7 ANATOMIA NATURY Stanisław Bałdyga należy do artystów obdarzonych głębokim przekonaniem, że w sztuce najważniejsze jest poszukiwanie i eksploracja świadomie wybranych toposów, za pomocą których kreują własny, bardzo indywidualny sposób widzenia rzeczywistości. Jego twórczość jest zakorzeniona w świecie materii, skoncentrowana na otaczającej go naturze. Zamykając ją w obrębie pokrytej tysiącami drobnych punktowań linorytniczej płyty, poszukuje ducha przestrzeni, czyli struktury, światła, harmonii, rytmu i formy. Na przestrzeni przeszło czterdziestu lat, jakie minęły od otrzymania dyplomu w zakresie grafiki artystycznej, twórczość lubelskiego artysty pozostaje niezwykle konsekwentna i spójna. Pomimo pewnych różnic wynikających z dość oczywistego poszukiwania własnej drogi pomiędzy wczesnymi, wizyjnymi pracami realizowanymi na przestrzeni lat 70. a w pełni dojrzałymi i jednorodnymi stylistycznie linorytami powstającymi od końca lat 80., wypracowany przez niego sposób obrazowania jest nie tylko bardzo charakterystyczny i rozpoznawalny na pierwszy rzut oka, ale i zadziwiający precyzją warsztatu technicznego. Bałdyga poszukuje inspiracji w otaczającym go świecie, jako pomocnicze medium przy pracy nad linorytniczą matrycą często wykorzystuje fotografię, ale jego sposób postrzegania natury wykracza poza fotograficzny realizm na rzecz autonomicznej, niezależnej od fotograficznej odbitki kreacji. Przy pomocy fotografii rejestruje wybrany świadomie fragment natury, pieczołowicie wycina z niej niewielkie fragmenty, a następnie przenosi na płytę linoleum zmieniając ich skalę i sposób oddziaływania. W konsekwencji szczelnie wypełniające prostokąt przedstawienia, organiczne struktury zdają się wykraczać poza ramy graficznego obrazu i rozciągać w nieskończoność. I choć Bałdyga przedstawia na ogół niewielki fragment materii, jego grafiki stwarzają wrażenie optycznego powiększenia widzianej rzeczywistości. Pejzaż, akwaforta, 1970 r.
Natura, którą przywołuje artysta, tworzy niesamowity nastrój, raz emanuje z niej cisza zastygłych w bezruchu źdźbeł Tę fotograficzną, naturalistyczną wręcz dokładność osiąga mentu i stara się dotrzeć do istoty rzeczy samej w sobie. zboża, groza drążonych erozją skał, innym razem niemalże słychać dźwięk spływających po szybie kropli deszczu, wego, na rzecz którego porzucił techniki metalowe. Dzięki dzięki opanowanej do perfekcji technice linorytu punkto- szum spienionych, morskich fal, trzask łamanych gałązek bardzo drobnym punktowaniom, wybieranym z płyty linoleum za pomocą dłuta, osiąga mistrzowską precyzję mode- czy szelest traw i liści paproci. Postawa autora przywodzi na myśl ciekawego świata wędrowca, który kieruje się nieodpartym pragnieniem poznania, zgłębienia tajników natury przedstawianej natury, niemalże materialny, reliefowy efekt lunku; w jego linorytach uderza niezwykła rzeźbiarskość i usytuowania jej względem kosmosu. Bałdyga najpierw dokonuje niemal detektywistycznej analizy przy pomocy bli- strukturę skał czy spękaną powierzchnię ziemi. widoczny zwłaszcza w pracach, w których przedstawia skiego kadrowania, dzięki czemu daje oglądającemu jego Swoje prace chętnie układa w cykle; w obrębie jednego tematu poszukuje wciąż odmiennych rozwiązań formalnych, prace możliwość porównania linorytniczej odbitki z pierwowzorem, zwodzi zdezorientowanego widza i zmusza tworzy kolejne wersje interesującego go zagadnienia, zamykając pod sensualną warstwą przedstawienia nowe tre- do refleksji, w którym z światów się znalazł tym realnym czy wyobrażonym. Dzieje się tak ponieważ artysta nie jest ści. Taki sposób obrazowania prezentują m.in. prace z cyklu osobą, która przychodzi z zewnątrz i dystansuje się wobec Krzyż ziemi, 2000 r., gdzie naturę traktuje jako materialny wymiar rzeczywistości transcendentnej, w której objawia się oglądanego pejzażu; transponując elementy ożywionego świata na płytę linoleum, wchodzi w głąb wybranego frag- Stwórca. W trzeciej i czwartej pracy tego cyklu jako formy wyjściowe posłużyły wcześniej powstałe grafiki, przekształcone w kwadrat o rozmiarach 30x30 cm. Artysta potraktował je jako zupełnie nowy obiekt; dzięki multiplikacji i zestawieniu w monumentalną, przestrzenną formę symbolu chrześcijańskiej wiary nadał im odmienny, metafizyczny sens. Patrząc na linoryty Stanisława Bałdygi można ulec wrażeniu, że jego odczuwanie natury nie jest jedynie doświadczeniem fizycznym. Jest bliskie romantycznemu pojmowaniu przyrody jako medium, w obrębie którego można dotknąć tajemnicy spotkania człowieka ze światem pozazmysłowym. Mamy tu do czynienia z duchowym doświadczeniem natury jako miejsca ostatecznego powrotu tam, skąd będący częścią przyrody człowiek się wywodzi. Inkorporacja i przeskalowanie konkretnego fragmentu widzianej rzeczywistości służą nie tylko stworzeniu autonomicznego obrazu - artysta wkracza w sferę pozamaterialną, obszar niebytu Pejzaż, akwatinta, 1970 r. i tajemnicy, a prostotę postrzegania świata zastępuje 8
9 wizją, która zaczyna oddalać się od realności. Stąd w jego imaginarium pojawiają się przecinające kompozycje smugi światła i cienia (powstający od końca lat 80. cykl: Przenikanie, Smugi, oraz Terra Itis, 1989 r.), podwójne układy wirów zasysających materię do wewnątrz, w głąb nieskończoności (Ingerencja Spirala I, 1996 r., Ingerencja Spirala II, 1996 r.), czy płynne przejścia biomorficznych struktur w kształty planet (Przestrzenie I IV, 1998 1999 r., Przestrzenie IX mój kosmos, 2006 r. Przestrzenie X mój kosmos, 2006 r.), wskazujących na naturę jako część większego uniwersum. Można by pokusić się o stwierdzenie, że Bałdyga w sposób bardzo świadomy rozwarstwia przestrzeń w swoich linorytach, dzieli ją na wewnętrzną organiczną będącą obrazem rzeczywistości i tę zewnętrzną, sięgającą do układów geometrycznych złożoną z ukośnie biegnących, niekiedy krzyżujących się płaszczyzn i planetoidalnych kształtów, w której skupia się na warstwie przekazu, kierując widza ku temu, co transcendentne. Mimo iż lubelski grafik przedstawia w swoich pracach jedynie niewielkie fragmenty natury, jego ogląd świata ma charakter całościowy, a przywoływane przez niego czas i przestrzeń nie mają granic. Rozumienie czasu nie ogranicza się tylko do zatrzymanego na płycie linoleum teraz, nie jest czystym trwaniem. Spokój czy nieruchomość przedstawianej przyrody są jedynie pozorne. Czas na graficznej odbitce zostaje wyobrażony jako szerszy proces odkrywający przemiany zachodzące w naturze pod wpływem procesów geologicznych, a także żywiołów: ziemi, powietrza i wody. Człowiek, który poszukuje swego miejsca w kosmosie jest częścią natury, próbuje nad nią zapanować nieustannie znacząc w przestrzeni swój ślad (Przestrzenie V, 2000 r. ), ale wciąż pozostaje podległy rządzącym nią prawom i jednocześnie bezsilny wobec żywiołów, jakie nią rządzą. W ostatnich pracach otwartego wciąż cyklu Przestrzenie Bałdyga odchodzi od wypracowanego przez lata sposobu obrazowania bliskiego horror vacui. Jego przedstawienia tracą dawną narracyjność, stają się bardziej ascetyczne, a elementy natury, które dotychczas szczelnie wypełniały całą płaszczyznę linorytów, zostały zredukowane do centralnie umieszczonych, wyizolowanych w obrębie bieli tła skalnych głazów i powalonych siłami natury, pozbawionych kory pni drzew (Przestrzenie XI - XIII, 2009 r.) czy zbudowanego z drobnych gałązek ptasiego gniazda (Przestrzenie XIV, 2009 r.), które dzięki odmiennemu sposobowi kompozycji stają się niezależnymi, samodzielnymi bytami. Można by przypuszczać, że wydobywając je z bogatego rezerwuaru przyrody, autor oddzielił Narodziny idei, akwatinta i akwaforta, 1970 r. je od wszelkich dopełniających konotacji. Mimo redukcji dopełniających motywów to oddzielenie jest jedynie pozorne pozbawiając je naturalnego kontekstu Bałdyga przenosi przedstawiane motywy w inny wymiar, przez co nadaje im symboliczny sens, tworzy metafizykę natury.
Pełnoprawnym elementem kształtowania kompozycji w linorytach Stanisława Bałdygi jest światło, które nie istnieje bez obecności cienia. Wydaje się jednak, że nie stoją one w opozycji - są komplementarne. Efekt świetlistości uzyskuje poprzez zmienne natężenie punktowań i częste posługiwanie się plamą czerni. W sposobie operowania przez Bałdygę efektami światła jest coś z estetyki dawnych, barokowych mistrzów. Symboliczna rola światła jest szczególnie widoczna w cyklu Ślady, 1989 r., w którym światło wydobywa pogrążone w dramatycznym mroku fragmenty krzyży i żydowskich macew. Przestrzeń u Bałdygi ginie w mroku cienia, kryje w sobie jakąś bliżej nieokreśloną tajemnicę i niedopowiedzenie. W pracach z cyklu Przenikanie światła i cienie przyjmują funkcje samodzielnych bytów, nałożone na pozornie spokojny obraz natury biegną w ukośnych płaszczyznach, przenikają się i łączą, nadając przedstawieniom dynamikę i zmienność. Światło ślizga się po pokrytej drobnymi punktowaniami powierzchni sprawiając, że linoryty ożywają, tracą swoją statykę na rzecz iluzji ruchu w czasie i przestrzeni. O oryginalności prac Stanisława Bałdygi świadczy nie tylko charakter artystycznej wizji, ale także precyzja warsztatu; mimo znajomości najnowszych technik multimedialnych pozostaje wciąż wierny technice tradycyjnego linorytu, wykorzystując możliwości tego najbardziej elementarnego znaku, jakim jest punkt, które pod naciskiem jego dłoni zdają się nie mieć granic. Utrwalony w linorytach lubelskiego grafika bardzo osobisty obraz natury pozostawia wrażenie obcowania z czymś prawdziwym, odrębnym i wyjątkowym. Przyroda ma dla niego wartość autonomiczną, a on sam staje się integralną jej częścią, co dobitnie podkreśla nawet poprzez tytuły swoich prac (Przestrzenie IX - mój kosmos 2006 r., Przestrzenie X - mój kosmos 2006 r.). Lubelski artysta tłumaczy na język graficznej czerni i bieli swoją głęboką wrażliwość odczuwania otaczającej go przyrody. W indywidualny, charakterystyczny dla siebie sposób czuje jej materię, staje się wyznawcą stoickiego ideału życia w zgodzie z porządkiem praw natury. Anna Hałata 10
STANISŁAW BAŁDYGA 20-732, ul. Gdańska 68, tel. 527 88 40 www.baldyga.pl mail: info@baldyga.pl Urodzony w 1945r w ie. Studia na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu w latach 1965-1970. Dyplom w pracowni prof. Edmunda Piotrowicza i Ryszarda Krzywki. Uczestnik jury w konkursach międzynarodowych i ogólnopolskich. Współorganizator Międzynarodowego Triennale Sztuki Majdanek, Wschodniego Salonu Sztuki, Małej Akademii Sztuki, konkursu Grafika Roku, Małej Galerii Grafiki. Inicjator powstania Galerii ZPAP Pod Podłogą. Uczestnik i organizator licznych plenerów i warsztatów twórczych. Przez kilka kadencji członek Rady Muzeum Lubelskiego i Rady Muzeum Zamoyskich w Kozłówce. Członek ZPAP od 1970 roku, a od 1972 do rozwiązania Związku pełnił różne funkcje w Zarządzie Okręgu w ie. W latach 80-tych aktywnie uczestniczył w Duszpasterstwie Środowisk Twórczych. W latach 1993-2003 prezes ZO ZPAP w ie. W roku 2006 otrzymał Złotą Odznakę ZPAP i Brązowy Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Członek Kapituły Złotej Odznaki ZPAP w latach 2009-2010. Członek Stowarzyszenia Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie. 64
65 KALENDARIUM WYBRANE WYSTAWY INDYWIDUALNE INDIVIDUAL EXHIBITIONS Szczecin Münster Stargard Szczeciński Krasiczyn Lubin Kalisz Kielce Busko Zdrój Nowy Sącz Krynica Górska Kraków Wrocław Wrocław Galeria Labirynt 1970, 1971 Mała Galeria Grafiki, Muzeum Literackie 1989 Galeria ZPAP Kierat 1995, 2004 Niemcy 1995 Galeria Na Prowincji, Trybunał Koronny 1996 Galeria Radia 1990, 1999 BWA 2000 Galeria Wozownia 2001 Muzeum 2001 Galeria ARP w Zamku 2001 Galeria Grafiki Centrum Kultury Ursynów 2001 Galeria Europejskiej Akademii Sztuki 2001 Muzeum Diecezjalne 2002/2003 Galeria Zamkowa, Ośrodek Kultury Wzgórze Zamkowe 2003 Centrum Kultury i Sztuki, Galeria Grafiki 2003 BWA 2003 BWA 2004 MBWA, Wyższa Szkoła Biznesu NLU 2005 BWA 2005 Galeria Akademii Sztuk Pięknych, Wydział Grafiki 2005 Galeria ZPAP Pod Podłogą 2006 Galeria Cyfra 3 RA-MY, Akademia Sztuk Pięknych 2010 Galeria Sceny Plastycznej KUL Leszka Mądzika 2009 Galeria Cyfra 3 RA-MY, ASP 2010 WYBRANE WYSTAWY ZBIOROWE GROUP EXHIBITIONS Kraków Katowice, Niepołomice Grenoble Jokohama Winterthur Sapporo Łódź Alcoi Międzynarodowe Triennale Grafiki 1988, 1991, 1997, 2000, 2003, 2009 Międzynarodowe Triennale Sztuki, Majdanek 1988, 1991, 1994,1997, 2000, 2004 Wschodni Salon Sztuki 1993, 1994, 1996, 1997, 1999, 2001, 2003, 2004 Intergrafia, Światowa Galeria Laureatów 1988, 1997, 2003 Tumult ski, Sztuka Poza Centrum 1989 Francja, Graficy Europy 1989 Japonia XV, XVI, XVII Inernational Independent Exhibition of Print in Kanagawa 1989. 1990. 1992 Szwajcaria, 11 Xylon, 12 Xylon Inernational Exhibition of Wood - Engraving 1990, 1993 Japonia I, II Sapporo International Print Biennale 1991, 1993 Małe Formy Grafiki 1989, 1991, 1996, 1999, 2011 Hiszpania, I Mostra Biennal D Art D Alcoi 1997
67 Berlin, Gdańsk Arnhem Neubranderburg Buenos Aires Białystok Osieki Santa Fe Bharat Bhavan Taipen Greiswald Cremona Kraków Bharat Bhavan Kijów Moskwa Poznań Katowice Seul Katowice Talin Prof. Edmund Piotrowicz i jego uczniowie, Muzeum Ratusz Staromiejski 1995 Konkurs, wystawa, Daniel Chodowiecki, Preis Akademie der Künste 1993 Grafika na Poczcie 1998 Holandia, Wystawa Grafiki Lubelskiej 1998 Niemcy, Wystawa Grafiki po warsztatach graficznych, Zentrum Fűr Bildene Kunst 2000 Wystawa Linorytu Polskiego, Muzeum Narodowe, Argentyna 2000 Wystawa Grafiki Lubelskiej, Muzeum Lubelskie 2000 Białowieża, Wystawa uczestników pleneru 1998, 1999, 2001 Koszalin, Wystawa uczestników pleneru Osieki 1999, 2000 Muzeum Regionalne, Argentyna 2000 Indie, International Biennial of Print-Art 2001 Tajwan, the 10th International Biennial Print&Drawing Exhibition 2001 Niemcy, Grafik In Fusion, Max Planck Instytut 2002 Włochy, L arte E Il Torchio, Art and the Printing Press 2003 Japonia - Polska MTG, Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej, Manngha 2003 Indie, International Biennial of Print-Art 2001 Ukraina MTG Eurografik 2003 Rosja, MTG Eurografik 2004 Transgresja 2005 Triennale Grafiki Polskiej 1991, 1994, 2000, 2003, 2006, 2009 Międzynarodowa Wystawa Grafiki, SIPA 2007 Międzynarodowe Triennale Grafiki Kraków Bis 2007, Rond Sztuki 2007 Estonia, Trans Graphic Polnish Print, V Impact Tallinn, Estonia 2007 I Międzynarodowe Biennale Wschodni Salon Sztuki, Grafika 2009 Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Warszawie 2009 Polskie Odkrycie w Sztuce Graficznej XX Wieku, Linoryt Punktowy, Polska Szkoła Grafiki (Bałdyga, Mazurek, Szymanowicz), Galeria u Dyplomatów, Ministerstwo Spraw Zagranicznych 2010 Galeria Na Piętrze ZPAP, Wystawa Grafiki (Stanisław Bałdyga, Jan Baczyński, Marek Basiul, Jerzy Brzuskiewicz, Sławomir Grabowy, Wiesław Haładaj) 2011 Ogólnopolska Konferencja Polskich Środowisk Graficznych Polish Printmaking w Dłużniewie k/warszawy Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie Wydział Grafiki 2011 Ogólnopolska Konferencja Polskich Środowisk Graficznych Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu Luboradów 2010 Ogólnopolskie Spotkania Graficzne Krynica 2011 Ogólnopolskie Spotkania Graficzne Zwierzyniec 2010 komisarz NAGRODY I WYRÓŻNIENIA AWARDS AND PRIZES RHO, Mediolan Jelenia Góra I Nagroda w konkursie Grafika Roku 1988, 1989 Włochy, XVII Międzynarodowy Konkurs na Grafikę, medal Amici del Pomero 1993 I Międzynarodowa Wystawa Małych Form Graficznych, Kontakt 93, Dyplom Honorowy II Międzynarodowa Wystawa Małych Form Graficznych, Warsztat 94, Dyplom Honorowy VII Ogólnopolski Konkurs Graficzny im. J. Gielniaka 1989, 1993, 2003, Wyróżnienie
69 Jelenia Góra X Międzynarodowy Konkurs Graficzny im. J. Gielniaka, Nagroda równorzędna i medal, 2000 I Międzynarodowe Triennale Sztuk Graficznych im. T. Kulisiewicza, Imprint 2008, wyróżnienie PRACE W ZBIORACH WORKS IN COLLECTIONS Muzeum Lubelskie - Muzeum Okręgowe - Jelenia Góra Musee Petit Format de Papier Couvin - Belgium Kanagawa Prefectura Gallery - Jokohama, Japan Galeri la Viscontea, Rho - Milano - Italy Taller Galery Forg - Cadaquues - Spain Muzeum na Majdanku - Galeria Sztuki Współczesnej BWA - Olsztyn Galeria Sztuki BWA - Łódź Galleri Gamlebyen - Fredrikstad - Norway Watykan Kolekcja Sakrum w Sztuce - Triennale Plastyki Sacrum w Częstochowie Muzeum Narodowe Buenos Aires - Argentyna Muzeum Prowincjonalne Santa Fe - Argentyna Cremona Civic Museum Włochy Muzeum skie Stowarzyszenie Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie oraz wielu kolekcjach prywatnych.