Najczęściej zadawane pytania Luksemburg, 28 września 2017 r. Sprawozdanie roczne za 2016 r. Najczęściej zadawane pytania 1. Czy Europejski Trybunał Obrachunkowy zaaprobował sprawozdanie finansowe za 2016 r.? Tak. Trybunał zaaprobował sprawozdanie finansowe za 2016 r., gdyż uznał je za wiarygodne (wydał opinię bez zastrzeżeń ), tak jak czyni to w odniesieniu do każdego roku budżetowego począwszy od 2007 r. Trybunał stwierdza, że sprawozdanie finansowe za 2016 r. przedstawia rzetelnie we wszystkich istotnych aspektach sytuację finansową Unii Europejskiej oraz jej wyniki za badany rok. Oprócz opinii na temat sprawozdania finansowego Trybunał zobowiązany jest do wydania opinii na podstawie prac kontrolnych na temat tego, czy płatności leżące u podstaw rozliczeń były dokonywane zgodnie z przepisami unijnymi. W ostatnich kilku latach zaobserwowano stopniową poprawę, jeśli chodzi o szacowany poziom błędu w płatnościach: w 2014 r. wynosił on 4,4%, w 2015 r. 3,8%, a w 2016 r. 3,1%. Ponadto w 2016 r. w około połowie skontrolowanych wydatków nie wystąpił istotny poziom błędu. Dotyczyło to głównie płatności opartych na uprawnieniach. W związku z tym w odniesieniu do płatności za 2016 r. Trybunał wydaje opinię z zastrzeżeniem, a nie opinię negatywną. Czyni to po raz pierwszy od 1994 r., kiedy to zaczął sporządzać poświadczenie wiarygodności. 2. Co oznacza opinia bez zastrzeżeń, opinia z zastrzeżeniem i opinia negatywna? Opinia bez zastrzeżeń oznacza, że przedstawione dane dają prawdziwy i rzetelny obraz oraz że są zgodne z zasadami sprawozdawczości finansowej. Opinia z zastrzeżeniem oznacza, że kontrolerzy nie mogą wydać opinii bez zastrzeżeń, lecz wykryte problemy nie mają charakteru rozległego, tj. nie dotyczą one w całej populacji. Opinia negatywna wskazuje na powszechne występowanie problemów. ECA Press Mark Rogerson Rzecznik T: (+352) 4398 47063 M: (+352) 691 55 30 63 Damijan Fišer Urzędnik ds. kontaktów z prasą T: (+352) 4398 45410 M: (+352) 621 55 22 24 12, rue Alcide De Gasperi - L-1615 Luxembourg E: press@eca.europa.eu @EUAuditors eca.europa.eu
3. Co oznacza istotny poziom błędu? W terminologii dotyczącej kontroli oznacza to poziom, poniżej którego błędy nie są uważane za mające znaczący wpływ. Poziom błędu uważa się za istotny, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, iż wiedza o nim mogłaby wpłynąć na decyzje osób, które korzystają ze sprawozdania z kontroli. Zarówno Trybunał, jak i Komisja wykorzystują do określenia istotności próg na poziomie 2%. 4. Na czym polegają płatności oparte na uprawnieniach i płatności dokonywane na zasadzie zwrotu? Uzyskanie płatności opartych na uprawnieniach uzależnione jest od spełnienia określonych warunków. Tego rodzaju płatności obejmują na przykład stypendia dla studentów i stypendia badawcze (w ramach wydatków w obszarze konkurencyjności), pomoc bezpośrednią dla rolników (w ramach działu Zasoby naturalne ), a także wynagrodzenia oraz renty i emerytury dla pracowników UE (w ramach działu Administracja ). Płatności dokonywane na zasadzie zwrotu mają miejsce wtedy, gdy UE refunduje koszty kwalifikowalne poniesione w związku z realizacją działań kwalifikowalnych. Tego rodzaju płatności dokonywane są na przykład na rzecz projektów badawczych (w ramach wydatków w obszarze konkurencyjności), inwestycji w zakresie rozwoju regionalnego i rozwoju obszarów wiejskich oraz programów szkoleń (w ramach wydatków w działach Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna i Zasoby naturalne ) oraz projektów rozwojowych (w ramach działu Globalny wymiar Europy ). 5. Czy w zarządzaniu finansami UE następuje poprawa? Tak. W ostatnich kilku latach zaobserwowano stopniową poprawę, jeśli chodzi o szacowany poziom błędu w płatnościach. W 2014 r. wynosił on 4,4%, w 2015 r. 3,8%, a w 2016 r. 3,1%. Ponadto w 2016 r. w około połowie skontrolowanych wydatków nie wystąpił istotny poziom błędu. Podczas kontroli przeprowadzanych w ostatnich latach Trybunał zaobserwował również, że Komisja i państwa członkowskie znacznie wzmocniły kontrole wewnętrzne. 6. W jaki sposób Trybunał planuje zmienić swój sposób działania w przyszłości? Rok 2017 będzie pierwszym rokiem, w którym znaczna część wydatków ze wszystkich obszarów budżetu UE zostanie poniesiona zgodnie z nowymi przepisami mającymi zastosowanie do WRF na lata 2014 2020. Prawodawcy przyjęli nowe, solidniejsze przepisy, które regulują wydatkowanie środków unijnych. Ponadto podczas kontroli przeprowadzanych w ostatnich latach Trybunał zaobserwował, że Komisja i państwa członkowskie znacznie wzmocniły kontrole wewnętrzne. Zakładając, że w przyszłości kontrole wewnętrzne będą nadal umożliwiać zapobieganie błędom lub ich wykrywanie i korygowanie, Trybunał oczekuje, iż w kontekście oceny prawidłowości wydatków będzie mógł opierać się na nich w większym stopniu. Takie podejście pozwoli uzyskać więcej informacji na temat obszarów, w których nadal występują niedociągnięcia, oraz pomoże w propagowaniu rozliczalności i przyczyni się do dalszej poprawy zarządzania finansami UE. W 2017 r. przeprowadzony zostanie pilotaż tego podejścia w obszarze spójności. 2
Równocześnie sama dbałość o zgodność wydatków z przepisami nie wystarczy. Podatnicy unijni chcą mieć pewność, że ich środki są wykorzystywane gospodarnie. Z tego względu Trybunał poświęca więcej uwagi i środków na tzw. kontrole wykonania zadań, służące sprawdzeniu, czy strategie unijne są rzeczywiście skuteczne i czy programy wydatków przynoszą jak największe korzyści w stosunku do wydanych środków. 7. Wciąż jednak występuje szacowany poziom błędu wynoszący 3,1%. Co to oznacza? Wartość 3,1% to szacunek kwot, które nie powinny były zostać wypłacone z budżetu UE, ponieważ nie zostały wykorzystane zgodnie z przepisami UE, a zatem nie spełniają albo celów określonych przez Radę i Parlament w prawodawstwie unijnym, albo nie są zgodne z szczegółowymi przepisami krajowymi w państwach członkowskich. Do typowych błędów zalicza się płatności na rzecz niekwalifikujących się beneficjentów lub projektów bądź też zamówienia na usługi, towary lub inwestycje udzielone z naruszeniem przepisów dotyczących udzielania zamówień publicznych. Trybunał szacuje poziom błędu na podstawie modelu statystycznego w oparciu o swoje prace uzyskuje pewność na poziomie 95%, że poziom błędu wynosi od 2,2% do 4,0%. Ponadto wartość wynosząca 3,1% stanowi wartość uśrednioną dla wszystkich obszarów budżetu UE i dla wszystkich rodzajów wydatków. Poziom błędu w płatnościach opartych na uprawnieniach, które stanowią około połowę wszystkich wydatków, był poniżej progu wynoszącego 2%. 8. Łączny budżet UE w 2016 r. wyniósł 136,4 mld euro, a poziom błędu 3,1%. Czy oznacza to, że zmarnowano 4,23 mld euro ze środków UE? Takie sformułowanie problemu może być mylące, ponieważ między pojęciem błąd a marnotrawstwo istnieje zasadnicza różnica. W ramach przeprowadzanych kontroli Trybunał sprawdza, czy środki UE zostały spożytkowane zgodnie z ich przeznaczeniem, czy naliczone koszty zostały właściwie obliczone i czy spełniono warunki kwalifikowalności. Do tych elementów odnosi się wartość wynosząca 3,1%. Niektóre z wykrytych błędów dotyczą płatności, które nie spełniały warunków kwalifikowalności. Tak było na przykład w przypadku wsparcia udzielonego na badania naukowe podmiotowi zaklasyfikowanemu jako małe lub średnie przedsiębiorstwo, mimo że w rzeczywistości stanowił on własność dużej firmy lub gdy rolnicy składali niepoprawne deklaracje dotyczące powierzchni gruntów. W takich przypadkach unijne środki nadal mogły jednak wywołać pewien pozytywny skutek i przynieść korzyści, mimo że nie przestrzegano w pełni warunków dotyczących ich wykorzystania. Z drugiej strony do marnotrawstwa może dojść nawet wtedy, gdy środki są wydatkowane legalnie i prawidłowo, jak choćby w przypadku budowy infrastruktury portowej bez uwzględnienia, w jaki sposób będą kształtowały się poziomy przewozów towarowych w przyszłości. 3
9. Jak powstają błędy? Do błędów dochodzi, gdy beneficjenci nie przestrzegają odpowiednich przepisów, ubiegając się o środki z budżetu UE. Aby beneficjenci mogli ubiegać się o wsparcie unijne, wymaga się od nich przestrzegania pewnych szczegółowych przepisów unijnych, a w wielu przypadkach także krajowych. Przepisy te opracowano w celu zapewnienia, by wydatkowane środki nie zakłócały funkcjonowania rynku wewnętrznego (np. przepisy dotyczące udzielania zamówień publicznych i zasady pomocy państwa) oraz by zostały przeznaczone na cele określone przez Radę i Parlament. Błędy występują, gdy przepisy te są łamane na przykład gdy rolnicy zgłaszają niepoprawne informacje na temat użytków rolnych, promotorzy projektów nie stosują się do zasad udzielania zamówień publicznych, a ośrodki badawcze wnioskują o zwrot kosztów niezwiązanych z projektami finansowanymi ze środków UE. W sprawozdaniu rocznym za 2016 r. przedstawiono przykłady błędów wykrytych przez Trybunał w trakcie badań kontrolnych. 10. Czy jeśli w 2016 r. szacowany poziom błędu w płatnościach UE wyniósł 3,1%, oznacza to, że 96,9% budżetu UE wydatkowano zgodnie z przepisami? Tak, jeżeli weźmie się pod uwagę wyłącznie błędy, które można wyrazić liczbowo. Opinia Trybunału na temat wydatków UE opiera się na szerokiej próbie obejmującej wszystkie obszary polityki. Transakcje objęte próbą są szczegółowo badane, a wykryte błędy w miarę możliwości kwantyfikowane i wykorzystywane do obliczenia szacowanego poziomu błędu. Istnieje jednak wiele błędów, których Trybunał nie kwantyfikuje, jak np. nie tak poważne naruszenia przepisów dotyczących udzielania zamówień publicznych, nieprzestrzeganie przepisów dotyczących działań promocyjnych czy nieprawidłowa transpozycja dyrektyw UE do przepisów krajowych. Błędy takie nie są zatem uwzględniane w poziomie błędu szacowanym przez Trybunał. 11. Czy wykryte błędy stanowią nadużycia finansowe? W zdecydowanej większości przypadków tak nie jest. Nadużycie finansowe jest aktem umyślnego oszustwa w celu odniesienia pewnej korzyści. Choć w toku standardowych procedur kontrolnych może być trudno wskazać przypadki nadużycia finansowego, każdego roku w trakcie badań kontrolnych Trybunał stwierdza przypadki podejrzeń popełnienia nadużycia. W 2016 r. kontrolerzy wykryli 11 przypadków podejrzenia nadużycia finansowego spośród 1 000 skontrolowanych transakcji. Wszystkie te przypadki są zgłaszane do OLAF (Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych), który przeprowadza dochodzenie i w razie konieczności monitoruje każdy taki przypadek we współpracy z władzami państw członkowskich. 4
12. Zarówno Komisja, jak i państwa członkowskie posiadają uprawnienia w zakresie zapobiegania błędom i korygowania ich w momencie ich wystąpienia. Jaki ma to wpływ na poziom błędu? Działania naprawcze podjęte przez organy państw członkowskich i Komisję miały pozytywny wpływ na szacowany poziom błędu. Gdyby nie podjęto tego rodzaju działań, ogólny szacowany poziom błędu byłby o 1,2% wyższy. Ponadto dostępne były wystarczające informacje, aby zapobiec znacznej części pozostałych błędów lub wykryć je i skorygować. Gdyby informacje te zostały wykorzystane, szacowany poziom błędu w wydatkach ogółem w działach Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna i Globalny wymiar Europy w 2016 r. ukształtowałby się poniżej progu istotności wynoszącego 2%. Trybunał uważa, że dane te dowodzą adekwatności stosowanych kontroli, ale świadczą też o konieczności właściwego ich prowadzenia. Sprawozdanie roczne za 2016 r., w tym PAKIET PRASOWY, jest dostępne w 23 językach UE na stronie internetowej www.eca.europa.eu. 5