Aplikacje WWW dr inż. Stanisław Wszelak e-mail:stanislaw@wszelak.com 1
Planowane zajęcia: Luty: 14, 21 28 (6 godzin) Marzec: 7, 14, 21, 28 (8 godzin) Kwiecień: 8, 11, 18 (6 godzin) Maj 9, 16, 23, 30 (8 godzin) Czerwiec 13 zaliczenie przedmiotu Forma zaliczenia przedmiotu: Przed dniem 30 maja, na stronie internetowej (www.wszelak.com) zamieszczone zostaną zagadnienia, które będą przedmiotem zaliczenia. Opublikowane zostanie około 60 zagadnień, z tego wybranych będzie 10 zagadnień, z punktacją od 5 pt. do 15 pt. 0-50 pt ocena 2.0 51-60 pt ocena 3.0 61-70 pt ocena 3.5 71-80 pt ocena 4.0 81-90 pt ocena 4.5 91-100 pt ocena 5.0 2
W przypadku nie zaliczenia w I terminie jest możliwość zaliczenia w następnym: 27 czerwca poniedziałek, godzina do ustalenia Trzecie podejście w sesji poprawkowej 1. Kluczowe zagadnienia 2. Serwery WWW 3. Serwery FTP 4. Serwery Baz danych 5. Składnia kodów XHTML i CSS 6. Grafika wektorowa i przetwarzanie obrazów 7. Internetowe bazy danych 8. Praca z bazami danych 9. PHP i XHTML 10. Wprowadzenie do ASP Produktem finalnym jest zaprojektowanie i wykonanie strony WWW z osadzeniem jej na serwerze 3
Literatura 1. Piotr Pilch, Krzysztof Sawka, Mikołaj Szczepaniak Windows Server 2008 PL. Księga eksperta 03/2009 2. Steven M. Schafer HTML, XHTML i CSS. Biblia. Wydanie V 12/2010 3. Phillip Crowder, David A. Crowder Tworzenie stron WWW. Biblia. Wydanie III 10/2009 4. Laura Thomson, Luke Welling PHPi MySQL. Tworzenie stron WWW. Vademecum profesionalisty Wydanie IV 10/2009 5. Julie C. Meloni PHP MySQL i Apache. Intensywny trening 08/2009 4
Serwery dla World-Wide Web (w3c) 5
Definicja serwera Serwerem jest komputer z zespołem oprogramowania biorący udział w udostępnianiu zasobów w sieci. Ze względu na charakter pracyiświadczonych usług, wyróżniamy: 1. Serwery www (obsługa stron) 2. Serwery baz danych 3. Serwery FTP inne 4. Serwery plików 5. Serwery aplikacji 6. Serwery strumieni audio, video 7. Serwery wydruku. 6
Serwery WWW Serwer WWW to program, obsługujący żądania protokołu HTTP (Hypertext Transfer Protocol ) HTML i XHTML nie są to protokoły (nie mylić), to języki skryptowe HTTPS to zaszyfrowana wersja protokołu HTTP, protokołem SSL Z serwerem WWW łączy się przeglądarka internetowa, ładując wskazaną przez użytkownika stronę WWW poprzez: domenę - adres IP- dyrektywę ServerName katalog strony- plik startowy (index.html, index.php, index.aspx). Serwer WWW niekiedy pośredniczy w realizacji innych usług, np. zleca przetworzenie pliku źródłowego serwerowi PHP i wysyła przeglądarce stronę wynikową. 7
Wymagania co do komunikacji serwer www klient 1. Niepowtarzalna domena bądź subdomena z przydziałem do strefy, lokalnej, globalnej (pl, com, eu). 2. Publiczny adres IP 3. Port komunikacyjny 4. Przeglądarka z System operacyjnym 8
1.1. Domena musi być krótka, kojarzyć się z tematyką serwisu, łatwa w zapamiętaniu. Nie powinna zawierać więcej niż jednego myślnika, większa ilość myślników sprawi problem, wyszukiwarki mogą zignorować domenę, uznać ją za SPAM. Domena to również narzędzie promocyjne w Internecie. Pozwala identyfikować instytucję, firmę, przedsiębiorstwo, osobę, miasto. Rozszerzenie pl, ru, de, jest domeną narodową. Domeną narodową ( pl ) zarządza NASK 1.2. Rejestracja domen W NASK najdroższa opcja, u pośrednika (120 pośredników, w tym 60 zarejestrowanych w Polsce taniej). 9
W aktualnym stanie prawnym domena internetowa nie stanowi odrębnej kategorii dóbr, nie jest chroniona odrębną ustawą. Powszechnie przyjętą zasadą jest kto pierwszy ten lepszy. Zasada ta jednak nie oznacza, że nie może dojść do naruszenia praw innych osób lub bezprawności rejestracji. Domeny w języku polskim mogą zawierać polskie znaki, przykład kraków.pl. Jest to możliwe od 2003 roku kiedy została wprowadzona przez NASK technologia IDN (Internationalized Domain Name). Dzięki temu można w nazwach domen korzystać ze znaków łacińskich, greckich, hebrajskich i cyrylicy, no i oczywiście polskich. mercedes-benz.pl kraków.pl wszelak.com wmp.uksw.edu.pl - uwaga polski znak w domenie nie jest błędem 10
Przykład próby rezerwowania domeny za pośrednictwem portalu: www.domeny.pl 11
2. Publiczny adres IP Do rozróżniania komputerów w sieci używa 32 bitowego adresu IP (V4) lub 128 bitowego IP (V6) Adres IP zawiera dwie podstawowe informację: -adres komputera w sieci, -adres sieci do jakiej jest włączony dany komputer. Ogólnie przyjętym sposobem zapisu adresu IP jest zapis w notacji dziesiętnej z kropkami (ang. dotted quad notation). Format dziesiętny odpowiada wartości bitowej: 192.168.0.10 to samo co: 1 1 0 0 0 0 0 0.1 0 1 0 1 0 0 0.0 0 0 0 0 0 0 0.0 0 0 0 1 0 1 0 Adresowi IP towarzyszy zawsze maska sieci: 77.63.91.132/28 czyli 255.255.255.240 12
2.1. Klasy adresów IP V4 Istnieje kilka klas adresów IP (V4), różniące się podziałem poszczególnych bitów pomiędzy identyfikację samej sieci i identyfikację urządzeń w tej sieci. 7 24 2 sieci 2 adresów komputerów w jednej z 127 sieci 7 bitów na adresy sieci 24 bity na adresy komputerów w sieci A B C 0 1 0 1 1 0 14 2 sieci (16 384) 14 bitów na adresy sieci 2 miliony sieci 21 bitów na adresy sieci 65 535 komputerów w jednej z 16 384 sieci 16 bitów na adresy komputerów w sieci 256 komputerów w jednej z 2 milionowej sieci 8 bitów na adresy komputerów w sieci D 1 1 1 0 Multicast address 13
Klasa A - identyfikuje jeden najstarszy bit 7 24 2 sieci 2 adresów komputerów w jednej z 127 sieci 7 bitów na adresy sieci 24 bity na adresy komputerów w sieci A 0 W tej klasie znajdują się adresy od: 0.0.0.0 (zapełnione zerami) do 127.255.255.255 (zapełnione jedynkami) z czego adresy od 10.0.0.0 do 10.255.255.255 są zarezerwowane jako adresy specjalne 10.0.0.1-10.255.255.244 >prywatne. Numery hostów w obrębie danej sieci nie mogą mieć numerów zaczynających się od 127. Adresy zaczynające się od 127 są zarezerwowane i służą do adresowania pętli zwrotnej. Pętla zwrotna jest wykorzystywana przy testowaniu systemów. Pakiety wysyłane na adres pętli zwrotnej nie opuszczają komputera. Najczęściej stosowanym adresem pętli zwrotnej jest adres 127.0.0.1. Niemożna stosować adresów, w których wszystkie bity mają wartość 0. Adres składający się z samych zer jest zarezerwowany do oznaczania bieżącego komputera jest on wykorzystywany w sytuacjach, gdy nie można podać prawidłowego numeru komputera. 14
Klasa B - identyfikują dwa najstarsze bity B 1 0 14 2 sieci (16 384) 14 bitów na adresy sieci 65 535 komputerów w jednej z 16 384 sieci 16 bitów na adresy komputerów w sieci W tej klasie znajdują się adresy od: 128.0.0.0 do 191.255.255.255 z czego adresy od 172.16.0.0 do 172.31.255.255 są zarezerwowane jako adresy specjalne 172.16.0.1-172.255.255.244 >prywatne. 15
Klasa C identyfikują trzy najstarsze bity C 1 1 0 2 miliony sieci 21 bitów na adresy sieci 256 komputerów w jednej z 2 milionowej sieci 8 bitów na adresy komputerów w sieci W tej klasie znajdują się adresy od: 192.0.0.0 do 223.255.255.255 z czego adresy od 192.168.0.0 do 192.168.255.255 są zarezerwowane jako adresy specjalne 192.168.0.1-192.255.255.244 >prywatne. 16
2.2. Maska sieci Maska służy do wyodrębnienia adresu IP sieci z adresu IP komputera Maska występuje w parze z adresem IP, budowa i notacja maski jest taka sama jak dla adresu IP (v4 32 bity). Np. 255.255.255.224 Maska ma charakterystyczną strukturę (zawartość), tworzą ją dwa bloki: blok jedynek i blok zer: 111111...000000. Jedynki odpowiadają za adres sieci, zera za adresy komputerów w sieci 255.255.255.224: 1 1 1 1 1 1 1 1. 1 1 1 1 1 1 1 1. 1 1 1 1 1 1 1 1. 1 1 1 0 0 0 0 0 27 bitów (jedynki) odpowiada za numer sieci 5 bitów (zera) za adresy komputerów Można stosować skróconą postać zapisu maski: IP/n gdzie n jest liczbą jedynek w masce. np. 192.168.1.1/27 17
Wyznaczanie adresu sieci Wyznacza się z maski i IP komputera Przykładowy IP komputera: 193.11.0.10 Maska: 255.255.255.224 193.11.0.10: 1 1 0 0 0 0 0 1. 0 0 0 0 1 0 1 1. 0 0 0 0 0 0 0 0. 0 0 0 0 1 0 1 0 255.255.255.224: 1 1 1 1 1 1 1 1. 1 1 1 1 1 1 1 1. 1 1 1 1 1 1 1 1. 1 1 1 0 0 0 0 0 Adres sieci AND 1 1 0 0 0 0 0 1. 0 0 0 0 1 0 1 1. 0 0 0 0 0 0 0 0. 0 0 0 0 0 0 0 0 193. 11. 0. 0 193.11.0.0/27 adres sieci z pulą 32 numerów IP 193.11.0.1 193.11.0.30 adresy IP komputerów w sieci 193.11.0.31 adres broadcast Przykład: 18
2.3. Adresy IPv6 Adres IPv6 posiada 128 bitów - w ośmiu blokach dwubajtowych w postaci hex. Adres IPv6 obejmuje 3 części, nie ma klas: - typ (ang.prefix), - identyfikator sieci (ang. Subnetwork ID), - identyfikator interfejsu (ang. Interface ID), będący jego numerem wewnątrz sieci Format: x:x:x:x:x:x:x:x gdzie x to 2 bajty w układzie szesnastkowy IPv6 1235:467A:8BBC:D1FF:0000:0000:8AAB:A336 Skrócony zapis: 1235:467A:8BBC:D1FF::8AAB:A336 Inny adres pełny: 733C:B229:0000:0000:0000:0000:0000:0000 adres skrócony: 733C:B229:: lub 733C:B229:0:0:0:0:0:0 19
2.4. Typy indywidualnych adresów IPv6 - adresy globalne (global routable), odpowiedniki adresów publicznych 48 bitów (3 bloki) dla routingu globalnego, 16 bitów (1 blok) dla routingu prywatnego, identyfikujące podsieć, 64 bity (4 bloki) identyfikator hosta. Pierwszy blok dla tego typu ma wartość od 2000 do 3fff, czyli: zaczyna się od 0010 :0000:0000:0000 do 0011:1111:1111:1111 - adresy lokalne dla łącza w obrębie sieci LAN (Link Local Address), adresy nie podlegają routingowi, konfigurowane są automatycznie Pierwszy blok (16 bitów) dla tego typu ma wartość FE80/10, trzy następne (48 bitów) zera cztery kolejne (64 bity) stanowią identyfikator hosta i strefy ID 2001:41B0::/32 PL-NETIA-20041105 Netia Telekom SA 2a01:1000::/21 PL-TPSA-20060201 Telekomunikacja Polska S.A 2a00:1488::/32 PL-NASK6-20091009 NASK 20
::/96 - pula zarezerwowana dla zachowania kompatybilności z protokołem IPv4 pierwsze 96 bitów stanowią 0, pozostają 32 bity na adresy w formacie IPv4 ::C0A8:0A01 (192.168.10.1) - unikalne adresy lokalne (Unigue Local Address), można porównać do prywatnych adresów IPv4, są routerowane w obrębie sieci LAN, nie wychodzą do sieci globalnej. Przykład: 127.0.0.1 (V4), : : 1 (V6) Zapisywanie adresów IPV6 w URL http:// [FEDC:BA98:7654:3210:FEDC:BA98:7654:3210]/ index.html http:// [1080::8:800:200C:417A]:8080/ ipv6/ 21
3. Port protokołu (komunikacyjnego) Każda informacja w sieci przesyłana jest w postaci pakietów (datagramów). Pakiety jak też i inne aplikacje obsługiwane są przez systemy operacyjne, które jednocześnie wykonują wiele procesów naraz. Przygotowana informacja do transmisji kierowana jest z procesu do punktu zwanego portem. Każda aplikacja negocjuje z systemem operacyjnym punkt czyli port, którego użyje do przesyłania komunikatów. W celu skomunikowania się z aplikacją na odległym komputerem, aplikacja musi znać numer portu docelowego. Każdy komunikat w sieci musi być oznaczony numerem portu źródłowego i docelowego: (source & destination port). Sposoby przypisywania numerów portów: -centralny, przyznawanie centralnie przez serwery usług tzw. well-known ports, -dynamiczny, numery portów przyznawane lokalnie aplikacjom na danym komputerze. 22
Numeracja portów oparta jest na dwóch bajtach tj na (2 16-1) numerach Czyli od 0 do 65535 z tym, że od 0 do 1023 są z góry przypisane usługom: DNS 53 FTP 20, przesyłanie danych FTP 21, przesyłanie poleceń HTTP 80, dodatkowe serwery, np. proxy, są najczęściej umieszczane na porcie 8080 HTTPS MySQL 3306 POP3 110 SMTP 25 SSH 22 Telnet 23 443 (HTTP na SSL) Różne usługi mogą używać tego samego numeru portów, pod warunkiem że korzystają z innego protokołu 23
4. System operacyjnego Serwery zawsze pracują w środowisku systemów operacyjnych takich jak: - Microsoft Windows Server 2003 lub 2008, - Mac OS X Server - Linux. Zadanie: Pozyskać i zainstalować aplikację wirtualnego hosta. Osobiście testowałem na VirtualBox sie 24