Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego Rewitalizacja zabytkowych budynków Łaźni Głównej i Stolarni wraz z przyległym terenem dawnej kopalni Katowice i budową niezbędnej infrastruktury na potrzeby Muzeum Śląskiego w Katowicach Rewitalizacja zabytkowych budynków łaźni głównej i stolarni wraz z przyległym terenem dawnej kopalni Katowice to kolejny etap przekształcenia zdegradowanych obszarów postindustrialnych na potrzeby Muzeum Śląskiego w Katowicach. Pierwszym krokiem w realizacji tego projektu jest podpisanie umowy na dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2009 2014 oraz Województwa Śląskiego. Główną ideą projektu jest rewitalizacja dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska poprzez adaptację dwóch zabytkowych budynków pokopalnianych wraz z konserwacją zabytkowych maszyn przemysłowych, które znajdują się w budynku stolarni. Doposażenie pracowni digitalizacji Muzeum Śląskiego pozwoli na dokumentowanie historii kultury oraz opracowanie cyfrowe najcenniejszych unikatowych zbiorów Muzeum. Rozbudowa infrastruktury umożliwi przeniesienie wszystkich działów placówki z dotychczasowego budynku na teren nowej siedziby Muzeum oraz stworzenie przestrzeni do prowadzenia działalności badawczej, a także kulturalnej i edukacyjnej. Dawna stolarnia nowe miejsce dla dzieci W odnowionym budynku stolarni planowana jest m.in. wystawa stała nawiązująca do podróży Tomka Wilmowskiego, bohatera powieści przygodowych Alfreda Szklarskiego, która powstanie specjalnie z myślą o małych i dużych miłośnikach jednego z najsłynniejszych bohaterów książek dla dzieci i młodzieży. Dzięki ekspozycji umieszczonej na piętrze budynku najmłodsi odbiorcy zostaną wprowadzeni w świat sztuki, poznają różnorodność i odmienność kultur. Parter budynku to miejsce przyszłych działań edukacyjnych, przedstawień teatralnych, zajęć plastycznych, koncertów, pokazów filmowych prowadzonych przez Centrum Scenografii Polskiej oraz pozostałe działy Muzeum Śląskiego.
Nowe pracownie w łaźni głównej Kompleksowy remont budynku łaźni głównej oraz umieszczenie w nim i wyposażenie w nowoczesny sprzęt pracowni działów Historii, Archeologii i Etnografii, umożliwi Muzeum pełnienie funkcji centrum kompetencji, usług i badań dla innych instytucji. W obiekcie znajdzie się miejsce dla Pracowni Powstań Śląskich Działu Historii, unikatowego projektu Muzeum odpowiadającego na ogromne zapotrzebowanie społeczne związane z tym okresem historii Górnego Śląska. Zasadniczą część budynku zajmie uniwersalna przestrzeń ekspozycyjna z przeznaczeniem na wystawy czasowe oraz koncerty, wykłady, spotkania. Na terenie przyległym do budynków zostanie wybudowany parking zapewniający miejsca dla pojazdów osób niepełnosprawnych oraz autokarów, co pozwoli na skorzystanie z oferty Muzeum zorganizowanym grupom dzieci oraz osobom o ograniczonych możliwościach poruszania się.
Adaptacja kolejnych budynków Dalszym, trzecim etapem rewitalizacji terenu dawnej kopalni Katowice będzie zagospodarowanie terenu oraz adaptacja m.in. kompleksu budynków szybu Bartosz (które są wpisane do rejestru zabytków), wieży ciśnień, warsztatu mechanicznego, kuźni oraz łaźni Gwarek. Obecnie obiekty te są znacznie zdegradowane. Po renowacji zostaną wykorzystane na potrzeby muzealne (galerie, warsztaty pracy twórczej), ale również jako ośrodki aktywizacji zawodowej i społecznej środowisk wykluczonych. Taka funkcja budynków umożliwi wspólne przedsięwzięcia z instytucjami zewnętrznymi, np. z Urzędem Miasta Katowice lub z sektorem prywatnym. Na zrewitalizowanym terenie będzie również możliwe organizowanie projektów plenerowych i skierowanych do szerokiej publiczności, jak np. Festiwal Tauron Nowa Muzyka, Industriada, Noc Muzeów, czy też parateatralnych działań scenicznych. Szczególne miejsce w koncepcji zajmuje zabytkowy zespół budynków szybu Bartosz, który jest punktem centralnym części północnego kwartału Muzeum. Koncepcja zakłada utworzenie w przyszłości podziemnego przejścia pomiędzy budynkiem nadszybia i holem centralnym nowej siedziby Muzeum, które połączy północną i południową cześć terenu. Całkowite zakończenie rewitalizacji terenu byłej kopalni Katowice powinno zakończyć się wraz z zakończeniem kolejnej perspektywy środków unijnych, tj. około 2020 roku. Wdrażanie projektu Początki rewitalizacji terenu byłej kopalni Katowice sięgają 2004 roku, kiedy ostatecznie ustalono lokalizację w tym miejscu nowej siedziby Muzeum Śląskiego, tworząc tzw. kwartał Muzeum. Na terenie tym zlokalizowano najważniejsze inwestycje publiczne wchodzące w skład Strefy Kultury. Obok Muzeum Śląskiego rozpoczęto przygotowania do budowy nowej siedziby Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, Międzynarodowego Centrum Kongresowego, a także niezbędnej infrastruktury w postaci dróg, parkingów oraz sieci kanalizacyjnej, elektrycznej i deszczowej.
Obszar o powierzchni ponad 7 ha, przeznaczony na potrzeby Muzeum Śląskiego, ze względów finansowych został podzielony wówczas na dwie części. Część południową o powierzchni ok. 2,7 ha miał zająć nowy gmach Muzeum Śląskiego, który uznano za projekt kluczowy Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007 2013. Dzisiaj możemy oglądać efekty tych działań. Rewitalizację części północnej, gdzie mieszczą się zabytkowe budynki pokopalniane, zaplanowano jako kolejny etap realizowania projektu. Przygotowania do adaptacji części północnej rozpoczęto w 2012 roku, kiedy budowa nowej siedziby Muzeum Śląskiego była już zaawansowana. Przetarg na opracowanie koncepcji zagospodarowania części północnej kwartału Muzeum i adaptacji istniejących obiektów na cele kulturalne zakładał przygotowanie kilku wariantów architektonicznych oraz funkcji zabytkowych budynków byłej kopalni. Finalna koncepcja to powrót do idei zielonego wzgórza kopalnianego (ogrodu miejskiego w mieście ogrodów). Kształty układu komunikacyjnego oraz projektowana zieleń o charakterze angielskiego ogrodu mają stanowić kontrast dla geometrycznej formy nowej siedziby Muzeum Śląskiego. Będzie to możliwie dzięki płynnemu modelowaniu formy układu drogowego oraz zastosowaniu naturalnych materiałów nawierzchni. Równolegle prowadzono prace projektowe nad adaptacją poszczególnych obiektów i zagospodarowaniem terenu pokopalnianego. W 2013 roku Muzeum Śląskie rozpoczęło także działania zmierzające do pozyskania środków finansowych na wdrożenie koncepcji i realizację inwestycji w części północnej. Ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo dwóch zdegradowanych budynków, stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa zwiedzających nową siedzibę, a także potrzebę zlokalizowania wszystkich działów Muzeum w jednym miejscu, ustalono zakres drugiego etapu rewitalizacji obszaru dawnej kopalni Katowice. We wrześniu 2013 roku projekt obejmujący rewitalizację zabytkowych budynków łaźni głównej i stolarni wraz z przyległym terenem i budową niezbędnej infrastruktury został zgłoszony do konkursu w ramach programu Konserwacja i Rewitalizacja Dziedzictwa Kulturowego, realizowanego ze środków Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2009 2014. W celu realizacji projektu Muzeum Śląskie nawiązało współpracę partnerską z Norweskim Instytutem Badań Dziedzictwa Kulturowego
(NIKU), który jest niezależną instytucją non-profit zajmującą się konserwacją i zrównoważonym zarządzaniem dziedzictwem kulturowym. Planowany budżet projektu: Całkowita wartość projektu 29,89 mln zł Dofinansowanie z MF EOG i NMF 10,02 mln zł Wkład własny Województwa Śląskiego 19,87 mln zł