CZĘŚĆ I. Pod redakcją Ryszarda Patera

CZĘŚĆ I Pod redakcją Ryszarda Patera 1

2

Spis treści części I: 1. Wstęp..4 2. Kalendarium......5 3. Historia Hajnówki....40 4. Ważne wydarzenia w 60-letniej historii Hajnówki...101 5. Dane demograficzno-geograficzne Hajnówki... 153 6. Administracja......176 7. Bezpieczeństwo.... 189 8. Turystyka, walory Hajnówki.....197 9. Miejsca pamięci...203 10. Banki... 207 11. Wydawnictwa poświęcone Hajnówce...214 12. Wydawnictwa reklamowe.....215 13. Prace autorów z Hajnówki......216 14. Prasa...........217 15. Artykuły o Hajnówce........220 16. Filmy o Hajnówce......221 17. Wydawnictwa kartograficzne.........221 18. Wydawnictwa fonograficzne hajnowskich zespołów rockowych... 222 19. Źródła........222 20. Strony internetowe...223 3

4

1.Wstęp W 2011 roku miasto Hajnówka obchodziło jubileusz sześćdziesięciolecia nadania praw miejskich. Aby uczcić ten fakt przewidziano szereg wydarzeń i działań promocyjnych. Zaplanowane obchody roku jubileuszowego miały na celu uczczenie tak ważnej w historii miasta daty, jaką było nadanie w 1951 r. praw miejskich oraz popularyzację i prezentację wiedzy historycznej i współczesnej o naszym mieście. Jedną z form uczczenia jubileuszu było utworzenie "Encyklopedii Hajnówki". W encyklopedii można znaleźć hasła dotyczące miasta oraz regionu, jak też biografie znanych osób związanych z Ziemią Hajnowską. Zamiarem autora jest to, aby encyklopedia stanowiła skarbnicę wiedzy zarówno dla zwykłych mieszkańców, jak i pasjonatów historii. Człowiek, który nie zna własnej historii, kultury i własnego rodowodu nie zna samego siebie. Jeśli więc chce znaleźć odpowiedź na pytanie: "kim jestem?", musi poznać to wszystko, co decyduje o kształcie jego życia, a zwłaszcza swoją ojczyznę. Dla nas "małą ojczyzną", w której przyszło nam żyć, jest właśnie Hajnówka. Nie jest to miasto szczególnie znaczące na mapie Polski. Nie posiada słynnych zabytków, burzliwej historii czy bardzo znanych przodków, którymi moglibyśmy się pochwalić przed innymi miastami. Chociaż nie wszystko się nam w niej podoba, to jednak jest to nasza ojczyzna. Encyklopedia powstała z potrzeby utrwalenia i przekazania spuścizny kulturowej obecnym i przyszłym mieszkańcom Hajnówki. Przedstawia ona bowiem nie tylko historię, ale i obszerną panoramę miasta na początku XXI wieku. Jest hołdem złożonym tym, którzy byli przed nami i darem dla tych, którzy przyjdą po nas. 5

2. Kalendarium wydarzeń historycznych w Hajnówce 1589 r. - na mocy Ordynacji Sejmu "Ordinato o prewentach królewskich" tereny obecnej Hajnówki trafiły do dóbr stołowych króla Polski. 1639 r. - Ordynacja Sejmowa wprowadziła nakaz utworzenia strażnic królewskich chroniących Puszczę. Użytkowanie a nawet wjazd do niej był możliwy za pozwoleniem króla. Na skraju, wzdłuż granic Puszczy- osadzono strzelców i osoczników. Powstał łańcuszek osad otaczających Puszczę. Na polecenie króla Władysława IV do Puszczy Białowieskiej przybyli komisarze z poleceniem uczynienia Ordinatia, czyli porządku w stanie posiadania, ochrony i zarządzania. Starannie opisali jej granice, oraz podział na 3 kwatery zawierających 137 ostępów. Komisarze spisali także szlacheckie, kościelne i cerkiewne wchody (sianożęcia, barcie, rudnie) oraz włości Leśnictwa Białowieskiego. W Ordinatia pusczy j.k.mści. leśnictwa Białowieżskiego y Kamienieckiego.. znalazła się pierwsza wzmianka źródłowa o terenach, gdzie obecnie leży Hajnówka - przez rzekę Leśnicę kraiem Lasu Białego do Judina Błota, stamtąd do rzeczki Skrobosławki do Dubin do Sadka Uroczyska 1670 r. - w Inwentarzu leśnictwa białowieskiego znalazła się pierwsza źródłowa wzmianka o zasiedleniu terenów wchodzących w skład dzisiejszego miasta -.. Krzysztoph Haynaw na uroczyszczu Skarbosławce mieszka na granicy Podlaskiey, od którey przy Gościńcu od Ladzkiego Leśnictwa.. Wg Ottona Hedemanna August II za wierną służbę obdarował go Uroczyskiem Skrobosławką. 1679 r. - według "Opisania Puszczy" w strażnicy pełniło służbę 7 strzelców i 2 osoczników, pilnujących też Traktu Królewskiego do królewskiego dworu w Białowieży. 1696 r. wg Inwentarz leśnictwa białowieskiego poza siedzibą strażnika w końcu XVII wieku istniała tu prawdopodobnie karczma świadczy o tym spis opłat za karczmy zajazdy Arendy Dubińskiey ze trzema drogami skrobołowską, Dubin, Szadzko?. 1709 r. - po śmierci Krzysztofa Heynaw podłowczy białowieski osadził w uroczysku Haynowszczyzna strzelca Hrehorego Prokopowicza. 1784 r. na mapie Plan Pierwszy Traktu z Lady przez Straż do Białowieży sporządzonej przez Michała Połchowskiego z okazji przyjazdu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego na polowanie w dniu 30 sierpnia jest umieszczona nazwa Straż (Haynowska). Widać na niej, że zabudowaniom strażnikowskim towarzyszyły inne budynki. Król jechał z Bielska przez Lady, Kojły, Czyżyki, Berezowo, Górne, Dolne, Straż Hajnowską do Białowieży. Wizyta dziekańska 6

proboszcza parafii prawosławnej Dubiny wymienia wieś Haynowszczyznę, liczącą 9 domów, w których mieszkało 39 osób. 1794 r. - Na mapie Karta Gubernij Mieleczyckiey widoczne są dwie działki strażnikowskie na terenach dzisiejszego miasta. Strażnikiem Straży Hajnowskiej był Krzysztof Szreterowicz. 1795 r.- III rozbiór Rzeczypospolitej - do podpisania traktatu w Tylży w 1807 r. przez obszar dzisiejszego miasta przebiegała granica między zaborem pruskim i rosyjskim, wzdłuż rzeki Leśnej. Na rękopiśmiennej mapie województwa podlaskiego Karola Peerthesa po raz pierwszy pojawiła się nazwa Haynowszczyzna. W zapisach w Inwentarzu Czterech Kwater oraz Leśnictwa Białowiezkiego znalazła się kolejna informacja o mieszkańcach hajnowskiej Straży oraz majątku. 1807 r. cała Puszcza Białowieska stała się własnością cara Aleksandra I i weszła w skład Obwodu Białostockiego. 1826 r. na mapie Puszczy Białowieskiej sporządzonej przez J. Bruckena widnieje nazwa Haynowszczyzna. 1831 r. - 23 maja oddział powstańczy Dezyderego Chłapowskiego stoczył w pobliżu Hajnówki zwycięską bitwę z oddziałem wojsk carskich gen. Lindena. 1842 r. - Puszczę podzielono na 541 oddziałów. 1843 r. Obwód Białostocki został wcielony do Guberni Grodzieńskiej wraz z Hajnówką (za cara Mikołaja I). 1856 r. - utworzono Leśnictwo Hajnowskie z leśniczym na czele, naprzeciwko dzisiejszego Zboru Baptystów wybudowano budynek leśniczego. Powstała samodzielna jednostka administracyjna wieś Hajnówka (Gajnowka). Wieś była ogrodzona, od strony Lipin zamknięta bramą. 1863 r. - w czasie powstania styczniowego przez tereny Puszczy Białowieskiej przechodziły oddziały powstańcze Walerego Wróblewskiego (Babia Góra, Siemianówka, Masiewo) i Romana Rogińskiego (Babinka, Królowy Most). 1866 r. rozpoczęto uwłaszczenie chłopów wsi Hajnówka, zakończone w 1871 roku. Hajnówka należała do powiatu Prużana. 1888 r.- Puszcza Białowieska weszła w skład posiadłości carskich i do I wojny światowej została podporządkowana sprawom łowiectwa carów rosyjskich. 1889 r. na terenie dzisiejszego Soboru Św. Trójcy zbudowano budynek nadleśnictwa, w którym w przyszłości mieściło się Nadleśnictwo Leśna. 7

1891 r. we wsi Hajnówka zbudowano tartak Hajnesa za sumę 10858 rubli, który się spalił po dwóch latach użytkowania. 1894 r.- w związku z planowanym przyjazdem cara do Białowieży na polowanie, wybudowano odcinek kolei z Bielska Podlaskiego (dokładnie z Podbielskich Lewek) do Hajnówki. 19 sierpnia po linii Bielsk Podlaski - Hajnówka przejechał imperatorski pociąg. Po odpoczynku w dworku myśliwskim 21 sierpnia car Aleksander III wyruszył z Hajnówki powozem konnym do Białowieży razem z synem Mikołajem II, następcą tronu. W dniu 3 września 1894 roku car Aleksander III z całą swą rodziną odbył podróż powrotną z Hajnówki. 1895 r. - 1 czerwca oddano do użytku linię kolejową z Bielska Podlaskiego. Zbudowano drewniany budynek stacji kolejowej w parku kolejowym od strony ulicy Warszawskiej. 1897 r.- w maju rozpoczęły się prace przy budowie linii kolejowej z Hajnówki do Białowieży z przedłużeniem do pałacu w Białowieży. Pracami kierował inż. E. A. Orechow. Prace zakończono przed przyjazdem cara Mikołaja II w dniu 2 września na polowanie. 1900 r. rozpoczęto budowę drogi z Bielska Podlaskiego do Hajnówki, zakończono w 1903 roku. Przecinała ona majątek Kraskowszczyzna, biegła zachodnim krańcem wsi Hajnówka, przecinała pola wsi Mazury i wpadała na drogę do Zwierzyńca. 1903 r. przy drodze do Białowieży wybudowano koszarkę (skrzyżowanie ul. Kosidłów i 3 Maja). Obok postawili domy M. Górski, Stefan Kuryłowicz i Orzechowski. Rozpoczęto budowę dwutorowej linii kolejowej z Siedlec do Wołkowyska, Lidy, Połocka. Budowę zakończono w 1908 roku. 1906 r. rozpoczęto budowę murowanego budynku dworca kolejowego (koniec w 1908 r.) oraz koszarki przy torze z Hajnówki do Bielska przy ul. Warszawskiej. Żony inżynierów budujących kolej Bruhl i Lidia Szulc zorganizowały pierwszą szkołę powszechną 3-klasową, która mieściła się w domu Michała Kowszyły (w miejscu dzisiejszej Hajnowianki). Po wyjeździe nauczycielek w szkole pracowali Nikita Fiedoruk i Tichon Antosiuk. M. Górski otworzył pierwszy sklep. Przy stacji kolejowej osiedlił się Żyd Bass, który przystąpił do budowy pięknego domu murowanego, w którym w latach 1947-1959 mieścił się hajnowski ogólniak 1907 r. zakończono budowę budynku koszarki. 8

1908 r. zakończono budowę linii kolejowej na trasie Siedlce Wołkowysk. W Hajnówce było 13 domów, we wsi Mazury 6 i na Kozim Przeskoku 5. Powstała terpentyniarnia. 1911 r. przy Nadleśnictwie Leśna zbudowano budynek leśniczego. 1915 r.- wycofujące się wojska rosyjskie spaliły budynek dworca oraz budynki Straży Hajnowskiej, nastąpiła masowa ucieczka ludności, głównie wyznania prawosławnego w głąb Rosji (tzw. bieżeństwo). Powrót nastąpił w latach 1918-1921. 15 sierpnia do Hajnówki wkroczyły wojska niemieckie. 1915-1918 - rabunkowa eksploatacja drewna podczas I wojny światowej, budowa dwóch tartaków(1916), piekarni, pralni, łaźni, kasyna, kina, fabryki suchej destylacji drewna (1917), parowozowni i sieci kolejek wąskotorowych przez okupujących Niemców. 1918 r. w grudniu Puszcza Białowieska przeszła pod zarząd litewski, który trwał do marca 1919 r. 1919 r. w marcu z rąk kłusownika Szpakowicza padł ostatni żubr w Puszczy białowieskiej. Hajnówka ponownie w granicach Polski, liczyła wtedy 118 mieszkańców. Weszła w skład powiatu białowieskiego. Osiedle Chemiczna i Placówka należały do gminy Łosinka w powiecie bielskim. Utworzono Posterunek Policji Państwowej, który mieścił się w dzielnicy Piaski. Pierwszym komendantem posterunku został Tomkiel. Pierwszym pracownikiem służby zdrowia została położna Rudnicka. Ks. arcybiskup Matulewicz, który odprawił mszę św. przy krzyżu na dzisiejszym terenie ZSZ, polecił proboszczowi z Narewki poczynić starania o utworzenie kaplicy w Hajnówce w budynku poniemieckiego kina. 1920 r. - wojna polsko-bolszewicka, w lipcu bitwa wojsk polskich z bolszewikami w rejonie dworca kolejowego, zajęcie Hajnówki przez bolszewików. 27 sierpnia niedaleko drogi do Białowieży ma miejsce potyczka zwiadu z 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej gen. Rządkowskiego z sowieckim pociągiem pancernym z 48 DS. Sowieci mordują polskich jeńców wojennych, których pochowano w dzielnicy Międzytory. 30 sierpnia bitwa wojsk polskich z bolszewikami, zajęcie Hajnówki przez 2 Armię Wojska Polskiego. Zginęło 11 polskich żołnierzy, których pochowano w mogile obok wiaduktu PKP. 22 i 23 września w Hajnówce przebywał Józef Piłsudski dowodząc frontem wschodnim. Jego salonka stała na dworcu kolejowym. W wagonie na stacji kolejowej otwarto Urząd Pocztowo-Telekomunikacyjny, którego naczelnikiem był Boslin. Zakończono odbudowę dworca kolejowego zniszczonego w 1915 roku. 9

1921 r. w lutym powiat białowieski został dołączony do województwa białostockiego. Z bieżeństwa zaczęli wracać mieszkańcy Hajnówki. W związku z rozwojem przemysłu nastąpił napływ ludności z centralnej Polski oraz Bałachowcy, którzy objęli stanowiska robocze najbardziej płatne i uprzywilejowane. Nowo utworzony Zarząd Okręgowy Lasów Państwowych w Białowieży przejął zakłady przemysłowe w Hajnówce i przekazał je w dzierżawę. Hajnowski tartak objął w dzierżawę hr Zabiełło i spółka Polski Eksport Drzewny. Udziały w niej miał gen. Stanisław Bułak-Bałachowicz i jego brat Józef. Fabrykę chemiczną wydzierżawiła firma Fabryka-Spółka Akcyjna w Hajnówce utworzona przez Polskie Towarzystwo Gazownicze przy współudziale Polskiego Banku Kredytowego, Banku Handlowego w Warszawie i Banku Związku Spółdzielni Związkowych. Zatrudniono 240 pracowników. Fabrykę Terpentyny przejął Rabinowicz. Na podstawie umowy między Zarządem Okręgowym Lasów Państwowych i gen. S. Bułak- Bałachowiczem, cały transport surowca drzewnego znalazł się pod kierownikiem jego brata Józefa. Wieś Hajnówka i stacja kolejowa liczyła 748 mieszkańców - 438 mężczyzn i 310 kobiet. Osada fabryczna miała 287 mieszkańców, w tym 169 mężczyzn i 118 kobiet. Budynków mieszkalnych było w Hajnówce 46 i w osadzie fabrycznej 18. We wrześniu rozpoczęła działalność szkoła powszechna w budynku obok kościoła. Do Hajnówki przybył felczer-akuszer Władysław Krzewski, następnie lekarz Weber, który rozpoczął organizowanie Kasy Chorych. 1922 r. w lipcu zlikwidowano powiat białowieski, który wszedł w skład powiatu bielskiego. W wyremontowanym przez Franciszka Sitnika wraz z parafianami poniemieckim budynku kina powstała kaplica katolicka, wyświęcona latem przez ks. arcybiskupa Matulewicza. Msze początkowo odprawiał ks. Zieliński, później ks. Zaniewski (z Narewki). W szopie w dzielnicy Kolejki Leśne kino objazdowe wyświetlało pierwsze filmy nieme. W Szkole Powszechnej powstała drużyna harcerska nosząca imię Józefa Poniatowskiego. Opiekunami drużyny męskiej byli nauczyciele Zygmunt Kozera i Jan Klinger. Drużyną harcerek opiekowała się Pelagia Piekarska. 1923 r. w wyniku działań delegacji parafian z Hajnówki u biskupa wileńskiego, 3 maja została erygowana parafia katolicka, proboszczem został ks. Antoni Mioduszewski. Powstała Spółdzielnia Spożywców Społem. Założono Stowarzyszenie Ukraińskie, którego prezesem został Prokop Morkotun. Należeli do niego żołnierze Bałachowicza i Petlury. 1924 r. - 24.04. angielska firma "The Century European Timber Corporation" popularnie zwana "Centurą" wydzierżawia tartaki i kolejki leśne - rozpoczyna się wielki napływ robotników do Hajnówki. W Hajnówce powstały pierwsze kilkuosobowe koła Polskiej Partii Socjalistycznej, przewodniczącym Komitetu 10

PSS był Jan Pater. Powstał oddział Związku Zawodowego Robotników Przemysłu Drzewnego. Odbył się pierwszy pochód pierwszomajowy. W wyniku dużego pożaru w sąsiedztwie tartaku postanowiono zorganizować przy zakładach straże zakładowe. Po raz pierwszy zastrajkowali robotnicy Fabryki Chemicznej- strajk rozpoczął się 2 września i po dwunastu tygodniach zakończył się porażką robotników. 1925 r.- powstała pierwsza prawosławna kaplica w Hajnówce; wieś Hajnówka razem z Chemiczną i Placówką liczyła około 1000 mieszkańców z czego 70% to Polacy. Pozostali mieszkańcy to Białorusini, Żydzi, Rosjanie, Niemcy. Sołtysem wsi Hajnówka został Daniel Melcer, który tę funkcje pełnił do 1927 roku. W Hajnówce osiedlił się lekarz Tadeusz Rakowiecki. Utworzono 4 oddziały przyzakładowych straży pożarnych. Powstała Białoruska Włościańsko- Robotnicza Hromada, jej pracą kierował Komitet Miejski z przewodniczącym Grzegorzem Wołczykiem. W grudniu odbył się w Starym Berezowie powiatowy zjazd delegatów Hromady rozpędzony przez policję. 1926 r. - powstało Towarzystwo Sportowe "Sokół", którego komendantem był Stanisław Łukjaniuk do 1932 roku. Zorganizowało ono Czytelnię i Bibliotekę Publiczną im. Stefana Żeromskiego, która mieściła się w baraku na osiedlu Piaski. Jej kierownikiem był inż. Pliński a pierwszą bibliotekarką Elżbieta Bojarczuk (Olszyńska). W Hajnówce istniało koło Stowarzyszenia Rezerwistów i Byłych Wojskowych, którego komendantem był por. Czesław Kiełbiewski, prezesem S. Prokop, sekretarzem J. Godlewski. Państwową Szkołę Przemysłu Drzewnego przeniesiono z Białowieży do Hajnówki. 1927 r. oddziały przyzakładowych straży pożarnych połączono tworząc Zjednoczone Straże Pożarne Fabryczne, których prezesem został dyrektor Fabryki Chemicznej a zastępcą dyrektor Tartaku. Funkcje pierwszego komendanta pełnił Teodor Merzlak Kostecki. Powstała Miejska Ochotnicza Straż Pożarna, której prezesem został aptekarz Nużyński. Dyrektorem Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego został dr Józef Jacuński 1928 r. Przy oddziale zakładowej straży pożarnej Fabryki Chemicznej powstała pierwsza orkiestra strażacka pod kierunkiem Teodora Merzlaka Kosteckiego. Powstał Związek Brakarzy i Pracowników Umysłowych Przemysłu Drzewnego, Związek Obywatelskiej Pracy Kobiet. Pod patronatem PPS zostało zorganizowane Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych. Sołtysem wsi Hajnówka został Kalenik Bujnowski, zamieszkały przy ul. Kozi Przeskok, który tę funkcję pełnił do 1930 roku. 1 kwietnia robotnicy kolejek leśnych Century przyłączyli się do strajkujących od 3 tygodni robotników z tartaku i kolejek Century w Białowieży, Grudkach. Strajk zakończył się sukcesem strajkujących 4 czerwca. W maju i czerwcu strajkowali robotnicy Fabryki Terpentyny. W Fabryce chemicznej odbył się strajk trwający 4 dni. W 11

październiku wybuchł strajk robotników leśnych Puszczy Białowieskiej. 7 września założono Kino-Teatr Luks Spółka z o.o. o kapitale zakładowym 10.000 zł. Wspólnikami byli: Tichon Kurel i Piotr Rzepecki ze Słonima. Spółkę 22 grudnia wpisano do rejestru handlowego pod nr B 173. Kino mieściło się w budynku poniemieckiej łaźni. Wyświetlano filmy nieme a na fortepianie grała Eliza Krzewska. 8 grudnia zawiązano Spółdzielnię Mieszkaniową Pracowników Przemysłu Drzewnego Ognisko. Zarząd Spółdzielni stanowili: Witold Radzimiński, Mieczysław Pierzchalski i Tymoteusz Jurymski zamieszkali w Hajnówce. Zarejestrowano ją 12 stycznia do rejestru handlowego pod nr C 211. Również 8 grudnia zawiązano Spółdzielcze Stowarzyszenie Spożywców Spójnia w Hajnówce. Zarząd Spółdzielni stanowili: Witold Radzimiński, Mieczysław Pierzchalski, Aleksander Kowalkowski oraz zastępca Mikołaj Zaniemojski. Wpisano je 12 stycznia do rejestru handlowego pod nr C 212. 1929 r. W lutym powstał Klub Urzędników i Pracowników Polskiej Spółki Drzewnej Century w Hajnówce posiadający 92 członków-przedstawiciel Czesław Kiełbiewski. Na skutek rabunkowej eksploatacji drewna, władze polskie zerwały umowę z "Centurą" płacąc olbrzymie odszkodowanie. Dyrekcja Lasów Państwowych w Białowieży utworzyła w Hajnówce Zarząd Kolei Leśnych Puszczy Białowieskiej. 27 kwietnia powstał oddział Towarzystwa Opieki Społecznej Przystań, w zarządzie: Rakowiecka, Porowska i Lewandowski. 16 maja robotnicy Fabryki Chemicznej proklamowali strajk zakończony 30 czerwca podwyżką zarobków. Wincenty Kołodziej przewodniczył strajkowi pracowników ZD P.L. Rozporządzeniem MSW z dnia 27.03.1929 roku Hajnówka awansowała z dotychczasowej osady do rangi gminy wiejskiej. Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z 12.08. 1929 roku gmina wiejska Hajnówka uzyskała miejskie uprawnienia finansowe. 1930 r. 27 stycznia odbyło się poświęcenie Domu Dziecka urządzonego przez Towarzystwa Opieki Społecznej Przystań. Cztery hajnowskie fabryki zatrudniały niemal 2000 robotników. Powstało Towarzystwo Hajnówki, której prezesem został nadleśniczy Władysław Czapski. Mieściło się w świetlicy Zakładów Drzewnych. Było tam kasyno, bufet, bilard, gry hazardowe. Gmina wiejska Hajnówka nie podołała ciążącym na niej obowiązkom, dlatego zniesiono ją z dniem 30 czerwca 1930 roku. 1931 r. Związek Obywatelskiej Pracy Kobiet zorganizował pierwsze przedszkole zwane ochronką w baraku Zakładów Drzewnych w dzielnicy Piaski, pierwszą przedszkolanką była Antonina Kozak. Sołtysem wsi Hajnówka został Aleksander Panasiuk, który tę funkcję pełnił do 1933 roku, do czasu utworzenia w Hajnówce gminy. W kinie LUX rozpoczęto wyświetlanie filmów dźwiękowych. W ZKL powstała orkiestra dęta pod kierunkiem Romaniuka. Na polecenie Prokuratury Generalnej Sąd Okręgowy w 12

Białymstoku zasądził eksmisję z ziemianek wybudowanych przez robotników na terenach państwowych, którą przeprowadzono w maju. 28 października w składnicy drzewa tartaku państwowego spłonęło 1400 m 3 desek sosnowych i świerkowych o wartości 800.000,-zł. Pożar powstał wskutek nieostrożnego obchodzenia się z ogniem robotników w pobliżu jednej ze składnic desek. Spłonęły również 4 domki sąsiadujące z zakładem. 1932 r. Strajk pracowników ZD P.L. od 4 do 28 lutego oraz 26 kwietnia, trwający 27 dni, podczas którego zginął dwudziestotrzyletni Jan Werpachowski. Rozpoczęto budowę Zakładów Drzewnych. Zainicjowano budowę domów i organizowanie sieci placówek handlowych. Powstał Okręgowy Komitet Robotniczy PPS, którego sekretarzem był Edward Hryniewicz. Ulica Lipowa otrzymała nawierzchnię brukowaną. Do Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego przybyła grupa uczniów, synów emigrantów polskich z Francji, Danii i Argentyny (np. T. Berger). 1933 r. Po zwolnieniu z pracy działacza związkowego Antoniego Barabasza i 18 innych robotników za zbojkotowanie obchodów 3 Maja proklamowano akcję strajkową, która objęła hajnowskie zakłady. Na ławie oskarżonych zasiadło 33 robotników i robotnic skazanych na okres od 6 miesięcy do półtora roku. W Zakładach Drzewnych oddano do użytku pierwszą halę do przerobu drewna iglastego. W Hajnówce w Państwowej Szkole Przemysłu Drzewnego rozpoczął pracę nauczyciel wychowania fizycznego absolwent CIWF, Stanisław Niewiadomski. 1934 r.- W Zakładach Drzewnych przekazano do eksploatacji kotłownię z siłownią, następnie halę przeznaczoną do przetarcia drewna liściastego. Powstała organizacja Przysposobienie Wojskowe Leśników, która utworzyła sekcje sportowe piłki nożnej, boksu, tenisa, lekkiej atletyki, koszykówki, siatkówki i kolarstwa. 19 sierpnia odbył się w Hajnówce pierwszy mecz piłki nożnej PWL Hajnówka - Rezerwa Bielsk Podlaski 4:1. Osada zostaje siedzibą gminy wchodzącej w skład powiatu bielskiego, do której należało 30 wsi. Wójtem gminy został Leopold Kowalczyk. Rada gminy liczyła 20 osób - 14 z BBWR i 6 z PPS. Przewodniczącym Rady został Zakrzewski. Otwarto nowy budynek Szkoły Powszechnej nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego przy ul. 3 Maja. Do budynku szkoły przeniesiono Urząd Pocztowo-Komunikacyjny. Posterunek Policji przeniesiono z ul. Piaski na ul. Targową. Przy oddziale straży pożarnej Zakładów Drzewnych powstała orkiestra dęta, której dyrygentem był Stanisław Borowy. W Hajnówce pracę rozpoczął lekarz Antoni Jędruszek. 1935 r. 10 marca wybuchł strajk okupacyjny w Zakładach Drzewnych zakończony porażką robotników. Oddano do użytku "Dom Ludowy" wybudowany przez Zakłady Drzewne. 9 czerwca z inicjatywy Adama Chętnika, dyrektora Szkoły Powszechnej w Nowym Berezowie, został odsłonięty pomnik 13

Marszałka Józefa Piłsudskiego. Również w Hajnówce na Placu Rezerwistów, naprzeciwko kuźni Mierzwińskiego ustawiono pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego. Wybudowano wieżę ciśnień w dzielnicy Międzytory. Przy Ochotniczej Straży Pożarnej powstał Ochotniczy Dziewczęcy Oddział Samarytański. Przy Zakładach Drzewnych powstało ambulatorium przyfabryczne, w którym pracowali lekarze A. Jędruszek i Trzpil. Powstała młodzieżowa organizacja Legion Młodych. 1936 r. - 9 maja spaliła się drewniana kaplica rzymskokatolicka, wybudowano nową kaplice z muru pruskiego. Pierwsza msza św. odbyła się na Boże Narodzenie. Otwarto nowy budynek Szkoły Powszechnej nr 2 im. Marszałka Rydza-Śmigłego przy ul. Piłsudskiego. 1937 r. Dwutygodniowy strajk pracowników Therebenthen. 17 kwietnia wybuchł strajk głodowy robotników Fabryki Chemicznej, zakończony po czterech dniach. Gdy dyrekcja sabotowała porozumienie, 9 sierpnia robotnicy odpowiedzieli nowym strajkiem, który poparli robotnicy z sąsiednich zakładów. Jesienią na bazie drużyny PWL powstał Klub Sportowy Puszcza Hajnówka, jego prezesem został Józef Batorski a sekretarzem Marian Borkowski. 1938 r. Strajk okupacyjny w ZKL trwający sześć tygodni, zakończonym zwycięstwem strajkujących. 19 lipca wybuchł strajk robotników Fabryki Chemicznej po zwolnieniu z pracy przewodniczącego związków Leona Borkowskiego, zakończony przywróceniem związkowca do pracy i 25% podwyżką płac. Otwarto nowy budynek Szkoły Powszechnej nr 3 na osiedlu Placówka. KS Puszcza zremisowała 4:4 mecz piłkarski z A-klasową drużyną z Brześcia. 1939 r. - Hajnówka liczyła ok. 17 tys. mieszkańców, działały w niej: Państwowa Szkoła Przemysłu Drzewnego, 3 szkoły podstawowe, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", hotel, kino Lux, kino Oko, apteka, biblioteka, Przysposobienie Wojskowe Leśników, Związek Strzelecki "Strzelec", Rodzina Leśnika, zespół teatralny. Na placu Melcera rozpoczęto budowę domu Baptystów. W związku z wybuchem wojny w Państwowej Szkole Przemysłu Drzewnego utworzono szpital dla wojska. W pierwszych dniach kampanii wrześniowej na terenie Hajnówki niemieckie lotnictwo zbombardowało składnicę uzbrojenia oraz tereny stacji kolejowej. 13 września pierwsze oddziały niemieckie podeszły pod Hajnówkę, odparła je kompania zwiadu ubezpieczająca załadowanie 3 DP. 16 września do Hajnówki dotarli żołnierze 3 Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego. 17 września w walkach z III Korpusem Pancernym kpr. B. Bierwiaczonek z załogą dział przeciwpancernych zniszczył jeden czołg i drugi uszkodził. Kapral Bierwiaczonek został ciężko ranny i podczas drogi do szpitala polowego w 14

Białowieży zmarł na terenie wsi Budy. 20 września Niemcy wycofali się z Hajnówki. 21 września wkroczyły wojska sowieckie. 1 października rozpoczęły się zajęcia w szkołach hajnowskich, w tym w nowo utworzonym gimnazjum mieszczącym się w bursie PSPD. 11 listopada został wywieziony na Sybir ks. Michał Wilniewczyc. 1940 r. 15 stycznia na mocy dekretu Prezydium Rady Najwyższej Komunistycznej Partii Bolszewików Białorusi Hajnówka zostaje miastem oraz powiatem wchodzącym w skład województwa brzeskiego. Wszyscy mieszkańcy Hajnówki stali się obywatelami radzieckimi. Wymieniono dowody osobiste na radzieckie. Dokonano zmian nazw ulic. Rosjanie przejęli domy na Siwej Kolonii na potrzeby żołnierzy stacjonujących w Hajnówce. Hajnówkę zamieszkiwało 11572 osoby. Pierwszym sekretarzem Komitetu Rejonowego KPBB w Hajnówce był Adam Dzierżyński. W budynku Włodarskiego powstał Wojenkomat. Na rogu ul. Batorego i 11 Listopada mieścił się Urząd Stanu Cywilnego. Szkoły działały jako 10-latki wg programów sowieckich. W Szkole Zawodowej powstało Fabriczeskoje Zawodskoje Obuczenije. Po 6 miesiącach szkolenia 50 uczniów wywieziono do Nowosybirska i Omska. Nastąpił masowy pobór mieszkańców Hajnówki do wojska sowieckiego. Sowieci zakończyli budowę domu na placu Melcera, który użytkowano jako magazyn. 1941r. 21 czerwca NKWD zamordowało 15 mieszkańców Siemiatycz i okolic w lesie na Judziance. 25 czerwca Hajnówka została zajęta przez 508 batalion 292 Dywizji Piechoty, którego dowódcą był oberlejtnant Stark. Na ulicy 3 Maja doszło do potyczki żołnierzy sowieckich i niemieckich, podczas której spaliło się kino LUX, warsztaty Szkoły Zawodowej, plebania, hotel i restauracja Górskiego. Niemcy spalili synagogę żydowską oraz zamordowali 5 młodych mieszkańców Hajnówki w budynku kolejowym przy ul. Warszawskiej. 6 sierpnia wywieziono ludność żydowską do obozu w Prużanach. W budynku Szkoły Zawodowej umieszczono magistrat, w którym urzędował burmistrz niemiecki Mosiner. Biuro Pracy mieściło się w budynku Sawickiego na rogu ul. 3 Maja i Kosidłów. Żandarmeria niemiecka zajęła budynek Włodarskiego przy ul. Warszawskiej. Wysiedlono mieszkańców ul. Warszawskiej między torami do Narewki i Bielska. Zamieszkali tam Niemcy oraz Ukraińcy, służący w armii niemieckiej. Posterunek policji porządkowej mieścił się przy ul. Targowej (ks. Wierobieja) w budynku Zakrzewskiego. Areszt znajdował się w budynku przy kościele. Pozmieniano nazwy ulic. 1942 r. 4 lipca partyzantka sowiecka zastrzeliła dwie robotnice Kolejek Leśnych. 28 maja powstała parafia prawosławna, której założycielem był ks. Serafin Żaleźniakowicz. Niemcy przekazali na cerkiew budynek Nadleśnictwa Leśna. W domu na placu Melcera Niemcy uruchomili mleczarnię. 15

1943 r. w marcu w Puszczy Białowieskiej powstał oddział Armii Krajowej pod dowództwem Jana Kosidły. 12 sierpnia w Puszczy Białowieskiej zginęła Waleria Laskowska i jej syn Ludwik zaatakowani przez niedźwiedzia. 17 września na żwirowni w lesie Niemcy rozstrzelali 103 mieszkańców Hajnówki rodziny Kosidłów, Ptaszyńskich, Tywonków. 1944 r. 15 czerwca za tajne nauczanie zostali wywiezieni do obozów koncentracyjnych hajnowscy nauczyciele tajnego nauczania. 18 lipca o godz. 4.00 Hajnówka została wyzwolona przez wojska Armii Czerwonej gen Batowa, jako pierwsze polskie miasto. Po raz pierwszy w Polsce Ludowej wyświetlano film za pomocą przenośnej aparatury sowieckiej ekipy wojskowej w budynku domu kultury. Hajnówka liczyła wówczas około 8 tys. mieszkańców. 18 sierpnia odbył się wiec mieszkańców z udziałem wysłanników PKWN w Lublinie. W Domu Ludowym odbyło się zebranie mieszkańców Hajnówki, na którym wybrano (omyłkowo) Radę Miasta, której przewodniczącym został dr Antoni Jędruszek, a burmistrzem Władysław Nieciejowski. 27 sierpnia powołano właściwą Radę Gminną. 28 września rozpoczęła pracę centrala telefoniczna. 29 września odbyło się pierwsze zebranie organizacyjne PPR. W Zakładzie Drzewnym uruchomiono studnię, kotłownię i siłownię, wytwarzano parę i prąd elektryczny dla zakładu. W końcu września w tartaku ruszył pierwszy trak. 14 listopada wójt Kazimierz Niciejowski zrzekł się stanowiska i wyjechał z Hajnówki. Powołano nową Radę Gminną, wójtem został Michał Borowik. Starostwo w Bielsku Podlaskim wraz z Komitetem PPR i władzą gminy zorganizowało akcję w celu zdobycia zboża na chleb dla ludności Hajnówki. W grudniu otwarto stałe kino Wolność. Czesława i Paweł Siekierzyńscy zorganizowali zespół teatralny. 1945 r. 1 stycznia powstała Służba Ochrony Lasów, na czele której stał Romuald Rajs. Mieściła się w budynku Zakrzewskiego na ul Wierobieja. W kwietniu w pobliżu Hajnówki przebywał oddział V Brygady Wileńskiej AK pod dowództwem mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki", starcia z NKWD, KBW, UB i MO. 9 maja członkowie Służby Ochrony Lasów z Romualdem Rajsem (pseudonim Bury ) dołączają do V Brygady Wileńskiej AK pod dowództwem Łupaszki. Powstał Komitet Gminny PPR i Miejski Komitet PPS. W Zakładach Drzewnych uruchomiono dalsze trzy traki oraz maszynę parową. Wytwarzany prąd elektryczny przesyłano także do Białegostoku. W budynku zakładowym otworzono przedszkole. Na terenie Fabryki Chemicznej zorganizowano świetlicę, bibliotekę i zespół dramatyczny. Zbudowano most na rzece Leśna w dzielnicy Paszki. Nad Hajnówką przelatywały kukuruźniki zrzucając gazety i ulotki. 15 grudnia powstał Bank Spółdzielczy. 25 grudnia ubek Aleksander Denisiuk zamordował 5 mieszkańców Hajnówki. 16

1946 r. W Hajnówce działały następujące zakłady przemysłowe: Zakłady Drzewne-226 pracowników, Państwowa Fabryka Suchej Destylacji Drewna-124 robotników, Państwowa Fabryka Terpentyny-77, Młyn Motorowy Braci Orzechowskich-11, Młyn Motorowy Bołtryka-3, Młyn Sawickiego-5 robotników. 28 stycznia oddział podziemia w sile 300 ludzi, dowodzony przez Romualda Rajsa Burego, przez kilkanaście godzin okupował Hajnówkę. W czasie napadu jeden milicjant został rozbrojony, dwunastu oficerów Armii Czerwonej zostało rozmundurowanych, dwaj żołnierze radzieccy zostali zabici i dwaj ranni. Ponadto uprowadzony został podpułkownik Armii Czerwonej, który zbiegł. Powstały dwa przedszkola, Miejskie Pogotowie Strażackie, księgarnia Promień, Bank Spółdzielczy. W domu przy ul. 11 Listopada otworzono radiowęzeł. Zaczął kursować pociąg do Białowieży, powstała Spółdzielnia Użytków Ubocznych "Las". Uruchomiono pocztę konną. 4 sierpnia rozegrano w Hajnówce pierwszy po wojnie mecz piłkarski, w którym OMTUR Hajnówka przegrał z ZZK Białystok 1:2. 1947 r. Zaczął kursować pociąg do Bielska Podlaskiego. Przy Fabryce Chemicznej zorganizowano przedszkole, z inicjatywy rzemieślników hajnowskich utworzono Cech Rzemiosł Różnych. 1948 r. powstał Komitet Gminny PZPR, który mieścił się w domu Orzechowskiego przy ul. Wierobieja. Istniejący tam Sąd przeniesiono do budynku Włodarskiego, gdzie mieścił się Urząd Gminy oraz Urząd Stanu Cywilnego. Nastąpiło zjednoczenie organizacji młodzieżowych i powstał Związek Młodzieży Polskiej. Rozpoczyna działalność Liga Przyjaciół Żołnierza. 1 kwietnia wprowadzono służbę listonosza miejskiego. Uruchomiono masarnię PSS. Początek budowy kościoła katolickiego, którą wstrzymano w 1949 r. Utworzono w Hajnówce motowozownię pierwszą w Polsce. 1949 r.- Powstała Spółdzielnia Mleczarska w poniemieckiej mleczarni na placu Melcera, Biblioteka Gminna, przy Domu Ludowym utworzono orkiestrę. Przy Zakładach Suchej Destylacji Drewna powstaje Zespół Pieśni i Tańca. Zorganizowano Przedszkole Miejskie..Od marca do lipca w jednej ze szkół istniała tajna organizacja niepodległościowa. Lokomotywownia otrzymała 6 wagonów spalinowych do obsługi pociągów osobowych. Powstało Koło Sportowe "Kolejarz" przy Związkach Zawodowych Kolejarzy, jednoczących pracowników kolei oraz uczniów hajnowskiego liceum, korzystających z obiektów Koła. 1950 r. Hajnówka liczyła 8276 mieszkańców. Powstała Spółdzielnia Inwalidów Postęp oraz Wytwórczo-Usługowa Spółdzielnia Pracy Zjednoczenie. Oprócz piekarni spółdzielczej pracowały cztery piekarnie prywatne. 16 lutego z inicjatywy Komitetu Kultury Fizycznej w Bielsku Podlaskim, Powiatowej Rady Sportu Wiejskiego i Związku Samopomocy 17

Chłopskiej powstał Ludowy Zespół Sportowy w Hajnówce. Tenisiści stołowi,,unii" Hajnówka zostali mistrzami województwa, a Stefan Górski indywidualnie wicemistrzem. 1951 r. 1 stycznia Hajnówka uzyskała prawa miejskie. W Szkole Zawodowej oddano do użytku warsztaty działu metalowego. Oddano też do użytku nowy szpital, utworzono w nim Oddział Ginekologiczno Położniczy. Zatrudniono pierwszego w mieście ogrodnika-stanisława Chrabołowskiego. Powstały też przychodnie przyzakładowe. Prąd elektryczny przesyłano z Białegostoku. Do mieszkań przeprowadzono radiofonię przewodową. 1952 r. - Z warsztatów remontowych Zarządu Kolei Leśnych utworzono samodzielny zakład przemysłowy pod nazwą Zakład Przemysłu Maszynowego. Posiadał on: warsztaty mechaniczne, odlewnię żeliwa, wagonownię i straż pożarną. W pierwszym okresie zakład wykonywał remonty parowozów i wózków kolejki wąskotorowej. W Zakładach Drzewnych rozpoczęto produkcję fryzów na eksport. Zakłady Suchej Destylacji Drewna zostały zakwalifikowane do przemysłu kluczowego, nastąpiła jego rozbudowa i modernizacja. 1953 r. - Oddano warsztaty drzewne przy Szkole Zawodowej. W szkole nauczano przedmiotów ogólnych i zawodowych w zawodach : stolarz, bednarz, kołodziej, ślusarz, tokarz i krawiec. Zakłady Drzewne Przemysłu Leśnego rozpoczęły produkcję parkietu (od 1955 r. produkcja odbywała się także na eksport). Zakład Suchej Destylacji Drewna uruchomił dział węgli aktywnych i magazyn. U właścicieli posiadających mieszkania większe od określonego metrażu stosowano przymusowe kwaterowanie w mieszkaniach prywatnych. Przywrócono Związek Ochotniczych Straży Pożarnych. Tadeusz Berger został mistrzem indywidualnym, a "Unia" Hajnówka mistrzem drużynowym województwa białostockiego w tenisie ziemnym. Zakończono budowę stadionu sportowego. W jednostce wojskowej w Nieznanym Borze powstał klub sportowy "WKS", a jego założycielem był rozmiłowany w futbolu dowódca jednostki Grzegorz Pasieka. Po śmierci Józefa Stalina w 1953 roku, władze partyjno-państwowe wydały zalecenie, aby główne ulice większych miast polskich nosiły nazwę ul. Stalina. Nazwę tą w Hajnówce otrzymała ul. 1 Maja. 1954 r.- 1 stycznia powołano powiat hajnowski, Hajnówka stała się siedzibą władz powiatowych. Powstał Obwodowy Urząd Pocztowo-Telekomunikacyjny i bank podległy NBP w Bielsku Podlaskim. Rozpoczęto wydawanie Gazety Hajnowskiej. Białoruskie Gimnazjum Państwowe (otworzone w 1949 r. ) zostaje przemianowane na Liceum Ogólnokształcące z Białoruskim Językiem Nauczania, szkoła była objęta patronatem Białoruskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego. Powstała Komenda Powiatowa Straży Pożarnych. Komendzie podlegały zakładowe straże i Związek OSP. Trakcja spalinowa PKP 18

otrzymała 8 wagonów spalinowych produkcji węgierskiej. 16-letni Edward Poniecki indywidualnie i "Spójnia" drużynowo mistrzami województwa w tenisie ziemnym. 1955 r.- Rozpoczęto budowę Domu Kultury Zakładów Suchej Destylacji Drewna. Powstała jednostka handlowa PZGS. Nastąpiło połączenie Spółdzielni Pracy Inwalidów Postęp ze Spółdzielnią Zgoda. Powstał Zarząd PCK, który prowadził przysposobienie sanitarne i oświatę zdrowotną, któremu przewodniczył dr Mirosław Poznański. Po Sylwestrze spłonęła hajnowska przychodnia lekarska. Przychodnię przeniesiono do budynku Kasy Chorych. Hajnówka liczyła 10448 mieszkańców. Edward Poniecki obronił tytuł mistrza województwa w tenisie ziemnym. 1956 r. -w Zakładach Drzewnych zbudowano suszarnie, magazyny warsztaty remontowe, okleiniarnię i rozpoczęto produkcję parkietu mozaikowego. Wybudowano ambulatorium, zmechanizowaną halę traków, sortownie i ostrzarnię. Zatrudnienie w Zakładach wynosiło blisko 800 osób. Rozpoczęto budowę nowego zakładu mleczarskiego, który uruchomiono w 1962 r. Spółdzielnia Inwalidów Postęp uruchomiła pawilon usługowy i zakłady: krawiecki oraz szewski. Wytwórczo-Usługowa Spółdzielnia Pracy uruchomiła branżę betoniarską i kowalską. Zakłady Drzewne wybudowały przedszkole. Wybudowano punkt przeładunkowy PKP w Siemianówce, co spowodowało rozbudowę stacji w Hajnówce. Podwojono ilość torów i wybudowano wieżę ciśnień nieopodal osiedla Mazury. Uruchomiono połączenie autobusowe na trasie Hajnówka Kleszczele (1 autobus dziennie). Powstała zawodowa straż pożarna. Powstało Białoruskie Towarzystwo Społeczno -Kulturalne. Dyrektorem Fabryki Chemicznej został Jarosław Dobrzański. Po raz trzeci z rzędu Edward Poniecki mistrzem województwa, w Lublinie zostaje zwycięzcą Mistrzostw Polski Ściany Wschodniej. 1957 r. - 11.02. połączono istniejące Koła Sportowe Kolejarz i Sparta, tworząc Hajnowski Klub Sportowy Puszcza, który 15.03. wpisano do rejestru stowarzyszeń i związków. Pierwszym prezesem został Jarosław Dobrzański dyrektor HPSDD. Zbudowano siedzibę PZPR. 1958 rok Powstało Przedsiębiorstwo Składnic Lasów Państwowych. Wytwórczo-Usługowa Spółdzielnia Pracy prowadziła punkty usługowe krawieckie w Hajnówce, Łuce, Narewce i Białowieży. Wykonano pierwszy odwiert studni głębinowej, gdzie w przyszłości miała powstać Stacja Uzdatniania Wody. 1959 rok Oddano do użytku 50-metrowy otwarty basen kąpielowy obok stadionu miejskiego. 13 października otwarto uroczyście budynek Liceum 19

Ogólnokształcącego nr 9. OSM Hajnówka posiadała 20 punktów skupu mleka. PSS Społem zbudowała biurowiec i restaurację Hajnowianka. Do budynku szpitala dobudowano skrzydło, w którym mieścił się Oddział Dziecięcy. 1960 rok - W ZSDD rozpoczął pracę dział suchej destylacji karpiny, produkowano w nim: węgiel drzewny, terpentynę oraz smołę apteczną. Zatrudnienie w zakładzie wynosiło 597 osób. W zakładach HAMECH wybudowano dwie hale produkcyjne, budynek biurowy i dwa bloki mieszkalne dla kadry technicznej. HAMECH zatrudniał 260 osób. PSS Społem posiadał 29 sklepów, 1 piekarnię i masarnię, 2 magazyny i restaurację. OKL zatrudniało 423 pracowników. Zakłady Drzewne wybudowały ambulatorium przyzakładowe (tzw. przychodnia tartaczna, obecnie znajduje się tu apteka i MOPS), okleiniarnię. Hajnowska służba zdrowia posiadała 1 aptekę, 1 szpital (231 łóżek), 3 karetki pogotowia. PKP otrzymała 16 lokomotyw spalinowych SM41 z Węgier. W dzielnicy Judzianka zbudowano szkołę podstawową nr 3. Utworzono Zakład Gospodarki Komunalnej. 1961 rok - Przystąpiono do intensywnej przebudowy ulic. Na odcinku koryta rzeki Leśna zbudowano ul. Sportową, przebudowano ulice: Armii Krajowej, 3 Maja, J.Piłsudskiego, S. Batorego. W granice miasta włączono wsie: Kraskowszczyzna, Dolna i Górna. Zbudowano budynek władz powiatu. PSS zbudowała Wytwórnię Wód Gazowanych i pawilon handlowy. W ZSDD rozpoczęła pracę siłownia parowa i kotłownia parowa. Ogrodzono stadion, co pozwoliło pobierać opłaty za oglądanie meczów (na ważne spotkania przychodziło kilka tysięcy widzów). 22 listopada oddano do użytku Dom Nauczyciela. 1962 rok - rozpoczęła działalność Spółdzielnia Mieszkaniowa. Zamknięto fabrykę Terebenthen, która mieściła się na terenie obecnego parku miejskiego. Na gruzowisku i wysypisku śmieci przy ul. 3 Maja utworzono skwer. Oddano do użytku Dom Nauczyciela i budynek OSM. Przeniesiono targowicę na ul. Prostą. W Zakładach Drzewnych powstało Koło Przewodników Zakładowych. W latach 1954-62 zbudowano 10 studni głębinowych. Wybudowano kładkę nad torami kolejowymi. 1963 rok - Powstała Spółdzielnia Budowlana Czyn. Zbudowano masarnię w dzielnicy Majdan. Utworzono hajnowski oddział PTTK. W Domu Kultury Górnik powstało Ognisko Muzyczne kierowane przez Kazimierza Rowińskiego. W ZSZ utworzono Technikum Drzewne. Drużyna harcerska ZSZ zorganizowała zespół gitarowy Elektrony. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej powołało Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej z siedzibą biura przy ul. Buczka, a jej pierwszym kierownikiem był Eugeniusz Gorustowicz. 23 czerwca LO nr 9 otrzymało sztandar ufundowany przez 20