Ea Kacprzak-Szymańska, Problematyka obszaru ograniczonego użytkoania orzeczeniach sądó cyilnych, Rocznik Samorządoy 2013, tom 2, ISSN: 23002662, ss. 80-96. Ea Kacprzak-Szymańska, Instytut Nauk Pranych Polskiej Akademii Nauk Problematyka obszaru ograniczonego użytkoania orzeczeniach sądó cyilnych The issues realted to the area of limited usufruct in the adjudications of the civil courts tekst przesłany do redakcji 4 listopada 2013 roku, zrecenzoany 17 lutego i 18 marca 2014 roku, zaakceptoany do druku 18 marca 2014 roku Streszczenie: Niniejsze opracoanie jest pośięcone problematyce ziązanej z funkcjonoaniem obszaró ograniczonego użytkoania Polsce na tle orzeczeń sądoych. Autorka dokonała przeglądu ybranych orzeczeń Sądu Najyższego dotyczących podejmoanego tematu. Opracoanie koncentruje się na problemie oboiązyania aktó praa miejscoego i kestii odpoiedzialności ziązku z ustanoieniem obszaru ograniczonego użytkoania. Słoa kluczoe: obszar ograniczonego użytkoania. Summary: This text discusses the issues related to the functioning of the areas of limited usufruct in Poland in connection ith the judicial decisions. The author has revieed selected judgments of the Supreme Court that concern undertaken subject. The study concentrates on the problem of the validity of local la and the issue of liability in connection ith the establishment of the limited usufruct. Key ords: area of limited usufruct 80
Ea Kacprzak-Szymańska 1. Wstęp Poszechny i pożądany obecnie rozój transportu lotniczego przynosi daleko idące korzyści przemieszczania się dla czy ogółu społeczeństa. przesyłania toaró Możliość krótkim szybkiego czasie jest zjaiskiem korzystnym z ekonomicznego punktu idzenia. Z tego zględu iększe miasta dążą do budoy noych lub rozbudoy istniejących lotnisk. W zrealizoanej przez Instytut Lotnicta izji rozoju Systemu Transportu Małymi Samolotami założono, że najbliższych 10 latach, każde z 16 ojeództ będzie posiadało co najmniej jeden port lotniczy, a około 2050 roku Polsce może funkcjonoać 380 lotnisk obsługujących mały ruch pasażerski1. Przedstaione plany yglądają bardzo obiecująco, jednak funkcjonoanie lotnisk oprócz niekestionoanych korzyści niesie za sobą rónież iele niedogodności. Poza zanieczyszczeniem środoiska spalinami ydobyającymi się z samolotó, szczególnie uciążlia jest emisja hałasu na poziomie przeyższającym dopuszczalne normy. 2. Ustanoienie obszaru ograniczonego użytkoania Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środoiska z dnia 14 czerca 2007 r. spraie dopuszczalnych poziomó hałasu środoisku 2 starty, lądoania i przeloty statkó poietrznych zależności od położenia i rodzaju nieruchomości nie poinny przekraczać norm od 40 do 60 decybeli (db). Natomiast silniki samolotó ytarzają hałas o natężeniu 120 db ich pobliżu, a pod trasami przelotu od 70 do 105 db3. Z tych danych ynika, że nie jest możlie ograniczenie negatynego oddziałyania lotniska do granic nieruchomości na której jest ono zlokalizoane, tym samym nie jest możlie zachoanie odpoiednich standardó akustycznych na terenie je otaczającym. Zgodnie z artykułem 135 ust. 1 ustay z dnia 27 kietnia 2001 roku Prao ochrony środoiska4 (dalej u.p.o.ś.) jeżeli z przeglądu ekologicznego albo z oceny oddziałyania przedsięzięcia na środoisko ymaganej przepisami ustay z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środoisku i jego ochronie, udziale społeczeństa ochronie środoiska oraz o ocenach oddziałyania na środoisko6 (dalej ustaa o udostępnianiu informacji o środoisku)7 albo z analizy porealizacyjnej7 ynika, że mimo zastosoania dostępnych 81
Problematyka obszaru... roziązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środoiska poza terenem zakładu lub innego obiektu, tedy dla oczyszczalni ściekó, składoiska odpadó komunalnych, kompostoni, trasy elektroenergetycznej, i radiolokacyjnej komunikacyjnej, instalacji torzy lotniska, linii radiokomunikacyjnej, się obszar i stacji radionaigacyjnej ograniczonego użytkoania. Z ustaoego yliczenia kategorii instalacji dla których torzy się obszar ograniczonego oddziałyania ynika, że odstępsto od oboiązku zachoania standardó jakości środoiska poza terenem do którego podmiot yołujący emisję ma tytuł prany, może dotyczyć tylko instalacji służących do proadzenia działalności mającej cechy użyteczności publicznej 8. Administracyjny charakter przepisó, których dopuszcza się niektóre zakłócenia skazuje na to, że ich bezpośrednim celem jest określony interes publiczny9. Obszary te, dla przedsięzięć mogących znacząco płyać na otoczenie, są obecnie torzone przez sejmik ojeództa drodze uchały. W akcie tym określa się granice obszaru, ograniczenia zakresie przeznaczenia terenu, ymagania techniczne dotyczące budynkó oraz sposób korzystania z terenó, ynikające z postępoania spraie oceny oddziałyania na środoisko lub analizy porealizacyjnej, albo przeglądu ekologicznego. W tym miejscu arto zauażyć, że Naczelny Sąd Administracyjny (dalej NSA) ydał orzeczenie, którym stierdził, że procesie torzenia obszaró ograniczonego użytkoania mogą zostać ykorzystane szystkie materiały rónoażne z przeglądem ekologicznym10. Jednak pogląd ten spotkał się z krytyką. Adrianna Miler stierdziła, że brak jest jakichkoliek podsta pranych do formułoania tego typu nioskó11. Krzysztof Gruszecki dostrzegł zaś, że gdyby intencją ustaodacy było rozszerzenie katalogu środkó doodoych, to ynikałoby to z treści artykułu 135 ust. 1 u.p.o.ś., gdzie yliczenie środkó doodoych miałoby charakter przykładoy lub ynikałoby z niego, że inne doody też są dopuszczalne12. Przedmiotoy obszar poinien być ięc torzony tylko oparciu o doody ymienione artykule 135 ustęp 1 u.p.o.ś., to jest przegląd ekologiczny, ocenę oddziałyania przedsięzięcia na środoisko albo analizę porealizacyjną. 82
Ea Kacprzak-Szymańska 3. Problem oboiązyania aktó ustanaiających obszary ograniczonego użytkoania Istotnych trudności orzekaniu przysporzyła kestia oboiązyania aktó ustanaiających obszary ograniczonego użytkoania. Początkoo obszary te były torzone przez ojeodę drodze rozporządzenia, natomiast od 2008 roku na mocy artykułu 19 ustay z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie niektórych usta ziązku ze zmianami podziale zadań i kompetencji administracji terenoej13 (dalej ustaa zmieniająca) zmieniono treść artykułu 135 ust. 2 u.p.o.ś. i obszary te są torzone przez sejmik ojeództa drodze uchały. Z poyższego zględu dla roszczeń noszonych na podstaie rozporządzeń ojeody ustanaiających obszar ograniczonego użytkoania dla lotniska, sądy I i II instancji ielu przypadkach orzekały o oddaleniu poództa. Poodem takich decyzji było uznanie przez sądy, że rozporządzenie ojeody nie oboiązuje ziązku ze zmianą artykułu 135 ust. 2 u.p.o.ś. sądząc, że skoro po zmianie ustay inny organ jest upoażniony do ydania aktu, to rozporządzenie ojeody ziązku z tą zmianą straciło moc. Orzeczenia Sądu Najyższego nie podzieliły takiego stanoiska14. Szczególnie yroku II CSK 586/11, którym znalazło się najszersze uargumentoanie kestii oboiązyania aktu ydanego przez ojeodę, Sąd Najyższy skazał, że istnieją co najmniej trzy poody dla których nie można zaaproboać stanoiska sądó niższej instancji. Po piersze skazał, że artykuł 135 u.p.o.ś. ulegał kilkakrotnym zmianom, a jedną z istotniejszych była zmiana organu upoażnionego do ustanoienia obszaru ograniczonego użytkoania i zauażył, że ustaodaca artykule 47 ust. 2 ustay zmieniającej roziązał tę spraę przeidując, że do czasu ydania noych aktó praa miejscoego przez organ przejmujący zadania i kompetencje na podstaie tej ustay zachoują moc oboiązującą dotychczasoe akty praa miejscoego. Następnie stierdzono, że zmiany artykułu 135 ust. 1 i 2 u.p.o.ś. nie mają charakteru merytorycznego, ale ynikają z konieczności dostosoania treści tego przepisu do regulacji zaartej ustaie o udostępnianiu informacji o środoisku ydanej celu dostosoania polskiego praa do regulacji unijnych. Zmianą dokonaną 2008 roku proadzono noą regulację dotyczącą postępoania spraie oceny 83
Problematyka obszaru... oddziałyania na środoisko, uchylając niektóre przepisy będące cześniej podstaą dla artykułu 135 u.p.o.ś.. W tym przypadku ustaodaca nie określił oboiązyania przepisó ykonaczych, co nie przesądza faktu oboiązyania rozporządzenia ojeody. Poyższe nioski Sąd Najyższy uzasadniał yrażonym artykule 173 ust. 2 ustay o udostępnianiu informacji o środoisku nakazem stosoania, do czasu ydania noego rozporządzenia Rady Ministró, spraie przedsięzięć mogących znacząco oddziałyać na środoisko, przepisó Rozporządzenia Rady Ministró z dnia 9 listopada 2004 roku15. Sąd Najyższy zauażył, że noelizacja art. 135 u.p.o.ś. nie zmieniła rodzajó przedsięzięć mogących znacząco oddziałyać na środoisko oraz szczegółoych uarunkoań ziązanych z kalifikoaniem przedsięzięcia do raportu o oddziałyaniu na środoisko, dlatego tak samo obecnie oboiązującym rozporządzeniu Rady Ministró z dnia 9 listopada 2010 r.16, do takich przedsięzięć zaliczone jest lotnisko. Oznacza to, że zaróno przed noelizacją, jak i po noelizacji obszary ograniczonego użytkoania torzy się dla identycznych przedsięzięć, które znacząco oddziałują na środoisko. Z tego poodu nie można tierdzić, że po noelizacji artykułu 135 ust. 1 i 2 u.p.o.ś. odpadła podstaa prana dla utorzenia obszaru ograniczonego użytkoania okół lotniska. W takim przypadku rozporządzenie Wojeody ustanaiające obszar ograniczonego użytkoania oboiązuje do czasu podjęcia uchały przedmiotoej kestii przez sejmik ojeódzki. Sąd Najyższy skazał rónież na regulację zaartą 32 ust. 2 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministró z dnia 20 czerca 2002 r. spraie zasad techniki praodaczej17. Stanoi ona, że przypadku gdy zmienia się treść przepisu upoażniającego do ydania aktu ykonaczego ten sposób, że zmienia się rodzaj aktu ykonaczego albo zakres spra przekazanych do ureguloania aktem ykonaczym lub ytyczne dotyczące treści tego aktu, taki akt ykonaczy traci moc oboiązującą z dniem ejścia życie ustay zmieniającej treść przepisu upoażniającego. Zmiana artykułu 135 u.p.o.ś. zmieniła treść przepisu upoażniającego, jednak tym przypadku artykuł 47 ust. 2 ustay zmieniającej rozstrzygnął o oboiązyaniu rozporządzenia ojeody ydanego na podstaie artykułu 135 u.p.o.ś. 84
Ea Kacprzak-Szymańska Oprócz poyższych oboiązyaniem argumentó, rozporządzenia ojeody opoiedziano ze zględu się na za ykładnię celoościoą. W przypadku utraty mocy oboiązującej przedmiotoego rozporządzenia dochodzenie roszczeń przez osoby, których nieruchomości znalazły się obszarze ograniczonego użytkoania, na podstaie art. 129 u.p.o.ś. zależałaby od podjęcia uchały przez sejmik ojeódzki. Uzależnienie dochodzenia roszczeń ynikających z artykułu 129 u.p.o.ś. od ydania przez sejmik ojeództa uchały, sytuacji gdy uprzednio został ustanoiony obszar ograniczonego użytkoania byłoby sprzeczności z ochroną praną łasności przeidzianą artykule 64 Konstytucji RP18. Stierdza się, że łaściciel, któremu artykule 129 ust. u.p.o.ś. przyznano ochronę, przypadku utraty artości jego nieruchomości ze zględu na fakt istnienia pobliżu lotniska, nie może być jej pozbaiony z poodu niepodjęcia uchały przez sejmik ojeódzki. Ponadto można skazać, że przypadku braku oboiązującego aktu ustanaiającego obszar ograniczonego użytkoania, łaściciel nieruchomości narażonej na znoszenie emisji hałasu mógłby przecistaić się działaniom uznanym za bezprane na podstaie artykułu 174 ust. 1 u.p.o.ś. Artykuł ten stanoi, że eksploatacja dróg, linii kolejoych, linii tramajoych, lotnisk oraz portó nie może poodoać przekroczenia standardó jakości środoiska. 4. Ziązek pomiędzy ustanoieniem obszaru ograniczonego użytkoania a odpoiedzialnością odszkodoaczą W ziązku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości artykule 129 u.p.o.ś. przeidziano środki ochrony pranej interesó łaścicieli terenó objętych obszarem ograniczonego użytkoania. Jeżeli korzystanie z nieruchomości lub z jej części dotychczasoy sposób lub zgodny z dotychczasoym przeznaczeniem stało się niemożlie lub istotnie ograniczone, łaściciel nieruchomości może żądać ykupienia nieruchomości lub jej części. Ponadto, łaściciel takiej nieruchomości może żądać odszkodoania za poniesioną szkodę, gdzie szkoda obejmuje rónież zmniejszenie artości nieruchomości. W artykule 136 ust. 3 u.p.o.ś. 85
Problematyka obszaru... uściślono, że szkodą są także koszty poniesione celu ypełnienia ymagań technicznych przez istniejące budynki, naet przypadku braku oboiązku podjęcia działań tym zakresie. Poyższe roszczenia przysługują rónież użytkonikom ieczystym, a dochodzić ich można ciągu dóch lat od dnia ejścia życie rozporządzenia lub aktu praa miejscoego poodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Instrumenty praa administracyjnego pełnią najażniejszą rolę praie ochrony środoiska, natomiast prao cyilne odgrya tu rolę spomagającą regulacje administracyjne19. Artykuł 322 u.p.o.ś. stanoi, że do odpoiedzialności za szkody spoodoane oddziałyaniem na środoisko stosuje się przepisy Kodeksu cyilnego, jeżeli ustaa nie stanoi inaczej. Pomimo, że ustanoienie obszaru ograniczonego użytkoania następuje na mocy u.p.o.ś. przez ydanie aktu praa miejscoego, śietle artykułu 136 u.p.o.ś. łaściymi spraach spornych dotyczących ysokości odszkodoania lub ykupu nieruchomości są sądy poszechne, gdyż spray te są spraami cyilnymi rozumieniu art. 1 Kodeksu postępoania cyilnego20 (dalej K.p.c.). Wszelkie roszczenia omaianych kestiach należy ięc nosić przed sądy poszechne. Problemem rozstrzygnięcie ujaniającym zagadnienia się ziązku orzeczeniach między sądoych ustanoieniem jest obszaru ograniczonego użytkoania a obniżeniem artości nieruchomości. W tej materii Sąd Najyższy nie ypoiedział się jednomyślnie. W dóch postanoieniach stierdził, że odszkodoanie za zmniejszenie artości nieruchomości nie przysługuje za jakiekoliek ograniczenie sposobie korzystania z niej, dotykające nieruchomość z poodu znalezienia się obszarze ograniczonego użytkoania, ale tylko za ynikające z zakresu ograniczeń korzystaniu z nieruchomości skazanych akcie praa miejscoego, torzącego obszar ograniczonego użytkoania21. Ograniczenie to może dotyczyć tylko dotychczasoego sposobu korzystania z nieruchomości lub sposobu zgodnego z dotychczasoym. Ponadto Sąd stierdził, że skoro ograniczenia zaarte rozporządzeniu ojeody nie dotyczą bezpośrednio łaścicieli nieruchomości, to znaczy że ograniczenie korzystaniu nie dotyczą bezpośrednio łaścicieli nieruchomości, to znaczy że ograniczenie korzystaniu nie nastąpiło. Na przykład akcie 86
Ea Kacprzak-Szymańska ustanaiającym przedmiotoy obszar można zatierdzić m.in. zakaz zabudoy ponad peną ysokość, a skoro łaściciel nieruchomości objętej tym aktem nie ma zamiaru ybudoania obiektu yższego niż skazany, to śietle przytaczanego orzeczenia nie nastąpiło ograniczenie sposobie korzystania z nieruchomości. Rónież podnoszony jest pogląd, że samo znalezienie się nieruchomości obszarze ograniczonego użytkoania nie pooduje sytuacji, której należy się odszkodoanie za zmniejszenie artości nieruchomości. Jednakże doktrynie i kolejnych przytaczanych orzeczeniach Sądu Najyższego zaprezentoany został pogląd odmienny22. Bartosz Rakoczy i Krystyna Klenoska słusznie zauażyli, że ustanoienie obszaru ograniczonego użytkoania zasze stanoi formę ograniczenia praa łasności23. To ograniczenie następuje przed ydaniem aktu praa miejscoego ustalającego postanie obszaru, gdyż najpier łaściciel jest narażony na hałas emitoany przez działalność lotniska, a dopiero następnie drodze procedury administracyjnej jest ydaany odpoiedni akt, stierdzający że na danym terenie nie ma możliości utrzymania odpoiednich standardó akustycznych. Sąd Najyższy przytaczanych orzeczeniach skazał, że ziązek ustanoienia obszaru ograniczonego użytkoania z obniżeniem artości nieruchomości należy rozumieć szeroko. Jest to następsto ograniczeń przeidzianych treści rozporządzenia o utorzeniu obszaru, szczególnie ograniczeń zabudoie, oraz obniżeniu artości nieruchomości ynikających z tego, że na skutek ejścia życie rozporządzenia dochodzi do zaężenia granic łasności i tym samym dochodzi do uszczerbku yłącznego ładzta łaściciela zględem nieruchomości. Sąd tym miejscu przytoczył art. 140 Kodeksu cyilnego24 (dalej jako: K.c.) stanoiący, że granicach określonych przez ustay i zasady spółżycia społecznego łaściciel może, z yłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem sego praa, szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy, tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. Ponadto, omaianym orzeczeniu, przytoczony został artykuł 144 K.c., stanoiący, że łaściciel nieruchomości poinien przy ykonyaniu sego praa postrzymyać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, ynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia 87
Problematyka obszaru... nieruchomości i stosunkó miejscoych. Konkludując, łaściciel który przed ejściem życie rozporządzenia ojeody, a obecnie uchały sejmiku ojeódzkiego mógł żądać zaniechania immisji postaci hałasu przekraczającego standard ochrony środoiska, yniku ustanoienia obszaru ograniczonego użytkoania został pozbaiony takiej możliości. Szkodą podlegającą napraieniu na podstaie artykułu 129 ust. 2 p.o.ś. jest obniżenie artości nieruchomości ynikające z faktu, że łaściciel będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje. Artykuł 135 u.p.o.ś. przeidujący ustanoienie obszaru ograniczonego użytkoania jest yjątkiem od zasady yrażonej artykule 144 ust. 1 u.p.o.ś., zgodnie z którą eksploatacja instalacji rozumieniu artykułu 3 pkt. 6 u.p.o.ś. nie poinna poodoać przekroczenia standardó jakości środoiska. Wyjątek ten polega na ustaleniu obszaru ograniczonego użytkoania, na którym instalacja może poodoać przekroczenie standardó. Objęcie nieruchomości obszarem ograniczonego użytkoania zasze będzie ięc skutkoało obniżeniem artości nieruchomości. W literaturze ystępują poglądy, że biegli rzeczoznacy mogą mieć problemy z rozgraniczeniem postępoania doodoego zakresie szkody spoodoanej ejściem życie aktu praa miejscoego, od szkody yołanej uciążliym sąsiedztem lotniska yołującym hałas25. Rónież przytacza się pogląd, że zmniejszenie z różnych artości przyczyn. nieruchomości Pierszą jest ystępuje hałas, a rónolegle, kolejną lecz utorzony konsekencji ytarzania hałasu obszar ograniczonego użytkoania26. W orzeczeniu III CZP 129/09 Sąd Najyższy uznał, że takie rozszczepienie jest sztuczne, co zyskuje rónież aprobatę autorki, gdyż trudno yobrazić sobie sytuację której lotnisko emituje hałas przekraczający dopuszczalne normy, a nie został ydany akt ustanaiający obszar ograniczonego użytkoania, bądź akt został ydany dla terenu na którym nie są odczualne skutki emisji hałasu. W przytoczonym orzeczeniu Sąd ponadto skazał, że z artykułu 129 ust. 2 u.p.o.ś. ynika, że szkodą jest także zmniejszenie artości nieruchomości odniesieniu do pojęcia straty ujętego artykule 361 2 K.c. który stanoi, że przypadku braku odmiennego stierdzającego, że zoboiązany do odszkodoania ponosi 88 przepisu
Ea Kacprzak-Szymańska odpoiedzialność tylko za normalne następsta działania lub zaniechania z którego szkoda ynikła, napraienie szkody obejmuje straty, które poszkodoany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć gdyby mu szkody nie yrządzono. Sąd akcentoał, że przez szkodę rozumie zmniejszenie aktyó i obniżenie artości nieruchomości, co stanoi ymierną stratę, niezależną od tego czy łaściciel zbył nieruchomość, czy też cale nie zamierza tego czynić. Samo ustanoienie obszaru ograniczonego użytkoania skutkuje ieloma czasem potencjalnymi ograniczeniami korzystaniu z nieruchomości, co nie pozostaje bez ziązku z jej artością. Na podstaie artykułu 136 ust. 2 u.p.o.ś. oboiązanym do ypłaty odszkodoania lub ykupu nieruchomości jest ten, czyja działalność spoodoała proadzenie ograniczeń ziązku z ustanoieniem obszaru ograniczonego użytkoania. Prezentoany jest pogląd, że śietle artykułu 136 ust. 2 u.p.o.ś. ziązku z artykułem 134 u.p.o.ś. oboiązanym do takiego odszkodoania może być jednostka samorządu terytorialnego lub Skarb Państa jako podmiot publicznoprany, którego organ ydał akt praa miejscoego spraie utorzenia obszaru ograniczonego użytkoania27. W ocenie autorki poyższy pogląd jest nietrafny, gdyż artykuł 134 jest umiejscoiony Dziale IX u.p.o.ś. zatytułoanym: Ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości ziązku z ochroną środoiska, Rozdziale drugim o tytule: Ograniczenia ziązane z ochroną zasobó środoiska i dotyczy on ograniczeń ymienionych enumeratynie artykule 130 tego rozdziału. Natomiast artykuł 136 u.p.o.ś nie bez przyczyny ustaodaca umieścił Rozdziale trzecim tego samego działu zatytułoanym: Obszary ograniczonego użytkoania, do których się on odnosi. Odpoiedzialnym za proadzenie przedmiotoych obszaró na podstaie artykułó 135 i 136 ust. 2 u.p.o.ś. jest lotnisko, dla którego mimo zastosoania dostępnych roziązań nie mogą być dotrzymane standardy jakości środoiska. Wydanie aktu ustanaiającego obszar ograniczonego użytkoania jest następstem działalności lotniska. Ponadto należy zauażyć, że Skarb Państa jest odpoiedzialny za ypłatę odszkodoania tylko przypadku ustanoienia obszaru ograniczonego użytkoania dla lotnisk ojskoych. Co do kestii podmiotu odpoiedzialnego za ypłatę odszkodoania pojaiło się jeszcze jedno zagadnienie. Pełnomocnicy lotniska jednej ze spra podnieśli, że 89
Problematyka obszaru... odpoiedzialną za hałas śietle artykułó 206 i 207 ustay z dnia 3 lipca 2002 r. Prao lotnicze28 jest osoba eksploatująca statki poietrzne. Jednak Sąd Najyższy nie musiał się odnieść do tego zagadnienia, gdyż Sąd Okręgoy, którego innej spraie dotyczyła skarga kasacyjna, stierdził bezpodstaność takiego poglądu29. Ponadto problematyczną okazała się kestia, czy przypadku odpoiedzialności lotnisk ma zastosoanie artykuł 435 K.c. rozstrzygający, czy lotnisko jest jednostką organizacyjną praianą ruch siłami przyrody. W stanoiskach Sądu Najyższego pojaiły się da poglądy. Według jednego podstaą roszczenia o napraienie szkody, postaci zmniejszenia artości nieruchomości, ziązku z emisją hałasu przez lotnisko dla którego utorzono obszar ograniczonego użytkoania jest artykuł 435 K.c. ziązku z artykułem 322 ust. 2 u.p.o.ś30. Ponadto zauaża się, że ziązek przyczynoy pomiędzy ruchem przedsiębiorsta a szkodą ystępuje już tedy, gdy uszczerbek następuje yniku zdarzenia funkcjonalnie poiązanego z działalnością przedsiębiorsta31. Oznacza to, że pogorszenie arunkó korzystania z nieruchomości na skutek dozolenia emitoania hałasu, płyającego na pogorszenie komfortu życia nie spełnia przesłanki z artykułu 129 u.p.o.ś., którą można ocenić już momencie opublikoania aktu zaierającego ograniczenia lub krótkim okresie jego oboiązyania. Drugi pogląd stanoi, odpoiedzialność ynikają z że przeidziana odszkodoacza przekroczenia obejmuje standardó jakości artykule także te 129 u.p.o.ś. szkody, środoiska które zakresie emitoanego hałasu i tym przypadku nie ma podstay do zastosoania artykułu 435 K.c32. Wydaje się, że drugi pogląd bardziej zasługuje na aprobatę, tym bardziej że obecnie obseruje się obiektyizację cyilnej odpoiedzialności odszkodoaczej ochronie środoiska, czyli uniezależnienie jej od kestii iny czy bezpraności. Zdaniem autorki artykuł 435 k.c. może być stosoany przypadkach, gdy odszkodoanie nie ma ziązku z ograniczeniami ynikającymi z utorzenia obszaru ograniczonego użytkoania. Przepis ten znajduje zastosoanie ziązku z artykułem 322 u.p.o.ś., który stanoi że do odpoiedzialność za szkody spoodoane oddziałyaniem na środoisko stosuje się przepisy K.c. jeżeli ustaa nie stanoi inaczej. 90
Ea Kacprzak-Szymańska 5. Zakończenie Z funkcjonoaniem obszaró ograniczonego użytkoania ziązanych jest iele problemó, jednak tylko najczęściej pojaiające się orzeczeniach Sądu Najyższego zostały omóione niniejszym artykule. Autorka pominęła kestię żądania ykupienia nieruchomości, gdyż ta praktycznie nie pojaiła się roszczeniach noszonych przeciko lotniskom ziązku z ustanoieniem obszaru ograniczonego użytkoania. Natomiast koszty reitalizacji akustycznej zazyczaj były zasądzane zgodnie z opiniami biegłych rzeczoznacó i nie nasuały problemó34. W przypadku konieczności znoszenia różnego rodzaju immisji należy pamiętać, że łasność nie jest praem absolutnym. Ochrona łasności oznacza całokształt środkó społecznych służących bezpośrednio, bądź pośrednio ochronie ekonomicznych stosunkó łasności 35. Tak też jest przypadku hałasu emitoanego przez lotniska. Ze zględu na fakt, że lotniska są przedsięzięciami użyteczności publicznej, proadza się dla nich obszar ograniczonego użytkoania, aby ytarzane emisje hałasu nie były bezprane. łaścicieli Jednak ustaodaca nieruchomości, pozala pokrzydzonych zaspokoić przez roszczenia działanie lotniska, ypłaceniem odszkodoania. [1] K. Piek, Analiza kierunkó potencjalnego rozoju sieci lotnisk lokalnych Polsce, Warszaa 2010, ss. 145. [2] Dz.U. z 2007 r. Nr 120, poz. 826. [3] F. Maciak, Ochrona i rekultyacja środoiska, Warszaa 2003, s. 55. [4] Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627, tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r. poz. 1232 z późn. zm. [5] Przegląd ekologiczny śietle u.p.o.ś. ykonuje się dla podmiotu eksploatującego instalację mogącą znacząco płyać na środoisko lub podmiotu korzystającego ze środoiska np. dla drogi, linii kolejoej, linii tramajoej, lotniska lub portu. Nakaz sporządzenia przeglądu ekologicznego może zostać orzeczony drodze decyzji starosty lub marszałka ojeództa. Poinien on oceniać pły instalacji na sąsiadujące nieruchomości, określać oddziałyanie na środoisko, opisyać działania zapobiegające oddziałyaniu na środoisko, jak rónież skazyać czy dla instalacji konieczne jest ustanoienie obszaru ograniczonego użytkoania. [6] Dz.U. z 2013 r. poz. 1235 z późn. zm. 91
Problematyka obszaru... [7] Oboiązek przedstaienia analizy porealizacyjnej ynika z u.p.o.ś i ustay o udostępnianiu informacji o środoisku. Jest to opracoanie mające na celu porónanie prognozoanych oddziałyań przedsięzięcia na środoisko z rzeczyistym oddziałyaniem, badanym trakcie eksploatacji. [8] M. Górski, Obszar ograniczonego użytkoania [:] Prao ochrony środoiska, red. M. Górski, Warszaa 2009, s. 216. [9] S. Rudnicki, Własność nieruchomości, Warszaa 2008, s. 93. [10] OSK 1151/04, OSP 2005, zesz. 11, poz. 127. [11] Glosa A. Miler do orzeczenia NSA z dnia 4 listopada 2004 r., OSK1151/04, OSP 2005, zesz. 11, poz. 127. [12] K. Gruszecki, Prao ochrony środoiska: Komentarz, Warszaa 2008, s. 317. [13] Dz.U. z 2005 r. Nr 175, poz. 1462. [14] Wyrok SN z 25 maja 2012 r., ICSK509/11; yrok SN z 15 czerca 2012 r., II CSK586/11; yrok SN z 15 czerca 2012 r., II CSK436/11. [15] Dz.U. z 2004 r. Nr 257, poz. 2573. [16] Dz.U. z 2010 r. Nr 213, poz.1397. [17] Dz.U. z 2002 r. Nr 100, poz. 908. [18] Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483. [19] Zob. W. Radecki, Problemy prane ochrony środoiska, [:] K. Górka, B. Poskrobko, W. Radecki, Ochrona środoiska, Problemy społeczne, ekonomiczne i prane, Warszaa 2001, s. 308. [20] Dz.U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 z późn. zm. [21] Wyrok SN z 12 grudnia 2008 r., II CSK367/08; yrok SN z 25 lutego 2009 r., II CSK 565/08. [22] Wyrok SN z 24 lutego 2010 r., III CZP 128/09; yrok SN z 25 lutego 2009 r., II CSK 546/08; yrok SN z 25 maja 2012 r., I CSK 509/11. [23] J. Ciechanoicz-McLean, Z. Bukoski, B. Rakoczy, Prao ochrony środoiska. Komentarz, Warszaa 2007, s. 276; K. Klenoska, Wybrane zagadnienia dotyczące odpoiedzialności odszkodoaczej ziązku z funkcjonoaniem lotnisk Polsce, [:] Europeizacja praa ochrony środoiska, red. M. Rudnicki, A. Haładyj, K. Sobieraj, Lublin 2011, s. 444. [24] Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm. [25] E. Staicka, Czy artykuł 129 Ustay Prao ochrony środoiska stanoi yczerpującą podstaę roszczeń łaścicieli nieruchomości o yrónanie strat ynikających z ustanoienia obszaru ograniczonego użytkoania okół lotnisk, tras komunikacyjnych i tym podobnych zakładó, Palestra 2012, nr 11/12, s. 205. [26] Zob. K. Klenoska, Wybrane, s. 444. [27] Ibidem, s. 446. 92
Ea Kacprzak-Szymańska [28] Dz.U. z 2012 r. poz. 933 z późn. zm. [29] Wyrok SN z 25 maja 2012 r., I CSK 509/11. [30] Wyrok SN z 12 grudnia 2008 r., II CSK 367/08; yrok SN z 25 maja 2009 r., II CSK 565/08. [31] Wyrok SN z 9 maja 2008 r., III CSK 360/07. [32] Wyrok SN z 25 lutego 2009 r., II CSK 546/08; postanoienie SN z dnia 24 lutego 2010 r. III CZP 128/09. [33] W. Radecki, Odpoiedzialność cyilna ochronie środoiska, [:] K. Górka, B. Poskrobko, W. Radecki, op. cit., s. 316. [34] Reitalizacja akustyczna: przystosoanie budynkó do nadmiernego hałasu, podyższenie ich izolacji akustycznej zgodnie z ymogami praa budolanego. [35] T. Dyboski, Ochrona łasności polskim praie cyilnym (rei vindicatio-actio negotaria), Warszaa 1969, s. 13. Bibliografia Literatura Ciechanoicz-McLean J., Bukoski Z., Rakoczy B., Prao ochrony środoiska. Komentarz, Warszaa 2007. Dyboski T., Ochrona łasności polskim praie cyilnym (rei vindicatioactio negotaria), Warszaa 1969. Górski M., Obszar ograniczonego użytkoania, [:] Prao ochrony środoiska, red. M. Górski, Warszaa 2009. Gruszecki K., Prao ochrony środoiska: Komentarz, Warszaa 2008. Klenoska K., odszkodoaczej Wybrane zagadnienia ziązku z dotyczące funkcjonoaniem odpoiedzialności lotnisk Polsce, [:] Europeizacja praa ochrony środoiska, red. M. Rudnicki, A. Haładyj, K.Sobieraj, Lublin 2011. Maciak F., Ochrona i rekultyacja środoiska, Warszaa 2003. Miler A., Glosa do orzeczenia NSA z dnia 4 listopada 2004 r., OSK1151/04, OSP 2005, zesz. 11, poz. 127. Piek K., Analiza kierunkó potencjalnego rozoju sieci lotnisk lokalnych Polsce, Warszaa 2010. Radecki W., B. Poskrobko, Problemy W. prane Radecki, ochrony Ochrona ekonomiczne i prane, Warszaa 2001. 93 środoiska, środoiska, [:] Problemy K. Górka, społeczne,
Problematyka obszaru... Rudnicki S., Własność nieruchomości, Warszaa 2008. Staicka E., Czy artykuł 129 Ustay Prao ochrony środoiska stanoi yczerpującą podstaę roszczeń łaścicieli nieruchomości o yrónanie strat ynikających z ustanoienia obszaru ograniczonego użytkoania okół lotnisk, tras komunikacyjnych i tym podobnych zakładó, Palestra 2012, nr 11/12. Akty prane Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kietnia 1997 r., Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm. Ustaa z dnia 23 kietnia 1964 r. Kodeks cyilny, Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm. Ustaa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępoania cyilnego, Dz.U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 z późn. zm. Ustaa z dnia 27 kietnia 2001 r. Prao ochrony środoiska, Dz.U. z 2001 r. Nr 62 poz. 627, tekst jednolity Dz. U. 2013 poz. 1232 z późn. zm. Ustaa z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie niektórych usta ziązku ze zmianami podziale zadań i kompetencji administracji terenoej, Dz.U. z 2005 r. Nr 175 poz. 1462 z późn. zm. Ustaa z dnia 3 lipca 2002 r. Prao lotnicze, tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r. poz. 933 z późn. zm. Ustaa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środoisku i jego ochronie, udziale społeczeństa ochronie środoiska oraz o ocenach oddziałyania na środoisko, tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r. poz. 1235 z późn. zm. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministró z dnia 20 czerca 2002 r. spraie zasad techniki praodaczej, Dz.U. z 2002 r. Nr 100, poz. 908. Rozporządzenie Rady Ministró z dnia 9 listopada 2004 r. spraie przedsięzięć mogących znacząco oddziałyać na środoisko, Dz.U. z 2004 r. Nr 257, poz. 2573. Rozporządzenie Ministra Środoiska dnia 14 czerca 2007 r. spraie dopuszczalnych poziomó hałasu środoisku, Dz.U. z 2007 r. Nr 120, poz 826 z późn. zm. 94
Ea Kacprzak-Szymańska Rozporządzeniu Rady Ministró z dnia 9 listopada 2010 r. spraie przedsięzięć mogących znacząco oddziałyać na środoisko, Dz. U. z 2010 r. Nr 213, poz. 1397 z późn. zm. Orzecznicto Wyrok Sądu Najyższego z dnia 9 maja 2008 r. III CSK 360/07, Lex nr 424387. Wyrok Sądu Najyższego z dnia 12 grudnia 2008 r. II CSK 367/08, niepublikoany. Wyrok Sądu Najyższego z dnia 25 lutego 2009 r. II CSK 546/08, Biuletyn SN 7/2009. Wyrok Sądu Najyższego z dnia 25 lutego 2009 r. II CSK 565/08, niepublikoany. Wyrok Sądu Najyższego z dnia 25 maja 2012 r., I CSK 509/11, Biuletyn SN 10/2012. Wyrok Sądu Najyższego z dnia 15 czerca 2012 r. II CSK 436/11, LEX nr 1232234. Wyrok Sądu Najyższego z dnia 15 czerca 2012 r. II CSK 586/11, niepublikoany. Postanoienie Sądu Najyższego z dnia 24 lutego 2010 r. III CZP 128/09, LEX nr578138. Orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 04 listopada 2004 r. OSK 1151/04, OSP 2005, zesz.11, poz. 127. Bibliography 1. Ciechanoicz-Mclean, J., Bukoski, Z. & Rakoczy, B. (2007). Prao ochrony środoiska. Komentarz. Warszaa. 2. Dyboski, T. (1969). Ochrona łasności polskim praie cyilnym (rei vindicatioactio negotaria). Warszaa. 3. Górski, M. (2009). Obszar ograniczonego użytkoania. In: Górski, M. eds. (2009). Prao ochrony środoiska. Warszaa. 4. Gruszecki, K. (2008). Prao ochrony środoiska: Komentarz. Warszaa. 95
Problematyka obszaru... 5. Klenoska, K. (2011). Wybrane zagadnienia dotyczące odpoiedzialności odszkodoaczej ziązku z funkcjonoaniem lotnisk Polsce. In: Rudnicki, M., Haładyj, A. & Sobieraj K. eds. (2011). Europeizacja praa ochrony środoiska. Lublin. 6. Maciak, F. (2003). Ochrona i rekultyacja środoiska. Warszaa. 7. Piek, K. (2010). Analiza kierunkó potencjalnego rozoju sieci lotnisk lokalnych Polsce. Warszaa. 8. Radecki, W. (2001). Problemy prane ochrony środoiska. In: Górka, K., Poskrobko, B. & Radecki, W. eds. (2001). Ochrona środoiska, Problemy społeczne, ekonomiczne i prane. Warszaa. 9. Rudnicki, S. (2008). Własność nieruchomości. Warszaa. 10. Staicka, E. (2012). Czy artykuł 129 Ustay Prao ochrony środoiska stanoi yczerpującą podstaę roszczeń łaścicieli nieruchomości o yrónanie strat ynikających z ustanoienia obszaru ograniczonego użytkoania okół lotnisk, tras komunikacyjnych i tym podobnych zakładó. Palestra, 11/12. Mgr Ea Kacprzak-Szymańska: pranik, doktorantka Instytucie Nauk Pranych Polskiej Akademii Nauk, e-mail: ea.kacprzak_szymanska@op.pl -- -- -- -- 96