin Zielnka Ząbki Marki Radzymin Dąbrówka Kbyłka Pświętne Tłuszcz Klembów Jadów Strachówka 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących ze Sprawzdania z działalnści Pwiatweg Urzędu Pracy w Włminie w 2014 rku. Pwyższe tabele raz wykres wskazują, że największy udział w całkwitej liczbie zarejestrwanych bezrbtnych na terenie pwiatu stanwią bezrbtni zamieszkujący Gminę Włmin. Na pdstawie tej bserwacji mżemy dmniemywać, że struktura bezrbtnych przedstawina w sprawzdaniu dtyczącym bezrbtnych w pwiecie w dużym stpniu dzwierciedla także strukturę bezrbcia w Gminie Włmin. Według danych pchdzących ze sprawzdania z działalnści Pwiatweg Urzędu Pracy z 2014 r. struktura ppulacji zarejestrwanych bezrbtnych według czasu pzstawania bez pracy wskazuje, iż dminującą grupę stanwiły sby pzstające bez pracy pwyżej 24 miesięcy. Najmniejszą ppulację stanwili bezrbtni pzstający bez pracy d 1 miesiąca. Wykres 13. Liczba bezrbtnych według czasu pzstawania bez pracy w miesiącach - gółem d 1 mies. 26% 21% 7% [PROCENTOWE] 14% 18% 1-3 mies. 3-6 mies. 6-12 mies. 12-24 mies. pw 24 mies. Źródł: Sprawzdanie z działalnści Pwiatweg Urzędu Pracy w Włminie w 2014 rku Jeżeli chdzi zaś strukturę wiekwą zarejestrwanych sób bezrbtnych t na pdstawie pniższeg wykresu wynika, że zjawisk bezrbcia dtyczy głównie ludzi młdych raz ludzi w sile Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 31

wieku. Dminującymi grupami w tej kategrii wskaźnika są sby d 25-34 lat raz 35-44 lata. Stanwiły ne dpwiedni 25% raz 22% gółu bezrbtnych. Wykres 14. Liczba bezrbtnych według wieku - gółem 13% 6% 14% 18-24 25-34 19% 26% 35-44 45-54 55-59 22% 60 lat i więcej Źródł: Sprawzdanie z działalnści Pwiatweg Urzędu Pracy w Włminie w 2014 rku Według danych Pwiatweg Urzędu Pracy Gmina Włmin jest największym beneficjentem działań dtyczących aktywizacji bezrbtnych na terenie pwiatu. W 2014 r. ze szkleń dla bezrbtnych skrzystał 120 sób, 167 sób pzstających bez pracy zstał skierwanych na staż, a 133 sby uczestniczyły w pracach spłecznie użytecznych. Są t największe wartści spśród wszystkich gmin pwiatu włmińskieg. Tabela 25. Liczba zarejestrwanych bezrbtnych w Gminie Włmin bjęta wsparciem w 2014 r. Rdzaj wsparcia Liczba sób prace interwencyjne 54 rbty publiczne 8 staż 167 jednrazwe śrdki na pdjęcie działalnści gspdarczej 51 wypsażenie i dpsażenie miejsca pracy 29 prace spłecznie użyteczne 133 szklenia 139 bn szkleniwy 5 bn stażwy 2 Źródł: Sprawzdanie z działalnści Pwiatweg Urzędu Pracy w Włminie w 2014 rku Razem 588 str. 32 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

W przeprwadznym przez Mazwieckie Obserwatrium Rynku Pracy raz Wjewódzki Urząd Pracy w Warszawie rankingu pwiatów wjewództwa mazwieckieg w aspekcie bezrbcia rejestrwaneg wynika, iż lkata pwiatu włmińskieg pśród wszystkich pwiatów Mazwsza (42 pwiaty) kształtwała się w 2014 r. na bardz niekrzystnej 41 pzycji, natmiast birąc pd uwagę rynek pracy pwiat włmiński uplaswał się na 11 pzycji. Rysunek 7. Stpa bezrbcia rejestrwaneg w wjewództwie mazwieckim według pdreginów i pwiatów w 2014 r. Źródł: pracwanie własne na pdstawie Raprt sytuacji spłeczn-gspdarczej wjewództwa mazwieckieg w 2014 r.- Urząd Statystyczny w Warszawie Aby pprawić niekrzystną pzycję reginu pd względem bezrbcia rejestrwaneg niezbędne staje się stwrzenie krzystnych zachęt inwestycyjnych w Gminie. Napływ kapitału inwestycyjneg spwduje twrzenie nwych pdmitów gspdarczych, a także zwiększenie ilści miejsc pracy. W rezultacie pwyższe działania wpłyną na zmniejszenie pzimu bezrbcia i wzrst stpy życiwej mieszkańców Gminy. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 33

3.2.3. Turystyka Atrakcyjnść turystyczna reginu t wypadkwa kilku isttnych czynników. Dminującymi elementami mającymi wpływ na jej występwanie są walry przyrdnicze, wypczynkwe i kulturwe Gminy, dstęp kmunikacyjny raz standard miejsc nclegwych. Warunki przyrdnicze Gmina Włmin charakteryzuje się cennymi walrami przyrdnicz-krajbrazwymi. Gmina płżna jest na Równinie Włmińskiej, która jest częścią Niziny Mazwieckiej. Ze względu na wyróżniające się krajbrazw tereny część terenu Gminy znajduje się w bszarze Warszawskieg Obszaru Chrnineg Krajbrazu. D najcenniejszych bszarów pd względem przyrdniczym mżna zaliczyć: trfwisk Białe Błta z przylegającymi lasami, trfwisk i las Helenówka raz dlinę rzeki Długiej raz Czarnej. Mim terenów cennych przyrdnicz, wśród bszarów chrninych na terenie Gminy Włmin brak jest parków nardwych, parków krajbrazwych raz rezerwatów przyrdy. 2 2 Opracwanie ekfizjgraficzne Miasta i Gminy Włmin str. 34 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Atrakcje turystyczne Największy ptencjał turystyczny Gminy znajduje się w miejscwści Ossów, jak miejsca zwycięskiej bitwy z 1920 r. Bitwa plsk-blszewicka, która rzegrała się na przedmieściach Włmina, degrała znaczącą rlę w histrii Plski raz zstała uznana za 18. najważniejszą bitwą w dziejach świata. T dzięki zwycięstwu plskiej armii zstał pwstrzymany dalszy pchód Armii Czerwnej na Eurpę. Na terenie parku kulturweg w Osswie zlkalizwane są liczne miejsca pamięci bitwy pd Osswem, takie jak m.in. krzyż punktu pru, miejsce śmierci ks. Ignaceg Skrupki raz Centrum Infrmacji Turystyczn-Histrycznej, w którym mżna zapznać się z histrią Bitwy Warszawskiej. 3 Rysunek 8. Park Kulturwy w Osswie Źródł: www.ssw1920.pl, 08.07.2015 C rku, w płwie sierpnia, dbywają się urczyste bchdy rcznicy Cudu nad Wisłą. D Osswa przybywają rzesze turystów, patritów raz zwykłych ludzi, by wziąć udział w urczystściach upamiętniających wydarzenia 1920 r. W kaplicy dprawiana jest urczysta Msza Święta, na cmentarzu składane są wieńce. D tradycji bchdów przeszły także inscenizacje histryczne, które przyciągają craz większą publicznść (w 2013 r. kilkanaście tysięcy widzów). 3 www.ssw1920.pl, 08.07.2015 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 35

Rysunek 9. Reknstrukcja histryczna z kazji bchdów Cudu nad Wisłą Źródł: www.ssw1920.pl, 08.07.2015 Za kultywwanie pamięci tamtych bhaterskich wydarzeniach dpwiedzialna jest Samrządwa Instytucja Kultury Park Kulturwy Ossów Wrta Bitwy Warszawskiej 1920 rku pwłana w 2013 r. Celem strategicznym instytucji jest stwrzenie w 2020 r., czyli w setną rcznicę Bitwy Warszawskiej, spójnej ferty edukacyjnej, turystycznej i kulturalnej. Aby w pełni wykrzystać ptencjał teg miejsca planwana jest budwa muzeum upamiętniająceg Bitwę Warszawską 1920 rku. Misją Muzeum będzie chrna i udstępnianie dziedzictwa i histrii bju pd Osswem. Działalnść Muzeum będzie plegała na udstępnianiu ekspzycji stałych i czaswych dla zwiedzających, pzyskiwanie, pracwanie i knserwację muzealiów, rganizację wystaw, knferencji i pkazów, wydawanie publikacji. Rysunek 10. Muzeum Bitwy Warszawskiej - wizualizacja Źródł: www.ssw1920.pl, 08.07.2015 str. 36 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Na terenie Gminy Włmin funkcjnuje także muzeum pświęcne pamięci Zfii i Wacława Nałkwskich, zlkalizwane w rdzinnym dmu pisarki. Celem instytucji muzealnej jest upwszechnianie wiedzy patrnach raz chrna d zapmnienia ich spuścizny kulturwej. Muzeum jest isttnym elementem w budwaniu lkalnej świadmści mieszkańców. Rysunek 11. Muzeum im. Zfii i Wacława Nałkwskich w Włminie Źródł: Urząd Miejski w Włminie Na terenie Gminy Włmin zlkalizwanych jest wiele pjedynczych biektów architektnicznych, mających wyską wartść turystyczną. Są t głównie budynki pchdzące z XIX w. Tabela 26. Najważniejsze zabytki w Gminie Włmin L.p. Nazwa biektu architektniczneg 1. Spichlerz dwrski, ul. Klnia Gródek (k. 1690 r.), pzstałść p XVI-wiecznym gródku i XVII-wiecznym dwrze brnnym w Lipinach 2. Budynek klei warszawsk-petersburskiej, ul. Żelazna (1863 r.) 3. Dm pd Akacjami, ul. Wąska (1883 r.) 4. Dm Pgumirskich, ul. Niepdległści (1888 r.), bk zespół grdw-pałacwy Orln-Castel Antni (1987-1999) 5. Dm Pdhrskich, ul. Klnia Gródek (k. 1890 r.) 6. Dm Ciechmskich, ul. Klnia Gródek (k. 1895 r.) 7. Dm nad Łąkami (muzeum), ul. Nałkwskieg (1895 r.) 8. Dwór Krlkiewiczów w Nwej Wsi, ul. Łukasiewicza (k. 1900 r.) 9. Dm z głwami, ul. Katwicka (k. 1905 r.) 10. Kapliczka nermańska przy kściele Matki Bżej Częstchwskiej, ul. Kścielna (1905 r.) 11. Budynek przy ulicy Wileńskiej 32 (pierwtnie siedziba dyrekcji klei warszawsk-petersburskiej, ptem Szkła Pdstawwa nr 1), (1905 r.) 12. Kamienica z malwidłami, ul. Ogrdwa (k. 1908 r.) 13. Willa Danuta, ul. Piłsudskieg (1908 r.) Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 37

L.p. Nazwa biektu architektniczneg 14. Dawny ratusz miejski, ul. Leginów róg Sienkiewicza (k. 1910 r.) 15. Pałac Laurentium, al. Nagórna (1915 r., przebudwany 1992 r.) 16. Kściół Matki Bżej Częstchwskie, ul. Kścielna (fragmenty 1907-1914, 1930, p zniszczeniach wjennych przebudwany 1951-1972) 17. Odrestaurwany dwór Zsia (XVIII wiek) z kapliczką św. Rcha 18. Spichlerz dwrski (pczątek XIX wieku) Źródł: Dane Urzędu Gminy Włmin Baza gastrnmiczna i nclegwa Isttnym elementem decydującym atrakcyjnści turystycznej reginu jest dbrze funkcjnująca i rzbudwana baza nclegwa raz gastrnmiczna. Pniższa tabela wyszczególnia liczbę udzielnych nclegów, liczbę krzystających z nclegów raz liczbę miejsc nclegwych gółem. Tabela 27. Baza nclegwa w Gminie Włmin w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 Obiekty htelwe 0 0 1 1 1 Miejsca nclegwe 0 0 33 33 33 Krzystający z nclegów 0 0 830 255 244 Udzielne nclegi 0 0 1645 300 244 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS - Turystyka Mim, iż dane Główneg Urzędu Statystyczneg wskazują na lkalizację zaledwie jedneg biektu htelweg, na terenie Gminy Włmin funkcjnuje więcej miejsc udzielających nclegów. Na bszarze Gminy funkcjnuje szereg punktów i biektów gastrnmicznych. Są t głównie niewielkie restauracje, bary raz lkale typu fast fd. Należy zauważyć, że infrastruktura turystyczna jest niewystarczająca i nie spełnia czekiwań mieszkańców i przyjezdnych. Gminę Włmin charakteryzują dgdne warunki dla rzwju turystyki. Dzięki bliskiej lkalizacji d centrum stlicy, Gmina ma szansę stać się turystyczn-rekreacyjnym raz knferencyjnym zapleczem Warszawy. Aby w pełni wykrzystać ptencjał Gminy należy nie tylk rzbudwać fertę turystyczną, ale także wypracwać rzpznawalny w reginie prdukt turystyczny raz stwrzyć dpwiednią infrastrukturę dla przyjezdnych. str. 38 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

3.3. Opis infrastruktury technicznej Infrastruktura techniczna spełnia bardz isttne funkcje związane z rzwjem spłeczngspdarczym bszaru gminy. Dstępnść infrastruktury technicznej jest czynnikiem rzwju sadnictwa raz w znacznym stpniu wpływa na pzim życia mieszkańców wsi i miast. 3.3.1. Sieć drgwa Gmina Włmin psiada dgdne płączenia kmunikacyjne. Łączna długść gminnych dróg publicznych na terenie Gminy wynsi k. 253,38 km (stan na 2013 r.). Przez Gminę Włmin przebiegają trzy drgi wjewódzkie: drga wjewódzka nr 634 (Warszawa Zielnka Włmin Tłuszcz), łącząca miejscwści płżne wzdłuż linii klejwej Warszawa Tłuszcz z Warszawą, drga wjewódzka nr 635, łącząca Włmin z Radzyminem raz z drgą krajwą nr 8 (Warszawa Białystk) raz zachdnie rejny miasta, rzdzielne linia klejwą, drga wjewódzka nr 628 przebiegająca wzdłuż ul. Leginów w Włminie i łącząca drgę wjewódzką nr 634 ze stacją klejwą Włmin. 4 Znaczącą rlę w Gminie Włmin dgrywają także drgi pwiatwe. Wszystkie drgi tej kategrii przechdzące przez teren Gminy zstały wymienine w pniższej tabeli. Tabela 28. Drgi pwiatwe w Gminie Włmin Lp. Nr drgi Relacja drgi 1. 4361W ul. Sasina, ul. Przejazd, ul. Lipińska d skrzyż.z Armii Krajwej d DW Nr 634 2. 4358W ul. Fieldrfa - d DW Nr 634(ul. 1 Maja) - d ul. Przejazd (DP Nr 4361W) 3. 4357W 4. 4360W ul. Armii Krajwej -d rnda(ul Załuskieg, ul. Włmińska) - d DW Nr 635 (ul. Gedetów) ul. Piłsudskieg, ul. Radzymińska -d skrzyż. z ul. Armii Krajwej d DW Nr 635 (rnd w Czarnej) 5. 4359W ul. Wileńska ( d dr. Nr 634 - d rnda Jana Pawła II ) 6. 4367W Majdan -d rnda Majdan - Cięciwa-Zabraniec - d granicy z Gminą Pświętne. 7. 4311W Helenów - Rżyska - d DW Nr 635 d granicy z Gminą Radzymin. 8. 4312W Zagściniec - Helenów -d drgi 634 w Duczkach - d skrzyż z dr. pw. Nr 4311W 9. 4314W Turów - Ossów - Majdan - Mstówka -d DW Nr 634 - gr. Gminy Pświętne 10. 4337W Grabie Stare - d drgi Nr 634 - d granicy z Gminą Klembów 11. 4309W 12. 4316W ul. Chabrwa - Janków Nwy -d DW Nr 635 (Włmin-Radzymin) d granicy Gminy Radzymin. Aleja Niepdległści - Włmin - Lipiny Stare - Majdan -d DW Nr 634 - d rnda w Majdanie. Źródł: Załącznik nr 1 d Uchwały Nr XI-108/2011 Rady Pwiatu Włmińskieg z dnia 26 października 2011r. Pzstałe drgi publiczne są drgami gminnymi lkalnymi i djazdwymi. 4 Raprt z realizacji aktualizacji Prgramu chrny śrdwiska dla Gminy Włmin na lata 2011-2014 za 2011 i 2012 rk Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 39

Stan dróg gminnych mżna kreślić jak niezadwalający. Według danych Miejskieg Zakładu Dróg i Zieleni w Włminie w 2014 r. jedynie 35,97 % wszystkich dróg psiadał nawierzchnię twardą. Szczególnie zła sytuacja jest na bszarach wiejskich, gdzie udział dróg nawierzchni twardej w gólnej liczbie km dróg wynsił k. 20 %. Lata zaniedbań dprwadziły d teg, ze duży dsetek dróg wymaga przeprwadzenia gruntwnych remntów. Tabela 29. Długść gminnych dróg na terenie Gminy Włmin według rdzaju nawierzchni w 2014 rku [km] Rdzaj nawierzchni Ogółem Twarda Bitumiczna Betnwa Kstka Brukwcwa Gruntwa Wzmcnina żwirem, żużlem lub z gruntu rdzimeg bszary wiejskie 152,89 25,84 4,24 0,96-121,85 Miast Włmin 100,49 54,77-4,55 0,78 40,39 Gmina Włmin 253,38 80,61 4,24 5,51 0,78 162,24 Źródł: Miejski Zakład Dróg i Zieleni w Włminie W perspektywie kilku klejnych lat na terenie Gminy Włmin planwane są duże inwestycje infrastrukturalne, które w znacznym stpniu przyczynią się d pprawy płączeń drgwych Gminy. Obecnie trwają prace nad budwą trasy ekspreswej S8 przebiegającej przez bszar: Zielnki, Marek, Kbyłki, Włmina raz Radzymina. W ramach prac inwestr zaplanwał budwę węzła Włmin, który będzie umżliwiał bezpśredni wjazd na trasę ekspreswą. Aby w pełnym stpniu wykrzystać krzystne płżenie Gminy w pbliżu inwestycji, władze Gminy planują budwę drgi, która umżliwi mieszkańcm wjazd na drgę ekspreswą prwadzącą bezpśredni d Warszawy, c znacznie przyspieszy czas djazdu. Realizacja wyżej wymieninych inwestycji pzwli także na dciążenie innych dróg prwadzących d Warszawy, charakteryzujących się nadmiernym natężeniem ruchu drgweg. Prgnzwana jest także zmiana punktu ciężkści rzwju Gminy, pnieważ realizacja inwestycji drgwych umżliwi szybszy rzwój półncnej części Gminy. Inną ważną inwestycją drgwą, której realizacja dbędzie się w najbliższym czasie jest mdernizacja drgi wjewódzkiej nr 634 prwadzącej d Warszawy. Duże natężenie ruchu pjazdów, liczne skrzyżwania, brak utwardznych pbczy raz silnie wyeksplatwana nawierzchnia stanwią zagrżenie dla stanu bezpieczeństwa na drdze raz wpływają na niezadwalające warunki ruchu. Zgdnie z planami, zmdernizwana drga wjewódzka nr 634 zstanie drgą jednjezdniwą z lewskrętami, prawskrętami, ze ścieżkami rwerwymi raz ciągami piesz-rwerwymi. W ramach pprawy kmunikacji w Gminie Włmin planwana jest także rzbudwa sieci ścieżek rwerwych charakterze kmunikacyjnym. Dcelw sieć ścieżek rwerwych pwinna łączyć kmunikacyjnie wszystkie bszary Gminy. str. 40 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

3.3.2. Infrastruktura klejwa W Gminie Włmin sieć drgwa uzupełniana jest przez infrastrukturę klejwą. Linia E 75 Rail Baltica przecina teren Gminy i biegnie w kierunku półncneg wschdu. Jest t linia prirytetwym znaczeniu, pnieważ stanwi część krytarza transprtweg d Plski d Finlandii. Na terenie Gminy Włmin znajdują się 3 stacje klejwe: Włmin, Włmin Słneczna i Zagściniec. Duża częsttliwść kurswania klei raz szybki czas djazdu d Miasta Stłeczneg Warszawa, sprawiły, że kmunikacja klejwa ma największe znaczenie dla bsługi kmunikacji zbirwej miasta i gminy. Obecnie rzpczęt prace nad mdernizacją linii klejwej E 75, której głównym celem jest dstswanie linii klejwej d prędkści 160 km/h dla pciągów pasażerskich raz 120 km/h w ruchu klejwym. Prace mdernizacyjne prwadzne na terenie Gminy Włmin będą bejmwały m.in.: wymianę sieci trakcyjnej raz urządzeń sterwania ruchem, ustawienie ekranów akustycznych, budwę dwóch tuneli klejwych wraz z djściem d pernów, budwę przejścia pdziemneg dla pieszych i rwerzystów na wyskści ul. Sikrskieg, budwę drugiej pary trów, ddzielającej ruch pciągów sbwych d twarwych, budwę nwych, estetycznych pernów, dstswanych d ptrzeb sób niepełnsprawnych, instalację nwych megafnów, elektrnicznych wyświetlaczy i zegarów. Rezultatem prwadznych działań mdernizacyjnych będzie szybszy djazd mieszkańców Włmina d Warszawy raz pprawa kmfrtu pdróżwania. 3.3.3. Ciepłwnictw Na terenie Gminy Włmin zapatrzenie mieszkań w ciepł dbywa się głównie pprzez miejską sieć ciepłwniczą zasilaną z Ciepłwni Zakładu Energetyki Cieplnej w Włminie Sp. z.. zlkalizwaneg przy ulicy Szsa Jadwska 49. Zakład Energetyki Cieplnej w Włminie Sp. z.. jak główny prducent raz dystrybutr energii cieplnej dla Gminy Włmin dstarcza energię cieplną na ptrzeby centralneg grzewania i przygtwania ciepłej wdy użytkwej, przy jednczesnym zapewnieniu bwiązujących wymgów chrny śrdwiska raz zapewnieniu bezpieczeństwa energetyczneg. Przedmitem działania spółki jest działalnść prdukcyjna i usługwa, a w szczególnści: prdukcja, przesyłanie i dystrybucja ciepła w pstaci grącej wdy za pśrednictwem płącznej sieci ciepłwniczej d dbirców, eksplatacja, knserwacja, remnty urządzeń ciepłwniczych i realizacja nwych inwestycji, wydawanie pinii technicznych warunków przyłączenia nwych biektów d istniejących urządzeń ciepłwniczych będących w eksplatacji Spółki, Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 41

pracwywanie kncepcji załżeń techniczn-eknmicznych kierunków rzwju infrastruktury ciepłwniczej na terenie działania Spółki. 5 Według danych ZEC łączna długść sieci ciepłwniczej na terenie Gminy Włmin pd kniec 2014 r. wynsiła 41 806 m i z rku na rk systematycznie wzrastała. Rzbudwę sieci ciepłwniczej na terenie Gminy w latach 2008-2014 przedstawia pniższa tabela raz wykres. Tabela 30. Długść sieci ciepłwniczej na terenie Gminy Włmin w latach 2008-2014 [m] 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 sieć kanałwa 6 759 6 759 6 759 6 759 6 759 6 759 6 759 sieć preizlwana 27 393 28 564 30 123 31 870 32 300 33 349 35 047 razem 34 152 35 323 36 882 38 629 39 059 40 108 41 806 Źródł: Zakład Energetyki Cieplnej w Włminie Sp. z.. Wykres 15. Długść sieci ciepłwniczej na terenie Gminy Włmin w latach 2008-2014 [m] 45 000 40 000 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 sieć kanałwa sieć preizlwana razem Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych Zakładu Energetyki Cieplnej w Włminie Sp. z.. Innym wskaźnikiem pisującym infrastrukturę dtyczącą zapatrzenia w ciepł na terenie Gminy Włmin jest ilść węzłów ciepłwniczych pdłącznych d miejskiej sieci ciepłwniczej. Wartści teg wskaźnika dla Gminy Włmin w latach 2008-2014 (stan na kniec rku kalendarzweg) zstały przedstawine w pniższej tabeli raz na wykresie nr 16. Tabela 31. Łączna ilść węzłów ciepłwniczych w Gminie Włmin w latach 2008-2014 [szt.] 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ilść węzłów ciepłwniczych 406 431 461 488 517 547 598 Źródł: Zakład Energetyki Cieplnej w Włminie Sp. z.. 5 Zakład Energetyki Cieplnej w Włminie Sp. z.. str. 42 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

406 431 461 488 517 547 598 Wykres 16. Łączna ilść węzłów ciepłwniczych w Gminie Włmin w latach 2008-2014 [szt.] 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych Zakładu Energetyki Cieplnej w Włminie Sp. z.. Głównymi dbircami ciepła z sieci miejskiej są budynki wielrdzinne na siedlach Niepdległści, Nafta, Kbyłkwska, Plna, Lipińska i Słneczna raz biekty użytecznści publicznej (szkły, szpital, Urząd Miejski, sąd i inne). Budwnictw jednrdzinne natmiast psiada grzewanie piecwe lub własne wbudwane ktłwnie na gaz lub paliwa stałe z instalacją centralneg grzewania. Na bszarze Gminy Włmin według danych GUS z 2013 r. (brak danych za 2014 r.) liczba mieszkań wypsażnych w instalacje centralneg grzewania wynsiła gółem: 15 242. Pzstała część mieszkań grzewana była pprzez zastswanie indywidualnych źródeł wytwarzania ciepła: ktłwnie gazwe i węglwe. Tabela 32. Mieszkania wypsażne w instalacje centralneg grzewania w Gminie Włmin w latach 2007-2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba mieszkań wypsażnych w c.. 14 208 14 427 14 743 14 744 14 997 15 096 15 242 Źródł: Bank danych lkalnych GUS-Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 43

508 194 525 105 541 952 557 500 576 027 576 027 583 014 14 208 14 427 14 743 14 744 14 997 15 096 15 242 Wykres 17. Mieszkania wypsażne w instalacje centralneg grzewania w Gminie Włmin w latach 2007-2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródł: pracwanie własne na pdstawie Banku Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna. Jeżeli chdzi natmiast pwierzchnię biektów grzewanych energią z miejskiej sieci ciepłwniczej t w Gminie Włmin z rku na rk dntwywany jest systematyczny wzrst teg wskaźnika, c zstał zaprezentwane w pniższej tabeli raz na wykresie nr 18. Tabela 33. Pwierzchnia biektów grzewanych energią z miejskiej sieci ciepłwniczej w latach 2008-2014 [m 2 ] 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 łączna pwierzchnia 508 194 525 105 541 952 557 500 576 027 576 027 583 014 Źródł: Zakład Energetyki Cieplnej w Włminie Sp. z.. Wykres 18. Pwierzchnia biektów grzewanych energią z miejskiej sieci ciepłwniczej w latach 2008-2014 [m 2 ] 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych Zakładu Energetyki Cieplnej w Włminie Sp. z.. Isttnym wskaźnikiem, pisującym sieć ciepłwniczą, jest także zaptrzebwanie na mc zamówiną str. 44 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

59,96 59,53 61,82 61,84 61,42 61,61 63,69 przez mieszkańców Gminy Włmin. Zamówina mc cieplna t ustalna przez dbircę największa mc cieplna, jaka w ciągu rku występuje w danym biekcie. Wielkść mcy zamówinej daneg biektu zależy d wielu elementów takich jak: zastswana technlgia budwy, wykrzystanych d budwy materiałów, wielkści budynków raz czekiwanej temperatury w budynku. Zaptrzebwanie na mc zamówiną przez dbirców w latach 2008-2014 (stan na kniec rku kalendarzweg) przedstawia tabela nr 34 raz wykres nr 19. Tabela 34. Zaptrzebwanie na mc zamówiną przez mieszkańców Gminy Włmin w latach 2008-2014 [MW] 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 mc zamówina 59,96 61,82 63,69 61,84 61,42 61,61 59,53 Źródł: Zakład Energetyki Cieplnej w Włminie Sp. z.. Wykres 19. Zaptrzebwanie na mc zamówiną przez mieszkańców Gminy Włmin w latach 2008-2014 [MW] 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych Zakładu Energetyki Cieplnej w Włminie Sp. z.. Wart zauważyć, iż ciepł sieciwe jak nśnik energii cieplnej stanwi becnie jeden z bardziej eklgicznych systemów grzewczych, jeg przesył i dystrybucja dbywa się pprzez tzw. sieci preizlwane i w pełni zautmatyzwane węzły grzewcze. Zastswane technlgie pwdują uzyskanie niskieg wskaźnika strat energii na przesyle i redukcję emisji d atmsfery tlenków SO2, NO2 i pyłu. Knieczne są zatem wszelkie działania zmierzające d rzbudwy sieci ciepłwniczej na terenie Gminy i bjęcie systemem zbirczeg grzewania znacznie większej liczby gspdarstw dmwych. Aby zapewnić efektywne zapatrzenie mieszkańców Gminy w energię cieplną planwany jest rzwój Zakładu Energetyki Cieplnej w Włminie. Przewidziane inwestycje będą miały na celu graniczenie emisji dwutlenku węgla raz zapewnienie racjnalnych pzimów cen energii. 3.3.4. Sieć wdciągwa Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 45

Sieć wdciągwa na terenie Gminy Włmin w znacznym stpniu zaspkaja ptrzeby mieszkańców. Dbra sytuacja Gminy jest wynikiem wielu infrastrukturalnych przedsięwzięć prwadznych na jej terenie, które wpływają na dbrze rzwiniętą sieć wdciągwą na terenie Gminy. System zapatrzenia w wdę party jest becnie na trzech ujęciach wód, eksplatwanych przez Przedsiębirstw Wdciągów i Kanalizacji Sp. z.. w Włminie. Są t: SUW Stare Grabie, SUW Lipińska, SUW Graniczna. 6 Gminna sieć wdciągwa pwinna być rzpatrywana w pdziale na miast Włmin raz bszary wiejskie. Długść sieci wdciągwej w Gminie Włmin według danych Główneg Urzędu Statystyczneg z rku na rk wzrasta i w 2014 r. wynsiła gółem 182,5 km, z czeg 78 km znajdwał się na bszarach wiejskich. Rzwój czynnej sieci rzdzielczej wdciągwej w Gminie na przestrzeni lat przedstawiają pniższa tabela raz wykres. Tabela 35. Długść czynnej rzdzielczej sieci wdciągwej w Gminie Włmin w latach 2007-2014 [km] 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Gmina Włmin 158,6 160,8 163,9 167,9 169,5 173,0 175,4 182,5 Miast Włmin 91,2 92,9 95 98,1 98,7 99,5 100,3 104,5 bszary wiejskie 67,4 67,9 68,9 69,8 70,8 73,5 75,1 78,0 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Wykres 20. Długść czynnej rzdzielczej sieci wdciągwej w Gminie Włmin w latach 2007-2014 [km] Gmina Włmin Miast Włmin bszary wiejskie 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 182,5 158,6 160,8 163,9 167,9 169,5 173 175,4 91,2 92,9 95 98,1 98,7 99,5 100,3 104,5 67,4 67,9 68,9 69,8 70,8 73,5 75,1 78 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Prcentwy wskaźnik ludnści krzystającej z sieci wdciągwej na terenie Gminy Włmin wynsił w 2013 r.: 84,9%, a w liczbach bezwzględnych kształtwał się na pzimie: 43 851 sób. Wart zauważyć fakt, że prcentwy wskaźnik ludzi krzystających z sieci kanalizacyjnej jest wyższy dla bszarów wiejskich niż dla miasta. Taka sytuacja spwdwana jest wyską liczbą przyłączeń d 6 Dane Przedsiębirstwa Wdciągów i Kanalizacji w Włminie str. 46 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

sieci na bszarach wiejskich. Na przestrzeni lat 2007-2013 dsetek ludnści krzystającej z sieci wdciągwej wzrósł w niewielkim stpniu z 83% w 2007 r. d 84,9% w 2013 r. Tabela 36. Prcentwy wskaźnik ludnści krzystającej z sieci wdciągwej w Gminie Włmin w latach 2007-2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Gmina Włmin 83,0 83,4 83,8 84,1 84,3 84,6 84,9 Miast Włmin 82,1 82,5 83,0 83,2 83,3 83,7 83,9 bszary wiejskie 85,4 85,8 86,2 86,5 86,8 87,1 87,4 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Wykres 21. Prcentwy wskaźnik ludnści krzystającej z sieci wdciągwej w Gminie Włmin w latach 2007-2013 Gmina Włmin Miast Włmin bszary wiejskie 88 87 86 85 84 83 82 81 85,4 83 82,1 85,8 83,4 82,5 86,2 83,8 83 86,5 86,8 84,1 84,3 83,2 83,3 87,1 84,6 83,7 87,4 84,9 83,9 80 79 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Tabela 37. Liczba sób krzystających z sieci wdciągwej w Gminie Włmin w latach 2007-2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Gmina Włmin 41 485 41 924 42 372 42 949 43 295 43 558 43 851 Miast Włmin 30 231 30 436 30 694 31 091 31 271 31 336 31 469 bszary wiejskie 11 254 11 488 11 678 11 858 12 024 12 222 12 382 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 47

Wykres 22. Liczba sób krzystających z sieci wdciągwej w Gminie Włmin w latach 2007-2013 Gmina Włmin Miast Włmin bszary wiejskie 50 000 45 000 41 485 41 924 42 372 42 949 43 295 43 558 43 851 40 000 35 000 30 000 30 231 30 436 30 694 31 091 31 271 31 336 31 469 25 000 20 000 15 000 11 254 11 488 11 678 11 858 12 024 12 222 12 382 10 000 5 000 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych pchdzących z Banku Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Analiza dtycząca infrastruktury wdciągwej w Gminie Włmin na przestrzeni lat 2007-2013 wskazuje na zadwalającą sytuację w Gminie. W dniesieniu d innych gmin pwiatu włmińskieg prcentwy dsetek ludnści krzystającej z sieci wdciągwej jest najwyższy spśród wymieninej grupy jednstek terytrialnych. Mim becnej dbrej sytuacji dalszy rzwój Gminy będzie wymuszał klejne nakłady inwestycyjne na infrastrukturę wdciągwą. 3.3.5. Sieć kanalizacyjna Długść czynnej sieci kanalizacyjnej według danych GUS dtyczących 2013 r. (brak danych za 2014 r.) wynsiła gółem: 124,3 km. Gmina mając na względzie wagę i skalę kniecznych działań w tym zakresie uznaje rzwój infrastruktury kanalizacyjnej, jak jeden z najważniejszych prirytetów działania, dlateg w latach 2007-2013 bserwwany jest sukcesywny przyrst wskaźnika czynnej sieci kanalizacyjnej zarówn na bszarach miejskich jak i wiejskich Gminy. Obecnie funkcjnująca sieć kanalizacji sanitarnej w Gminie Włmin zlkalizwana jest zasadnicz w centrum miasta raz p bu strnach linii PKP. Odprwadzenie ścieków dbywa się na terenie czyszczalni ścieków Krym (we wsi Leśniakwizna). Główne elementy istniejąceg systemu kanalizacji twrzą: klektr A w ul. Leginów, klektr B w ul. Gryczanej dprwadzający ścieki d głównej pmpwni PS-1 przy ul. Gryczanej z przewdem tłcznym d czyszczalni, klektr K w Szsie Jadwskiej, bsługujący siedle Niepdległści, pmpwnia ścieków na siedlu Niepdległści PS-2, kanał K w ul. Mniuszki- przejmujący ścieki z pmpwni PS-2, pdłączny d klektra A, pmpwnia PS-3 przy ul. Kbyłkwskiej, przejmująca ścieki z zabudwy płn. cz. miasta z str. 48 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

rurciągiem tłcznym, przechdzącym pd trami PKP, kanał K w ul. Przejazd, dprwadzający ścieki z pmpwni PS-3 d klektra A 7. Tabela 38. Długść czynnej sieci kanalizacyjnej w Gminie Włmin w latach 2007-2013 [km] 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Gmina Włmin 75,5 84,4 87,6 121,9 122,5 123,4 124,3 Miast Włmin 69,3 78,2 79,2 87,6 88,1 88,8 89,2 bszary wiejskie 6,2 6,2 8,4 34,3 34,4 34,6 35,1 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Wykres 23. Długść czynnej sieci kanalizacyjnej w Gminie Włmin w latach 2007-2013 [km] Gmina Włmin Miast Włmin bszary wiejskie 140 121,9 122,5 123,4 124,3 120 100 80 60 40 75,5 69,3 84,4 87,6 78,2 79,2 87,6 88,1 88,8 89,2 34,3 34,4 34,6 35,1 20 0 6,2 6,2 8,4 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Prcentwy wskaźnik ludnści krzystającej z sieci kanalizacyjnej wynsił w 2013 r.: 65,3% i wzrósł z pzimu 58,4% z 2007 r. W liczbach bezwzględnych wyskść wskaźnika kształtwała się na pzimie: 33.727 sób. Tabela 39. Prcentwy wskaźnik ludnści krzystającej z sieci kanalizacyjnej w latach 2007-2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Gmina Włmin 58,4 59,0 59,5 60,5 63,0 64,4 65,3 Miast Włmin 76,4 77,5 78,1 78,1 78,4 79,0 79,4 bszary wiejskie 8,0 8,2 8,8 12,6 21,3 25,5 27,9 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Wykres 24. Prcentwy wskaźnik ludnści krzystającej z sieci kanalizacyjnej w latach 2007-2013 7 Zgdnie ze Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg Gminy Włmin Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 49

Gmina Włmin Miast Włmin bszary wiejskie 90 80 76,4 77,5 78,1 78,1 78,4 79 79,4 70 60 50 58,4 59 59,5 60,5 63 64,4 65,3 40 30 21,3 25,5 27,9 20 10 8 8,2 8,8 12,6 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Tabela 40. Liczba sób krzystających z sieci kanalizacyjnej w Gminie Włmin w latach 2007-2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Gmina Włmin 29 208 29 670 30 098 30 928 32 377 33 159 33 727 Miast Włmin 28 147 28 576 28 900 29 196 29 433 29 584 29 775 bszary wiejskie 1 061 1 094 1 198 1 732 2 944 3 575 3 952 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Wykres 25. Liczba sób krzystających z sieci kanalizacyjnej w Gminie Włmin w latach 2007-2013 40 000 Gmina Włmin Miast Włmin bszary wiejskie 35 000 30 000 25 000 32 377 33 159 33 727 29 208 29 670 30 098 30 928 28 147 28 576 28 900 29 196 29 433 29 584 29 775 20 000 15 000 10 000 5 000 1 061 1 094 1 198 1 732 2 944 3 575 3 952 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna str. 50 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

28,6 23,8 32,1 30,3 25 35,3 32 27,3 43,4 34,4 29,5 48,4 37,7 31,8 52,3 40,2 34,1 42,5 36,8 65,5 69 122,4 136,9 142,1 197,7 198,7 200,1 201,6 Tabela 41. Sieć rzdzielcza kanalizacyjna na 100 km w Gminie Włmin w latach 2007-2013 w dniesieniu d danych krajwych, wjewódzkich raz pwiatu włmińskieg 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Plska 28,6 30,3 32,0 34,4 37,7 40,2 42,5 Wjewództw mazwieckie 23,8 25,0 27,3 29,5 31,8 34,1 36,8 Pwiat włmiński 32,1 35,3 43,4 48,4 52,3 65,5 69,0 Gmina Włmin 122,4 136,9 142,1 197,7 198,7 200,1 201,6 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Wykres 26. Sieć rzdzielcza kanalizacyjna na 100 km w Gminie Włmin w latach 2007-2013 w dniesieniu d danych krajwych, wjewódzkich raz pwiatu włmińskieg Plska Wjewództw mazwieckie Pwiat włmiński Gmina Włmin 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Tabela 42. Liczba sób krzystających z instalacji sieci kanalizacyjnej w Gminie Włmin na tle wskaźników krajwych, wjewódzkich i pwiatwych w latach 2007-2013 [%] 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Plska 60,3 61,0 61,5 62,0 63,5 64,3 65,1 Wjewództw mazwieckie 59,4 60,1 60,9 61,5 63,1 63,7 64,7 Pwiat włmiński 37,8 39,5 41,1 45,4 50,2 52,1 55,8 Gmina Włmin 58,4 59,0 59,5 60,5 63,0 64,4 65,3 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 51

37,8 39,5 41,1 45,4 50,2 52,1 60,3 59,4 58,4 59 55,8 61 60,1 61,5 60,9 59,5 62 61,5 60,5 63,5 63,1 63 64,3 63,7 64,4 65,1 64,7 65,3 Wykres 27. Liczba sób krzystających z instalacji sieci kanalizacyjnej w Gminie Włmin na tle wskaźników krajwych, wjewódzkich i pwiatwych w latach 2007-2013 [%] Plska Wjewództw mazwieckie Pwiat włmiński Gmina Włmin 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Z przytcznych pwyżej danych jednznacznie wynika, iż nasycenie infrastrukturą kanalizacyjną w Gminie Włmin kształtuje się na wyskim pzime (wyższe wskaźniki niż uzyskane dla danych pwiatwych, wjewódzkich i krajwych). Prblemem jest natmiast stsunkw niski dsetek ludnści krzystającej z infrastruktury kanalizacyjnej (nie dbiegający zasadnicz d średnich wskaźników uzyskanych w kraju i w wjewództwie mazwieckim). Ta sytuacja niewątpliwie wpływa na pzim zanieczyszczenia śrdwiska i niewystarczającą dbałść jeg zasby, c stanwić mże w najbliższej przyszłści isttny prblem także w kntekście prmcji Gminy, jak dgdneg miejsca d rzwju turystyki, wypczynku i zamieszkania na bszarze wjewództwa. Brak wystarczającej sieci kanalizacyjnej mże być również barierą w rzwju terenów inwestycyjnych w Gminie, dlateg też tak isttne staje się zabezpieczenie w najbliższych latach dpwiedniej ilści śrdków na teg typu inwestycje, pnieważ budwa sieci sanitarnej ptrzebna jest we wszystkich miejscwściach Gminy Włmin. 3.3.6. Sieć gazwa Długść czynnej sieci gazwej gółem na terenie Gminy Włmin według danych GUS wynsiła 195 620 m (dane z 2013 r.- brak aktualnych danych za 2014 r.). Liczba ludnści krzystającej z sieci w analizwanym kresie wynsiła 36 882 sby i na przestrzeni lat 2007-2013 dntwan systematyczny wzrst wskaźnika. Nasycenie infrastruktury gazwej Gminy Włmin w dniesieniu d prcentwej liczby ludnści krzystającej z sieci, na tle danych pwiatwych, wjewódzkich i krajwych, krzystnie prezentuje się na tle dntwanych średnich wartści, dla wskazanych wyżej bszarów terytrialnych. Prcentwy wskaźnik krzystających z sieci gazwej w gminie wynsił w 2013 r. gółem 71,4% i był wyższy niż wskaźnik dntwany dla Plski (52,4%), wjewództwa mazwieckieg (53,7%) raz pwiatu włmińskieg (67,9%). Pniższe tabele i wykresy ilustrują isttę zjawiska. str. 52 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Tabela 43. Długść czynnej sieci gazwej w Gminie Włmin [m] 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Gmina Włmin 177 573 180 636 183 554 185 398 188 458 191 341 195 620 Miast Włmin 99 004 100 765 108 277 108 554 110 489 111 423 112 798 bszary wiejskie 78 569 79 871 75 277 76 844 77 969 79 918 82 822 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Wykres 28. Długść czynnej sieci gazwej w Gminie Włmin [m] 250 000 Gmina Włmin Miast Włmin bszary wiejskie 200 000 177 573 180 636 183 554 185 398 188 458 191 341 195 620 150 000 100 000 99 004 100 765 108 277 108 554 110 489 111 423 112 798 50 000 78 569 79 871 75 277 76 844 77 969 79 918 82 822 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Tabela 44. Wskaźniki dla infrastruktury gazwej w Gminie Włmin w latach 2007-2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Długść czynnej sieci gółem (w m) 177 573 180 636 183 554 185 398 188 458 191 341 195 620 Długść czynnej sieci przesyłwej (w m) 5 850 5 850 5 850 5 850 5 850 5 850 5 850 Długść czynnej sieci rzdzielczej (w m) 171 723 174 786 177 704 179 548 182 608 185 491 189 770 Ludnść krzystająca 36 141 31 966 34 782 35 243 35 313 36 655 36 882 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 53

51,7 53,5 51,7 54,2 56 52,6 54,9 52,5 54,6 52,5 54,5 52,4 53,5 52,4 53,7 58,8 59,3 60,2 60,6 63,6 67 68,8 69 68,7 72,3 71,2 67,9 71,4 z sieci gazwej Prcentwy wskaźnik ludnści krzystającej z sieci gazwej 72,3 63,6 68,8 69,0 68,7 71,2 71,4 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Tabela 45. Prcentwy wskaźnik sób krzystających z sieci gazwej w Gminie Włmin na tle wskaźników pwiatwych, wjewódzkich i krajwych w latach 2007-2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Plska 51,7 51,7 52,6 52,5 52,5 52,4 52,4 Wjewództw mazwieckie 53,5 54,2 54,9 54,6 54,5 53,5 53,7 Pwiat włmiński 58,8 56,0 59,3 60,2 60,6 67,0 67,9 Gmina Włmin 72,3 63,6 68,8 69 68,7 71,2 71,4 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Wykres 29. Prcentwy wskaźnik sób krzystających z sieci gazwej w Gminie Włmin na tle wskaźników pwiatwych, wjewódzkich i krajwych w latach 2007-2013 Plska Wjewództw mazwieckie Pwiat włmiński Gmina Włmin 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródł: Bank Danych Lkalnych GUS Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Gmina Włmin zasilana jest gazciągiem wyskieg ciśnienia f700 relacji Rembelszczyzna granica państwa, przebiegającym w półncnej części Gminy, przez Operatra Gazciągów Przesyłwych Gaz- System. Gmina zapatrywana jest w gaz przez Mazwiecką Spółkę Gazwnictwa sp. z.. Oddział Zakład Gazwniczy Warszawa ze stacji redukcyjn - pmiarwych I znajdujących się w: miejscwści Stare Grabie, miejscwści Ząbki (pza terenem gminy), miejscwści Marki (pza terenem gminy), miejscwści Wólka Radzymińska (pza terenem gminy), str. 54 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

raz ze stacji redukcyjn - pmiarwych II znajdujących się w Włminie na siedlu Niepdległści i na terenie huty (stacja Reja). 8 Krzystna sytuacja w dniesieniu d infrastruktury gazwej w Gminie Włmin pzytywnie rzutuje na pstrzeganie Gminy przez becnych i przyszłych inwestrów, a także wpływa na wskaźniki dtyczące pzimu zanieczyszczenia pwietrza atmsferyczneg i gólny stan śrdwiska naturalneg. Systematyczne pdnszenie pzimu nasycenia infrastrukturą gazwą umżliwi rzwój Gminy na wielu płaszczyznach: gspdarczej, spłecznej i śrdwiskwej. 3.3.7. Usługi czyszczania Gminy Zgdnie z przyjętą z dniem 01.07.2013 r. Ustawą utrzymaniu czystści i prządku w gminach, bwiązek dbiru dpadów kmunalnych spczywa na gminie jak jednstce, która zabezpiecza i rganizuje funkcjnwanie systemu dpadów wytwarzanych przez mieszkańców. Z wprwadzneg Zrganizwaneg Systemu Odbiru Odpadów wyłączeni są przedsiębircy prwadzący działalnść gspdarczą na terenie Gminy, którzy zbwiązani są d indywidualneg zawarcia umwy na dbiór dpadów z jednstkami wpisanymi d rejestru działalnści regulwanej w zakresie dbiru dpadów kmunalnych. Usługi w zakresie czyszczania na terenie Gminy Włmin realizuje Miejski Zakład Oczyszczania w Włminie, który świadczy usługi w zakresie wywzu nieczystści stałych i płynnych raz dbiru surwców wtórnych. W ramach struktur MZO w Włminie Spółka z.. działa składwisk dpadów w Lipinach Starych, srtwnia raz kmpstwnia. Zakład planuje budwę nweg, nwczesneg biektu gspdarki dpadami wypsażneg w nwczesny system przekształcania dpadów z uwzględnieniem wszelkich nrm i rzprządzeń w tym zakresie. 3.3.8. Mieszkalnictw Na przestrzeni statnich lat na bszarze Gminy Włmin dynamicznie rzwija się budwnictw mieszkaniwe. Stały, sukcesywny wzrst ludnści determinuje prcesy urbanizacyjne, knsekwencją których jest pwstawanie nwych siedli, budynków i mieszkań. Zgdnie z danymi GUS w 2013 r. liczba budynków mieszkalnych w Gminie wynsiła gółem: 9 327 budynków, natmiast liczba mieszkań kształtwała się na pzimie: 17 901 mieszkań. Pniższa tabela brazuje przyrst analizwanych wskaźników na przestrzeni lat 2007-2013. Tabela 46. Wskaźnik ilści budynków i mieszkań w Gminie Włmin w latach 2007-2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Budynki - 8 491 8 629 8 710 9 162 9 240 9 327 8 Zgdnie ze Studium uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg Gminy Włmin Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 55

Mieszkania 17 108 17 327 17 636 17 403 17 656 17 755 17 901 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS- Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna W dniesieniu d innych gmin pwiatu włmińskieg wskaźnik liczby mieszkań na 1000 mieszkańców dla Gminy Włmin uplaswał się na wyskim 4 miejscu, zaraz p Ząbkach, Strachówce i Markach. Jednakże pzim pdaneg wskaźnika, który według danych GUS w 2013 r. wynsił 346,4 mieszkań, był znacząc niższy d analgicznych wartści dla całeg kraju i wjewództwa mazwieckieg. Pniższa tabela przestawia wszystkie wartści. Tabela 47. Liczba mieszkań na 1000 mieszkańców w dniesieniu gminach pwiatu włmińskieg, w pwiecie włmińskim, wjewództwie mazwieckim raz w całym kraju 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Plska 340,9 344,8 348,5 349,6 352,6 356,1 359,9 Wjewództw Mazwieckie 371,4 377,3 383,1 391,7 394,6 398,5 402,3 Pwiat Włmiński 336,8 340,3 348,0 328,4 333,6 335,9 338,3 Pświętne 250,3 251,3 252,1 252,0 253,9 253,8 255,6 Radzymin 326,4 329,7 351,7 258,0 267,5 271,2 271,2 Tłuszcz 279,2 279,4 280,9 270,5 270,5 271,4 273,2 Klembów 290,8 293,9 294,6 278,1 277,8 280,3 281,7 Dąbrówka 249,0 251,0 248,9 279,5 279,5 280,0 282,3 Kbyłka 318,9 322,0 334,6 325,3 329,8 332,3 334,6 Zielnka 361,9 368,8 369,5 330,2 333,5 336,8 339,5 Jadów 348,6 351,2 355,3 340,3 343,2 343,3 346,3 Włmin 342,2 344,7 348,9 340,6 343,6 344,9 346,4 Marki 371,9 377,4 384,5 361,8 365,4 368,3 372,5 Strachówka 334,7 339,9 343,6 358,3 363,7 370,7 374,7 Ząbki 395,8 399,0 413,3 409,4 424,5 425,9 428,3 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS- Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna Warunki mieszkaniwe w znacznej mierze są determinwane przez wypsażenie mieszkań w urządzenia techniczn-sanitarne. Według danych GUS w Gminie Włmin przeważająca ilść mieszkań ma dstęp d pdstawwych urządzeń techniczn-sanitarnych. lat pnadt, na przestrzeni lat 2007-2013 widczny jest systematyczny wzrst większści wskaźników, c wskazuje na pprawę sytuacji mieszkańców Gminy. Tabela 48. Udział mieszkań wypsażnych w pszczególne urządzenia techniczn-sanitarne w liczbie mieszkań gółem w Gminie Włmin w latach 2007-2013 [%] 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Wdciąg 92,61 92,71 92,83 94,98 95,06 95,08 95,12 Ustęp spłukiwany 89,40 89,54 89,82 93,77 93,85 93,89 93,94 Łazienka 87,68 87,84 88,08 91,31 91,43 91,48 91,55 Centralne grzewanie 83,05 83,26 83,60 84,72 84,94 85,02 85,15 Gaz sieciwy 64,68 64,48 69,62 72,33 71,79 71,78 71,59 str. 56 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS- Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna W latach 2007-2013 zabserwwan wzrst wielkści przeciętnej pwierzchni użytkwej mieszkań. Wartść teg wskaźnika w 2013 r. wynsiła: 74,5 m 2. Przeciętna pwierzchnia użytkwa mieszkania na 1 sbę w analizwanym kresie wykazywała tendencję rsnącą. Tabela 49. Wskaźnik przeciętnej pwierzchni użytkwej mieszkań w Gminie Włmin w latach 2007-2013 [m 2 ] Wskaźnik 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Przeciętna pwierzchnia użytkwa 1 mieszkania Przeciętna pwierzchnia użytkwa mieszkania na 1 sbę 70,8 71,3 71,9 73,5 73,8 74,1 74,5 24,2 24,6 25,1 25,0 25,4 25,6 25,8 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS- Gspdarka mieszkaniwa i kmunalna 3.4. Opis infrastruktury i sfery spłecznej 3.4.1. Edukacja Rzbudwana baza edukacyjna na terenie Gminy Włmin, spełnia ptrzeby mieszkańców w tym zakresie, umżliwiając rzwój dzieci i młdzieży w funkcjnujących na jej terenie placówkach szkół pdstawwych, gimnazjalnych, liceach gólnkształcących. W Gminie zajęcia na pzimie szkły wyższej feruje Wyższa Szkła Współpracy Międzynardwej i Reginalnej im. Z. Glgera w Włminie. Tak zróżnicwana ferta edukacyjna stwarza mżliwści kształcenia dla przyszłych pkleń mieszkańców reginu, ale także wymaga rezerwacji śrdków finanswych w crcznym budżecie Gminy. Wśród placówek wychwania przedszklneg na terenie Gminy Włmin, będących samrządwymi jednstkami rganizacyjnymi Gminy są: 1. Przedszkle nr 2 im. "Pyzy Wędrwniczki" w Włminie 2. Przedszkle nr 5 im. Kta w butach w Włminie 3. Przedszkle nr 6 im. Bajka w Włminie 4. Przedszkle nr 8 im. Czerwneg Kapturka w Włminie 5. Przedszkle nr 9 im. Jasia i Małgsi w Włminie 6. Przedszkle nr 10 im. Misia Uszatka w Włminie 7. Przedszkle im. "Pszczółki Mai" w Duczkach 8. Przedszkle w Leśniakwiźnie 9 Pza wyżej wymieninymi placówkami, w Gminie działa szereg niepublicznych przedszkli, żłbków i klubów dziecięcych świadczących piekę dla dzieci d lat trzech, które uzupełniają bgatą fertę wychwawcz-edukacyjną na tym pzimie kształcenia i pieki. 9 Wykaz jednstek rganizacyjnych Gminy Włmin - załącznik nr 3 d statutu Gminy Włmin, Uchwała Rady Miasta nr V-21/2015 w sprawie uchwalenia Statutu Gminy Włmin z dnia 26 luteg 2015 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 57

W ramach samrządwych jednstek rganizacyjnych Gminy Włmin funkcjnują także pniższe placówki: 1. Zespół Szkół nr 1 w Włminie - Gimnazjum nr 1 im. Zfii Nałkwskiej w Włminie - I Liceum Ogólnkształcące im. Wacława Nałkwskieg w Włminie 2. Zespół Szkół nr 2 w Włminie - Szkła Pdstawwa nr 2 im. Ignaceg Łukasiewicza w Włminie - Gimnazjum nr 2 w Włminie 3. Zespół szkół nr 3 w Włminie - Gimnazjum nr 3 im. Jana Pawła II w Włminie - III Liceum Ogólnkształcące im. Jana Pawła II w Włminie 4. Zespół Szkół nr 4 im. Marynarki Wjennej RP w Włminie - Szkła Pdstawwa nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi im. Marynarki Wjennej RP w Włminie - Gimnazjum nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi im. Marynarki Wjennej RP w Włminie 5. Zespół Szkół nr 5 w Włminie - Sprtwa Szkła Pdstawwa nr 5 im. Cypriana Kamila Nrwida w Włminie - Sprtwe Gimnazjum nr 5 im. Plskich Olimpijczyków w Włminie 6. Szkła Pdstawwa nr 3 im. Marszałka Józefa Piłsudskieg 7. Szkła Pdstawwa nr 7 z Oddziałami Integracyjnymi im. Królwej Jadwigi w Włminie 8. Zespół Szkół w Duczkach - Szkła Pdstawwa im. Jana Pawła II w Duczkach - Gimnazjum im. Jana Pawła II w Duczkach 9. Zespół Szkół w Oswie - Szkła Pdstawwa im. Ks. Ignaceg Skrupki w Osswie - Gimnazjum w Osswie 10. Zespół Szkół w Czarnej - Szkła Pdstawwa w Czarnej - Gimnazjum w Czarnej 11. Zespół Szkln-Przedszklny w Leśniakwiźnie - Szkła Pdstawwa w Majdanie z siedzibą w Leśniakwiźnie - Przedszkle w Leśniakwiźnie 12. Szkła Pdstawwa im. Fryderyka Chpina w Starym Grabiu 13. Szkła Pdstawwa w Zagścińcu Rysunek 12. Przedszkle nr 9 im. Jasia i Małgsi Włminie str. 58 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Źródł: http://wlmin.rg/ Rysunek 13. Zespół Szkół nr 5 w Włminie Źródł: http://www.zs5wlmin.pl/ Według danych GUS, w 2013 r. na terenie Gminy Włmin funkcjnwał gółem: 18 placówek przedszklnych (zarówn publicznych jak i prywatnych), które świadczyły swje usługi dla 1 398 dzieci, 13 szkół pdstawwych, w których naukę pbierał 3 421 uczniów raz 9 szkół gimnazjalnych z dntwaną liczbą uczących się na pzimie 1635 sób. Liczba szkół pnadgimnazjalnych: zawdwych i liceów gólnkształcących d wielu lat pzstaje na niezmieninym pzimie. W szkłach pdstawwych liczba uczniów systematycznie wzrasta na przestrzeni statnich lat, w pzstałych typach szkół dntwan nieznaczne spadki uczących się. Tabela 50. Liczba biektów raz liczba uczniów w Gminie Włmin w pszczególnych typach szkół w latach 2007-2013 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 59

Nazwa placówki 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba biektów Szkły Pdstawwe 12 12 12 12 12 12 13 Gimnazja 10 9 9 9 9 9 9 Pnadgimnazjalne zasadnicze szkły zawdwe dla młdzieży 1 1 1 1 1 1 1 Licea Ogólnkształcące pnadgimnazjalne dla młdzieży 3 3 3 3 3 3 3 Liczba uczniów Szkły Pdstawwe 3 332 3 325 3 255 3 274 3 284 3 327 3 421 Gimnazja 1 968 1 845 1 812 1 746 1 698 1 675 1 635 Pnadgimnazjalne zasadnicze szkły zawdwe dla młdzieży 227 220 189 200 187 183 173 Licea Ogólnkształcące pnadgimnazjalne dla młdzieży 1 053 944 863 869 832 756 714 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS - Szklnictw pdstawwe, gimnazjalne, pnadpdstawwe i pnadgimnazjalne Na terenie Gminy Włmin działają także szkły prwadzne przez władze pwiatu włmińskieg: Zespół Szkół Eknmicznych im. Stanisława Staszica w Włminie, Zespół Szkół Specjalnych w Włminie, niepubliczne I Liceum Ogólnkształcące PUL w Włminie, szkły językwe, a także placówki wsparcia dzienneg ferująceg piekę, wychwanie i edukację w świetlicach śrdwiskwych raz w Ośrdku Pmcy Dziecku i Rdzinie Mazwieckieg Oddziału Terenweg Twarzystwa Rzwijania Aktywnści Dzieci Szansa w Włminie. Isttne miejsce w budżecie gminy zajmują śrdki finanswe na realizację zadań związanych z światą i wychwaniem (według danych GUS Gmina Włmin w 2014 r. przeznaczyła 61 684 178,52 zł na światę i wychwanie, c stanwił k. 40,6 % całeg budżetu Gminy). Śrdki finanswe przeznaczane są nie tylk na rzwój bazy edukacyjnej w pstaci mdernizacji placówek i niezbędnych remntów, ale także na umżliwienie zdlnym ucznim Gminy uzyskanie mtywujących stypendiów i nagród. Szkły trzymują crczne wsparcie finanswe umżliwiające dpsażenie placówek w niezbędne pmce naukwe i dydaktyczne. Gmina wychdzi naprzeciw mżliwścim pdnszenia pzimu edukacji wśród dzieci i młdzieży uczestnicząc w licznych prjektach edukacyjnych. Ostatni zakńczny zstał prjekt Wyrównanie szans edukacyjnych uczniów pprzez ddatkwe zajęcia rzwijające kmpetencje kluczwe - Mja przyszłść, który był realizwany w partnerstwie z Samrządem Wjewództwa Mazwieckieg. Prjekt realizwany był d września 2014 r. d czerwca 2015 r. w śmiu placówkach edukacyjnych zarządzanych przez Gminę Włmin. Prwadzne becnie remnty i mdernizacje, wśród nich budwa Sali gimnastycznej wraz z łącznikiem i nwymi salami lekcyjnymi w Zesple Szkół w Czarnej, na którą z wjewództwa mazwieckieg Gmina trzymała dfinanswanie w wyskści 0,9 mln zł, wymagają szczególnej uwagi władz Gminy ze względu na kluczwy aspekt zadań w bszarze edukacji dla przyszłści Gminy, a także z uwagi na kniecznść kntrli wyskści rezerwwanych i wydawanych przez budżet Gminy na ten cel śrdków finanswych. Aby pwyższe działania prwadzne były sprawnie i knsekwentnie, uchwałą z dnia 29 kwietnia 2015 r. pwłan Włmińską Radę Oświatwą, natmiast w Urzędzie Miejskim utwrzn stanwisk Pełnmcnika ds. światwych. Działania te umżliwią precyzyjne str. 60 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

planwanie budżetu i wyznaczanie kniecznych działań w zakresie rzwju bazy edukacyjnej zaspkajającej ptrzeby mieszkańców Gminy. Zgdnie z wynikami Spisu Pwszechneg z 2011 r. liczba sób z wykształceniem wyższym w pwiecie włmińskim (brak danych na pzimie gmin) wynsiła gółem 35 528 sób (19,23% gółu mieszkańców pwiatu), z wykształceniem średnim 58 833 sby (31,85%), z wykształceniem zasadniczym zawdwym 36 713 sób (19,87%), gimnazjalnym 9 031 sób (4,88%), pdstawwym 34 458 sób (18,65%). Należy wskazać, iż d 2002 r., kiedy przeprwadzany był pprzedni spis pwszechny wzrst pzimu wykształcenia na pzimie średnim w pwiecie włmińskim należał d najwyższych w wjewództwie, bk pwiatu węgrwskieg, piaseczyńskieg, płckieg i warszawskieg zachdnieg. Rysunek 14. Ludnść w wieku 13 lat i więcej z wykształceniem c najmniej średnim według pwiatów wjewództwa mazwieckieg w 2011 r. Źródł: Nardwy Spis Pwszechny Ludnści i mieszkań 2011 Ludnść w wjewództwie mazwieckim- stan i struktura demgraficzn-spłeczna- Urząd Statystyczny w Warszawie Rysunek 15. Ludnść w wieku 13 lat i więcej z wykształceniem wyższym według pwiatów wjewództwa mazwieckieg w 2011 r. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 61

Źródł: Nardwy Spis Pwszechny Ludnści i mieszkań 2011 Ludnść w wjewództwie mazwieckim- stan i struktura demgraficzn-spłeczna- Urząd Statystyczny w Warszawie 3.4.2. Kultura i sztuka Na bszarze Gminy Włmin funkcjnują instytucje kultury, które wspierają działania Gminy w zakresie szerk pjętej działalnści kulturaln-światwej prpnując mieszkańcm pełen zakres usług, świadcznych na najwyższym, prfesjnalnym pzimie. Wśród placówek wyróżniających się raz prpnujących najszerszą fertę kulturalną w Gminie są: 1. Miejski Dm Kultury 2. Miejska Bibliteka Publiczna im. Zfii Nałkwskiej 3. Samrządwa Instytucja Kultury Park Kulturwy Ossów Wrta Bitwy Warszawskiej 1920 rku 4. Muzeum im. Zfii i Wacława Nałkwskich Dm nad Łąkami w Włminie Działalnść Miejskieg Dmu Kultury w Włminie prwadzna jest nieprzerwanie d 1995 r., kiedy zainicjwan działalnść placówki w budynku byłeg Dmu Kultury Huty Szkła. Dm Kultury jest placówką, która nie tylk prpnuje dziecim i młdzieży szerki wachlarz zajęć pzalekcyjnych, ale także jest animatrem wielu kncertów, festiwali, przeglądów artystycznych czy przedstawień teatralnych. Placówka dyspnująca salą widwiskwą umżliwia uczestnictw w wielu artystycznych przedsięwzięciach skierwanych d wszystkich mieszkańców Gminy. Rysunek 16. Miejski Dm Kultury w Włminie str. 62 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Źródł: http://wlmin.rg/, 08.07.2015 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 63

Wśród bgatej ferty Dmu Kultury w Włminie w 41 sekcjach kulturalnych, znajdują się mżliwści uczestnictwa w zajęciach między innymi: Klubu Malucha Klubu Młdeg Naukwca Klubu Pszczelarzy Szkółki szachwej Uniwersytetu III wieku Chóru Miejskieg Cantus Crdis Miejskiej Orkiestry Dętej Studia pisenki Estrada Wkalneg Zespłu Dziecięceg Nauki na wielu instrumentach Baletu, studia tańca Tai-Chi, karate Jgi, pilates, fitness, zumby Grup teatralnych dla dzieci i młdzieży Pracwni rysunku i malarstwa, warsztatów rękdzieła artystyczneg Włmiński Dm Kultury rganizuje także przeglądy petyckie, knkursy recytatrskie, przeglądy artystyczne, knkursy histryczne, rtgraficzne, plastyczne. Placówka umżliwia mieszkańcm zapznanie się z aktualną twórczścią lkalnych artystów, rganizując wernisaże malarstwa, wystawy ftgraficzne, wystawy tematyczne związane z histrią reginu. W kresie wakacyjnym prpnuje dziecim i młdzieży udział w zajęciach w ramach akcji Lat w Mieście, dla mieszkańców uczestnictw w festynach, kncertach, recitalach, spektaklach, różnrdnych przeglądach artystycznych. W kalendarzu imprez kulturalnych znajduje się między innymi Ogólnplski Festiwal Teatralny BLACKOUT. Rysunek 17. Piknik rdzinny w Włminie str. 64 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Źródł: http://wlmin.rg/ Inną skutecznie działającą placówką w Gminie Włmin jest Miejska Bibliteka Publiczna im. Zfii Nałkwskiej w Włminie. Bibliteka zawiera bgate zbiry wluminów, w rzległych branżach tematycznych zarówn dla najmłdszych czytelników, młdzieży raz drsłych. Placówka psiada czytelnię multimedialną, pracwnię pracwań księgzbiru raz pmieszczenia umżliwiające rganizację wystaw i kncertów. Na terenie bibliteki funkcjnuje Dyskusyjny Klub Książki, rganizwane są wykłady i sptkania autrskie. Za swją działalnść w 2014 r. bibliteka zdbyła II miejsce w knkursie pn. Mistrz Prmcji Czytelnictwa. Miejska Bibliteka Publiczna psiada trzy pdległe filie: Filia Osiedle Niepdległści (ul. Pprzeczna 6, Włmin) Filia Ossów (ul. Matarewicza148, Ossów) Filia Zagściniec (ul. 100-lecia, Zagściniec) Rysunek 18. Miejska Bibliteka Publiczna w Włminie Źródł: www.bibliteka.wlmin.pl, 08.07.2015 Bibliteka Publiczna w Włminie czynnie włącza się w rganizację gólnplskich akcji, mających na celu prmwanie czytelnictwa. Wśród nich są m.in.: Obchdy Światweg Dnia Książki i Praw Autrskich C rku 23 kwietnia Miejska Bibliteka Publiczna rganizuje akcję pd hasłem W Włminie dzień wspaniały-czyta duży, czyta mały. W tym dniu mieszkańcy Włmina mają kazję zaprezentwać z bibliteczneg balknu wybrane fragmenty ulubinych książek. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 65

Rysunek 19. Obchdy Światweg Dnia Książki i Praw Autrskich Źródł: www.bibliteka.wlmin.pl, 08.07.2015 Odjazdwy Biblitekarz Prjekt, w której biblitekarze, czytelnicy raz miłśnicy książek i rwerów mgą aktywnie spędzić czas. Na pczątku rajdu rwerweg każdy z uczestników w ramach bkcrssingu, mże zabrać ciekawą lekturę. Pdczas przystanków jest czas na dpczynek raz zatpienie się w lekturze. C więcej na uczestników czekają różne atrakcje: wspólne czytanie, rebusy, zagadki, zabawy integracyjne. Rysunek 20. Odjazdwy Biblitekarz w Włminie Źródł: www.bibliteka.wlmin.pl, 08.07.2015 str. 66 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Nc Biblitek Miejska Bibliteka Publiczna w Włminie aktywnie bierze także udział w gólnplskiej akcji Nc biblitek, która ma na celu prmcję czytelnictwa raz pkazanie biblitek, jak miejsc przyjaznych i twartych dla każdeg. Rysunek 21. Nc w Miejskiej Biblitece Publicznej w Włminie Źródł: www.bibliteka.wlmin.pl, 08.07.2015 Isttną rlę w twrzeniu ferty kulturalnej dla mieszkańców Włmina dgrywa także Samrządwa Instytucja Kultury Park Kulturwy Ossów Wrta Bitwy Warszawskiej 1920 rku, która zstała pwłana przez Władze Gminy Włmin w 2013 rku. Przedmitem działania Instytucji jest przede wszystkim upwszechnianie dziedzictwa histryczneg Osswa i Gminy Włmin, w tym w szczególnści dnsząceg się d wydarzeń związanych z wjną plsk-blszewicką, Bitwą Warszawską 1920 rku, bjem na Plach Osswskich w dniach 13-14 sierpnia 1920 raz pstawą, działalnścią i bhaterską śmiercią ks. Ignaceg Skrupki. 10 Instytucja prwadzi również działania w zakresie prmcji walrów turystycznych Osswa, a także aktywizacji lkalnej spłecznści. 10 Statut samrządwej instytucji kultury pd nazwą Park Kulturwy Ossów-Wrta Bitwy Warszawskiej 1920 rku, stanwiący załącznik d Uchwały Nr XX-91/2012 Rady Miejskiej w Włminie z dnia 29 października 2012 r. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 67

Rysunek 22. Pawiln ekspzycyjny w Osswie Źródł: www.ssw1920.pl, 19.10.2015 W ramach swjej działalnści Samrządwa Instytucja Kultury prwadzi Centrum Infrmacji Turystyczn-Histrycznej, znajdujące się przy Zesple Szkół w Osswie. Nwczesny pawiln ekspzycyjny wypsażny jest w salkę kinw-knferencyjną, multimedialne ekrany dtykwe, stanwiska dsłuchwe, wirtualny prezenter, przestrzeń wystawienniczą raz punkt infrmacji turystycznej z infkiskiem. Centrum Infrmacji Turystyczn-Histrycznej feruje także bgatą fertę edukacyjną, bejmującą m.in. wycieczkę p terenie Parku Kulturweg, zwiedzanie CITH wraz z przewdnikiem, seans filmu Zwycięstw 1920 - pkazująceg prblematykę wjny plsk-blszewickiej i Bitwy Warszawskiej. Istnieje także mżliwść rzegrania gry terenwej raz udział w żywych lekcjach histrii, prwadznych przez reknstruktrów ubranych w strje z epki. Rysunek 23. Wizyta ficerów NATO w Osswie Źródł: www.ssw1920.pl, 19.10.2015 str. 68 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Pza edukacją histryczną Centrum Infrmacji Turystyczn-Histrycznej feruje bgaty prgram kulturalny bejmujący panele dyskusyjne, warsztaty raz wystawy. Ossów jest także miejscem, w którym dbywają się lkalne sptkania klicznściwe raz urczystści takie jak: bchdy rcznicy Bitwy Warszawskiej, bchdy Nardweg Dnia Pamięci Żłnierzy Wyklętych czy urczystści związane ze Świętem Flagi. Rysunek 24. Reknstrukcja Bitwy Warszawskiej na plach Osswa Źródł: www.ssw1920.pl, 19.10.2015 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 69

3.4.3. Sprt i rekreacja Jednym z zadań własnych gminy jest zaspkajanie zbirwych ptrzeb mieszkańców w zakresie kultury fizycznej. W Gminie Włmin zadanie t w głównej mierze realizuje Ośrdek Sprtu i Rekreacji Huragan. Działalnść Ośrdka Sprtu i Rekreacji Huragan bejmuje między innymi: udstępnianie biektów i terenów na imprezy sprtwe i rekreacyjne, zarządzanie pwierznym mieniem, rzwój bazy sprtw-rekreacyjnej raz współpracę z klubami i stwarzyszeniami zajmującymi się szerk pjętą kulturą fizyczną. OSiR rganizuje dla mieszkańców Gminy liczne imprezy sprtw-rekreacyjne, turnieje i zawdy sprtwe raz festyny szklne. Pnadt, ferta placówki bejmuje także prwadzenie zajęć z zakresu: piłki nżnej, kszykówki, piłki siatkwej, strzelectwa, klarstwa, tenisa ziemneg, bksu, lekkatletyki raz brydża sprtweg. Tabela 51. Kluby, stwarzyszenia i sekcje sprtwe działające przy OSiR Huragan Lp. Dyscyplina sprtwa Nazwa klubu sprtweg 1. kszykówka dziewcząt UKS Huragan 2. kszykówka chłpców UKS-2 Huragan 3. piłka siatkwa chłpców MUKS Huragan 4. piłka nżna chłpców PWKS Huragan 5. strzelectw UKS Salwa 6. klarstw UKK BDC Huragan 7. tenis ziemny UKT Tpspin, Włmiński Tenis Amatrski str. 70 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Lp. Dyscyplina sprtwa Nazwa klubu sprtweg 8. bks UKS Champin 9. lekkatletyka Klub Aktywneg Biegacza 10. sprt szklny Szklny Związek Sprtwy 11. brydż sprtwy Źródł: Ośrdek Sprtu i Rekreacji Huragan w Włminie, 23.07.2015 Gmina Włmin charakteryzuje się rzbudwaną infrastrukturą sprtw-rekreacyjną. Pd zarządem Ośrdka Sprtu i Rekreacji Huragan znajduje się hala sprtwa, bieżnia lekkatletyczna, bisk trawiaste raz sztuczne, strzelnica bjw-sprtwa raz pneumatyczna, krty teniswe zewnętrzne, hala teniswa raz nwczesny biekt pływalni miejskiej. Pnadt na terenie Gminy Włmin znajdują się także 3 zespły bisk sprtwych ORLIK 2012, 5 bisk wielfunkcyjnych, 8 przyszklnych sali gimnastycznych raz 2 ldwiska (w tym Biały Orlik, zlkalizwany przy Zesple Szkół nr 3 w Włminie). Należy jednak zauważyć, że większść gminnych biektów sprtwych wymaga gruntwnej mdernizacji raz remntów. Rysunek 25. Pływalnia miejska w Włminie Źródł: Urząd Miejski w Włminie Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 71

Widząc ptrzebę inwestycji w rzwój gminnej bazy sprtw-rekreacyjnej władze Gminy planują kmplekswą mdernizację terenu OSiR-u Huragan, mającą na celu przekształcenie g w prfesjnalny kmpleks sprtw-rekreacyjny. Przyjęta kncepcja zakłada zintegrwanie na terenie OSiR-u nwczesnych bisk sprtwych, pływalni miejskiej raz terenów rekreacyjnych. P mdernizacji OSiR pwinien stać się centrum gminneg sprtu raz zabezpieczać ptrzeby rekreacyjn-sprtwe wszystkich grup spłecznych. Pniżej przedstawina zstała kncepcja budwy kmpleksu sprtw-rekreacyjneg w Włminie: Rysunek 26. Prjekt kncepcyjny budwy kmpleksu sprtu i rekreacji na terenie Ośrdka Sprtu i Rekreacji Huragan w Włminie Źródł: Urząd Miejski w Włminie str. 72 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

3.4.4. Ochrna zdrwia Na terenie Gminy Włmin piekę zdrwtną zapewniają 3 publiczne zakłady pieki zdrwtnej: Miejski Samdzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrwtnej nr 1, Miejski Samdzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrwtnej nr 2 raz Ośrdek Prfilaktyki i Terapii Uzależnień w Włminie samdzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrwtnej w Włminie. Pnadt w Gminie Włmin funkcjnują także niepubliczne placówki służby zdrwia, mające pdpisane umwy z Nardwym Funduszem Zdrwia na świadczenie usług medycznych. Placówki te współpracują z Gminą Włmin w ramach realizacji zadań własnych Gminy w zakresie pieki zdrwtnej. Na terenie Gminy zlkalizwany jest także Szpital Pwiatwy, realizujący kmplekswe usługi medyczne dla mieszkańców pwiatu włmińskieg. Według danych GUS w 2014 r. na terenie Gminy Włmin działał 17 aptek. Gmina Włmin c rku pracwuje Prgram działań z zakresu chrny zdrwia mieszkańców gminy Włmin na rk 2015 będący prpzycją działań, mających na celu rzwój edukacji zdrwtnej raz prfilaktyki na terenie Gminy. W Prgramie na 2015 rk zawarte zstały prpzycje działań, które pdzieln na 3 główne bszary: prfilaktykę nwtwrwą, działania pdejmwane w trsce zdrwie dzieci i młdzieży raz działania skierwane d senirów. Wszystkie zaprpnwane zadania stanwią kntynuację działań prwadznych w Gminie Włmin w pprzednich latach. 1. Prfilaktyka nwtwrwa Działania w zakresie prfilaktyki nwtwrwej w Gminie Włmin nastawine są przede wszystkim na wczesne wykrywanie nwtwrów raz edukację mieszkańców Gminy w zakresie prfilaktyki. Gmina Włmin bierze aktywny udział w rganizacji bezpłatnych badań prfilaktycznych dla mieszkanek Gminy Włmin. Badania mammgraficzne wyknywane są w mbilnych mammbusach, natmiast badania cytlgiczne realizwane są w pięciu lkalnych placówkach zdrwia: MSPZOZ Nr 1 przy ul. Prądzyńskieg 11, MSPZOZ Nr 2 przy ul. Wileńskiej 74, PRO-MED przy al. Armii Krajwej 63/13 raz NZOZ Medycyna Rdzinna przy ul. Kpernika 8 raz ul. Mickiewicza 12a. Pniższa tabela przedstawia liczbę badań prfilaktycznych wyknanych w Gminie Włmin w latach 2012-2014. Tabela 52. Liczba badań mammgraficznych i cytlgicznych wyknanych na terenie Gminy Włmin w latach 2012-2014 2012 2013 2014 liczba badań mammgraficznych 1 684 1 729 1 503 Liczba badań cytlgicznych 852 672 673 Źródł: Prgram działań z zakresu chrny zdrwia mieszkańców gminy Włmin na r 2015. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 73

W 2015 zaplanwan zwiększenie dstępnści badań prfilaktycznych dla mieszkanek Gminy Włmin. 2. Działania pdejmwane w trsce zdrwie dzieci i młdzieży Działania w tym bszarze bejmują przede wszystkim rganizację gminneg prgramu szczepień chrnnych raz edukację rdziców raz dzieci w zakresie prfilaktyki. Gmina Włmin w 2010 rku rzpczęła Gminny prgram szczepień chrnnych przeciwk meningkkm typu C, stanwiący uzupełnienie szczepień dla uczniów gimnazjów, którzy wcześniej nie zstali zaszczepieni. Od 2013 rku Gmina realizuje także prgram szczepień chrnnych dla dziewcząt w wieku 12 lat przeciwk wiruswi brdawczaka ludzkieg. Pniższa tabela prezentuje liczbę uczniów zaszczepinych w ramach Gminneg prgramu szczepień chrnnych w latach 2012-2014. Tabela 53. Liczba dzieci zaszczepinych w ramach gminneg prgramu szczepień chrnnych w Gminie Włmin w latach 2012-2014 szczepienia przeciwk meningkkm typu C szczepienia przeciwk wiruswi brdawczaka ludzkieg Źródł: Prgram działań z zakresu chrny zdrwia mieszkańców gminy Włmin na r 2015. 2012 2013 2014 192 275 252-40 45 W 2015 rku zaplanwan zaszczepienie przeciwk meningkkm typu C k. 350 uczniów, natmiast z dfinanswania d szczepień przeciwk wiruswi brdawczaka ludzkieg skrzysta k. 50 dziewcząt w wieku 12 lat. Działania w zakresie zdrwia dzieci i młdzieży bejmują także pmc raz wsparcie rdziców spdziewających się dziecka. W ramach dtychczaswych działań miejscwa szkła rdzenia na zlecenie Gminy Włmin d trzech lat prwadzi cykl szkleń z zakresu wiedzy ciąży, prdzie i płgu raz umiejętnści pieki nad dzieckiem i matką. Ze szkleń dfinanswanych przez Gminę w latach 2012-2014 skrzystał 120 rdzin. W 2015 rku przewidzian rganizację cyklu szkleń dla 48 rdzin zamieszkujących Gminę Włmin. 3. Działania skierwane dla senirów W ramach działań skierwanych dla senirów w Gminie Włmin rganizwane są przede wszystkim: szczepienia chrnne przeciwk grypie dla sób pwyżej 65 rku życia, realizwane d 2010 rku, przesiewwe badania cukrzycy wśród mieszkańców Gminy Włmin, warsztaty edukacyjne dla senirów w zakresie prfilaktyki. W 2014 rku sczepienia chrnne przeciwk grypie dla sób pwyżej 65 rku życia realizwane były w trzech lkalnych placówkach zdrwia: ZOZ Nr 1 przy ul. Prądzyńskieg, MAK-MED przy al. Armii str. 74 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Krajwej 64/13 raz DEKAMED przy ul. Mieszka I 16. Pniższa tabela prezentuje liczbę sób krzystających z działań skierwanych dla senirów w Gminie Włmin w latach 2012-2014. Tabela 54. Liczba sób krzystających z działań skierwanych dla senirów w Gminie Włmin w latach 2012-2014 2012 2013 2014 szczepienia chrnne przeciwk grypie 763 844 860 badania przesiewwe - 866 809 Źródł: Prgram działań z zakresu chrny zdrwia mieszkańców gminy Włmin na r 2015. W rku 2015 zaplanwan wyknanie badań przesiewwych dla 850 mieszkańców Gminy raz zwiększenie liczby sób, krzystających ze szczepień chrnnych przeciwk grypie. 3.4.5. Pmc spłeczna Ustawa z dnia 12.03.2014 r. pmcy spłecznej (Dz. U. z 2015 r. pz. 163 ze zm.) nakłada na jednstki samrządu terytrialneg bwiązek aktywneg świadczenia pmcy spłecznej, która jest skierwana d wszystkich mieszkańców ptrzebujących wsparcia. Na bszarze Gminy Włmin realizację zadań z zakresu pmcy spłecznej prwadzi Ośrdek Pmcy Spłecznej. Statutwym zadaniem Ośrdka Pmcy Spłecznej w Włminie jest dprwadzenie, w miarę mżliwści, d życiweg usamdzielnienia się sób raz rdzin wymagających wsparcia, a także zapbieganie pwstawaniu nwych prblemów spłecznych. Zgdnie z zasadami kreślnymi w ustawie pmcy spłecznej OPS w Włminie bejmuje wsparciem sby, którym taka pmc jest niezbędna, w szczególnści z pwdu: ubóstwa, sierctwa, bezdmnści, bezrbcia, niepełnsprawnści, długtrwałej lub ciężkiej chrby, przemcy w rdzinie, ptrzeby chrny macierzyństwa lub wieldzietnści, bezradnści w sprawach piekuńcz-wychwawczych i prwadzenia gspdarstwa dmweg zwłaszcza w rdzinach niepełnych lub wieldzietnych, trudnści w integracji cudzziemców, które trzymali w Rzeczypsplitej Plskiej status uchdźcy lub chrnę uzupełniającą, trudnści w przystswaniu d życia p zwlnieniu z zakładu karneg, alkhlizmu lub narkmanii, zdarzenia lsweg i sytuacji kryzyswej, klęski żywiłwej lub eklgicznej. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 75

Tabela 55. Liczba sób krzystających ze świadczeń spłecznych w latach 2010-2014 2010 2011 2012 2013 2014 liczba sób 2 397 2 339 2 086 2 295 2 420 Źródł: Ośrdek Pmcy Spłecznej w Włminie Tabela 56. Pwdy przyznawania pmcy w latach 2010-2014 przyczyna Źródł: Ośrdek Pmcy Spłecznej w Włminie Liczba rdzin 2010 2011 2012 2013 2014 Ubóstw 374 785 807 909 909 Sierctw 0 0 0 0 2 bezdmnść 22 22 45 30 24 bezrbcie 688 541 571 639 584 ptrzeba chrny macierzyństwa 53 68 86 129 127 niepełnsprawnść 428 419 449 484 476 długtrwała lub ciężka chrba 501 472 582 682 701 bezradnść w sprawach piekuńczwychwawczych, w tym prwadzenia 251 293 222 232 239 gsp. dmweg przemc w rdzinie 45 8 7 15 14 alkhlizm 283 58 69 72 57 narkmania 34 7 11 9 7 trudnści p puszczeniu zakładu karneg 28 20 18 30 23 zdarzenie lswe 1 48 60 21 16 Celem działalnści Ośrdka jest pmc sbm i rdzinm w przezwyciężaniu trudnści, których nie są ne w stanie pknać, wykrzystując własne śrdki, mżliwści i uprawnienia. D frm pmcy realizwanych przez Ośrdek Pmcy Spłecznej w Włminie należą: przyznawanie sbm uprawninym d ich trzymywania zasiłków pieniężnych na bieżące ptrzeby, dżywianie, zakup pału, dzieży, leków, płacanie ksztów biadów dla dzieci w szkłach raz sób drsłych, które własnym staraniem nie są w stanie zapewnić sbie grąceg psiłku (w 2014 r. OPS finanswał psiłki w szkłach dla 693 dzieci raz biady barwe dla 276 sób), świadczenie usług piekuńczych w miejscu zamieszkania (w 2014 r. z tej frmy pmcy skrzystał 114 sób), świadczenie specjalistycznych usług piekuńczych dla sób psychicznie chrych lub upśledznych umysłw, które nie mgą skrzystać z innych, śrdwiskwych frm pmcy, rganizwanych przez Pwiat (w 2014 r. z usług tych całkwicie finanswanych przez Wjewdę krzystał 23 sób), pmaganie w staraniach umieszczenie w dmu pmcy spłecznej raz częściwe płacanie ksztów pbytu sób umieszcznych w DPS byłych mieszkańców gminy Włmin str. 76 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

w 2014 r. OPS dfinanswywał pbyt w DPS 75 sbm, zajmwanie się sprawieniem pgrzebu, w tym sbm bezdmnym (w 2014 r. OPS pkrył kszty pchówku 17 sób bezdmnych mieszkańców Gminy Włmin), współpraca z innymi instytucjami i rganizacjami, świadczenie pmcy charakterze niematerialnym plegającej na złżnych działaniach mających na celu pmc w rzwiązaniu prblemów, zapbieganiu dysfunkcjm sób i rdzin, dradztwie i knsultacji, a także pmc zmarginalizwanym grupm spłecznym przy współpracy i współudziale innych instytucji i rganizacji, w tym głównie rganizacji pzarządwych, realizacja prgramów współpracy z rganizacjami pzarządwymi głównie kmbatanckemeryckimi zgdnie z prgramem zatwierdznym i wynikającym ze Strategii Integracji i Rzwiązywania Prblemów Spłecznych, współpraca przy rganizwaniu prac spłecznie użytecznych, wypłacanie świadczeń dla sób wyknujących prace spłecznie użyteczne na terenie Gminy Włmin (w 2014 r. była t liczba 100 sób miesięcznie). 11 3.4.6. Organizacje pzarządwe Funkcjnwanie rganizacji pzarządwych, fundacji i stwarzyszeń piera się na załżeniach, które są przejawem spłeczeństwa bywatelskieg, jeg aktywnści i wyczulenia na ptrzeby lkalnej spłecznści. Szerkie spektrum działania tych rganizacji realizwane jest w kntekście działalnści kulturalnej, edukacyjnej, naukwej i spłecznej. Pełnią ne nie tylk isttną rlę w knslidacji spłecznści lkalnej, ale także stanwią isttny element wsparcia władz lkalnych w ich działaniach służących pprawie jakści życia mieszkańców. Gmina c rku pracwuje Prgram Współpracy Gminy Włmin z rganizacjami pzarządwymi, który realnie wpływa na pdniesienie skutecznści działania lkalnych władz w bszarze jeg kmpetencji i zadań. Celem głównym prgramu jest: wspólne pdejmwanie działań przez Gminę raz Organizacje na rzecz lepszeg zaspkajania ptrzeb spłecznych i pdnszenia pzimu życia mieszkańców Gminy. Gmina kreśla także cele szczegółwe współpracy z rganizacjami, które przedstawin pniżej: pdnszenie skutecznści i efektywnści w realizacji zadań publicznych, dsknalenie umiejętnści rzetelneg diagnzwania lkalnych prblemów spłecznych raz umiejętnści trafneg dbierania śrdków pmcwych, prmcja pstaw bywatelskich, prspłecznych i wlntariatu, wzmacnianie pczucia tżsamści i identyfikacji z miejscem zamieszkania raz pczucia dpwiedzialnści za tczenie, budwanie partnerstw w pzyskiwaniu śrdków pmcwych na realizację zadań publicznych. 12 11 Sprawzdanie z działalnści Ośrdka Pmcy Spłecznej w Włminie za rk 2014 12 Prgram współpracy gminy Włmin z rganizacjami pzarządwymi na 2015 rk, stanwiący załącznik d Uchwały Nr XLI-104/2014 Rady Miejskiej w Włminie z dnia 24.10.2014 r. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 77

Współpraca Gminy Włmin z rganizacjami pzarządwymi bejmuje przede wszystkim: realizację części zadań publicznych Gminy, diagnzwanie lkalnych ptrzeb spłecznych raz pszukiwanie skutecznych spsbów ich rzwiązywania, działania mające na celu budwę kapitału spłeczneg raz prmcję Gminy jak samrządu twarteg na współpracę. Realizacja wyżej wymieninych zadań jest wspmagana przez Gminę zarówn w frmach finanswych jak i pzafinanswych, d których należy m.in. prwadzenie bazy rganizacji pzarządwych lub rganizwanie sptkań charakterze infrmacyjn-szkleniwym. W Prgramie współpracy Gminy Włmin z rganizacjami pzarządwymi na rk 2015 ustaln także bszary działań sektra pzarządweg, które w 2015 rku pwinny być traktwane prirytetw. Wszystkie bszary zstały zaprezentwane na pniższym rysunku. Rysunek 27. Prirytetwe bszary współpracy Gminy Włmin z rganizacjami pzarządwymi na 2015 rk wypczynek dzieci i młdzieży wspieranie i upwszechnianie kultury fizycznej przeciwdziałanie uzależnienim i patlgim spłecznym działalnść na rzecz sób niepełnsprawnych pmc spłeczna Źródł: pracwanie własne na pdstawie Prgramu współpracy gminy Włmin z rganizacjami pzarządwymi na 2015 rk Organizacje pzarządwe funkcjnujące na terenie Gminy Włmin są aktywne w różnych bszarach działalnści. Głównymi plami działalnści lkalnych rganizacji są 13 : przezwyciężanie trudnych sytuacji życiwych, działalnść wspierająca (pmc rdzinm i sbm w trudnej sytuacji życiwej, działalnść na rzecz sób niepełnsprawnych, wspieranie rdzin), chrna zdrwia (chrna i prmcja zdrwia, przeciwdziałanie uzależnienim i patlgim spłecznym), przeciwdziałanie bezrbciu, rzwój gspdarczy (działalnść wspierająca rzwój gspdarczy raz rzwój przedsiębirczści), nauka, kultura, eklgia działalnść międzynardwa, wspólnty lkalne, aktywnść spłeczna (prmcja i rganizacja wlntariatu, działalnść wspmagająca rzwój wspólnt i spłecznści lkalnych), sprt, turystyka, wypczynek (uczniwskie kluby sprtwe, działalnść na rzecz rzwju ptencjału turystyczneg, wspieranie i upwszechnianie kultury fizycznej i sprtu), bezpieczeństw publiczne (chtnicze straże pżarne na terenie Gminy). 13 www.bazy.ng.pl str. 78 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

W Włminie istnieją także liczne rganizacje zrzeszające senirów. Organizacje seniralne skupiają się na twrzeniu ferty spędzania wlneg czasu dla mieszkańców Gminy Włmin w wieku 60+. W ramach działalnści rganizwane są wycieczki turystyczn-krajznawcze np. d sanktuariów, pikniki, sptkania klicznściwe, imprezy integracyjne, sptkania diagnstyczne. 3.5. Opis mdelu zarządzania i finansów Odpwiednie zarządzanie budżetem jest kluczwym czynnikiem decydującym tempie rzwju Gminy. W nadchdzącej perspektywie unijnej na lata 2014-2020, zdecydwana większść dtwanych prjektów będzie wymagała wniesienia wkładu własneg (min. 20%). Mżliwść skrzystania z finanswania zewnętrzneg będzie zależała więc d mżliwści Gminy d ich absrpcji. Analizując mżliwści finanswania prjektów, należy mieć także na uwadze, iż wiele kniecznych d zrealizwania zadań nie znajdzie pkrycia w finanswaniu zewnętrznym. 3.5.1. Struktura dchdów Gminy Dchdy jednstek samrządu terytrialneg mżna pdzielić na dchdy własne, subwencję gólną i dtacje celwe z budżetu państwa. W przypadku dwóch statnich pzycji Gmina ma stsunkw niewielki wpływ na ich wyskść, pnieważ z tych źródeł finanswane są zadania celwe tj. świata, na którą przyznawane są śrdki w zależnści d ilści uczniów. Z punktu widzenia mżliwści rzwju Gminy największe znaczenie ma wyskść dchdów własnych. Zwiększenie tych śrdków daje mżliwść wypracwania nadwyżki finanswej, która mże zstać przeznaczna na zadania inwestycyjne. Pniższa tabela przedstawia strukturę dchdów Gminy Włmin w latach 2008-2014. Tabela 57. Struktura dchdów Gminy Włmin w latach 2008-2014 [PLN] Rk 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Dchdy własne 60 272 786 58 742 957 64 281 593 69 614 857 80 898 180 95 162 635 91 939 216 Dchdy gółem 101 700 946 101 023 564 111 548 505 117 940 437 133 599 311 148 406 469 151 851 799 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 79

60 272 786 58 742 957 64 281 593 69 614 857 101 700 946 101 023 564 80 898 180 111 548 505 95 162 635 91 939 216 117 940 437 133 599 311 148 406 469 151 851 799 Wykres 30. Struktura dchdów Gminy Włmin w latach 2008-2014 [PLN] Dchdy własne Dchdy gółem 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Jak wskazuje pwyższy wykres zarówn dchdy własne jak i dchdy gółem w Gminie Włmin crcznie wzrastają z wyjątkiem 2009 r. Na przestrzeni analizwanych 7 lat dchdy gółem w Gminie wzrsły prawie 50%, a dchdy własne k. 53 %. Klejnym ważnym wskaźnikiem jest udział dchdów własnych w dchdach gółem, który jest pdstawwym wskaźnikiem kreślającym pzim samdzielnści dchdwej Gminy. W Gminie Włmin na przestrzeni lat 2008-2013 wartść wskaźnika utrzymywała się na wyskim pzimie wykazując systematyczny wzrst. Natmiast w 2014 r. dntwan spadek wskaźnika d pzimu 60,55 %. Tabela 58. Udział dchdów własnych w dchdach gółem w Gminie Włmin w latach 2008-2014 [%] Udział dchdów własnych w dchdach gółem 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 59,26 58,15 57,63 59,03 60,55 64,12 60,55 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Wykres 31. Udział dchdów własnych w dchdach gółem w Gminie Włmin w latach 2008-2014 str. 80 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

66,00% 64,00% 64,12% 62,00% 60,55% 60,55% 60,00% 58,00% 59,26% 58,15% 57,63% 59,03% 56,00% 54,00% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł:: Opracwanie własne na pdstawie danych GUS - Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych W pniższej tabeli wyszczególnin rdzaje dchdów własnych raz ich kwty wpływów na przestrzeni lat 2008-2014. Tabela 59. Dchdy własne Gminy Włmin w latach 2008-2014 (PLN) Rdzaj dchdów własnych 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Pdatek rlny 104 537 96 537 77 707 70 117 132 837 147 793 131 549 Pdatek leśny 18 192 18 655 17 182 20 401 23 821 23 583 20 429 Pdatek d nieruchmści 12 298 761 12 187 077 13 082 143 13 515 174 15 096 690 15 245 422 15 898 142 Pdatek d śrdków transprtu 988 895 1 301 409 1 248 004 1 367 495 1 140 120 1 323 018 1 298 776 Opłaty skarbwe 1 736 742 1 427 776 1 457 858 1 481 686 1 437 227 1 436 157 1 557 275 Pdatek d czynnści cywilnprawnych 3 068 870 2 154 739 2 681 458 2 380 722 2 178 380 1 876 616 2 774 453 Opłata targwa - - - - 84 689 363 808 406 185 Dchdy z majątku 2 114 895 3 159 501 4 451 754 2 903 035 3 639 598 2 689 534 2 937 250 Wpływy z usług 294 583 321 775 52 923 3 020 361 7 114 602 13 684 334 10 166 462 Pdatek d sób fizycznych Pdatek d sób prawnych 34 276 009 32 291 617 34 364 163 38 039 623 41 312 757 43 611 053 43 309 485 1 199 091 1 582 790 1 169 861 1 305 792 1 649 969 1 944 736 2 122 211 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 81

Inne dchdy własne 4 172 210 4 201 082 5 678 481 5 510 450 7 087 489 12 816 582 5 657 831 Razem 60 272 786 58 742 957 64 281 593 69 614 857 80 898 180 95 162 635 91 939 216 Źródł: Opracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Jak wskazuje pwyższa tabela w 2014 r. największy udział w dchdach własnych Gminy stanwiły: pdatek d sób fizycznych (47,11 %), pdatek d nieruchmści (17,29 %) raz wpływy z usług (11,06 %). 3.5.2. Struktura wydatków raz struktura zadłużenia Gminy W strukturze wydatków budżetwych jednstek samrządu terytrialneg wyróżnia się: wydatki bieżące, dtyczące głównie zadań bwiązkwych i bieżąceg świadczenia usług użytecznści publicznej, wydatki majątkwe, przeznaczne głównie na inwestycje. W Gminie Włmin pzim wydatków wykazuje tendencję rsnącą. Na przestrzeni analizwanych 7 lat gólne wydatki Gminy wzrsły prawie 43%. Tak duży wzrst wydatków spwdwany jest rsnącymi ptrzebami bieżącymi. Wydatki inwestycyjne w Gminie Włmin d lat utrzymują się na względnie stałym pzimie 20 mln zł (wyjątek stanwił rk 2010, w którym wydatki inwestycyjne Gminy siągnęły wartść prawie 30 mln.). Strukturę wydatków w Gminie Włmin w latach 2008-2014 przedstawia pniższa tabela. Tabela 60. Struktura wydatków Gminy Włmin w latach 2008-2014 (PLN) Rk 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wydatki majątkwe inwestycyjne 22 963 743 22 818 607 29 132 822 21 956 441 19 929 737 20 944 864 22 847 502 Wydatki bieżące gółem 81 790 158 85 782 902 92 404 344 103 709 061 116 901 759 130 121 373 132 646 711 Wydatki gółem 108 753 900 113 601 509 123 337 166 125 665 502 136 831 892 151 066 623 155 494 213 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Isttnym elementem diagnzy budżetu jednstek samrządu terytrialneg jest udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach gółem, mówiący ptencjale inwestycyjnym Gminy. W Gminie Włmin wskaźnik ten w latach 2008-2014 kształtwał się w następujący spsób: str. 82 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Tabela 61. Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach gółem w Gminie Włmin w latach 2008-2014 [%] Rk 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach gółem 21,12 20,09 23,62 17,47 14,57 13,86 14,69 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Wykres 32. Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach gółem w Gminie Włmin w latach 2008-2014 30,00% 25,00% 20,00% 21,12% 20,09% 23,62% 17,47% 15,00% 14,57% 13,86% 14,69% 10,00% 5,00% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Jak pkazuje pwyższy wykres w Gminie Włmin udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach gółem wykazywał tendencję malejącą. Według danych GUS w 2013 r. wartść wskaźnika wynisła jedynie 13,86 %. Według Wielletniej Prgnzy Finanswej zadłużenie Gminy Włmin pd kniec 2015 r. wyniesie pnad 70 mln zł, c stanwi k 40 % dchdów Gminy. 3.5.3. Prównania subreginalne Jak wskazuje pniższa tabela dchdy budżetwe przypadające na jedneg mieszkańca są wyższe w prównaniu z takimi gminami jak: Kbyłka, Marki, Pświętne, Radzymin czy Tłuszcz, jednak niższe niż analgiczne wartści dla gminy Ząbki, Zielnka, Dąbrówka, Klembów czy Strachówka. Analizując pniższe wartści wart zauważyć, że na przestrzeni lat 2008-2014 Gmina Włmin dntwała 45% dynamikę wzrstu wskaźnika. Wyższe wartści uzyskały Ząbki, Strachówka raz Jadów. Tabela 62. Dchdy budżetów gmin pwiatu włmińskieg na 1 mieszkańca w latach 2008-2014 [PLN] Jednstka terytrialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Tłuszcz 2 069 2 179 2 242 2 365 2 480 2 837 2 711 Radzymin 2 401 2 523 2 593 2 482 2 525 2 613 2 851 Włmin 2 031 2 002 2 191 2 303 2 597 2 877 2 940 Marki 2 330 2 332 2 524 2 673 2 766 2 849 3 034 Kbyłka 3 132 3 804 2 609 2 679 2 471 2 816 3 036 Pświętne 2 161 2 137 2 293 2 460 2 471 2 739 3 051 Dąbrówka 2 569 2 536 2 468 3 351 3 111 3 003 3 257 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 83

Jadów 2 224 2 690 3 385 3 687 4 815 2 983 3 369 Zielnka 2 447 2 531 2 784 2 943 3 088 3 088 3 404 Klembów 2 572 2 422 2 513 2 469 2 654 3 001 3 451 Ząbki 2 187 2 341 3 184 3 480 2 813 3 686 3 482 Strachówka 2 269 2 574 2 653 2 825 3 410 3 147 4 819 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Gmina Włmin pwinna być prównywana nie tylk d sąsiadujących z nią Gmin, ale również d Gmin i Miast będących stlicami pwiatów, wchdzących w skład aglmeracji warszawskiej. W pniższej tabeli raz na wykresie przedstawin dchdy budżetwe w przeliczeniu na 1 mieszkańca w wybranych jednstkach samrządu terytrialneg w latach 2008-2014. Tabela 63. Dchdy budżetów na 1 mieszkańca w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2008-2014 [PLN] Jednstka terytrialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Włmin 2 031 2 002 2 191 2 303 2 597 2 877 2 940 Pruszków 2 525 2 491 2 602 2 615 2 714 2 657 2 953 Otwck 2 629 3 003 2 925 2 335 2 372 2 663 3 080 Leginw 2 854 2 527 2 810 2 867 2 838 2 989 3 360 Nwy Dwór Mazwiecki 3 173 2 836 3 359 3 797 3 519 3 877 3 979 Piaseczn 4 460 3 694 3 526 3 559 3 966 3 722 4 155 Ożarów Mazwiecki 3 448 3 344 3 722 3 972 4 261 4 759 4 937 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Wykres 33. Dchdy budżetów na 1 mieszkańca w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2008-2014 [PLN] Włmin Pruszków Otwck Leginw Nwy Dwór Mazwiecki Piaseczn Ożarów Mazwiecki 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych str. 84 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Pniższe tabele nr 64 i 65 przedstawiają wydatki pszczególnych gmin w ujęciu per capita. W 2014 r. wydatki Gminy Włmin na jedneg mieszkańca były prawie 300 zł niższe d średniej wartści wskaźnika dla wszystkich gmin pwiatu włmińskieg raz uplaswały się na jednym z najniższych miejsc w prównaniu z innymi stlicami pwiatów w aglmeracji warszawskiej. Niskie wartści wskaźnika świadczą niewykrzystywanym ptencjale inwestycyjnym, c jest zjawiskiem niekrzystnym z pwdu zbliżającej się perspektywy unijnej. Tabela 64. Wydatki na 1 mieszkańca gmin pwiatu włmińskieg w latach 2008-2014 [PLN] Jednstka terytrialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Radzymin 2 723 2 834 2 626 2 635 2 291 2 284 2 732 Marki 2 689 2 436 2 739 3 073 2 980 2 785 2 912 Tłuszcz 1 910 2 288 2 469 2 386 2 358 3 587 2 921 Kbyłka 4 299 5 107 2 669 2 247 2 363 2 813 2 925 Włmin 2 172 2 252 2 423 2 454 2 660 2 929 3 011 Zielnka 2 913 3 061 3 385 3 052 2 963 2 821 3 064 Jadów 2 345 3 254 3 393 3 687 4 711 2 896 3 290 Dąbrówka 2 824 2 465 2 673 3 568 3 064 3 110 3 332 Ząbki 2 416 3 122 3 159 3 448 2 938 3 488 3 407 Pświętne 2 062 2 389 2 567 2 392 2 413 2 656 3 802 Klembów 2 256 2 702 2 617 2 811 3 057 2 867 3 970 Strachówka 2 342 2 540 2 733 2 515 3 315 3 931 4 343 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Tabela 65. Wydatki budżetów na 1 mieszkańca w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2008-2014 [PLN] Jednstka terytrialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Otwck 2 539 3 966 2 630 2 333 2 240 2 548 2 864 Włmin 2 172 2 252 2 423 2 454 2 660 2 929 3 011 Pruszków 2 664 2 717 2 685 2 562 2 559 2 783 3 012 Leginw 2 559 2 739 3 698 3 108 2 795 2 845 3 036 Piaseczn 6 178 4 128 3 442 3 340 3 677 3 602 3 890 Nwy Dwór Mazwiecki 2 715 3 582 3 728 4 410 3 605 3 677 4 002 Ożarów Mazwiecki 3 298 3 738 4 416 4 614 4 508 4 700 5 198 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 85

Wykres 34. Wydatki budżetów na 1 mieszkańca w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2008-2014 [PLN] Otwck Włmin Pruszków Leginw Piaseczn Nwy Dwór Mazwiecki Ożarów Mazwiecki 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Isttnym wskaźnikiem, dtyczącym pzimu rzwju jednstki samrządu terytrialneg jest udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach gółem. W prównaniu z innymi wybranymi stlicami pwiatów aglmeracji warszawskiej sytuacja Gminy Włmin w tym zakresie jest bardz krzystna. W 2014 r. udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach gółem w Gminie Włmin wynsił 14,69%. Wyższą wartść wskaźnika uzyskały jedynie takie gminy jak Ożarów Mazwiecki i Pruszków. Tabela 66. Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach gółem w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2008-2014 [%] Jednstka terytrialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Leginw 32,47 28,11 39,68 22,20 8,83 10,68 9,68 Otwck 32,05 50,59 16,97 7,29 3,13 7,47 12,00 Nwy Dwór Mazwiecki 21,21 31,43 26,84 22,04 11,85 11,48 14,10 Piaseczn 58,90 33,35 16,90 8,78 11,66 13,52 14,16 str. 86 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Włmin 21,12 20,09 23,62 17,47 14,57 13,86 14,69 Ożarów Mazwiecki 27,71 28,32 29,73 25,61 17,56 12,06 17,35 Pruszków 37,57 30,32 27,11 19,93 17,06 18,39 19,39 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Wykres 35. Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach gółem w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2008-2014 [%] Leginw Otwck Nwy Dwór Mazwiecki Piaseczn Włmin Ożarów Mazwiecki Pruszków 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Ważnymi wskaźnikami przedstawiającymi standard życia w danej jednstce samrządu terytrialneg są wydatki budżetwe na pszczególne sfery działalnści Gminy. W tabeli nr 67 raz 68 przedstawin wydatki budżetwe na światę raz kulturę w przeliczeniu na 1 mieszkańca w wybranych gminach raz miastach aglmeracji warszawskiej w latach 2008-2014. Tabela 67. Wydatki budżetów na światę i wychwanie na 1 mieszkańca w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2008-2014 [PLN] Jednstka terytrialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Otwck 814 938 1 004 951 992 1 054 1 130 Leginw 852 923 1 472 1 249 1 145 1 087 1 151 Włmin 941 827 915 1 077 1 182 1 228 1 194 Pruszków 888 1 015 1 090 1 083 1 076 1 153 1 225 Nwy Dwór Mazwiecki 1 111 1 121 1 257 1 468 1 592 1 506 1 447 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 87

Ożarów Mazwiecki 1 012 1 016 1 355 1 373 1 446 1 542 1 643 Piaseczn 1 376 1 285 1 307 1 536 1 677 1 621 1 735 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Wykres 36. Wydatki budżetów na światę i wychwanie na 1 mieszkańca w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2008-2014 [PLN] Otwck Leginw Włmin Pruszków Nwy Dwór Mazwiecki Ożarów Mazwiecki Piaseczn 2 000 1 800 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych str. 88 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Tabela 68. Wydatki budżetów na kulturę i chrnę dziedzictwa nardweg na 1 mieszkańca w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2008-2014 [PLN] Jednstka terytrialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Włmin 40 51 52 51 51 68 72 Otwck 61 67 68 74 67 69 89 Leginw 90 99 135 169 96 89 89 Nwy Dwór Mazwiecki 53 179 131 78 79 88 90 Piaseczn 58 64 68 72 79 82 98 Ożarów Mazwiecki 60 63 85 81 90 114 141 Pruszków 193 161 129 124 127 113 177 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Wykres 37. Wydatki budżetów na kulturę i chrnę dziedzictwa nardweg na 1 mieszkańca w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2008-2014 [PLN] Włmin Otwck Leginw Nwy Dwór Mazwiecki Piaseczn Ożarów Mazwiecki Pruszków 250 200 150 100 50 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 89

Na rzwój jednstek samrządu terytrialneg decydujący wpływ ma także skutecznść w pzyskiwaniu śrdków zewnętrznych, w tym z Unii Eurpejskiej. Pniższa tabela raz wykres przedstawiają dchdy pszczególnych Gmin z tytułu finanswania i współfinanswania prgramów i prjektów unijnych. Tabela 69. Dchdy budżetwe z tytułu finanswania i współfinanswania prgramów i prjektów unijnych w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2010-2014 [PLN] Jednstka terytrialna 2010 2011 2012 2013 2014 Pruszków 261 258 238 586 564 373 2 907 317 613 815 Ożarów Mazwiecki 2 151 622 504 806 970 785 2 625 840 1 994 875 Włmin 705 041 1 036 336 1 679 072 911 993 3 371 289 Nwy Dwór Mazwiecki 439 818 8 568 978 1 065 795 2 768 080 5 374 800 Leginw 18 729 648 10 064 829 8 757 764 1 221 347 5 760 503 Otwck 23 152 182 1 517 231 647 290 756 346 7 638 863 Piaseczn 13 038 499 528 299 673 297 1 698 500 16 745 213 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych Wykres 38. Dchdy budżetwe z tytułu finanswania i współfinanswania prgramów i prjektów unijnych w wybranych gminach i miastach na prawach pwiatu w latach 2010-2014 [PLN] Pruszków Ożarów Mazwiecki Włmin Nwy Dwór Mazwiecki Leginw Otwck 25 000 000 Piaseczn 20 000 000 15 000 000 10 000 000 5 000 000 0 2010 2011 2012 2013 2014 Źródł: pracwanie własne na pdstawie danych GUS Dchdy i wydatki jednstek samrządów terytrialnych. str. 90 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

4. Analiza SWOT Analiza SWOT, plegająca na zestawieniu silnych i słabych strn raz szans i zagrżeń analizwaneg bszaru jest jednym z pdstawwych narzędzi zarządzania strategiczneg. S strengths (mcne strny): wewnętrzne czynniki pzytywnie wpływające na rzwój gminy, twrzące pdstawy jeg przyszłeg rzwju, wyróżniające gminę w tczeniu, pdnszące jeg knkurencyjnść i atrakcyjnść w czach mieszkańców, sób przyjezdnych i inwestrów; W weaknesses (słabe strny): wewnętrzne czynniki negatywnie wpływające na rzwój gminy, utrudniające rzwój i realizację zamierzeń, bniżające rangę gminy w czach mieszkańców, sób przyjezdnych i inwestrów; O pprtunities (szanse): zewnętrzne czynniki sprzyjające gminie w siąganiu wyznacznych celów rzwjwych, umżliwiające eliminwanie słabści raz uruchamianie nwych kierunków rzwju; T threats (zagrżenia): zewnętrzne czynniki przeszkadzające gminie w siąganiu wyznacznych celów rzwjwych, uniemżliwiające niwelwanie słabści, blkujące pdejmwanie działania. Analizą SWOT zstał bjętych 5 najważniejszych aspektów działalnści gminy: sfera demgraficzna sfera eknmiczn-gspdarcza infrastruktura techniczna sfera spłeczna sfera budżetw-finanswa Celem analizy SWOT dla Gminy Włmin jest identyfikacja czynników, które definiują aktualną sytuację, a także wskazują najlepsze rzwiązania, kierunek działań d siągnięcia celów przy minimalizacji zagrżeń, graniczaniu słabych strn raz wykrzystaniu szans i mcnych strn. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 91

Tabela 70. Analiza SWOT sfera demgraficzna MOCNE STRONY SŁABE STRONY Wyski dsetek sób w wieku przedprdukcyjnym w prównaniu d wskaźników gólnplskich i wjewódzkich Systematyczny wzrst wskaźnika demgraficznej młdści w latach 2010-2014 Długletnia ddatnia stpa przyrstu naturalneg Wyska wartść wskaźnika przyrstu naturalneg na 1000 mieszkańców w prównaniu z wynikami gólnkrajwymi raz wjewódzkimi Ddatni pzim salda migracji Niskie temp wzrstu liczby mieszkańców Systematyczny wzrst udziału sób w wieku pprdukcyjnym w gólnej liczbie ludnści Systematyczny spadek udziału sób w wieku przedprdukcyjnym w gólnej liczbie mieszkańców Wyski wskaźnik bciążenia demgraficzneg w prównaniu d wskaźników gólnplskich i pwiatwych Systematyczny wzrst wskaźnika bciążenia demgraficzneg w latach 2010-2014 Systematyczny wzrst wskaźnika demgraficznej starści w latach 2007-2014 Malejąca tendencja wskaźnika urdzeń żywych na 1000 mieszkańców w latach 2007-2014 Jeden z najniższych wskaźników urdzeń żywych na 1000 mieszkańców pśród wszystkich gmin pwiatu włmińskieg Ujemne sald migracji wewnętrznych raz zagranicznych Bardz duże bciążenie prcesami starzenia się spłeczeństwa SZANSE ZAGROŻENIA Rzwój dgdnych płączeń kmunikacyjnych z Warszawą będzie wpływał na wzrst liczby mieszkańców Optymistyczne prgnzy wzrstu liczby mieszkańców dla pwiatu włmińskieg Kniecznść zabezpieczenia pieki nad craz liczniejszą ppulacją sób starszych Nieustanna kniecznść pprawy infrastruktury spłecznej i dstswania jej d warunków gspdarczych Brak dpwiedniej wizji rzwju plityki prrdzinnej w Plsce Zmiany trendu demgraficzneg spwdwane pgrszeniem się sytuacji gspdarczej w kraju Pjawienie się zjawiska migracji sób młdych d bardziej rzwiniętych części aglmeracji warszawskiej Źródł: Opracwanie własne str. 92 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Tabela 71. Analiza SWOT sfera eknmiczn - gspdarcza MOCNE STRONY SŁABE STRONY Systematyczny wzrst liczby pdmitów gspdarczych Dstęp d dużeg rynku zbytu aglmeracji warszawskiej Ptencjał zasbu miejsc przyrdniczkrajbrazwych i histrycznych atrakcyjnych dla mieszkańców i turystów Duży ptencjał inwestycyjny gminy związany z krzystnym płżeniem kmunikacyjnym Działalnść rganizacji zrzeszających przedsiębirców Działalnść kilku dużych pdmitów gspdarczych mających zasięg międzynardwy Spadek liczby zarejestrwanych bezrbtnych w 2014 r. Brak wyznacznej strefy aktywnści gspdarczej Brak ulg dla przedsiębirców i inwestrów Duży dsetek pdmitów gspdarczych działających na terenie Gminy Włmin t mikrprzedsiębirstwa niegenerujące wielu miejsc pracy Negatywny trend stsunku liczby bezrbtnych d liczby sób w wieku prdukcyjnym Bardz wyski pzim stpy bezrbcia rejestrwaneg w pwiecie włmińskim w prównaniu d wyników wjewództwa mazwieckieg, całeg kraju raz innych gmin pdwarszawskich Znaczna liczba sób długtrwale pzstających bez pracy Skupienie rynku pracy na terenie Miasta Stłeczneg Warszawa Brak zdefiniwaneg prduktu turystyczneg Niewykrzystany ptencjał turystyczny Gminy pmim znacznych mżliwści rzwju turystyki rekreacyjnej i wypczynkwej Brak punktów dradztwa biznesweg w Gminie Skupienie rynku pracy w centrum Warszawy Mieszkańcy Gminy Włmin wydają część swich śrdków finanswych pza rynkiem lkalnym Bliskść bardz dbrze rzwinięteg rynku warszawskieg nie wpływa krzystnie na rzwój rynku lkalneg Niewystarczając rzwinięta infrastruktura turystyczna, która nie pzwala na wykrzystanie ptencjału turystycznrekreacyjneg Gminy Brak planów zagspdarwania przestrzenneg, które są niezbędne d rzwju inwestycji na terenie Gminy Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 93

SZANSE ZAGROŻENIA Dstępnść śrdków unijnych dla przedsiębirców i pbudzenie inwestycji na terenie Gminy Zaplanwane inwestycje drgwe mgące wpłynąć na rzwój gspdarczy Zmiany gspdarcze w kraju sprzyjające rzwjwi gspdarczemu Budwa Muzeum Bitwy Warszawskiej 1920 mże pbudzić ruch turystyczny, c zwiększy przychdy Gminy Szybki i dynamiczny rzwój innych części aglmeracji warszawskiej Skupienie się w zbliżającej perspektywie unijnej na miękkich prjektach niewpływających na faktyczny rzwój Gminy Brak inicjatyw służących rzwjwi gspdarczemu Źródł: Opracwanie własne str. 94 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Tabela 72. Analiza SWOT sfera techniczna MOCNE STRONY SŁABE STRONY Krzystne pwiązania kmunikacyjndrgwe i klejwe z m.st. Warszawa Uniezależnienie sieci kanalizacyjnej d gmin sąsiednich psiadanie własnej czyszczalni ścieków Wyski dsetek ludzi krzystających z sieci wdciągwej na terenie Miasta Włmin Wyski dsetek ludzi krzystających z sieci kanalizacyjnej na terenie Miasta Włmin Systematyczny wzrst długści czynnej sieci kanalizacyjnej, zarówn na terenie miasta raz bszarach wiejskich Niezadwalający stan dróg na terenie Gminy Brak efektywnie zrganizwaneg miejskieg transprtu publiczneg Znaczący prblem nielegalnych wysypisk w lasach Niewystarczająca liczba miejsc dbiru śmieci prblematycznych Niezadwalający stan techniczny zasbów mieszkaniwych w centrum miasta (mieszkania kmunalne) Brak ładu architektniczneg w centrum Włmina kniecznść rewitalizacji przestrzeni i budynków Brak dbałści walry estetyczne przestrzeni miejskiej Brak meliracji terenów słeckich Gminy Włmin raz na części bszarów miejskich Niedstateczna ilść miejsc parkingwych w Centrum Włmina Niewystarczający stpień skanalizwania bszarów wiejskich Niski dsetek krzystających z gazu sieciweg na terenie bszarów wiejskich Duże dysprprcje w dstępnści d infrastruktury technicznej między Miastem Włmin i terenami wiejskimi Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 95

SZANSE ZAGROŻENIA Wprwadzenie wspólneg biletu kmunikacji w przumieniu z miastem stłecznym Warszawą, c znacznie bniży kszty transprtu Mdernizacja trasy klejwej, c w efekcie skróci czas djazdu d Warszawy Budwa dwóch przejazdów klejwych raz ekranów akustycznych, neutralizujących uciążliwść klei Budwa węzła Włmin na trasie S8 Mdernizacja i rzbudwa becnych sieci dróg i linii klejwych raz dstswanie ich d bwiązujących standardów i zwiększającej się intensywnści zabudwy Dalsza rzbudwa sieci kanalizacyjnej i wdciągwej na terenie Gminy Mżliwść wykrzystania innwacyjnych technlgii d budwy i mdernizacji infrastruktury technicznej Rzbudwa Zakładu Energetyki Cieplnej w Włminie Paraliż kmunikacyjny miasta w związku z mdernizacją linii klejwej Zwiększenie się zadłużenia nadrzędnych jednstek samrządu terytrialneg, c mże uniemżliwić realizację nwych inwestycji Wadliwe wyknanie przez wyknawców planwanych inwestycji i w knsekwencji kniecznść dknywania uciążliwych mdernizacji Brak prjektów innwacyjnych na terenie Gminy w zakresie infrastruktury technicznej (brak wykrzystania alternatywnych źródeł energii) Źródł: Opracwanie własne str. 96 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Tabela 73. Analiza SWOT sfera spłeczna MOCNE STRONY SŁABE STRONY Sprawnie działająca bibliteka miejska, dnsząca sukcesy na szczeblu gólnkrajwym Twrzenie prjektów, mających na celu prpagwanie lkalnej histrii Włmina raz aktualnych wydarzeń (Włmińska Krnika Filmwa) Dbrze rzwinięta infrastruktura sprtwrekreacyjna Wyski pzim nauczania w placówkach światwych Liczne rganizacje pzarządwe działające na terenie Gminy Brak identyfikacji mieszkańców z Gminą Włmin Pjawianie się craz częstszych prblemów pedaggicznych i zdrwtnych u dzieci i młdzieży Duży dsetek ludzi bezrbtnych Niezadwalający pzim funkcjnwania placówek służby zdrwia Niewystarczający pzim infrastruktury spłeczn-kulturalnej (kin, lkale gastrnmiczne, przestrzeń publiczna) Brak ddlnych inicjatyw spłecznych Niekrzystny gólny wizerunek Gminy Brak pczucia bezpieczeństwa wśród mieszkańców Nasilanie się niekrzystnych zjawisk spłecznych (wandalizm, alkhlizm, przemc) Brak instytucji, która miałaby na celu wsparcie raz integrację rganizacji pzarządwych SZANSE ZAGROŻENIA Mżliwść krzystania ze śrdków unijnych w celu realizacji prgramów przeciwdziałania m.in. wykluczeniu spłecznemu, alkhlizmwi Rzwój aktywnści sprtwej mieszkańców dzięki realizacji zaplanwanych inwestycji i zadań Aktywna współpraca z rganizacjami pzarządwymi w zakresie stwrzenia instytucjnalnych i śrdwiskwych frm pmcy raz aktywizacji sób i rdzin wymagających wsparcia Zwiększenie liczby sób starszych i chrych czekujących pmcy geriatrycznej i całdbwej pieki Zwiększenie liczby sób długtrwale bezrbtnych i wzrst pzimu bezrbcia Źródł: Opracwanie własne Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 97

Tabela 74. Analiza SWOT sfera budżetw- finanswa MOCNE STRONY SŁABE STRONY Duża dynamika wzrstu dchdów na jedneg mieszkańca w prównaniu z innymi gminami pwiatu włmińskieg Odpwiedni wykwalifikwana kadra Urzędu Miejskieg Malejący udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach gółem na przestrzeni lat 2010-2015 Wyski pzim zadłużenia Wzrst dchdów gółem i dchdów własnych Utrzymywanie wydatków inwestycyjnych na stabilnym pzimie Wzrst dchdów z tytułu pdatku d nieruchmści raz pdatku dchdweg d sób fizycznych ptwierdzający atrakcyjnść Gminy jak miejsca zamieszkania SZANSE ZAGROŻENIA Utrzymywanie się niskich stawek WIBOR niskie kszty bsługi długu Uzyskanie przez Gminę śrdków pmcwych na zaplanwane inwestycje i zadania Wzrst rzwju gspdarczeg kraju Wzmżna współpraca Gminy Włmin z pbliskimi samrządami, zmierzając d realizacji pstawinych zadań Współpraca z reginami zagranicznymi Nagły wzrst stawek WIBOR pwdujący kniecznść przeznaczania craz większych kwt na spłatę zbwiązań Duży wzrst inflacji pwdujący zwiększenie się nakładów inwestycyjnych wzrst cen nabywanych twarów i usług Brak śrdków pmcwych na realizację ptrzebnych inwestycji infrastrukturalnych jak pwód pszukiwania innych źródeł finanswania dalsze i craz bardziej dtkliwe zadłużanie budżetu Przerzucanie na gminy craz większej dpwiedzialnści za prwadzne działania przy braku wymaganej pmcy finanswej Zniesienie meldunku skutkujące trudnścią w zidentyfikwaniu miejsca zamieszkania wzrst liczby mieszkańców niepłacących pdatku PIT na rzecz Gminy Negatywne zmiany systemwe pprzez zmniejszenie przekazywaneg prcentu d pdatku PIT d gmin Wzrst zadłużenia państwa Źródł: Opracwanie własne 5. Wizja rzwju Gminy 2025+ str. 98 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

Pdstawą d pracwania Wizji Gminy 2025+ była analiza zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkwań raz celów realizacyjnych Gminy, a także aspiracji rzwjwych mieszkańców Gminy Włmin. Wizja stanwi więc życzeniwy scenariusz rzwju, który kreśla kształt Gminy p zrealizwaniu wszystkich załżeń strategii. W związku z tym Wizja dpwiada na pytanie Jak będzie wyglądała Gmina Włmin p 2025 rku?. Rysunek 28. Wizja rzwju Gminy Włmin 2025+ Źródł: Opracwanie własne Obraz Gmin y Wł min 2025+ przed stawi ają pniższe stwierdzenia. Efektywny i knkurencyjny rynek lkalny Wyska jakść życia Gmina Włmin 2025+ Aktywne spłeczeństw Bgata ferta turystyczna Włmin charakteryzuje się efektywnym i knkurencyjnym rynkiem lkalnym. Mieszkańcy mają szansę na znalezienie zatrudnienia na terenie Gminy. Włmin wyróżnia się niskim pzimem bezrbcia raz dużą ilścią nwych miejsc pracy. Gmina dba twrzenie warunków dla rzwju przedsiębirczści raz jest miejscem przyjaznym dla inwestrów. Włmin t gmina, która słucha swich mieszkańców. Mieszkańcy Gminy mają szansę brać dpwiedzialnść za rzwój swjeg tczenia i wpływać na ważne dla Gminy rzstrzygnięcia. Włmin prmuje działania spłeczne raz zachęca d czynneg udziału w życiu Gminy. Celem Włmina jest zadbanie ptrzeby każdej grupy spłecznej. Gmina Włmin t miejsce dbre d zamieszkania, ferujące swim mieszkańcm wyską jakść życia. Włmin t Gmina charakteryzująca się dbrze rzwiniętą infrastrukturą techniczną raz dbająca bezpieczeństw mieszkańców. Mieszkańcy Gminy Włmin mgą krzystać z edukacji na wyskim pzimie, dbrej pieki zdrwtnej raz cieszyć się atrakcjami spłeczn-kulturalnymi. Włmin t miejsce atrakcyjne dla turystów. Wykrzystując ptencjał śrdwiska przyrdniczeg raz ptencjał histryczny Gmina Włmin twrzy bgatą i ciekawą fertę dla przyjezdnych. Włmin t miejsce gdzie mżna mił spędzić czas wlny. Gmina, psiadając dbre zaplecze knferencyjn-rekreacyjne, które przyciąga mieszkańców Stlicy. D realizacji załżnej Wizji Gminy 2025+ niezbędne jest nakreślenie szczegółweg planu działania, który miałby na celu kreślenie głównych kierunków rzwju. Opracwany plan działania zawiera mierzalne cele, które zstały przedstawine w układzie hierarchicznym (im niższy pzim hierarchiczny tym większy stpień szczegółwści). Hierarchiczny układ celów raz ich mierzalnść pzwli na cenę stpnia realizacji przyjętej wizji. Katalg składa się z czterech pzimów hierarchicznych: Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 99

Rysunek 29. Katalg celów Gminy Włmin Cel główny Cele strategiczne Cele peracyjne Zadania realizacyjne Źródł: Opracwanie własne Pzim I Cel główny Określa zasadnicze kierunki dalszeg rzwju Gminy raz wskazuje d czeg Gmina będzie zmierzać w przyszłści. Jest t swista deklaracja władz Gminy, dtycząca celu wszystkich pdejmwanych przez nich decyzji. Pzim II Cele strategiczne Stanwią ne uszczegółwienie celu główneg. Cele strategiczne wskazują prirytetwe bszary zaspkajania ptrzeb mieszkańców. Pzim III Cele peracyjne Stanwią uszczegółwienie celów strategicznych. Są ne frmułwane jak cele funkcjnalne, tzn. wyrażające pżądane ptrzeby, które pwinny być zaspkjne w kreślnym hryzncie czasu, czyli d 2025 r. Pzim IV Zadania realizacyjne Stanwią uszczegółwienie celów peracyjnych. Przyprządkwane d każdeg celu peracyjneg infrmują spsbie jeg realizacji przez Gminę. Zadania realizacyjne pwinny zstać kreślne w taki spsób, aby mżliwa była ewaluacja stpnia ich realizacji. 6. Cele i zadania realizacyjne dla Gminy Włmin str. 100 Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku

6.1. Cele Gminy Włmin Frmułując wizję działalnści każdej gminy należy kreślić główną ideę działań raz gólny kierunek jej rzwju. Isttne jest wskazanie nadrzędneg celu, któreg realizacji będą pdprządkwane wszelkie działania Gminy. Birąc pd uwagę specyfikę Gminy Włmin cel nadrzędny sfrmułwan w następujący spsób: Zapewnienie harmnijneg rzwju spłeczneg i gspdarczeg przy wykrzystaniu miejscwych walrów przyrdniczych i kulturwych raz dgdneg płżenia kmunikacyjneg. Wizja raz cel główny jest kierunkwskazem działań dla Gminy, lecz niezbędne jest jeg ustrukturyzwanie raz zdefiniwanie pprzez wskazane cele rzwjwe. W związku z tym pracwane zstały 4 cele strategiczne raz cele peracyjne, wspmagające ich realizację. Rysunek 30. Cele strategiczne Gminy Włmin Włmin gminą wspierającą przedsiębirców raz charakteryzującą się wyską dynamiką rzwju gspdarczeg Włmin gminą ferującą swim mieszkańcm wyski standard życia Włmin gminą zintegrwaneg i aktywneg spłeczeństwa, zapewniającą wyski standard realizacji funkcji administracyjnych Włmin gminą dbającą ład przestrzenny raz śrdwisk Źródł: Opracwanie własne W celu dpwiednieg planwania strategiczneg d każdeg z celów strategicznych pracwan szczegółwe cele peracyjne, które dnszą się d knkretnych bszarów działania. Strategia Zrównważneg Rzwju Gminy Włmin d 2025 rku str. 101