Publikacja wydana w ramach realizacji projektu pn. Szlakiem czarownic po polsko-czeskim pograniczu etap II. Projekt zrealizowany przez Wydział Promocji, Sportu i Turystyki Starostwa Powiatowego w Nysie pod kierownictwem Anatola Bukały. Partnerzy projektu: Miasto Šumperk, Jeseníky - Sdružení cestovního ruchu Projekt Szlakiem czarownic po polsko-czeskim pograniczu etap II jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska Rzeczpospolita Polska 2007-2013. Przekraczamy granice. Tekst/ Text: Izabela Kicak, Elżbieta Serafin Zapraszamy Państwa do aktywnego zwiedzenia wyjątkowego i pełnego niespodzianek regionu nysko-jesenickiego. Nasz region to magiczne połączenie gór z jeziorami pozostawiające niezapomniane wrażenia. Piękne góry z Parkami Krajobrazowymi i rezerwatami przyrody, w których można uprawiać m.in. turystykę pieszą, rowerową, nordic walking, a w zimie narciarstwo i inne sporty zimowe to doskonałe miejsce dla wszystkich miłośników aktywnego wypoczynku. Polecamy również jeziora, gdzie można uprawiać żeglarstwo, windsurfing, czy opalać się na piaszczystych plażach a bogactwo ryb pozwala uprawiać wędkarstwo. Kilka ośrodków oferuje turystykę jeździecką z możliwością noclegów w gospodarstwach agroturystycznych. Dużym atutem regionu jest jego dziedzictwo historyczne z wieloma wspaniałymi zabytkami. Do najciekawszych należą fortyfikacje nyskie, gdzie co roku, w pierwszy weekend sierpnia odbywa się inscenizacja bitwy o twierdzę nyską z udziałem wojsk z epoki napoleońskiej. W Otmuchowie znajduje się średniowieczny zamek biskupi, w którym można przenocować. Kilka kilometrów dalej zobaczyć możemy polskie Carcassone, czyli średniowieczne obwarowania miejskie Paczkowa zachowane niemal w całości. Na południu regionu, w Głuchołazach, znajdziemy relikty górnictwa złota. W regionie oznakowano ok. 400 km szlaków rowerowych, po których można przemierzać cały region. Jednym z ciekawszych jest oznakowany szlak czarownic, który biegnie od Paczkowa do Mohelnic i prowadzi śladami procesów czarownic. Skład i druk: Drukarnia SADY os. Sady 2, 47-303 Krapkowice tel.: 77 466 70 24 drukarnia@sady.net.pl Fotografie CervenohorskeSedlo by Original uploader was Pastorius at cs.wikipedia - Originally from cs.wikipedia; Licensed under Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 via Wikimedia Commons - http://commons.wikimedia.org/ wiki/file:cervenohorskesedlo.jpg#mediaviewer/plik:cervenohorskesedlo.jpg Rejviz velke mechove jezirko by Viki2007 - Praca własna. Licensed under Public domain via Wikimedia Commons - http://commons.wikimedia.org/wiki/file:rejviz_velke_mechove_jezirko.jpg#mediaviewer/plik:rejviz_ velke_mechove_jezirko.jpg Pozostałe fotografie pochodzą z archiwów Drukarni SADY oraz Panów Henryka Romańczyka i Roberta Surmy Wydanie III, Nysa 2014 3 Zveme Váš, abyste aktivně navštívili jedinečný a plný překvapení nysko-jesenický region. Náš region je magická kombinace hor a jezer, která zanechává nezapomenutelný dojem. Krasné hory s krajinářskými parky a přírodními rezervacemi, kde se můžete zabývat mj. pěší nebo cykloturistikou, nordic walkingem, a v zimě lyžováním a dalšími zimními sporty, je ideální místo pro všechny milovníky aktivního odpočinku. Doporučujeme také jezera, kde se můžete zabývat jachtingem, windsurfingem nebo opalováním na písčitých plážích, a bohatství ryb umožňuje rybaření. Některá střediska nabízejí jezdecké aktivity s ubytováním na agroturistických farmách. Velkou výhodou regionu je jeho historické dědictví s mnoha nádhernými památkami. K nejzajímavějším patří nyské opevnění, kde se každoročně o první víkend srpna koná představení bitvy o nyskou pevnost za účasti vojáků z napoleonské éry. V Otmuchowě se nachází středověký biskupský zámek, kde můžete strávit noc. O několik kilometrů dále se můžete podívat na polské Carcassonne, tedy středověké městské hradby Paczkowa zachované téměř v plném rozsahu. Na jihu regionu, v Głuchołazech, najdete pozůstatky těžby zlata. V regionu je označeno asi 400 km cyklotras, kterými lze projet celý region. Jedním ze zajímavějších je označená Čarodějnická cyklotrasa od Paczkowa do Mohelnic, která vede po stopách čarodějnických procesů.
Regulamin Regionalnej Kolarskiej Odznaki Turystycznej Szlakiem Czarownic 1. Regionalna Kolarska Odznaka Turystyczna SZLAKIEM CZAROWNIC zwana dalej odznaką ustanowiona została przez Klub Turystyki Kolarskiej KTUKOL - Oddział PTTK w Głuchołazach oraz Starostwo Powiatowe w Nysie. 2. Celem ustanowienia odznaki jest poznawanie rowerowego szlaku czarownic, poznawanie walorów krajoznawczych, historii oraz zabytków regionu nysko-jesenickiego, integracja i umacnianie więzi między turystami z obu stron granicy, popularyzacja turystyki rowerowej jako formy aktywnego wypoczynku, propagowanie roweru jako pojazdu ekologicznego, zainteresowanie różnych środowisk turystyką rowerową. 3. Odznaka ustanowiona jest w dwóch stopniach, które można zdobywać niezależnie od siebie. I stopień (odznaka mała ) patrz wykaz miejscowości Obowiązuje jedna z dwóch podanych tras po stronie polskiej lub po stronie czeskiej II stopień ( odznaka duża ) patrz wykaz miejscowości Obowiązuje cała trasa. 4. Odznakę może zdobyć każdy turysta, który ukończył 10 lat, z tym że turyści małoletni mogą pokonywać trasę tylko w asyście osób dorosłych. 5. Czas zdobywania odznaki oraz jej stopień jest dowolny. 6. Jazdę rowerem można rozpocząć w dowolnej miejscowości i kontynuować ją w dowolnym kierunku jak również odbywać etapami pokonywanymi w dowolnym czasie z uwzględnieniem potwierdzenia przejazdu patrz wykaz miejscowości. 7. Potwierdzenie przejazdu przez miejscowości i zwiedzenia wskazanych obiektów należy dokonywać w wydanych przez Starostwo Powiatowe w Nysie paszportach, książeczce KOT lub w specjalnie założonym zeszycie ( potwierdzenie stanowi np.: pieczątka, bilet wstępu, zdjęcie, opis obiektów itp. ) 8. Turysta po przejechaniu całej lub części trasy w zależności od stopnia odznaki przesyła książeczkę potwierdzeń do weryfikacji na adres: Klub Turystyki Kolarskiej KTUKOL 48 340 Głuchołazy ul. Szymanowskiego 6/4 tel. 500082086 lub Wydział Promocji, Sportu i Turystyki Starostwa Powiatowego w Nysie 48 300 Nysa ul. Moniuszki 9-10 9. Starający się o odznakę przesyłają dokumenty weryfikacyjne wraz z kopertą zwrotną i znaczkami pocztowymi. 10. Zdobywca szlaku czarownic otrzymuje odznakę po pozytywnej weryfikacji książeczki potwierdzeń. 11. Odznakę należy wręczać uroczyście podczas spotkań i imprez turystycznych. 12. Interpretacja regulaminu należy do jednostki przyznającej odznakę tj. do Klubu Turystyki Kolarskiej KTUKOL Pravidla Oblastního Cyklistického Turistického Odznaku Po Stopách Čarodějnic 1. Oblastní cyklistický turistický odznak PO STOPÁCH ČARODĚJNIC, dále jako odznak, byl zaveden Klubem cykloturistiky KTUKOL Oddělení PTTK v Głuchołazech a Okresním úřadem v Nyse. 2. Účelem zřízení odznaku je poznávat čarodějnickou cyklotrasu, životní prostředí, historii a památky nysko-jeseníckého regionu, integrovat i posilovat vztahy mezi turisty z obou stran hranice, popularizovat cykloturistiku jako formu aktivního odpočinku, propagovat jízdní kolo jako ekologické vozidlo, vyvolat zájem o cykloturistiku v různých skupinách. 3. Odznak je stanoven ve dvou stupních, které lze získat nezávisle. I stupeň (malý odznak) viz seznam měst Platí pro jednou vybranou trasu na polské nebo české straně. II stupeň (velký odznak) viz seznam měst Platí pro celou trasu. 4. Odznak může získat každý turista starší než 10 let, při čem nezletilé osoby mohou cestovat pouze v doprovodu dospělé osoby. 5. Čas získávání odznaku a jeho stupeň je volitelný. 6. Jízdu můžete začít v jakékoliv obci a pokračovat v libovolném směru, a také cestovat kroky, postupně, v libovolném času s ohledem na potvrzení průjezdu viz seznam měst. 7. Potvrzení průjezdu městem a návštěvy uvedených objektů se provádí ve vydaných Okresním úřadem v Nyse pasech, knížkách KOT nebo speciálním sešitu (potvrzením je např.: razítko, vstupenka, fotografie, popis objektů apod.). 8. Turista po překonání celé trasy nebo její části v závislosti na stupni odznaku zasílá razítkovací knížku pro ověření na adresu: Klub Turystyki Kolarskiej (Klub cykloturistiky) KTUKOL 48 340 Głuchołazy, ul. Szymanowskiego 6/4, tel. 500082086 nebo Wydział Promocji, Sportu i Turystyki Starostwa Powiatowego w Nysie (Odbor propagace, sportu a turistiky Okresního úřadu v Nyse) 48 300 Nysa, ul. Moniuszki 9-10. 9. Žadatel o odznak zasílá verifikační doklady spolu se zpáteční obálkou a poštovními známkami. 10. Vítěz čarodějnické cyklotrasy obdrží odznak po pozitivním ověření razítkovací knížky. 11. Odznak by měl být slavnostně předán během setkání a turistických aktivit. 12. Interpretace pravidel je v kompetenci jednotky, která přiznává odznak tj. Klubu cykloturistiky KTUKOL. Autoři odznaku, jeho koncepce, pravidel a vzoru: Eligiusz Jędrysek (KTK KTUKOL - Głuchołazy), Anatol Bukała (Okresní úřad v Nyse) Autorzy odznaki, jej koncepcji, regulaminu i wzoru : Eligiusz Jędrysek ( KTK KTUKOL - Głuchołazy), Anatol Bukała ( Starostwo Powiatowe w Nysie ) 4 5
ODZNAKA STOPIEŃ I Do wyboru 1 z podanych tras po stronie polskiej lub czeskiej L.p. Region Polski Miejscowość Region Czeski Miejscowość 1 Paczków Dom Kata/Katův dům Zlaté Hory - Muzeum 2 Lubiatów Rejvíz Mechové jezírko 3 Otmuchów - Zamek Jeseník - Muzeum 4 Karłowice Wielkie Červenohorské sedlo 5 Radzikowice lub/nebo Nowaki Vernířovice 6 Nysa - Muzeum Velké Losiny 7 Domaszkowice lub/nebo Wierzbięcice Šumperk 8 Stary Las 9 Jarnołtówek 10 Głuchołazy - CIT Č. ODZNAK STUPEŇ I Můžete si vybrat 1 z následujících tras na polské nebo české straně Polský region Městoć Český region Město 1 Paczków Dom Kata/Katův dům Zlaté Hory - Muzeum 2 Lubiatów Rejvíz Mechové jezírko 3 Otmuchów - Zamek Jeseník - Muzeum 4 Karłowice Wielkie Červenohorské sedlo 5 Radzikowice lub/nebo Nowaki Vernířovice 6 Nysa - Muzeum Velké Losiny 7 Domaszkowice lub/nebo Wierzbięcice Šumperk 8 Stary Las 9 Jarnołtówek 10 Głuchołazy - CIT ODZNAKA STOPIEŃ II Obowiązuje cała trasa Lp. Region Polski Miejscowość Region Czeski Miejscowość 1 Paczków Dom Kata/Katův dům Zlaté Hory - Muzeum 2 Lubiatów Rejvíz Mechové jezírko 3 Otmuchów - Zamek Jeseník - Muzeum 4 Karłowice Wielkie Červenohorské sedlo 5 Radzikowice lub/nebo Nowaki Vernířovice 6 Nysa - Muzeum Velké Losiny 7 Domaszkowice lub/nebo Wierzbięcice Šumperk 8 Stary Las Mohelnice 9 Jarnołtówek 10 Głuchołazy - CIT Č. Polský region Město ODZNAK STUPEŇ II Český region Město 1 Paczków Dom Kata/Katův dům Zlaté Hory - Muzeum Platí pro celou trasu 2 Lubiatów Rejvíz Mechové jezírko 3 Otmuchów - Zamek Jeseník - Muzeum 4 Karłowice Wielkie Červenohorské sedlo 5 Radzikowice lub/nebo Nowaki Vernířovice 6 Nysa - Muzeum Velké Losiny 7 Domaszkowice lub/nebo Wierzbięcice Šumperk 8 Stary Las Mohelnice 9 Jarnołtówek 10 Głuchołazy - CIT 6 7
Paczków siedziba kata i polskie Carcasonne Paczków założył w 1254 r. biskup wrocławski Tomasz I jako warownię strzegącą południowo-zachodniej rubieży potężnego księstwa biskupiego z siedzibą w pobliskiej Nysie. W Paczkowie, w legendarnym dziś Domu Kata, mieszkał niegdyś miejski oprawca. Ten charakterystyczny budynek postawiony metodą muru pruskiego to obecnie siedziba Centrum Informacji Turystycznej. W mieście do dziś zachowały się średniowieczne mury obronne, należące do najlepiej zachowanych zabytków tego rodzaju w Polsce. Do dziś zachowało się 19 z 24 baszt. W Paczkowie znajduje się także najsłynniejszy kościół warowny w Europie Środkowej kościół św. Jana Ewangelisty z zabytkową studnią zwaną tatarską. Lubiatów krzyż pokutny Na obszarze Powiatu Nyskiego znajduje się ponad dwadzieścia krzyży pokutnych, m.in. w Unikowicach, w pobliżu Lubiatowa, Korfantowie, Nowakach. Krzyże pokutne wznoszone były m.in. przez zabójców w miejscu, w którym dokonało się morderstwo. Paczków Katův dům a polské Carcassonne Paczków byl založen v roce 1254 vratislavským biskupem Tomášem I jako pevnost střežící jihozápadní hranici mohutného biskupského knížectví se sídlem v blízké Nyse. V Paczkowě v legendárním Katova domu žil kdysi městský kat. Tato charakteristická budova postavená metodou hrázděného zdiva je dnes sídlem Turistického informačního centra. Dodnes se dochovaly středověké městské hradby, které patří k nejzachovalejším památkám tohoto typu v Polsku. Dodnes se dochovalo 19 z 24 bašt. V Paczkowě se také nachází nejslavnější opevněný kostel ve střední Evropě kostel sv. Jana Evangelisty s unikátní tzv. tatarskou studní. 8 9 Lubiatów smírčí kříž V Nyském okresu se nachází více než dvacet smírčích křížů, mj. v Unikowicích, v blízkosti Lubiatowa, v Korfantowě, Nowakach. Smírčí kříže byly staveny mj. vrahy v místech, kde došlo k vraždě
Otmuchów Zamek, Pomnik Żony Kata W XIII wieku wzniesiono w Otmuchowie na miejscu drewnianego grody zamek biskupi, który stanowił rezydencję biskupów wrocławskich. Ciekawostką jet fakt, że miasto Otmuchów posiadało własnego kata. Zaświadcza o tym unikatowy pomnik kolumna stojąca przy ul. 1-go Maja. Zatarta inskrypcja głosi: Ja, Krzysztof Kuhn, kat, kazałem zbudować na wieczną chwałę Boga na cześć Anny Katarzyny Helbranin mojej żony i gospodyni. Od 1620 roku istniała w Otmuchowie katownia, a kat należał do cechu w Nysie. Pierwszym katem był Wolf Bohmichen. Fach przechodził przez wiele pokoleń z ojca na syna aż do połowy XIX wieku. Z tego rzemiosła utrzymywały się w Otmuchowie dwie rodziny. Karłowice Wielkie Rysiowice - pałac W miejscowości Rysiowice znajduje się budzący podziw eklektyczny pałac wybudowany ok. 1880 roku, stanowiący obecnie własność prywatną. W Karłowicach Wielkich znajduje się drewniana wiata turystyczna z tablicą informacyjną i mapą regionu można tu odpocząć przed dalszą trasą a także poznać historię wsi i pobliskich Rysiowic. Otmuchów Zámek, Památník Katovy manželky V 13. století na místě dřevěného hradu byl v Otmuchowě postaven biskupský zámek, který byl sídlem vratislavských biskupů. Zajímavým faktem je, že město Otmuchów mělo svého vlastního kata. Potvrzuje to unikátní pomník sloup na ul. 1. května. Vymazaný nápis zní: Já, Kryštof Kuhn, kat, nařídil jsem postavit k věčné chvále Boha ke cti Anny Kateřiny Helbranin, mé ženy a hospodyně. Od roku 1620 byla v Otmuchowě katovna a kat patřil k cechu v Nyse. Prvním katem byl Wolf Bohmichen. Řemeslem se živily celé generace, přecházelo z otce na syna až do poloviny 19. století. Tímto řemeslem se v Otmuchowě živily dvě rodiny. 10 11 Karłowice Wielkie Rysiowice - palác V Rysiowicích se nachází podivuhodný eklektický palác postavený asi 1880 roku, který je nyní v soukromém vlastnictví. V Karłowicích Wielkich se nachází dřevěný turistický přístřešek s informační tabulí a mapou regionu zde můžete odpočinout před další cestou a seznámit se s historií obce a blízkých Rysiowic.
Nowaki - Radzikowice krzyże pokutne Zwyczaj stawiania krzyży pokutnych przywędrował do Polski z zachodu. Morderca, oprócz wzniesienia krzyża, był również zobowiązany pokryć koszty pogrzebu i przewodu sądowego. Winien również łożyć na utrzymanie rodziny zabitego. Był zobowiązany wobec kościoła, np. musiał zakupić świece. Następnie powinien odbyć boso pieszą pielgrzymkę do świętego miejsca. Wystawienie krzyża stanowiło ostatni punkt pokuty. Krzyż był wyrazem jej zadośćuczynienia. Stawiano go ku pamięci, uwadze i przestrodze potomnych. Miał również skłaniać przechodnich do modlitwy za dusze zabójcy i ofiary. W Nowakach znajduje się także drewniana wiata turystyczna z tablicą informacyjną i mapą regionu można tu odpocząć przed dalszą trasą a także poznać historię wsi oraz pobliskiego Biechowa. Nysa - ekspozycja muzealna Procesy czarownic na pograniczu nysko-jesenickim W niewielkim lochu, na dziedzińcu i w jednej z sal Pałacu Biskupiego w Nysie (obecnie siedziba Muzeum) znajduje się stała ekspozycja dokumentująca historię procesów o czary w Księstwie Nyskim. Ekspozycja podzielona jest na trzy działy: sala sądowa, izba zielarki i więzienie. Można tam obejrzeć repliki XVII w. narzędzi tortur np. dziewicę norymberską, tron czarownicy, hiszpańskie buty, widełki heretyka i wiele innych. Wystawa czynna jest w godzinach pracy Muzeum w Nysie. Nysa znana jest także ze swoich fortyfikacji, dla których okresem przełomowym było panowanie pruskiego króla Fryderyka II. Zastosowane rozwiązania architektoniczne fortyfikacji o kilkadziesiąt lat wyprzedzały swoje czasy i spowodowały, że Nysa stała się jedną z najsilniejszych i najnowocześniejszych w ówczesnej Europie twierdz. Do dziś zachowało się 60 % obiektów fortecznych a część z nich (Bastion św. Jadwigi, Fort II oraz Fort Wodny) odrestaurowano czyniąc je dostępnymi dla turystów. Nyska Riwiera bo tak nazywane jest Jezioro Nyskie to doskonałe miejsce zarówno dla zapalonych wilków morskich jak i miłośników bardziej lądowych rozrywek. Bogatą ofertę gastronomiczną, noclegową i rekreacyjną (wypożyczalnia sprzętu sportowego - łodzie, kajaki, rowery wodne, rowery szosowe oraz sprzęt sportowy) oferuje Nyski Ośrodek Rekreacji oraz inne ośrodki wypoczynkowe. Nad jeziorem odbywa się wiele imprez sportowo - rekreacyjnych tj. turnieje plażowej piłki siatkowej, regaty żeglarskie i windsurfingowe, dożynki agroturystyczne i inne. Na skraju Nysy znajduje się góra czarownic (Hexenberg), na której według podań odbywały się lokalne sabaty nyskich wiedźm. Nowaki - Radzikowice smírčí kříže Zvyk stavení smírčích křížů přišel do Polska ze západních zemí. Kromě postavení kříže měl vrah také povinnost zaplatit pohřební a soudní náklady. Měl také povinnost živit rodinu zavražděného. Byl zavázán i vůči Církvi, např. musel koupit svíce. Dále pak musel putovat pěšky na boso do svatého místa. Postavení kříže bylo posledním bodem pokání. Kříž byl důkazem zadostiučinění. Kříž byl stavěn na památku, zdůraznění a výstrahu dalším pokolením. Měl také povzbuzovat kolemjdoucí k modlitbě za duše vraha a oběti. V Nowakach se také nachází dřevěný turistický přístřešek s informační tabulí a mapou regionu zde můžete odpočinout před další cestou a seznámit se s historií obce a blízkého Biechowa. 12 13
Nysa muzejní expozice Čarodějnické procesy na nysko-jeseníckém pohraničí V malé hladomorně, na dvoře a v jednom z pokojů Biskupského paláce v Nyse (nyní sílo Muzeum) se nachází expozice dokumentující historii čarodějnických procesů v Nyském knížectví. Expozice je rozdělena do tří částí: soudní síň, komnata bylinkářky a vězení. Zde můžete vidět repliky nástrojů na mučení z 17. století, např. norimberskou dívku, čarodějnické křeslo, španělské boty, vidlice na kacíře a mnoho dalších. Výstava je otevřena v pracovní době Muzeum v Nyse. Nysa je také známa svými opevněními, pro které průlomem bylo panování pruského krále Fridricha II. Použitá architektonická řešení o několik desetiletí předběhla svou dobu a byla příčinou toho, že se Nysa stala jedním z nejsilnějších a nejmodernějších pevností v tehdejší Evropě. Dodnes se dochovalo 60% objektů fortů, a některé z nich (Bastion sv. Hedviky, Fort II a Vodní fort) byly obnoveny a jsou k dispozici turistů. Nyská riviéra, protože tak se říká na nyské jezero, je ideální místo jak pro vášnivé mořské vlky, tak i pro milovníky více pozemních zábav. Bohatou stravovací, ubytovací a rekreační nabídku (půjčovna sportovního vybavení lodě, kajaky, šlapadla, jízdní kola a sportovní potřeby) nabízí Nyské rekreační centrum a další rekreační střediska. U jezera se organizují různé sportovní a rekreační aktivity, např. turnaje plážového volejbalu, regaty, agroturistické dožínky a jiné. Na okraji Nysy se nachází Hora čarodějnic (Hexenberg), na níž se podle pověsti konaly místní sabaty nyských čarodějnic. Domaszkowice - Wierzbięcice krzyże pokutne Na krzyżu pokutnym w Wierzbięcicach znajduje się zatarta inskrypcja (1623/DEN27/MARZ). Został on prawdopodobnie ustawiony w miejscu, w którym znajdował się cmentarz ofiar wojny trzydziestoletniej lub zarazy. Według tradycji ten imponujących rozmiarów domaszkowicki krzyż pokutny postawiono w miejscu, w którym husyci zamordowali proboszcza, broniącego świątynię przed profanacją. 14 15 Domaszkowice Wierzbięcice smírčí kříže Na smírčím kříže v Wierzbięcicích je zničená nápis (1623/DEN27/MARZ). Pravděpodobně byl on postaven v místě, kde se nachazel hřbitov obětí třicetileté války nebo moru. Podle tradice tento impozantních rozměrů domaszkowický smírčí kříž byl postaven v místě, kde husité zavraždili pastora, který chránil kostel před znesvěcením.
Stary Las ruiny średniowiecznego grodziska Początki wsi sięgają XIII wieku, zapewne jako osady działającej na potrzeby znajdującego się w pobliżu potężnego grodziska - siedziby kasztelańskiej, poświadczonej w 1285 roku. Pozostałości prawdopodobnie tego właśnie grodziska można obejrzeć na skraju wsi. Jarnołtówek Grób Czarownicy Na Przełęczy pod Zamkową Górą, będącą trzecim co do wysokości szczytem Gór Opawskich, znajduje się legendarny Grób Czarownicy. Paul Kutzer podaje, że jeszcze w połowie XIX wieku na strychu gospody w Jarnołtówku znaleziono fotel czarownic - powstałe około 1650 roku narzędzie tortur. Był to trójnogi zydel z kolca bukowego, okuty żelaznymi taśmami i najeżony 150 gwoździami. W Jarnołtówku znajduje się otwarta w 1909 roku, wybudowana przez Włochów, zapora przeciwpowodziowa. Z Jarnołtówka prowadzi także szlak na Kopę Biskupią najwyższy szczyt polskiej części Gór Opawskich. Pierwsze szlaki na szczyt wyznaczono pod koniec XIX wieku, wtedy także wybudowano czynną do dziś wieżę widokową (po stronie czeskiej). Starý les trosky středověkého hradu Počátky obce spadají do 13. století, když působila pro účely blízkého mohutného hradu sídla kastelánů, potvrzené v roce 1285. Trosky pravděpodobně tohoto hradu lze vidět na okraji obce. 16 17 Jarnołtówek Hrob čarodějnice Na Průsmyku na Zámkové hoře, která je třetím nejvyšším vrcholem Opavských hor, se nachází legendární Hrob čarodějnice. Paul Kutzer uvádí, že ještě v polovině 19. století bylo na půdě hospody v Jarnołtówku nalezeno čarodějnické křeslo nástroj na mučení vyrobený asi 1650 roku. Byla to speciální trojnožka z bukového špalku s železnými obručemi a 150 hřeby. V Jarnołtówku se nachází otevřená v roce 1909, postavená Italové protipovodňová zábrana. Z Jarnołtówka vede také stezka na Biskupskou kupu nejvyšší vrchol polské strany Opavských hor. První stezky na vrchol byly označeny na konci 19. století, tedy byla také postavena působící dodnes rozhledna (na české straně).
Głuchołazy - Szubieniczna Góra Szubieniczna Góra nad rzeką Białą Głuchołaską to miejsce, gdzie stała szubienica przeznaczona prawdopodobnie dla czarownic. Jeszcze w 1706 roku konstrukcję ta odnowiono, jednak w czasie wojen napoleońskich popadła w ruinę. Od strony rzeki nad 20-metrowym urwiskiem znajduje się także skałka zwana Czarcią Amboną. W okolicach Szubienicznej Góry znajdują się relikty górnictwa złota - szyby i sztolnie powstałe w XIII i XIV wieku przy eksploatacji złotonośnych żwirów i piasków. Dziś przez te relikty prowadzi Szlak złotych górników. W Głuchołazach znajduje się także Wieża Bramy Górnej pozostałość średniowiecznych obwarowań miejskich, na której szczyt prowadzi 105 stopni drewnianych schodów. Obecną wysokość - 25 m - uzyskała po przebudowie ok. 1600 roku, w tym czasie ozdobiono ją również renesansową attyką. W 1903 roku dobudowano ceglany hełm, na szczycie którego znajduje się metalowa chorągiewka z głową kozy pochodząca z nieistniejącego już głuchołaskiego ratusza. Głuchołazy - Šibeniční hora Šibeniční hora nad řekou Bílá Glucholaská je místo, kde stála šibenice pravděpodobně určená pro čarodějnice. Ještě v roce 1706 konstrukce byla obnovena, avšak během napoleonských válek chátrala. Od strany řeky nad 20-metrovým útesem je také skalka zvaná Ďáblova kazatelna. V blízkosti Šibeniční hory se nacházejí pozůstatky těžby zlata šachty a tunely z 13. a 14. století vytvořené během využívání zlatonosných štěrků a písků. Dnes tam vede Stezka zlatých horníků. V Głuchołazech se také nachází Věž horní brány pozůstatky středověkých městských hradeb, na kterou vede 105 stupňů dřevěných schodů. Aktuální výšku 25 m získala po modernizaci v roce 1600, tehdy byla také vyzdobena renesanční atikou. V roce 1903 byla dobudována zděná helma, na jejíž vrcholu je umístěn kovový prvek s kozí hlavou z již neexistující glucholaské radnice. 18 19
Zlaté Hory Muzeum Miejskie Muzeum Miejskie mieści się w centrum miasta w barokowym budynku stacji pocztowej z 1698 roku. Zwiedzając jego ekspozycje można poznać górnicza przeszłość regionu a poprzez zaaranżowaną na wzór sztolni piwnicę poczuć się niemal jak prawdziwy górnik. Całość ekspozycji uzupełnia wystawa dokumentująca procesy czarownic w Zlatych Horach. Przy Muzeum rozpoczyna się zielony szlak turystyczny prowadzący do zlatorudnych mlynów będących replikami XIV-wiecznych młynów służących do pozyskiwania rud złota. Rejvíz największe torfowisko na Morawach Wiek torfowiska oszacowany jest na 6-7 tysięcy lat. Przez rezerwat - aż do Dużego mchowego jeziorka - prowadzi oznakowana ścieżka dydaktyczna. Zaczyna się przy pensjonacie Rejvíz, który znany jest z wykonanych przez miejscowego artystę rzeźbionych krzeseł przypominających postaci tutejszych mieszkańców. Jeseník - Dom Kata, Muzeum (twierdza na wodzie) - ekspozycja Procesy czarownic na ziemi jesenickiej w XVII wieku Zlaté Hory Městské muzeum Městské muzeum se nachází v centru města v barokní budově poštovní stanice z 1698 roku. Během jeho návštěvy můžete poznat hornickou minulost regionu, a díky uspořádanému na vzor chodby sklepu se budete cítit téměř jako skutečný horník. Expozice je doplněna výstavou dokumentující čarodějnické procesy v Zlatých Horách. Kolem Muzea začíná zelená turistická stezka vedoucí do zlatorudných mlýnů, které jsou replikou mlýnů z čtrnáctého století používaných k získávání zlaté rudy. 20 21 Rejvíz největší rašeliniště na Moravě Věk rašeliniště se odhaduje na 6-7 tisíc let. Rezervací až do Velkého mechového jezírka vede označená naučná stezka. Začíná kolem penzionu Rejvíz, ve kterém se nacházejí známé vyrobené místním umělcem vyřezávané židle, připomínající místních obyvatel.
Jeseník Dom Kata, Muzeum (twierdza na wodzie) ekspozycja Procesy czarownic na ziemi jesenickiej w XVII wieku W Jeseníku w latach 1622 1684 stracono ponad 100 ludzi, w większości żon bogatych mieszczan. W 1966 roku dla upamiętnienia tych zbrodniczych procesów w miejscu odbywających się ówcześnie egzekucji umieszczono kamienny pomnik w postaci dużego płomienia z napisem: Tu zginęły w płomieniach/ofiary procesów czarownic/1624 1684. Tutaj także, w Domu Kata, miał mieszkać według podań ostatni jesenicki i vidnavski kat Michał Wachsman. W podziemiach twierdzy na wodzie znajduje się ekspozycja muzealna dotyczące procesów czarownic na ziemi jesenickiej w latach 1622 1695. Jednym z elementów ekspozycji jest film o Barbarze Schmied pierwszej kobiecie oskarżonej o czary, spalonej na stosie 3 lipca 1622 w Nysie. Film ten wyświetlany jest w technologii fogscreen (obraz wyświetlany jest na półprzezroczystym, wytworzonym z suchej mgły, unoszącym się nad podłożem ekranie). Jeseník Katův dům, Muzeum (vodní pevnost) expozice Čarodějnické procesy na jesenickém území v 17. století V Jeseníku v letech 1622-1684 bylo zavražděno více než 100 osob, většinou manželky bohatých měšťanů. V roce 1966 na památku těchto trestných procesů v místě, kde se konaly exekuce, byl umístěn kamenný památník v podobě velkého plamene s nápisem: Zde zahynuly v plamenech/ oběti čarodějnických procesů/1624-1684. Také zde, v Katova domu, měl podle pověsti žít poslední jesenický a vidnavský kat Michał Wachsman. V kryptách vodní pevnosti se nachází muzejní expozice o čarodějnických procesech na jesenickém území v letech 1622-1695. Jedním z prvků výstavy je film o Barboře Schmiedové první ženě prohlášené za čarodějnici, upálené 3. července 1622 v Nyse. Film je zobrazován v technologii fogscreen (na poloprůsvitné obrazovce, vytvořené ze suché mlhy, vznášející se nad podlahou). 22 23
Červenohorské sedlo Ośrodek narciarski Červenohorské sedlo jest jednym z bardziej znanych ośrodków narciarstwa zjazdowego na północnych Morawach. Jest także znanym miejscem krzyżowania się zimowych i letnich tras turystycznych a także początkiem trasy turystycznej do najstarszego rezerwatu przyrody Šerák Keprník, który skrywa szereg cennych okazów flory. Ośrodek położony jest na wysokości 1013 m n.p.m., znajduje się tam także główna baza Górskiego Pogotowia Ratunkowego. Vernířovice początek procesów czarownic na losinskiej ziemi To właśnie tutaj, 7 sierpnia 1679 r., spalono żywcem miejscową żebraczkę Marinę Schuchovą, oskarżoną o kradzież hostii w kościele we wsi Sobotín. Miejsce jej spalenia upamiętnia ustawiony przed Urzędem Gminy pomnik. Červenohorské sedlo Lyžařské středisko Červenohorské sedlo je jedním z nejznámějších středisek sjezdového lyžování na severní Moravě. Je to také známá křižovatka zimních a letních turistických tras, a také počátek turistické stezky do nejstarší přírodní rezervace Šerák-Keprník, která skrývá řadu cenných druhů rostlin. Středisko leží v nadmořské výšce 1013 metrů, tam se také nachází hlavní základna Horské služby. 24 25 Vernířovice začátek čarodějnických procesů na losinském území Právě zde 7. srpna 1679 byla zaživa upálena místní žebračka Marina Schuchová obviněná z krádeže hostie v kostele ve vesnici Sobotín. Místo jejího upálení připomíná postavený před Obecním úřadem pomník.
Velké Losiny siedziba inkwizytora Bobliga W latach 1678-1692 działał tutaj habsburski inkwizytor Heinrich Franz Boblig von Edelstadt (czes. Jindřich František Boblig z Edelstadtu). Podaje się, że w zamku w Velkich Losinach - wybudowanym na polecenie Johanna von Žerotína - więziono, torturowano i skazano na śmierć 38 niewinnych ofiar procesów czarownic. W Velkich Losinach znajduje się także, działająca od 1596 roku, wytwórnia papieru ręcznie czerpanego. Wytwórnia ta (obecnie Muzeum Papieru) jest jedną z najstarszych w Europie i jedną z nielicznych tego typu w Europie Środkowej (jako jedyna w tej części kontynentu działa nieprzerwanie od roku uruchomienia). Šumperk Dom Geschadera Pierwotnie budynek ten należał do klasztoru Dominikanów. W XVI wieku stał się własnością prywatną. Najbardziej znanym właścicielem w okresie palenia czarownic był Jindřich Pešek. Jego bogactwo przyciągnęło habsburskiego inkwizytora Bobliga, który oskarżył żonę Peška o uprawianie czarów. Dzielna kobieta wytrzymała wszystkie etapy tortur, poddając się dopiero wtedy, gdy zagrożono jej dzieciom. Po śmierci aresztowano także jej męża Jindřicha Peška, który zmarł po jedenastu latach więzienia, nigdy nie przyznając się do uprawiania czarów. Ostatnim właścicielem domu, od nazwiska którego pochodzi jego dzisiejsza nazwa, był handlowiec Alois Geschader. Dziś w piwnicach Domu Geschadera znajduje się ekspozycja dotycząca historii procesów czarownic w regionie šumpersko-jeseníckim. Velké Losiny sídlo inkvizitora Bobliga V letech 1678-1692 působil zde habsburský inkvizitor Heinrich Franz Boblig von Edelstadt (čes. Jindřich František Boblig z Edelstadtu). Uvádí se, že v zámku ve Velkých Losinách postaveném na příkaz Johanna von Žerotína bylo vězněno, mučeno a odsouzeno k smrti 38 nevinných obětí čarodějnických procesů. Ve Velkých Losinách se také nachází ruční papírna, která je v provozu od 1596 r. Tato papírna (nyní Muzeum papíru) je jednou z nejstarších v Evropě a jednou z mála svého typu ve střední Evropě (jediná v této části kontinentu je v provozu nepřetržitě od prvního dne své existence). 26 27 Šumperk Geschaderův dům Původně tento dům patřil dominikánskému klášteru. V 16. století se stal soukromým majetkem. Nejslavnějším majitelem v období pálení čarodějnic byl Jindřich Pešek. Jeho bohatství přitahovalo habsburského inkvizitora Bobliga, který obvinil manželku Peška z čarodějnictví. Chrabrá žena vydržela všechny stupně mučení, vzdala se pouze tehdy, když vyhrožovali jejím dětem. Po její smrti byl zadržen i její manžel Jindřich Pešek, který zemřel po jedenácti letech ve vězení, nikdy se nepřiznal k čarodějnictví. Posledním majitelem domu, od jména kterého se odvozuje jeho dnešní název, byl obchodník Alois Geschader. Dnes ve sklepu Geschaderova domu se nachází expozice o historii čarodějnických procesů v šumpersko-jeseníckém regionu.
Mohelnice miejsce spalenia Krzysztofa Alojzego Lautnera W Mohelnicach znajduje się dom czarownic, w którym Krzysztof Alojzy Lautner był poddawany ciężkim torturom, po których przyznał się do zarzucanych mu czynów. W 1685 roku biskupia komisja w Ołomuńcu wydała na Lautnera wyrok kary śmierci przez spalenie żywcem. W miejscu spalenia dziekana Krzysztofa Alojzego Lautnera w 1685 roku ustawiono pomnik. Mówi się, że egzekucję šumperskiego księdza, który do ostatniej chwili swojego życia modlił się, oglądało 20 000 ludzi. Przyznano Regionalną Kolarską Odznakę Turystyczną Szlakiem czarownic w stopniu I Byl udělen Oblastní Cyklistický Turistický Odznak Po Stopách Čarodějnic I. stupně... podpis Przyznano Regionalną Kolarską Odznakę Turystyczną Szlakiem czarownic w stopniu II Byl udělen Oblastní Cyklistický Turistický Odznak Po stopách čarodějnic II. stupně Mohelnice místo upálení Kryštofa Aloisa Lautnera V Mohelnicích se nachází dům čarodějnic, kde byl Kryštof Alois Lautner surově mučen až se nakonec přiznal v obvinění. V roce 1685 biskupská komise v Olomouci vydala nad Lautnerem rozsudek smrti upálením zaživa. Na místě upálení děkana Kryštofa Aloisa Lautnera v roce 1685 byl postaven pomník. Říká se, že smrt šumperského kněze, který se až do poslední chvíle svého života modlil, sledovalo 20 000 lidí. 28 29... podpis
Publikacja wydana w ramach realizacji projektu pn. Szlakiem czarownic po polsko-czeskim pograniczu etap II. Projekt zrealizowany przez Wydział Promocji, Sportu i Turystyki Starostwa Powiatowego w Nysie pod kierownictwem Anatola Bukały. Partnerzy projektu: Miasto Šumperk, Jeseníky - Sdružení cestovního ruchu Właściciel książeczki potwierdzeń paszportu Majitel razítkovací knížky pasu Fotografie Imię / Jméno. Nazwisko / Příjmení. fotografia Miejsce zamieszkania / Bydliště Projekt Szlakiem czarownic po polsko-czeskim pograniczu etap II jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska Rzeczpospolita Polska 2007-2013. Przekraczamy granice. Tekst/ Text: Izabela Kicak, Elżbieta Serafin Skład i druk: Drukarnia SADY os. Sady 2, 47-303 Krapkowice tel.: 77 466 70 24 drukarnia@sady.net.pl CervenohorskeSedlo by Original uploader was Pastorius at cs.wikipedia - Originally from cs.wikipedia; Licensed under Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 via Wikimedia Commons - http://commons.wikimedia.org/ wiki/file:cervenohorskesedlo.jpg#mediaviewer/plik:cervenohorskesedlo.jpg Rejviz velke mechove jezirko by Viki2007 - Praca własna. Licensed under Public domain via Wikimedia Commons - http://commons.wikimedia.org/wiki/file:rejviz_velke_mechove_jezirko.jpg#mediaviewer/plik:rejviz_ velke_mechove_jezirko.jpg Pozostałe fotografie pochodzą z archiwów Wydanie Drukarni SADY III, Nysa oraz Panów 2014Henryka Romańczyka i Roberta Surmy Podpis.. 30
EGZEMPLARZ BEZPŁATNY