Biologia-klasa I Temat Wymagania na poszczególne oceny Uczeń: Witaj w świecie biologii określa przedmiot badań biologii jako nauki, podaje przykłady dziedzin biologii, wymienia cechy organizmów żywych (2) rozróżnia próbę kontrolną i badawczą (3) charakteryzuje wybrane dziedziny biologii (4) objaśnia zasadę stopniowego komplikowania się poziomów organizacji życia (5) Kontrakt pomiędzy nauczycielem a uczniem w zakresie oceniania Komórkowa budowa organizmów Systematyczny podział organizmów Organizm człowieka jako funkcjonalna całość Wymienia zasady pracy na lekcjach biologii (BHP), określa za co może uzyskać ocenę na lekcjach, wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej. wymienia struktury budowy komórki roślinnej, zwierzęcej, grzyba i bakterii, wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia (2) podaje funkcje poszczególnych organelli, posługuje się mikroskopem (3) odróżnia pod mikroskopem, na schemacie, zdjęciu lub po opisie poszczególne składniki komórki wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki, porównuje budowę różnych komórek (4) omawia budowę i funkcje organelli komórkowych (5) wymienia jednostki klasyfikacji biologicznej (2) wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka (3) charakteryzuje dawne sposoby klasyfikacji organizmów (4) ocenia sztuczne i naturalne systemy podziału organizmów (5) wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem człowieka, wylicza układy narządów człowieka (2) klasyfikuje człowieka do królestwa zwierząt, opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów (3) opisuje cechy różniące człowieka od innych zwierząt, wyjaśnia, na czym polega homeostaza (4) opisuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka, wykazuje, na podstawie dotychczasowych wiadomości, współzależność poszczególnych układów w organizmie człowieka (5)
Budowa i funkcje skóry Higiena i choroby skóry Budowa szkieletu wymienia podstawowe funkcje skóry (2) podaje funkcje skóry i warstwy podskórnej, wylicza warstwy skóry (3) opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka (4) planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu (5) wymienia choroby skóry, podaje przykłady dolegliwości, omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej (2) wyjaśnia konieczność dbania o skórę, klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń (3) omawia objawy dolegliwości skóry, wyjaśnia, czym są alergie skórne (4) proponuje środki do pielęgnacji skóry młodzieńczej, ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę (5) wskazuje elementy biernego i czynnego aparatu ruchu, podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu (2) wskazuje na schemacie, rysunku, modelu szkielet osiowy, obręczy i kończyn (3) wyjaśnia sposób działania biernego i czynnego aparatu ruchu (4) wskazuje różnice w budowie kości długiej i płaskiej (5) Budowa i rola szkieletu osiowego wylicza elementy szkieletu osiowego, wymienia elementy budujące klatkę piersiową (2) wskazuje na modelu lub ilustracji mózgo- i trzewioczaszkę (3) wymienia kości budujące szkielet osiowy (4) omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej (5) Szkielet kończyn oraz ich obręczy wymienia elementy budowy obręczy barkowej i miednicznej (2) wskazuje na modelu lub schemacie kości kończyn górnej i dolnej, wymienia rodzaje połączeń kości, opisuje budowę stawu (3) wymienia kości tworzące obręcze barkową i miedniczną (4) wykazuje związek budowy z funkcją kończyny dolnej (5) Kości elementy składowe szkieletu opisuje budowę fizyczną kości, wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego (2) omawia doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości (3) charakteryzuje zmiany zachodzące w układzie kostnym wraz z wiekiem (4) planuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości (5)
Budowa i znaczenie mięśni wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe przy pomocy nauczyciela, wymienia rodzaje tkanki mięśniowej (2) określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych, opisuje budowę tkanki mięśniowej (3) rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji (4) wykazuje związek budowy z funkcją tkanki mięśniowej (5) Choroby aparatu ruchu Pokarm budulec i źródło energii Witaminy, sole mineralne, woda wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa, opisuje przyczyny powstawania wad postawy (2) rozpoznaje na ilustracji wady postawy, pisuje urazy kończyn (3) rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa (4) wyszukuje informacje dotyczące zapobiegania płaskostopiu (5) wymienia podstawowe składniki pokarmowe, podaje źródła węglowodanów (2) klasyfikuje składniki odżywcze na budulcowe (3) omawia rolę składników pokarmowych w organizmie (4) wyjaśnia związek między spożywaniem produktów białkowych a wzrostem ciała (5) omawia rolę trzech witamin rozpuszczalnych w wodzie i dwóch rozpuszczalnych w tłuszczach (2) rozróżnia witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach (3) charakteryzuje rodzaje witamin (4) analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów (5) Budowa i rola układu pokarmowego Higiena i choroby układu pokarmowego wyjaśnia, na czym polega trawienie, wymienia rodzaje zębów u człowieka (2) opisuje rolę poszczególnych rodzajów zębów (3) omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego (4) omawia znaczenie procesu trawienia (5) wymienia czynniki, od których zależy rodzaj diety, określa zasady zdrowego żywienia (2) wskazuje grupy pokarmów na piramidzie żywieniowej, przewiduje skutki złego odżywiania się (3) wykazuje zależność między dietą a czynnikami, które ją warunkują (4) wykazuje zależność między higieną odżywiania się a profilaktyką chorób układu pokarmowego (5) Budowa i funkcje krwi podaje nazwy elementów morfotycznych krwi, wymienia grupy krwi (2) omawia funkcje krwi, przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa (3) omawia znaczenie krwi (4) wyjaśnia mechanizm krzepnięcia krwi(5)
Krwiobiegi Budowa i działanie serca Choroby i higiena układu krwionośnego wymienia narządy, w których przemieszcza się krew, omawia na ilustracji mały i duży obieg krwi (2) porównuje budowę i funkcje żył, tętnic i naczyń włosowatych (3) porównuje krwiobieg mały i duży (4) wykazuje związek budowy naczyń krwionośnych z pełnionymi przez nie funkcjami (5) wskazuje na sobie położenie serca, wymienia elementy budowy serca (2) wyjaśnia, czym jest puls (3) opisuje mechanizm pracy serca (4) wykazuje rolę zastawek w funkcjonowaniu serca (5) wymienia choroby układu krwionośnego, omawia pierwszą pomoc w wypadku krwawień krwotoków (2) odczytuje wyniki badania laboratoryjnego (3) analizuje przyczyny chorób układu krwionośnego(4) przygotowuje portfolio na temat chorób układu krwionośnego (5) Układ limfatyczny wymienia cechy układu limfatycznego, wymienia narządy układu limfatycznego (2) opisuje budowę układu limfatycznego (3) omawia rolę śledziony, grasicy i migdałków (4) porównuje układ limfatyczny i krwionośny (5) Odporność organizmu wymienia elementy układu odpornościowego (2) wyróżnia odporność swoistą i nieswoistą, czynną i bierną, naturalną i sztuczną, wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów (3) omawia rolę elementów układu odpornościowego (4) charakteryzuje rodzaje odporności (5) Budowa i rola układu oddechowego wymienia odcinki układu oddechowego, definiuje płuca jako miejsce wymiany gazowej (2) omawia funkcje elementów układu oddechowego (3) wyróżnia drogi oddechowe i narządy wymiany gazowej (4) odróżnia głośnię i nagłośnię (5)
Mechanizm wymiany gazowej wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji, demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu (2) wskazuje różnice w ruchach klatki piersiowej i przepony podczas wdechu i wydechu (3) wyróżnia mechanizm wentylacji i oddychania komórkowego (4) analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach (5) Oddychanie wewnątrzkomórkowe definiuje mitochondrium jako miejsce oddychania wewnątrzkomórkowego, wskazuje ATP jako nośnikenergii (2) zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy (3) określa znaczenie oddychania wewnątrzkomórkowego (4) opisuje zależność między ilością mitochondriów a zapotrzebowaniem narządów na energię (5) Higiena i choroby układu oddechowego Budowa i działanie układu wydalniczego definiuje kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu, wymienia kilka chorób układu oddechowego (2) wskazuje źródła infekcji górnych i dolnych dróg układu oddechowego (3) podaje objawy wybranych chorób układu oddechowego (4) wykazuje zależność między skażeniem środowiska a zachorowalnością na astmę (5) wymienia przykłady substancji, które są wydalane przez organizm człowieka, wskazuje miejsce powstawania moczu pierwotnego na modelu lub ilustracji (2) wymienia drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii (3) porównuje wydalanie i defekację (4) omawia rolę układu wydalniczego w utrzymaniu homeostazy organizmu (5) Higiena układu wydalniczego wymienia choroby układu wydalniczego (2) uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego(3) omawia przyczyny chorób układu wydalniczego (4) uzasadnia konieczność picia dużych ilości wody podczas leczenia schorzeń nerek(5) Układ hormonalny wymienia gruczoły dokrewne i wydzielane przez nie hormony, wskazuje na ilustracji położenie najważniejszych gruczołów dokrewnych (2) klasyfikuje gruczoły na wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego (3) określa cechy hormonów(4) przedstawia biologiczną rolę: hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów (5)
Działanie układu hormonalnego Budowa i rola układu nerwowego Obwodowy układ nerwowy. Odruchy Choroby i higiena układu nerwowego Budowa i działanie narządu wzroku Ucho narząd słuchu i równowagi wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu (2) wyjaśnia pojęcie równowaga hormonalna, podaje przyczyny cukrzycy (3) omawia antagonistyczne działanie hormonów insuliny i glukagonu (4) uzasadnia związek niedoboru insuliny z cukrzycą (5) wskazuje na ilustracji najważniejsze elementy mózgowia (2) określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną w stosunku do pozostałych części układu nerwowego (3) opisuje budowę rdzenia kręgowego (4) uzasadnia nadrzędną funkcję mózgowia w stosunku do pozostałych części układu nerwowego (5) wymienia rodzaje nerwów obwodowych (2) wyróżnia włókna czuciowe i ruchowe (3) dowodzi znaczenia odruchów w życiu człowieka (4) wyjaśnia różnice między odruchem warunkowym a bezwarunkowym (5) wymienia czynniki powodujące stres (2) wymienia sposoby radzenia sobie ze stresem (3) wyjaśnia dodatni i ujemny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu (4) analizuje przyczyny chorób układu nerwowego (5) omawia znaczenie zmysłów w życiu człowieka (2) opisuje funkcje elementów aparatu ochronnego oka (3) określa funkcje aparatu ochronnego i gałki ocznej (4) omawia powstawanie obrazu na siatkówce (5) rozpoznaje na ilustracji elementy budowy ucha (2) wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne (3) charakteryzuje funkcje poszczególnych elementów ucha (4) wyjaśnia mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków (5) Higiena oka i ucha wymienia wady wzroku (2) rozpoznaje krótkowzroczność i dalekowzroczność na ilustracji (3) charakteryzuje wady wzroku (4) rozróżnia rodzaje soczewek korygujących wady wzroku (5)
Zmysł powonienia, smaku i dotyku przedstawia rolę zmysłu smaku, powonienia i dotyku (2) opisuje kubki smakowe jako właściwy narząd smaku (3) wskazuje miejsce położenia kubków smakowych (4) uzasadnia, że skóra jest narządem dotyku (5) Męski układ rozrodczy wymienia męskie narządy rozrodcze i ich funkcje (2) rysuje schematycznie i opisuje plemnika (3) charakteryzuje męskie pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe (4) uzasadnia, że główka plemnika jest właściwą gametą męską (5) Żeński układ rozrodczy wymienia wewnętrzne narządy rozrodcze (2) opisuje funkcje żeńskiego układu rozrodczego (3) charakteryzuje żeńskie pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe (4) tworzy w dowolnej formie prezentację na temat dojrzewania (5) Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego Higiena układu rozrodczego. Planowanie rodziny Rozwój człowieka od poczęcia do narodzin wymienia żeńskie hormony płciowe (2) wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne (3) interpretuje ilustracje przebiegu (4) cyklu miesiączkowego omawia zmiany hormonalne i zmiany w macicy zachodzące w trakcie cyklu miesiączkowym (5) wymienia choroby układu rozrodczego (2) wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia układu rozrodczego (3) wyjaśnia konieczność regularnych wizyt u ginekologa (4) wymienia zachowania mogące prowadzić do zakażenia HIV (5) wymienia nazwy błon płodowych (2) porządkuje etapy rozwoju zarodka od zapłodnienia do zagnieżdżenia (3) charakteryzuje funkcje błon płodowych (4) analizuje funkcje łożyska (5) Ciąża i poród wymienia zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży (2) omawia zasady higieny zalecane dla kobiet ciężarnych (3) wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w organizmie kobiety podczas ciąży (4) uzasadnia konieczność przestrzegania zasad higieny przez kobiety w ciąży (5)
Okresy rozwojowe człowieka wylicza etapy życia człowieka (2) określa zmiany rozwojowe u swoich rówieśników (3) charakteryzuje wskazane okresy rozwojowe (4) analizuje różnice między przekwitaniem a starością (5) Zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne omawia wpływ trybu życia na stan zdrowia (2) opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne (3) charakteryzuje czynniki wpływające na zdrowie (4) wykazuje wpływ środowiska życia na zdrowie (5) Choroby zakaźne i cywilizacyjne podaje przykłady trzech chorób zakaźnych i czynniki, które je wywołują (2) przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób nowotworowych (3) wymienia najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób (4) oblicza własne BMI (5) Uzależnienia podaje przykłady używek (2) opisuje MONAR jako miejsce, gdzie można uzyskać pomoc w leczeniu uzależnień (3) opisuje wpływ palenia tytoniu na zdrowie (4) wykazuje zależność między przyjmowaniem używek a powstawaniem nałogu (5)