16. Beszalach (Gdy wypuścił) 2 Mojż. 13:17-17:16 Izrael rozpoczyna wędrówkę z Sukkot przez Etam do Pi Hachirot nad Morzem Trzcin Pojawienie się Słupa obecności Bożej Faraon ściga Izraelitów Pierwsze szemranie ludu Przejście Izraela przez Morze Trzcin (Jam Suf) Zatopienie wojsk faraona Pieśń Mojżesza Pieśń Miriam Przybycie do gorzkich wód Mara i ponowne szemranie ludu a przez to kuszenie Pana Boga Przybycie do Elim, oazy dwunastu źródeł i siedemdziesięciu palm Przybycie na pustynię Sin i trzecie szemranie ludu Zapowiedź cudownego udzielenia mięsa na wieczór i chleba na rano Przepiórki Manna Ustanowienie Szabbatu Przybycie do Rafidim Czwarte szemranie ludu z powodu braku wody Cudowne wyprowadzenie wody ze skały Wojna z Amalekitami Polecenie spisania ksiąg Między szemraniem a uwielbieniem Opowiadanie o przejściu Izraelitów przez Jam Suf (Morze Trzcin, potocznie zwane Morzem Czerwonym) i pierwszych etapach wędrówki po pustyni to historia krańcowych przeżyć i wielkich emocji: od załamania po uwielbienie, od wdzięczności po bluźnierstwo, od wycieńczenia do ucztowania. I nie ma w tym nic dziwnego. Lud nawykły do ciężkiej, niewolniczej pracy nie znał zupełnie trudu życia pustynnych nomadów. W Egipcie mieszkali w stosunkowo wygodnych domach, obficie zaopatrzonych w wodę i jedzenie. Potęga militarna i bogactwo faraona strzegło bezpieczeństwa kraju, również jego niewolników. Wystarczyło wykonać swoją dzienną normę pracy, a cała reszta była przejrzyście prosta. Życie niewolnika ma swoje uroki. Trzeba może ciężko pracować, bywa się udręczonym i poniżanym, ale też nie trzeba podejmować samodzielnych decyzji. Ktoś wie, ile jest potrzebnych cegieł, ktoś powie jak zmieszać je z trzciną, ktoś dostarczy jedzenie, ktoś powie kiedy się kłaść i kiedy wstawać. Gdy niewolnik nagle zostanie zmuszony do prowadzenia samodzielnego życia, często okaże się, że jest do niego zupełnie nieprzygotowany. Zrzucenie kajdanów to dopiero początek trudnej drogi do wolności. Dlatego nie powinniśmy bardzo oburzać się na Izraelitów, że zaledwie kilka dni po cudownym opuszczeniu ziemi Goszen, jeszcze w ziemi egipskiej, zaczynają od razu narzekać, że inaczej wyobrażali sobie tę wymarzoną wolność: Brak zagrożenia, brak wielkiego wysiłku, stałe miejsce zamieszkania, poczucie bezpieczeństwa - czy można się dziwić tym wymaganiom? Wszyscy chcielibyśmy osiągnąć takie minimum wygody życia. A tu zagrożenie wojną z faraonem, wielkie morza i pustynie do przebycia, niepewność jutra, konieczność zapewnienia sobie bezpieczeństwa własnym mieczem - czy za wolność trzeba płacić aż tak wysoką cenę? Pan Bóg cierpliwie znosi pierwsze objawy niewdzięczności i braku wiary. Pokazuje ludowi, co potrafi, tak jakby demonstracja mocy w dziesięciu plagach i złupieniu złota Egiptu nie była jeszcze wystarczająca. Pan Bóg stawia przed Izraelem słup swej obecności, rozdziela morze, uzdrawia gorzką wodę, daje mięso i chleb z nieba, wyprowadza wodę ze skały, pokonuje Amalekitów. Mimo to można by mieć pretensję do Pana Boga, i Izraelici ją mają, wszyscy ją czasami okazujemy - dlaczego morze nie od razu jest suche, a faraon nie siedzi spokojnie w pałacu, dlaczego wody Mara najpierw są gorzkie, a dopiero potem uzdrowione, dlaczego najpierw jest pragnienie, a potem woda, głód a dopiero potem chleb, dlaczego trzeba go mozolnie zbierać po krzakach, dlaczego nie spada w wielkich bochenkach prosto do garnka, dlaczego na drodze obranej przez Boga są pustynie i Amalekici, z którymi trzeba się bić, dlaczego, dlaczego... A Pan Bóg spokojnie patrzy na nas ze swego wysokiego nieba i daje rosę i chleb na każdy dzień. Pan Bóg czyni cuda. Cuda wielkie i małe, niezwykłe i te całkiem normalne. Czasami wydaje się, że kładzie nam się do stóp cały świat, że wielkie morze ucieka na tupnięcie buta, że tonie w nim wielki prześladowca. A czasem znów mozolnie brniemy w piachu z całym ciężarem naszego dobrobytu po to, by za kolejną górą zobaczyć następną pustynię. I wtedy przychodzi to najtrudniejsze - uwielbianie Boga na bezdrożach życia, śpiewanie pieśni chwały z poranionymi stopami i wyschniętym gardłem, klękanie na obolałych, ledwie zginających się kolanach. Łatwo jest chwalić Tego, który w łyżce wody utopił naszego wroga, który posyła tłuste przepiórki. Ale chwalić Boga trzeba także wtedy, gdy po trzech dniach
wyczerpującej wędrówki dowleczemy się do kałuży z gorzką, cuchnącą wodą, w której nie można się nawet obmyć. Dopiero w Mara sprawdza się jakość naszej wiary. To dlatego wody nie od razu są słodkie. Być może refren chwały, który nuciła Miriam ze swymi przyjaciółkami między zwrotkami pieśni Mojżesza brzmiał inaczej niż poniższa melodyjka, ale nauczmy się przynajmniej słów tego refrenu, abyśmy go mogli zanucić nie tylko w dzień wielkiego zwycięstwa i chwały, ale także trzy dni później przy gorzkich wodach Mara: Sziru Adonaj, ki gao ga-a! Sus we rohewu rama ba jam! Ostateczne uwolnienie z niewoli faraona Najprawdopodobniej - władca absolutny ówczesnego świata - faraon - zatonął w odmętach morza trzcin, Morza Czerwonego. Lud Boży został wyprowadzony z Egiptu... Symboliczne wychodzenie z Egiptu dotyczy każdego z nas. Do małego Jeszua jest zastosowane proroctwa Ozeasza - Z Egiptu wezwałem Syna swego. A i dojrzały chrześcijanin - pozostawiając infantylne myślenie, kierowanie się namiętnością, impulsem, tylko uczuciem (dla naszych rozważań - symboliczny Egipt) - pozostawia czas i krainę swojego duchowego dzieciństwa za sobą - zmierzając do kierowania się świadomością, roztropnością, wolą, intelektem. Jakie jest to niezwykłe i piękne kiedy w pewnym momencie swojego życia otrzymujemy moc by powiedzieć niektórym ze swoich popędów - STOP! DOŚĆ! Po wielu modlitwach, wysiłkach dostajemy wymarzoną, wyproszoną, tak bardzo wyczekiwaną kontrolę nad swoim ciałem. U szlachetniej urodzonego człowieka, wychowanego w szanującej Boskie i ludzkie prawa rodzinie osiągnięta w ten sposób władza nad sobą będzie miała większy i piękniejszy zakres... Jakżeż powinniśmy się cieszyć kiedy uwalniani jesteśmy od ciężkich uczuć, rozlewających się jako ślepa namiętność po naszym ciele, kiedy wyzwalamy się spod wydającej się nie do zastąpienia władzy splotu słonecznego, brzucha w naszej świadomości! Teraz to - będąc wyzwoleni od nawałnic uczuć - będziemy w pełniejszy sposób mogli korzystać z funkcji pamięci, woli, twórczej myśli, światła umysłu. Nasz sposób wysławiania stanie się precyzyjniejszy, nasze ruchy, sposób poruszania bardziej pewny, bardziej zdecydowany... Módlmy się o te doświadczenia, pragnijmy ich całym swoim sercem...
Naród izraelski wychodzi z niewoli egipskiej, opuszcza kraj, w którym zadawano mu morderczą pracę, wyzyskiwano go. W momentach radości Izraelici impulsywnie wyrażają swoją wdzięczność, niestety, te chwile radosnej euforii przegradzają chwile pesymizmu i narzekania. Proszę, spróbujmy w przypadającym na ten tydzień fragmencie z Tory policzyć akty Bożej łaski, Bożego błogosławieństwa, cudownej Bożej pomocy: 1) obłok, który prowadził Izraelitów w ciągu dnia - zmieniający się w nocy w świetlisty słup ognia 2) cudowne rozdzielenie wód Morza Czerwonego i ostateczna klęska faraona i jego wojska 3) uzdatnienie wody do picia w Mara 4) przybycie do pięknej oazy w Elim, gdzie wypływało 12 źródeł i rosło 70 palm 5) podarowanie ludowi manny i przepiórek na pustyni Sin 6) woda wytryska ze skały w Refidim 7) W Refidim Izraelici pokonują przy Bożej pomocy Amalekitów Proszę, policzmy teraz akty łaski, które nas spotkały w ostatnim czasie. Proszę, nie zapomnijmy o tym, że mieliśmy co jeść, że mieliśmy gdzie mieszkać, że w naszych domach było ciepło, wspomnijmy pokonane pokusy, smutki, które Bóg oddalił, Boże przebaczenie, które w ofierze Jeszua likwiduje rejestr naszych win i niedoskonałości - wreszcie policzmy, ile razy mogliśmy nasycić się słowem Bożym, zapytajmy, czy umiemy korzystać wytrwale i systematycznie z duchowego pokarmu... Zdaje się, że z zapałem tak wykonane obliczenia przyniosą naszemu sercu uczucie wdzięczności, a co za tym idzie pokój Boży, który przewyższa ludzkie poznanie (List do Filipian 4:6-7). Proszę, dokonujmy jak najczęściej takich sycących pokojem rachunków, także pamiętając, że błogosławieństwa będą trwać dalej o ile będziemy posłuszni Bożemu nakazowi: 2 Mojż. 15:26 I rzekł: Jeżeli pilnie słuchać będziesz głosu JHWH, Boga twego, i czynić będziesz to, co prawe w oczach jego, i jeżeli zważać będziesz na przykazania jego, i strzec będziesz wszystkich przepisów jego, to żadną chorobą, którą dotknąłem Egipt, nie dotknę ciebie, bom Ja, JHWH, twój lekarz. Stojąc na brzegu morza, Mosze, Miriam i cały lud Izraela patrzą na śmierć Egipcjan i śpiewają pieśń. Wedle rabinów to jedna z dziesięciu pieśni, które wyznaczają największe momenty w dziejach Izraela (Mechilta de-rabi Iszmael). Jednak ze wszystkich pieśni wyliczonych przez rabinów tylko ta jedna - pieśń zwycięstwa następująca po wyjściu z Egiptu - odżywa co roku w żydowskiej świadomości. Pełny tekst recytowany jest każdego ranka, a Mi Kamocha jest częścią porannej i wieczornej liturgii. Ta pieśń to jeden z dwóch przypadków, kiedy kongregacja stoi słuchając Tory. Podczas jej przypomnienia w czasie sederu pesachowego z kielicha ulewa się dziesięć kropli wina. W ten sposób przypominamy o tym, że gdy Egipcjanie tonęli w wodach morza, a aniołowie chcieli przyłączyć się do śpiewu Izraelitów, Bóg napomniał ich: "Moje dzieci toną, w wy chcecie śpiewać? (Talmud Megilla 10b)" W końcu, pieśń zwycięstwa słyszymy siódmego dnia święta Przaśników. Scenę triumfu nad faraonem Jefferson i Franklin chcieli umieścić na pieczęci Stanów Zjednoczonych Ameryki - otoczone słowami "Bunt wobec tyranów jest wiernością wobec Boga". Wybuch pieśni stał się paradygmatycznym okrzykiem o wyzwolenie ze wszelkich form zniewolenia. To się zmieni, uczy nas Mechilta, gdy zaśpiewany dziesiątą i ostatnią z pieśni - pieśń zbawienia. Do tego jednak czasu musimy pamiętać, że wielkie cuda nie mogą podtrzymać naszej wiary, podobnie jak jeden wielki posiłek nie może zaspokoić naszego głodu. Pomiędzy chwilami, gdy brzmi pieśń, musimy szukać obecności Boga w codziennych, prozaicznych chwilach naszego życia.
Język ciała Miriam prorokini, siostra Aarona, wzięła bębenek do ręki, a wszystkie kobiety szły za nią w pląsach i uderzały w bębenki. A Miriam przyśpiewywała im... 2 Mojż. 15:20-21 Bóg pragnie ludzkiej miłości wyrażanej całym sercem, całą duszą i z całej siły. Ten trójdzielny system obejmuje (1) myśli z emocjami, zobrazowane w sercu, (2) czyny, czyli nefesz duszę, życie, istotę, ciało oraz (3) oddziaływanie zewnętrzne naszej działalności. Muzyka tworzona przez człowieka wyraża się również w podobnych trzech formach ekspresji: (1) śpiewie, który najskuteczniej przekazuje ludzkie emocje i myśli, (2) w tańcu - sztuce posługującej się językiem ruchu i gestu oraz (3) muzyce instrumentalnej, która donioślej niż pozostałe dwie formy wyrazu oddziałuje na słuchaczy. W naszych formach komunikowania się z otoczeniem potrzebujemy słowa zabarwionego emocjami, potrzebujemy czynu, który w większości sytuacji działa znacznie silniej niż słowa. Ale niezbędny nam jest również gest, wyraz twarzy, ruch ręki, postawa ciała. Ten komunikacyjny taniec bywa ograniczany, ogładzany w miarę rozwoju cywilizacyjnego. Uważamy, że słowa i czyny wystarczająco mocno przekazują nasze intencje. Czy jest to cała prawda? Myślę, że każdy bez najmniejszego oporu przyzna mi rację, że nie. Każdy prędko powie, że potrzebujemy języka ciała. Czy jednak chętnie się nim posługujemy? Czy moje ciało chętnie przekazuje emocje, czy też raczej stara się je ukrywać? Zaczyna się to wszystko od ubrania. Czy to co na siebie wkładamy jest obrazem naszego wnętrza? Najczęściej tak, ale jakże często strój nasz wyraża jedynie przeciętny gust projektantów mody uzależniony od zasobności portfela. A postawy, miny, uśmiechy, gesty? Czy są tylko pozą, mniej lub bardziej udaną aktorską etiudą, czy też rzeczywiście i świadomie wyrażają, to co chciałyby powiedzieć usta, choć czasami nie są do tego zdolne. Zdaje mi się, że układ oczu, ust, dłoni, postawy przemawia bardziej dobitnie niż słowa. Jeśli tylko się zapomnimy, to nasze ciało powie otoczeniu więcej niż byśmy czasami chcieli. Ono umie też przemawiać do Boga, tak jak piękny ruch ciał dziewcząt pląsających w rytm bębenków nad Morzem Sitowia. Wiem też, jak czasem trudno jest zmusić ciało do mówienia wtedy, gdy woli ono spać, milczeć, zanurzyć się w otyłej bezczynności. Ale warto pokonać ten opór, warto nauczyć się nie tylko mówić tym językiem, ale także starać się zrozumieć, co mówią ciała naszych przyjaciół. Zwłaszcza wtedy, gdy milczą usta... JHWH chorągiew moja I zbudował Mojżesz ołtarz, a nazwał imię jego: Jahwe chorągiew moja; 2 Mojż. 17:15 Słowo "chorągiew moja" albo mój sztandar, po hebr. Nissi, może także oznaczać mój cud lub znak. Dlatego też niektóre tłumaczenia wolą pozostawiać tę nazwę nie przetłumaczoną. Raszi komentuje to tak: Bóg wykonał tutaj dla nas wielki cud. Nie oznacza to, że ołtarz tak się miał nazywać, ale że każdy, kto wspomni nazwę ołtarza, wspomni też, że to BÓG wykonał dla nas cud: BÓG jest naszym cudem." Wiara w cud jest chyba pierwszym i podstawowym postulatem każdej religii. Gdybyśmy wszystko potrafili objaśnić rozumem, to pewnie nie potrzebowalibyśmy wiary. Bóg udostępnił człowiekowi tylko pewien wąski obszar rzeczywistości do poznania zmysłowego i rozumowego po to, by szukał owych metafizycznych, metalogicznych i metaetycznych przestrzeni nieosiągalnych dla zmysłów i rozumu. Jednak wiara w cud, a nawet przeżycie cudu same z siebie nie gwarantują dostępu do Bożych światów ducha. Potrzebna do tego jest praca, wysiłek człowieka i Boża pomoc. Dopiero wtedy można powiedzieć: BÓG jest moim cudem. Wtedy też moc Boża staje się sztandarem wskazującym właściwy kierunek oraz dodającym ducha do dalszego marszu w stronę widniejącego na horyzoncie znaku.
Rozważania na temat liczb: 12 i 70 I przybyli do Elim, gdzie było dwanaście źródeł wody i siedemdziesiąt palm; i tam nad wodą rozłożyli się obozem. 2 Mojż.15:27 Uważam, że liczby 12 i 70 w Piśmie Świętym noszą sobie przypisane, odmienne symboliczne znaczenia. Czytelnik, zaznajomiony z historiami nowotestamentowymi skojarzy je od razu z ilością Jezusowych współpracowników Dwunastu Apostołów i około siedemdziesięciu uczniów (dokładnie72). Inne odniesienia to dwanaście bram w niebiańskim Jeruzalem, dwanaście gruntów Wiecznego Miasta, dwanaście pokoleń Izraela, dwunastu synów Jakuba. Pamiętamy, że instytucja Dwunastu Apostołów przetrwała ciężką próbę śmierci Pana Jezusa, a wcześniej trudów podążania za Nim w czasie Jego pobytu na ziemi, zaś siedemdziesięciu uczniów (właściwie 72) tylko przez pewien czas misji Pana Jezusa było razem z Nim. Na podstawie tych dwóch liczb określających w przybliżeniu ilość osób współpracujących z Panem oraz innych odniesień w Biblii sugeruję, że liczbę 12 można wiązać z tym co trwałe w istnieniu wierzącego, trwałe w sensie doczesności i wieczności, zaś liczba70 to tylko to co towarzyszy człowiekowi w jego ziemskim, materialnym trwaniu. Do takiej interpretacji zachęca również liczba lat (70-80), uznawana przez autora Psalmu 90 (werset10) czyli Mojżesza za granicę ludzkiego wieku. Intrygującym człowieka jest odwieczne pytanie, co w jego doczesnych doświadczeniach jest jedynie faktem tworzącym jego materialne istnienie, umożliwiającym bezpieczne trwanie, a co Bóg używa do budowania wrażeń i wiedzy, która będzie niezbędna istocie docześnie materialnej w przyszłej wiecznej egzystencji. Podobnie jest nam trudno stwierdzić, które z doświadczeń Ludu Izraelskiego tylko po to zaistniało podczas wędrówki przez pustynię by być przestrogą i nauką dla przyszłych pokoleń, a które kształtowała jedynie niełatwa rzeczywistość pustynnej krainy. Wszystkie doświadczenia Izraela, a także Ludu Bożego czasu ewangelii, a także każdej istoty materialnej lub duchowej są wielkim bogactwem, które wiele wniesie w wielkie dzieło tworzenia wiecznego, w przyszłości doskonałego w ustroju i bezpieczeństwie Bożego Państwa. Oby wielki i mądry Bóg (niech świeci się Jego Wielkie i Potężne Imię) był na wieki wieków uwielbiony za swoje wielkie dzieła wokół nas i w nas te doczesne i te wiecznie trwające...