KATALOG 2009. www.ekoenergiaopolszczyzny.pl EKOENERGIA OPOLSZCZYZNY INICJATYWA KLASTROWA FUNDACJI PROMOCJI INNOWACJI GOSPODARCZYCH

KATALOG 2009 www.ekoenergiaopolszczyzny.pl EKOENERGIA OPOLSZCZYZNY INICJATYWA KLASTROWA FUNDACJI PROMOCJI INNOWACJI GOSPODARCZYCH

Spis treści Na dobry początek czym jest Ekoenergia Opolszczyzny? 5 Stawiamy na innowacje rozmowa z Józefem Sebestą, Marszałkiem Województwa Opolskiego 7 2 Odnawialne Źródła Energii Odnawialne znaczy niewyczerpalne 10 Miasto energetycznie samowystarczalne 11 Cel to 20% energii z OZE 12 Polska wspiera ekoenergię 13 Energia słońca Energia wiatru Energia wody Daje Ziemi energię 16 Słońce może ogrzać świat 17 Boom na energię solarną 18 Słoneczny region: Lubelszczyzna 19 Baterii słonecznych ciągle u nas mało 20 Ciepło tylko z natury 21 Wiatr przynosi energię 24 Świat oszalał na punkcie wiatru 25 Niemcy liderem wiatrowej energii 26 Wiatraki wchodzą do Polski 27 Chcą u nas stawiać wiatraki 28 Jej siła tworzy energię 32 Chińczycy stawiają na hydroelektrownie 33 Europejczycy budują małe elektrownie wodne 34 Wisła może produkować najwięcej energii 35 Mamy coraz więcej elektrowni wodnych na Opolszczyźnie 36

Energia geotermalna Energia idzie z ziemi 40 Geotermia opłacalna ekonomicznie 41 W Europie ogrzewają szklarnie i lotniska 42 Polska potentatem geotermalnym 43 Opolszczyzna ma dużą szansę na ciepło z ziemi 44 Energia biomasy Odpady mogą się nam przydać 48 Świat czeka na paliwo II generacji 50 Europa produkuje coraz więcej biogazu 52 Polska biomasą stoi 54 Największy potencjał mamy w biomasie 56 Ze ścieków i trocin wytwarzać można prąd 58 3 Samorząd Osiągniemy nasze cele - rozmowa z Tomaszem Kostusiem, członkiem zarządu województwa opolskiego 63 Prezentacje samorządowe: Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, Sejmik Samorządowy, Opole, Powiat Opolski, Chrząstowice, Dąbrowa, Dobrzeń Wielki, Komprachcice, Łubniany, Murów, Niemodlin, Ozimek, Popielów, Prószków, Tarnów Opolski, Tułowice, Turawa 64 Nauka Instytucje i organizacje Firmy Prezentacje placówek naukowych województwa opolskiego 98 Prezentacje instytucji i organizacji 110 Wybierzemy najlepsze projekty - rozmowa z Józefem Kotysiem, Wicemarszałkiem Województwa Opolskiego 119 Katalog firm 120 Indeksy 166

Na dobry początek Oddajemy w Państwa ręce pierwsze wydanie katalogu, który zatytułowaliśmy Ekoenergia Opolszczyzny. Zapytacie Państwo, co to takiego Ekoenergia Opolszczyzny? Odpowiedzi jest kilka. Ekoenergia Opolszczyzny to inicjatywa klastrowa stworzona przez Fundację Promocji Innowacji Gospodarczych. Jest ona formą współpracy wielu instytucji, firm i osób, które chcą pracować na rzecz rozwoju innowacyjności gospodarki regionu, w szczególności w dziedzinie odnawialnych źródeł energii oraz energooszczędności. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, jak ważne dla każdego z nas są innowacje. Nie muszę nikogo przekonywać, że wspomaganie nowatorskich rozwiązań powinno stać się priorytetem każdej instytucji i organizacji mającej w obszarze swego zainteresowania rozwój gospodarczy zarówno w rozumieniu lokalnym, jak i regionalnym czy ponadregionalnym. Ekoenergia Opolszczyzny to także działanie mające wspierać zwiększenie w naszym województwie pozyskiwania energii z jej odnawialnych źródeł. Okazuje się, że jako region mamy tu ogromne i nadal nie w pełni wykorzystane możliwości. Rosnące zainteresowanie alternatywnymi źródłami energii to potencjał, który stwarza wielkie szanse dla rozwoju Opolszczyzny. Chcemy pokazywać, w jakim kierunku podążamy, jakie stoją przed nami wyzwania, jak możemy już teraz zagospodarowywać będącą wokół nas energię słońca, wody, wiatru, ziemi czy biomasy. Staramy się również podpowiadać, gdzie można znaleźć środki na takie inwestycje. Ekoenergia Opolszczyzny to w końcu tytuł, jaki nadaliśmy pomysłowi wydania katalogu, wyprodukowania filmu promocyjnego i uruchomieniu strony internetowej powstałych w ramach projektu mającego na celu zbudowanie systemu komunikacji i wymiany informacji promującej innowacje technologiczne w zakresie odnawialnych źródeł energii pomiędzy sferą nauki, samorządu i biznesu. W katalogu, na płycie i na stronie internetowej staraliśmy się w ciekawy sposób pokazać, w jakim miejscu jesteśmy i dokąd zmierzamy oraz jak ważny dla każdego z nas jest rozwój pozyskiwania energii z odnawialnych źródeł. Mamy świadomość, że zapewne nie udało się nam pokazać wszystkiego czy zebrać wszystkich podmiotów zainteresowanych tą tematyką. Sądzę jednak, że będą one dobrym początkiem dla prowadzenia dalszych działań w tym zakresie. Zapraszam do lektury naszego katalogu, odwiedzenia strony internetowej www.ekoenergiaopolszczyzny.pl i do obejrzenia filmu. Mam nadzieję, że zostaną one przyjęte przez Państwa z zainteresowaniem i będą zachętą do pozytywnego odbioru działań nastawionych na produkcję energii powstającej z odnawialnych źródeł. Serdecznie dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do realizacji naszego projektu. Urszula Ciołeszyńska Prezes Zarządu Fundacji Promocji Innowacji Gospodarczych 5 Cele statutowe fundacji Propagowanie idei innowacji w gospodarce. Koordynowanie inicjatywy klastrowej w zakresie odnawialnych źródeł energii. Inicjowanie i wspomaganie współpracy przedsiębiorców z ośrodkami naukowymi o charakterze badawczo-rozwojowym oraz innowacyjnym w dziedzinie nowych technologii, ze szczególnym uwzględnieniem energii odnawialnej, budowy dróg, ochrony środowiska naturalnego oraz informatyzacji. Popularyzowanie międzynarodowych standardów w zakresie innowacyjności i przedsiębiorczości w duchu zrównoważonego rozwoju. Zorganizowanie systemu współpracy z ekspertami i przedsiębiorcami polskiego pochodzenia, mieszkającymi na stałe poza granicami Polski. Propagowanie i wspieranie przedsięwzięć o charakterze innowacyjnym na rynku finansowym i kapitałowym. Wdrażanie programów ukierunkowanych na rozwój gospodarczy regionu, w szczególności wspieranie wzrostu konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw. Fundacja Promocji Innowacji Gospodarczych 46-070 Chmielowice-Opole ul. Niemodlińska 5, tel. (077) 451-40-75 fundacja@einnowacje.org www.ekoenergiaopolszczyzny.pl

Stawiamy na innowacje Rozmowa z Józefem Sebestą, Marszałkiem Województwa Opolskiego - Dlaczego dla rozwoju gospodarczego województwa opolskiego tak ważny jest rozwój gospodarczy oparty o innowacyjne technologie? - Region, w którym działają przedsiębiorstwa oferujące nowoczesne produkty i usługi, rozwija się dynamicznie. Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że na rynku liczy się ten, kto inwestuje w produkcję lub branżę wschodzącą, czyli oferuje coś nowego. Należy postawić przede wszystkim na różnicowanie produkcji, aby mogły powstawać nowe wyroby. Chcemy być postrzegani jako region, który wspiera właśnie taką drogę rozwoju. Uważam, że należy rozwijać nowoczesne technologie w tych branżach, które w regionie mają silną pozycję, np. w przemyśle chemicznym czy rolnictwie. Jednak trzeba także być otwartym na nowe branże, o których dzisiaj nikt jeszcze nie myśli, a które za kilka, kilkanaście lat mogą okazać się niezmiernie ważne. Takie myślenie doskonale koresponduje z naszym hasłem Opolskie kwitnące. Z jednej strony chcemy być postrzegani jako region kameralny, piękny, wygodny do życia i bycia, a z drugiej - posiadający rozwijającą się gospodarkę wspieraną silną nauką i atrakcyjny inwestycyjnie. - Wśród ważnych kierunków rozwoju regionu znalazła się energetyka oparta o odnawialne źródła energii. Dlaczego? - Jest ona właśnie jedną z tych innowacyjnych branż, o których mówiłem. Rozwój sektora odnawialnych źródeł energii to dla naszego województwa ogromne wyzwanie. Świat stopniowo odchodzi od energetyki konwencjonalnej, emitującej dwutlenek węgla. Także Unia Europejska nakłada w tym zakresie wysokie wymogi na Polskę, a co za tym idzie - na poszczególne regiony. W tej chwili produkcja tzw. energii zielonej utrzymuje się na poziomie około 3 proc., a do roku 2020 aż 25 proc. energii ma pochodzić z odnawialnych źródeł. Ponadto musimy poszukać rozwiązań z jednej strony zmniejszających zanieczyszczenia, a z drugiej - zwiększających efektywność instalacji. Oznacza to, że należy pracować nad technologiami, które pozwolą uzyskać maksymalną ilość energii przy minimalnym zużyciu surowców. Takie możliwości daje właśnie inwestowanie w energetykę opartą o odnawialne źródła energii. - Jakie efekty da Opolszczyźnie rozwijanie produkcji i wykorzystania energii z odnawialnych źródeł? - Odnawialne źródła energii przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego regionu, zwłaszcza do lepszego zaopatrzenia w energię terenów o słabo rozwiniętej infrastrukturze. Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych warunków zrównoważonego i możliwego do utrzymania rozwoju regionów, przynoszącym wymierne efekty ekologiczno-energetyczne. Malejące w skali globalnej zasoby surowców naturalnych stanowią coraz większe wyzwanie dla utrzymania trwałego rozwoju gospodarczego z jednoczesnym działaniem w celu poprawy jakości środowiska naturalnego. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeń do atmosfery i wód, oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów. - W jaki sposób samorząd województwa opolskiego zamierza zachęcać i wspierać samorządy, przedsiębiorców i mieszkańców do inwestowania i wykorzystania innowacyjnych technologii, w tym technologii towarzyszących produkcji i wykorzystaniu energii z odnawialnych źródeł? - Chcemy promować energię ze źródeł odnawialnych jako nowoczesną, ekologiczną i korzystną dla nas, bo opartą na naszych własnych zasobach. Naszym zadaniem jest dbanie o to, aby w planach zagospodarowania gmin i województwa przewidziane były miejsca, w których mogą powstać biogazownie, farmy wiatrowe czy centra energetyczne i paliwowe wykorzystujące energię odnawialną. Staramy się również tworzyć jak najlepsze warunki do uruchamiania działań inwestycyjnych w obszarze energetyki odnawialnej, podejmowanych zarówno przez podmioty publiczne, jak i prywatne. Tym celom ma służyć zaangażowanie środków unijnych w zieloną energię. Środki te są choćby w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Opolskiego na lata 2007-2013, w ramach którego przedsiębiorcy mogą skorzystać z dotacji na inwestycje w innowacje, a samorządy - na inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii. Naszym celem, jako samorządu województwa, jest przede wszystkim przygotowanie regionu - jako całości - do efektywnego wykorzystania energii odnawialnej oraz wspieranie inicjatyw lokalnych w tym zakresie. 7

Odnawialne Źródła Energii

10 Odnawialne, znaczy niewyczerpalne Odnawialne źródła energii to takie, których używanie nie wiąże się z długotrwałym ich deficytem. To znaczy, że ich zasób odnawia się w krótkim czasie. Wykorzystują w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także z biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych. Przeciwieństwem ich są nieodnawialne źródła energii, czyli źródła, których wykorzystanie postępuje znacznie szybciej niż naturalne odtwarzanie. Energii odnawialnej nie należy jednak mylić z energią przyjazną dla środowiska naturalnego, gdyż instalacje do jej produkcji mogą (choć nie muszą) powodować szkody ekologiczne. Wadą technologii OZE jest stosunkowo wysoki stosunek poniesionych kosztów do uzyskanej mocy. Ponadto, już z definicji jest to źródło energii działające okresowo, uzależnione np. od pory roku oraz dnia i nocy, jak ma to miejsce w przypadku energii słonecznej. W przypadku Przydatne adresy: konieczności zapewnienia ciągłości dostaw energii z takiego źródła należałoby energię akumulować w postaci np. podgrzanej wody, skał lub wykorzystywać ją do uzyskania innej formy energii dającej się łatwo magazynować (wodór, akumulatory elektryczne). Ze wszystkich źródeł energii odnawialnej najbardziej stabilną i przewidywalną w czasie wydaje się być energia goetermalna. Charakteryzuje się ona możliwością dostarczania stałego strumienia energii w ciągu całego roku i jest niezależna od warunków atmosferycznych czy klimatycznych. Geotermia może być wykorzystywana zarówno do produkcji energii cieplnej, jak i elektrycznej, co zwiększa jej zalety. www.wikipedia.pl http://www.agores.org Centrum Informacyjne dla Odnawialnych Źródeł Energii. http://www.eere.energy.gov Energy Efficiency and Renewable Energy Network (EREN). Informacje na temat odnawialnych źródeł energii i ich efektywnego wykorzystania. http://www.solstice.crest.org Center for Renewable Energy and Sustainable Technology (CREST). Dostępna jest tu szeroka gama informacji dotycząca odnawialnych źródeł energii i ich technologii. http://www.mtt.com/thesource/renewableenergy Source for Renewable Energy. Informacje o różnych technikach wytwarzania energii i biznesowych aspektach. http://www.renewableenergyworld.com Renewable Energy Technologies. Technologie stosowane przy wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii.

Miasto energetycznie samowystarczalne 11 Blisko 60 proc. ludzi w 2025 roku będzie zamieszkiwać miasta. Dlatego, wg opinii ekspertów Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych (CSIS), nowe rozwiązania architektoniczne oparte na wykorzystywaniu alternatywnych i odnawialnych źródeł energii będą zyskiwać coraz większe znaczenie. Masdar City to projekt pierwszego miasta na świecie bezemisyjnego, nieprodukującego żadnych odpadów i zasilanego całkowicie ze źródeł odnawialnych. Budowa Masdar City, które znajduje się w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, rozpoczęła się w 2006 roku. W 2009 roku została ukończona pierwsza część projektu, a cała inwestycja będzie oddana do użytku w roku 2016. Miasto zajmie powierzchnię 6 km 2. Około 30 proc. jego powierzchni zostanie przeznaczone na budynki mieszkalne, 24 proc. na ośrodki biznesowe i naukowe, 13 proc. na działalność handlową, w tym przemysł lekki; 6 proc. zajmie instytut MIST (Masdar Institute of Science and Technology); 19 proc. na usługi i transport, a pozostałe 8 proc. na cele obywatelskie i kulturowe. A to ciekawe Masdar ma osiągnąć niespotykany dotąd poziom ograniczenia zapotrzebowania m.in. na energię i wodę: obniżenie zapotrzebowania na energię elektryczną o 75 proc. - Masdar będzie potrzebować około 200 MW czystej energii zamiast 800 MW potrzebnych do zapewnienia energii miasta podobnej W momencie zakończenia projektu miasto ma liczyć 50 000 mieszkańców oraz być siedzibą dla 1500 przedsiębiorstw. Masdar City ma utworzyć ponad 70 000 miejsc pracy. Miasto stanie się miejscem działalności międzynarodowych przedsiębiorstw oraz czołowych ekspertów z dziedziny odnawialnych i alternatywnych źródeł energii. W Masdar City swoje siedziby utworzą również firmy zajmujące się ekologicznym budownictwem i produkcją ekologicznych materiałów przemysłowych, recyklingiem, a także przedsiębiorstwa oferujące rozwiązania finansowe dla przedsięwzięć związanych z ekologią. Priorytetem dla całego projektu jest zmaksymalizowanie korzyści płynących ze zrównoważonych technologii przyjaznych środowisku, głównie alternatywnych źródeł energii. Dzięki ich zastosowaniu Masdar zaoszczędzi równowartość ponad 2 mld dol., jakie wydałby w ciągu najbliższych 25 lat na ropę naftową, licząc po obecnych cenach energii. Budżet całego przedsięwzięcia ma wynosić 22 mld dolarów. Na podstawie: www.biolog.pl wielkości w oparciu o tradycyjne źródła energii; ograniczenie zapotrzebowania na wodę o ponad połowę - Masdar będzie potrzebować około 8000 m 3 odsolonej wody dziennie, a w przypadku zwykłych miast o tej samej powierzchni zapotrzebowanie na wodę sięgnęłoby 20000 m 3 wody dziennie.

Cel to 20% energii z OZE 12 Europa stawia na odnawialne źródła energii. Ich współfinansowanie i promowanie jest jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Powody, dla których kraje Unii Europejskiej wzięły sobie za punkt honoru rozwój odnawialnych źródeł energii, są dwa. Po pierwsze, alternatywne źródła energii, takie jak słońce, wiatr, woda lub biomasa są substytutem dla stale kurczących się zasobów tradycyjnych źródeł energii. Poza tym korzystanie z nich umożliwia redukcję emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Po drugie, rozwój OZE może umożliwić, chociaż w pewnym stopniu, uniezależnienie się od importu ropy czy gazu. Unia Europejska dąży do pozyskiwania 20 proc. energii z odnawialnych źródeł. Dotyczy to zarówno energii elektrycznej, jak i ciepła oraz paliw. Dla przykładu, polityka unijna ma na celu zwiększenie udziału biopaliw w ogólnym zużyciu z 5,75 proc. w 2010 do 10 proc. w 2020. Ponadto Komisja Europejska wyliczyła, że osiągnięcie 20 proc. udziału odnawialnych źródeł energii w zużyciu ogółem może spowodować zmniejszenie emisji CO 2 o 600-900 ton rocznie. To pozwoli na zaoszczędzenie 150, a nawet 200 miliardów euro. Dlatego w Europie podejmowanych jest wiele działań, które mają za zadanie promowanie wykorzystania i rozwoju odnawialnych źródeł energii. Jednym z nich jest program: Inteligentna Energia Europa (IEE). Jego celem jest uczynienie Europy bardziej konkurencyjną i innowacyjną, przy jednoczesnej realizacji założeń w kwestii klimatycznej, czyli ograniczenia o 20 proc. emisji gazów cieplarnianych, poprawę efektywności energetycznej oraz zwiększenie udziału energii odnawialnej. W ramach programu można składać wnioski o dofinansowanie działań wspomagających przeprowadzenie wspomnianych założeń. Na podstawie: www.europa.eu http://ec.europa.eu/energy/ intelligent/index_en.html Przydatny adres: http://www.eref-europe.org/ The European Renewable Energies Federation A to ciekawe W Dijon we Francji wybudowano dom samowystarczalny pod względem energetycznym. Nazwano go Elithis. Wytwarza nawet więcej energii niż potrzebuje. Poza tym, emituje sześć razy mniej dwutlenku węgla niż budynki podobnej wielkości. Elithis to biurowiec o wysokości 33,5 m. Powierzchnia wszystkich jego pomieszczeń sięga 5000 metrów kwadratowych. Na dachu zainstalowane są baterie słoneczne o łącznej powierzchni 580 m 2 Poza nimi, na dachu znajdują się również ujęcia wody deszczowej, używanej do spłukiwania sanitariatów. Specjalne szyby zabezpieczają przez promieniowaniem słonecznym, pochłania ono 80 proc. promieniowania, gdy słońce jest latem w zenicie. Z kolei zimą skład szkła umożliwia przepuszczanie do wnętrza 80 proc. promieniowania. Odzyskiwane będzie ciepło emitowane przez komputery i lodówki zainstalowane w barach i restauracjach. www.rp.pl Fot. www.flickr.com

Polska wspiera ekoenergię Polsce wykorzystanie źródeł W energii odnawialnej dopiero się rozwija. Nie sprzyja temu fakt, że nasz kraj posiada bogate złoża węgla kamiennego i brunatnego. Spalanie węgla dostarcza Polsce najwięcej, bo ponad 90 proc. energii elektrycznej, jednocześnie węgiel powoduje też największe zanieczyszczenie środowiska. Dlatego kraje wysoko rozwinięte rezygnują z niego na rzecz innych surowców. W Polsce energetyczne przedsiębiorstwa dystrybucyjne mają obowiązek zakupu energii z odnawialnych źródeł. Dotyczy to także energii pochodzącej z kogeneracji oraz z kogeneracji z wykorzystaniem gazu jako paliwa. Ponad- Słownik Kogeneracja to proces technologiczny jednoczesnego wytwarzania energii elektrycznej i użytkowej energii cieplnej w elektrociepłowni. Ze względu na mniejsze zużycie paliwa, zastosowanie kogeneracji daje duże oszczędności ekonomiczne i jest korzystne pod względem ekologicznym - w porównaniu z odrębnym wytwarzaniem ciepła w klasycznej ciepłowni i energii elektrycznej w elektrowni kondensacyjnej. www.wikipedia.pl to, prawo energetyczne wprowadziło świadectwa pochodzenia, jako element finansowego wsparcia inwestycji. Dzięki nim producenci OZE mogą dodatkowo zarabiać. Wartość świadectwa pochodzenia wynosi 240 zł/mwh. W województwie opolskim OZE stanowią około 3 proc. w całej produkcji energii. Szacuje się jednak, że tylko w tym roku na wykorzystywanie wszystkich rodzajów energii odnawialnej na Opolszczyźnie wyda się około 100 mln zł. W województwie wykorzystywane są wszystkie rodzaje odnawialnych źródeł energii. Dominującą rolę w produkcji energii elektrycznej odgrywają elektrownie wodne, a w produkcji ciepła biomasa. Zdecydowanie jednym z celów, jakie stoją przed samorządem Opolszczyzny, jest zwiększenie udziału energii Przydatne adresy: odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym. Ma to także ogromne znaczenie ekologiczne. W województwie opolskim wyemitowano łącznie 55,6 tys. ton zanieczyszczeń, z czego 51,8 tys. ton gazów, co stanowi 2,6 proc. emisji krajowej. To stawia nas na 7. miejscu w Polsce pod względem wprowadzanych do powietrza gazów. Do 2010 roku wykorzystanie energii wiatru w województwie opolskim ma wzrosnąć o 55 proc. A kolejno: energia wody o ponad 3 proc., energia słońca o 0,1 proc., wykorzystanie biomasy prawie o 35 proc., wykorzystanie biogazu o 7,2 proc. www.ozepolska.pl www.regioportal.pl www.energia-odnawialna.net www.biomasa.org Wykorzystano opracowanie Tomasza Kostusia pt. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w gminach województwa opolskiego http://www.pigeo.org.pl www.ieo.pl Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej (PIGEO) www.ieo.pl Instytut Energetyki Odnawialnej (EC BREC IEO) www.seo.org.pl Stowarzyszenie Energii Odnawialnej http://www.czystaenergia.pl Czysta Energia (miesięcznik) 13

Energia słońca

Daje Ziemi energię 16 Słońce to centralna gwiazda Układu Słonecznego, wokół której krąży Ziemia, inne planety oraz mniejsze ciała niebieskie. To najjaśniejszy obiekt na niebie i główne źródło energii docierającej do naszej planety. Jest oddalone od Ziemi o około 150 mln km. Okrąża centrum Drogi Mlecznej z prędkością 220 km/s w czasie 226 milionów lat, co daje ponad 20 obiegów w ciągu dotychczasowej historii gwiazdy. Słońce, jedna z miliarda gwiazd, jest źródłem energii wszystkich znanych istot żyjących na Ziemi. Wysyłane przez nie promieniowanie elektromagnetyczne umożliwia życie nam wszystkim. Prawie cała energia generowana w jądrze Słońca w wyniku reakcji termojądrowych jest emitowana w postaci promieniowania, które rozchodzi się w przestrzeni kosmicznej. Moc tej energii szacowana jest na 1023 kw. Około 30 proc. promieniowania słonecznego dochodzącego do naszej planety jest odbijane przez atmosferę, 20 proc. jest przez nią pochłaniane, a tylko 50 proc. energii dociera do powierzchni Ziemi. Wiele pożarów w gorących regionach globu jest wywołanych przez ogniskowanie promieni słonecznych w porannej rosie. Energia słoneczna docierająca na Ziemię Warto wiedzieć w ciągu 40 minut pokryłaby całoroczne zapotrzebowanie człowieka. Przekracza 10 000 razy obecne zapotrzebowanie ludzkości na energię. Świecące Słońce wytwarza energię poprzez reakcję zamiany wodoru w hel. Jest ona najbezpieczniejszym źródłem energii ze wszystkich nam do tej pory znanych. Dlatego, w obliczu kończących się zasobów konwencjonalnych źródeł energii, energia słoneczna i metody jej zamiany na inne formy energii nabierają coraz większego znaczenia. Na podstawie: www.wikipedia.pl, http://www.portal-ekologia.pl/ ar-eko/energia-sloneczna/ Wykorzystanie energii promieniowania słonecznego nie powoduje żadnych efektów ubocznych, żadnych szkodliwych emisji, żadnego zubożenia zasobów naturalnych Ziemi. Wykorzystanie energii promieniowania słonecznego nie zakłóca stanu naturalnego środowiska i nie wpływa na krajobraz, życie roślin i zwierząt. Grek Archimedes ok. 2000 r. p.n.e. skonstruował machinę wojenną wyposażoną w system luster skupiających promienie słoneczne, która została wykorzystana pod Syrakuzami. Kolejnym osiągnięciem Greków było wynalezienie ok. 400 r. p.n.e. soczewki skupiającej w formie szklanego kulistego naczynia wypełnionego wodą, za pomocą której rozniecano ogień. Chińczycy 200 lat p.n.e. wykorzystali zakrzywione zwierciadła do skupiania promieni słonecznych. Źródło: www.oze.opole.pl

Słońce może ogrzać świat Energia słoneczna docierająca na Ziemię jest kilka tysięcy razy większa niż światowe zapotrzebowanie na energię. Współcześnie jednak w energetyce nie jest ona pozyskiwana w znaczącej ilości. Maksymalne natężenie energii słonecznej na Ziemi wynosi ok. 1 kw/m 2. Średnia moc energii docierającej do Ziemi waha się od ok. 100 do 300 W/m 2 - czyli od 800 (północna Kanada) do 2500 (pustynie blisko równika) kwh/m 2 /rok. Energia słoneczna może być wykorzystywana w dwóch zasadniczych obszarach: do bezpośredniego ogrzewania wody lub innej cieczy z wykorzystaniem kolektorów słonecznych oraz do przetwarzania jej na energię elektryczną. Od 30 do 200 dolarów/mwh to średni koszt wytworzenia energii cieplnej ze słońca w zależności od nasłonecznienia w danej szerokości geograficznej i od zastosowanej technologii. Udział wykorzystania energii elektrycznej w ogrzewaniu wody na świecie będzie rósł. Obecnie ok. 4 proc. ciepłej wody w krajach OECD ogrzewane jest przy pomocy energii słonecznej, a wg prognozy Międzynarodowej Agencji Energii (IEA) udział ten będzie rósł i osiągnie ok. 14 proc. w 2030 r. Podobny potencjał rozwoju tej technologii może mieć miejsce w krajach słabiej rozwiniętych gospodarczo, w których tanie kolektory słoneczne mogą być produkowane i instalowane lokalnie. Na podstawie: http://www.portal-ekologia.pl/ ar-eko/energia-sloneczna/ www.ogrzewnictwo.pl www.wikipedia.pl, www.cire.pl 17 A to ciekawe Wydajność ogniw fotowoltaicznych stosowanych do wytwarzania energii elektrycznej z promieni słonecznych rośnie z roku na rok, podczas gdy ich ceny maleją. W 2005 r. moc zainstalowanych w świecie ogniw fotowoltaicznych wyniosła tylko 4 GW, ale teraz rośnie z szybkością ponad 30 proc. rocznie. Ilość energii wyprodukowanej w ten sposób wyniosła ok. 4 TWh. Źródło: Czysta Energia, grudzień 2006. Słownik Ogniwo fotowoltaiczne (inaczej fotoogniwo, solar lub ogniwo słoneczne) jest urządzeniem służącym do bezpośredniej konwersji, czyli zamiany energii promieniowania słonecznego na energię elektryczną poprzez wykorzystanie półprzewodnikowego złącza. W niektórych miejscach na świecie ogniwa fotowoltaiczne wykorzystywane są do zasilania automatów telefonicznych (o ile nie są do nich doprowadzone przewody) oraz aktywowanych ruchem kamer (na przykład monitorujących zwierzęta) lub urządzeń pomiarowych (na przykład w meteorologii). Źródło: www.wikipedia.pl Warto wiedzieć Google, Chevron i Goldman Sachs wybudowały wspólnie elektrownię słoneczną na kalifornijskiej pustyni Mojave. Elektrownia złożona z 550 tys. luster może wytworzyć energię do zasilania 112,5 tys. domów. Przydatne adresy: www.solarenergy.org

Boom na energię solarną 18 Europejskie Stowarzyszenie Przemysłu Fotowoltaicznego (EPIA) prognozuje, że w 2013 roku powstanie kilkakrotnie więcej elektrowni słonecznych niż w rekordowym 2008 roku. Wówczas zainstalowano na świecie 5,6 GW tego typu elektrowni. Szacuje się, że do 2013 r. powstanie około 22 GW nowych mocy w elektrowniach słonecznych. Z danych EPIA wynika, że tylko w ubiegłym roku w Hiszpanii uruchomiono elektrownie słoneczne o łącznej mocy 2,5 GW, w Niemczech 1,5 GW. Natomiast w Belgii, Francji, Czechach i Portugalii zainstalowano po ok. 50 MW. Europejskie Stowarzyszenie Przemysłu Fotowoltaicznego szacuje, że przez najbliższe pięć lat według optymistycznych założeń liczba elektrowni słonecznych będzie rosła w tempie 32 Przydatne adresy: http://www.solardays.eu/ Europejskie Dni Słoneczne proc. rocznie, a pesymistyczne prognozy mówią o 17-procentowym średniorocznym tempie wzrostu. Obecnie na świecie działają ogniwa słoneczne o mocy 15 GW, z czego 65 proc. przypada na rynek europejski. Drugie miejsce zajmuje Japonia z udziałem 15 proc. w rynku, trzecie Stany Zjednoczone (8 proc.). Europa stawia na energię odnawialną m.in. taką, która mogłaby być wytwarzana za pośrednictwem promieniowania słonecznego. Brytyjczycy i Francuzi udzielili poparcia projektowi, którego realizacja może zaspokoić znaczną część europejskiego zapotrzebowania na energię elektryczną. Przedsięwzięcie polega na budowie sieci przesyłowej łączącej różne punkty Europy, którą byłaby transportowana energia produkowana ze źródeł odnawialnych. Do sieci podłączo- ne byłyby np. brytyjskie farmy wiatrowe i islandzkie elektrownie geotermalne. Jednak podstawą powodzenia całego przedsięwzięcia jest budowa farm solarnych w Afryce Północnej. Przetworzenie jedynie 0,3 proc. energii słonecznej padającej na Saharę i pustynie Bliskiego Wschodu pokryje zapotrzebowanie na energię całej Unii Europejskiej. Energię elektryczną wyprodukowaną w elektrowniach słonecznych zamierza już eksportować do Europy Algieria. Przewiduje się, że farmy solarne w Afryce Północnej mogą około 2050 r. produkować ponad 100 GWh energii, których przesłanie do Europy możliwe będzie jedynie dzięki modernizacji i zwiększeniu mocy przesyłowych sieci w krajach Europy Południowej. Na podstawie: www.ekologika.pl www.rzeczpospolita.pl www.parkiet.pl Warto wiedzieć Niemcy są krajem przodującym w świecie pod względem wykorzystania energii słonecznej. W ostatnich latach oddano do użytku szereg instalacji, które można już określić mianem elektrowni słonecznych. Jedną z największych jest plantacja baterii fotowoltanicznych zlokalizowana w miejscowości Pocking w Bawarii kosztem 40 mln euro. Zajmuje powierzchnię 32 ha i osiąga moc 10MW. Twórca projektu, Martin Bucher, twierdzi, że oszczędzi ona środowisku 10 tys. ton zanieczyszczeń każdego roku, jednocześnie zaopatrując w energię 3 tys. gospodarstw domowych. Solucar to pierwsza w Europie komercyjna elektrownia słoneczna. Na szczycie 115-metrowej wieży skupiane są promienie słoneczne odbijane od heliostatycznych luster podążających za położeniem słońca na niebie. Ich łączna powierzchnia to 120 m 2. Dalszy proces wytwarzania energii jest bardzo podobny do tradycyjnych elektrowni węglowych i atomowych. Gorąca para wodna napędza turbiny generujące prąd. Jedyną różnicą jest brak szkodliwych dla środowiska dymów i innych odpadów. Termiczna elektrownia PS10 wytwarza 11 MW energii. W skali roku produkuje 23GWh. Nie jest to wcale nowa technologia. Elektrownia jest częścią projektu, który ma finalnie dostarczać ekologiczną energię do 180 000 gospodarstw domowych. źródło: http://www.martin-bucher.de

Słoneczny region: Lubelszczyzna Zasoby energii słonecznej w Polsce cechuje nierównomierny rozkład w ciągu roku. Aż 80 proc. całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia przypada na półrocze wiosenno-letnie, czyli od początku kwietnia do końca września. W lecie czas operacji słonecznej trwa nawet 16 godzin na dzień, natomiast Ekobiznes Rośnie produkcja polskich paneli słonecznych. Jeden z większych polskich producentów kolektorów słonecznych, firma Watt, w 2008 roku sprzedał 25 tys. m 2 paneli solarnych. W 2009 r. planuje wyprodukować prawie dwa razy tyle. Na krajowy rynek trafi 20 proc. produkcji, reszta na eksport. O jedną trzecią rośnie z roku na rok produkcja kolektorów w Hewaleksie pod Bielskiem. W 2009 roku firma ta przewiduje 30-procentowy wzrost sprzedaży. www.ekologika.pl w zimie skraca się do 8 godzin dziennie. Najbardziej uprzywilejowanym rejonem Polski pod względem napromieniowania słonecznego jest południowa część województwa lubelskiego. Centralna część Polski, tj. około 50 proc. powierzchni kraju, uzyskuje napromieniowanie rzędu 1022-1048 kwh/m 2 /rok, a południowa, wschodnia i północna część Polski -1000 kwh/m 2 /rok i mniej. Najmniejszy w skali roku dopływ energii obserwuje się w rejonie Śląska oraz w obszarze znajdującym się na styku Czech, Niemiec i Polski, do niedawna nazywanym Czarnym Trójkątem". Wynika to z wysokiego zanieczyszczenia powietrza. Do obszarów słabo nasłonecznionych należy również rejon północny obejmujący pas wybrzeża z wyjątkiem Wybrzeża Zachodniego. W skali roku północne krańce Polski otrzymują o około 9 proc. mniej energii słonecznej niż południowe. Obecnie energia słoneczna wykorzystywana jest w Polsce głównie jako źródło ciepła poprzez instalacje kolektorów słonecznych ogrzewających powietrze lub wodę. Zasilają również obiekty wolnostojące oddalone od sieci elektroenergetycznych, np. znaki drogowe, lampy oświetleniowe itp. Na podstawie: http://www.energia-odnawialna.net Warto wiedzieć Gmina Mszana Dolna będzie w całości ogrzewana energią słoneczną. Jeden kolektor słoneczny kosztuje około 14 tys. zł. Aby zrealizować inwestycję, 2,5 tys. wykładają mieszkańcy, 7 tys. da Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska ze środków unijnych. Reszta będzie pożyczką zaciągniętą przez gminę w Wojewódzkim Funduszu Ochrony Środowiska (jeśli projekt się powiedzie, połowa pożyczki zostanie umorzona). Mieszkańców do zainwestowania w kolektory słoneczne zachęciły oszczędności gminy. W przypadku samorządu koszty ogrzewania budynków spadły o blisko 30 proc. To 1,5 mln zł rocznie więcej w budżecie. Przydatne adresy: www.gazeta.pl Centrum Fotowoltaiki w Polsce promuje wykorzystanie słonecznej energii elektrycznej (fotowoltaiki) jako realnego, niezawodnego i ekonomicznego źródła energii, aby wprowadzić ją do głównego nurtu badań, gospodarki i codziennego życia kraju. Poprzez swoje działania Centrum stara się doprowadzić do wzrostu udziału fotowoltaiki w bilansie energetycznym Polski i poprawić stan środowiska naturalnego: http://www.ief-energy.org/ Polskie Towarzystwo Energetyki Słonecznej: http://www.energia-odnawialna.net 19

20 Baterii słonecznych ciągle u nas mało Energia solarna w województwie opolskim ma jak na razie niewielkie znaczenie w produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii. Produkujemy jej około 0,5 GWh/rok. Moglibyśmy osiągnąć około 2,1 GWh/rok. Możliwość wykorzystania promieniowania słonecznego w zakresie, który będzie miał znaczący wpływ na bilans energetyczny województwa opolskiego, jest raczej ograniczona, ze względu na intensywność promieniowania słonecznego. Na Opolszczyźnie energia solarna znajduje zastosowanie głównie w indywidualnych gospodarstwach domowych i budynkach komunalnych oraz użyteczności publicznej. Służy przede wszystkim do ogrzewania wody użytkowej. Przykładem zastosowania paneli słonecznych jest pawilon handlowy TESCO" w Zdzieszowicach, na którym zamontowane zostały również turbiny wiatrowe. Z energii słońca korzystają także mieszkańcy gminy Praszka. Samorząd od 2006 r. prowadzi inwestycje, których celem jest modernizacja systemu ciepłowniczego na terenie miasta. Zrezygnowano z przestarzałej kotłowni. Zamiast niej powstało 9 mniejszych kotłowni gazowych. Modernizacji kotłowni i ciepłociągów towarzyszyła termomodernizacja budynków oraz montaż kolektorów słonecznych. Samorząd planuje instalację następnych solarów. Latem kolektory służą ogrzewaniu wody, wówczas nie musi pracować kotłownia, a zimą wspierają jej pracę. Instalacja solarna posłuży blisko 1300 mieszkańcom. W planach opolskich samorządów jest wiele kolejnych inwestycji, między innymi budowa kolektorów słonecznych na pływalni w gminie Dobrodzień oraz w gminie Polska Cerekiew. Możliwe jest wykorzystanie tej technologii w budyn- kach komunalnych, szkołach, obiektach sportowych. Montaż kolektorów słonecznych zapowiada m.in. powiat kluczborski. Mają się pojawić m.in. na dachach szkół należących do starostwa. Obecnie istniejące na terenie województwa opolskiego nieliczne instalacje wykorzystujące energię solarną nie mają znaczenia w gospodarce energetycznej województwa. Na podstawie: www.nowa-energia.com.pl www.odnowawsi.eu www.umwo.opole.pl Czy wiesz, że... Technologia solarna obejmuje rozwiązania aktywne i pasywne. Do rozwiązań aktywnych należą instalacje grzewcze (jak również schładzające) na bazie kolektorów i pomp ciepła. Rozwiązania pasywne związane są z architekturą budynku.