Plan pracy dydaktycznej z biologii dla klasy II gimnazjum oparty na podręczniku Puls życia 2

Transkrypt

1 Plan pracy dydaktycznej z biologii dla klasy gimnazjum oparty na podręczniku Puls życia 2 Dział programu Temat lekcji i treści nauczania Termin 1. Organizm człowieka. Skóra powłoka organizmu 1. Organizm człowieka jako funkcjonalna całość dziedziny biologii zajmujące się budową ciała człowieka miejsce człowieka w przyrodzie hierarchia organizmu człowieka układy narządów człowieka i ich funkcje homeostaza X wymagania podstawowe wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem człowieka klasyfikuje człowieka do królestwa zwierząt wskazuje komórkę jako element budulcowy ciała człowieka podaje przykłady tkanek wylicza układy narządów człowieka opisuje podstawowe funkcje układów narządów człowieka Szczegółowe osiągnięcia ucznia wymagania ponadpodstawowe opisuje cechy różniące człowieka od innych naczelnych wykazuje stopniowe komplikowanie się budowy człowieka od tkanki do układu narządów wyjaśnia zależności między układami narządów wyjaśnia, co to jest homeostaza 2. Budowa i funkcje skóry funkcje skóry i warstwy podskórnej budowa skóry i warstwy podskórnej budowa i rola wytworów skóry działanie receptorów skóry X wymienia podstawowe funkcje skóry wymienia warstwy skóry wskazuje funkcje poszczególnych warstw skóry wylicza wytwory naskórka opisuje melaninę jako czynnik decydujący o kolorze skóry omawia funkcje skóry wykazuje związek funkcji skóry z jej budową planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu omawia rolę poszczególnych wytworów naskórka dowodzi, że odcień skóry zależy od zawartości barwnika w skórze 3. Higiena i choroby skóry zasady higieny skóry czynniki powodujące uszkodzenia skóry dolegliwości i choroby skóry oraz ich objawy rodzaje oparzeń i odmrożeń pierwsza pomoc X wyjaśnia konieczność dbania o skórę wymienia choroby skóry opisuje dolegliwości skóry klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń podaje zasady udzielania pierwszej pomocy omawia objawy dolegliwości skórnych proponuje środki do pielęgnacji skóry młodzieńczej analizuje zasady pielęgnacji skóry wyjaśnia, czym są alergie skórne ocenia wpływ słońca na skórę demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów skóry

2 2. Aparat ruchu 4. Budowa szkieletu funkcje szkieletu ruch jako efekt działania biernego i czynnego aparatu ruchu budowa szkieletu tkanki budujące kości X wskazuje elementy biernego i czynnego aparatu ruchu rozpoznaje szkielet osiowy na modelu lub schemacie wskazuje obręcz barkową i miedniczną na modelu lub schemacie podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu wymienia tkanki budujące szkielet omawia sposób działania biernego i czynnego aparatu ruchu porównuje elementy szkieletu do maszyny prostej rozpoznaje tkanki budujące szkielet porównuje tkankę chrzęstną i kostną wskazuje rolę poszczególnych tkanek w budowie kości 5. Budowa i rola szkieletu osiowego skład szkieletu osiowego: czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa funkcje elementów szkieletu osiowego budowa i funkcje mózgo- i trzewioczaszki X wylicza elementy szkieletu osiowego wskazuje mózgo- i trzewioczaszkę na modelu lub ilustracji określa elementy budowy klatki piersiowej wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową podaje nazwy odcinków kręgosłupa wymienia kości tworzące szkielet osiowy charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego opisuje związek budowy czaszki z funkcjami, które pełni omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnionymi funkcjami 6. Budowa i funkcjonowanie kończyn budowa obręczy barkowej i miednicznej budowa i funkcjonowanie kończyn X wymienia elementy budowy obręczy barkowej opisuje elementy budowy obręczy miednicznej wskazuje kości kończyn górnej i dolnej na modelu lub schemacie wymienia kości tworzące obręcze porównuje budowę kończyny górnej i dolnej wykazuje związek budowy z funkcją kończyny dolnej wykazuje związek budowy stawu z rodzajem ruchu kończyny w stawie uzasadnia budowę obręczy miednicznej 7. Kości elementy składowe szkieletu budowa fizyczna i chemiczna kości szpik kostny kształty kości rodzaje połączeń kości rodzaje stawów, ich budowa i zakres ruchów X opisuje budowę fizyczną kości wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego omawia doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości określa różne kształty kości wymienia rodzaje połączeń kości opisuje budowę stawu rozpoznaje rodzaje stawów odróżnia staw zawiasowy od kulistego charakteryzuje zmiany zachodzące w układzie kostnym wraz z wiekiem planuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości omawia znaczenie składników chemicznych w budowie kości porównuje kości różnego kształtu wykazuje różnicę między kością długą a płaską charakteryzuje połączenia kości

3 określa zakres ruchów różnych rodzajów stawów projektuje i wykonuje model stawu omawia rolę szpiku kostnego 8. Budowa i znaczenie mięśni położenie i funkcje mięśni szkieletowych budowa mięśnia szkieletowego antagonistyczne działanie mięśni rodzaje i cechy tkanki mięśniowej higiena pracy mięśni X wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych wymienia rodzaje tkanki mięśniowej opisuje budowę tkanki mięśniowej wykonuje rysunek tkanki mięśniowej spod mikroskopu wymienia warunki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mięśni demonstruje sposób działania mięśni szkieletowych wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni rozpoznaje na ilustracji wskazane mięśnie szkieletowe opisuje czynności wskazanych mięśni wykazuje związek budowy z funkcją tkanki mięśniowej wyszukuje w internecie ponadprogramowe informacje o mięśniach rozpoznaje pod mikroskopem różne rodzaje tkanki mięśniowej rysuje spod mikroskopu i opisuje obraz tkanki mięśniowej omawia warunki prawidłowej pracy mięśni uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych planuje proste ćwiczenia poprawiające kondycję mięśni analizuje przyczyny urazów ścięgien 9. Choroby aparatu ruchu naturalne krzywizny kręgosłupa lordoza i kifoza wady postawy wady budowy stóp krzywica i osteoporoza choroby aparatu ruchu urazy mechaniczne aparatu ruchu pierwsza pomoc i rehabilitacja w przypadku złamań profilaktyka wad postawy X wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa rozpoznaje wady postawy wylicza przyczyny powstawania wad postawy wskazuje ślad stopy z płasko-stopiem wymienia choroby aparatu ruchu opisuje urazy kończyn wyjaśnia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa wyjaśnia przyczyny wad postawy wskazuje metody zapobiegania wadom kręgosłupa wyszukuje informacje dotyczące sposobów zapobiegania płaskostopiu podaje przyczyny chorób aparatu ruchu podaje przyczyny zmian zachodzących w układzie kostnym na skutek osteoporozy wyjaśnia procesy zachodzące w układzie kostnym podczas urazów wyjaśnia konieczność rehabilitacji po urazach demonstruje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn

4 10. Podsumowanie X 11. Sprawdzian wiadomości X 3. Układ pokarmowy 12. Pokarm budulec i źródło energii niezbędne składniki pokarmowe znaczenie węglowodanów, białek i tłuszczów pokarm jako źródło energii i budulec organizmu X wymienia podstawowe składniki pokarmowe klasyfikuje substancje odżywcze na budulcowe i energetyczne wskazuje źródła węglowodanów wskazuje produkty spożywcze zawierające białko wymienia pokarmy zawierające tłuszcze omawia aminokwas jako cząsteczkę budulcową białek wyróżnia pokarmy pełnowartościowe i niepełnowartościowe przedstawia źródła tłuszczu w diecie człowieka omawia rolę składników pokarmowych w organizmie omawia znaczenie celulozy dla diety wyjaśnia pojęcia pokarm pełnowartościowy i pokarm niepełnowartościowy wyjaśnia zależność między spożywaniem produktów białkowych a wzrostem masy ciała porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów charakteryzuje rolę tłuszczów w organizmie omawia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów zwierzęcych 13. Witaminy, sole mineralne, woda witaminy rozpuszczalne w tłuszczach oraz w wodzie znaczenie witamin skutki niedoboru witamin mikro- i makroelementy w organizmie człowieka znaczenie wody dla organizmu X rozróżnia witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach omawia rolę trzech witamin rozpuszczalnych w wodzie i dwóch rozpuszczalnych w tłuszczach opisuje rolę dwóch makroelementów wymienia mikroelementy opisuje rolę wody w organizmie charakteryzuje rodzaje witamin opisuje różnice między witaminami pochodzenia naturalnego a uzyskiwanymi sztucznie omawia znaczenie makro- i mikroelementów w organizmie człowieka analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów wyjaśnia zależność zapotrzebowania na wodę od warunków otoczenia i stanu organizmu 14 i 15. Budowa i rola układu pokarmowego budowa zęba i rodzaje zębów budowa odcinków przewodu pokarmowego trawienie w poszczególnych odcinkach X wyjaśnia, na czym polega trawienie wymienia rodzaje zębów budujących uzębienie charakteryzuje budowę zęba opisuje funkcje poszczególnych rodzajów zębów omawia znaczenie procesu trawienia charakteryzuje budowę uzębienia człowieka wyjaśnia związek między budową a funkcjami różnych rodzajów zębów omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego wykazuje związek między budową a funkcją żołądka

5 przewodu okarmowego funkcje gruczołów trawiennych wskazuje na planszy lub modelu odcinki przewodu pokarmowego podaje funkcje wątroby i trzustki lokalizuje wątrobę i trzustkę odpowiednio po prawej i lewej stronie pod żebrami podaje nazwy procesów zachodzących w przewodzie pokarmowym wymienia enzymy działające w przewodzie pokarmowym omawia rolę poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego opisuje procesy trawienia we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego 16. Higiena i choroby układu pokarmowego znaczenie prawidłowej diety czynniki wpływające na zapotrzebowanie energetyczne piramida żywieniowa higiena odżywiania się choroby układu pokarmowego zaburzenia w odżywianiu pierwsza pomoc w przypadku zakrztuszenia X wymienia czynniki, od których zależy rodzaj diety wskazuje na piramidzie żywieniowej grupy pokarmów wymienia zasady higienicznego odżywiania się wymienia choroby układu pokarmowego wyjaśnia, jakie mogą być skutki złego odżywiania się określa przyczyny chorób układu pokarmowego omawia sposób udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia wykazuje związek między dietą a czynnikami, które ją warunkują definiuje pojęcie wartość energetyczna pokarmu wykazuje związek między higieną odżywiania się a profilaktyką chorób układu pokarmowego charakteryzuje choroby układu pokarmowego przygotowuje wystąpienie o zaburzeniach łaknienia i przemiany materii demonstruje i komentuje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia 17. Podsumowanie 18. Sprawdzian wiadomości X X

6 4. Układ krążenia 19 i 20. Budowa i funkcje krwi krew jako tkanka skład krwi proces krzepnięcia krwi grupy krwi zasady transfuzji X omawia funkcje krwi podaje nazwy składników morfotycznych krwi wymienia grupy krwi wskazuje uniwersalnego dawcę i biorcę wylicza składniki biorące udział w krzepnięciu krwi omawia znaczenie krwi charakteryzuje składniki morfotyczne krwi rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na podstawie obserwacji mikroskopowej omawia rolę hemoglobiny omawia zasady transfuzji krwi wyjaśnia mechanizm krzepnięcia krwi 21. Krwiobiegi narządy układu krwionośnego duży i mały krwiobieg budowa naczyń krwionośnych funkcje układu krwionośnego 22. Serce i jego rola w organizmie funkcje serca budowa serca cykl pracy serca mierzenie tętna i ciśnienia X X omawia na ilustracji mały lub duży obieg krwi omawia funkcje wybranego naczynia krwionośnego porównuje żyłę i tętnicę omawia rolę zastawek w żyłach wskazuje na sobie położenie serca wymienia elementy budowy serca rozpoznaje na schemacie zasadnicze elementy budowy serca i naczyń krwionośnych wyjaśnia, czym jest puls porównuje krwiobieg mały i duży rozpoznaje poszczególne naczynia krwionośne na ilustracji wykazuje związek budowy naczyń krwionośnych z pełnionymi przez nie funkcjami opisuje mechanizm pracy serca wykazuje rolę zastawek w funkcjonowaniu serca omawia fazy pracy serca mierzy koledze puls uzasadnia różnice w wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego podaje prawidłowe ciśnienie krwi zdrowego dorosłego człowieka 23. Choroby i higiena układu krwionośnego choroby układu krwionośnego i ich przyczyny zapobieganie chorobom układu krwionośnego krwawienia i krwotoki pierwsza pomoc w przypadku krwawień i krwotoków 24. Układ limfatyczny funkcje układu limfatycznego X wymienia choroby układu krwionośnego odczytuje wyniki badania laboratoryjnego krwi wymienia czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie układu krwionośnego omawia pierwszą pomoc w przypadku krwotoków wymienia cechy układu limfatycznego opisuje budowę układu limfatycznego omawia rolę węzłów chłonnych wylicza narządy współpracujące z układem podaje przyczyny chorób układu krwionośnego charakteryzuje krwotok żylny i tętniczy demonstruje pierwszą pomoc w przypadku krwotoków przygotowuje wywiad z pracownikiem służby zdrowia na temat chorób układu krwionośnego wyjaśnia rolę układu limfatycznego na podstawie filmu porównuje układ limfatyczny i krwionośny omawia rolę węzłów chłonnych i migdałków

7 powstawanie chłonki narządy układu limfatycznego 25. Odporność organizmu rodzaje odporności antygeny rodzaje leukocytów i ich funkcje reakcja obronna szczepienia, surowice H ADS 26. Podsumowanie limfatycznym wymienia elementy układu odpornościowego wyróżnia odporność nabytą i wrodzoną wylicza bariery obronne organizmu wskazuje szczepionkę i surowicę jako czynniki odpowiadające za odporność nabytą wyjaśnia, że ADS jest chorobą wywołaną przez H omawia rolę śledziony i grasicy omawia rolę elementów układu odpornościowego charakteryzuje rodzaje odporności opisuje rodzaje leukocytów wyjaśnia mechanizm działania odporności nabytej odróżnia sposób działania szczepionki od surowicy wyjaśnia wpływ H na układ odpornościowy człowieka 27. Sprawdzian wiadomości 5. Układ oddechowy 28. Budowa i rola układu oddechowego budowa i funkcje dróg oddechowych budowa płuc mechanizm powstawania głosu wymienia odcinki układu oddechowego omawia funkcje narządów układu oddechowego wskazuje płuca jako miejsce wymiany gazowej omawia rolę nagłośni wyróżnia drogi oddechowe i narządy wymiany gazowej wykazuje związek budowy narządów układu oddechowego z pełnionymi przez nie funkcjami interpretuje zależność między budową płuc a wymianą gazową omawia różnicę między głośnią a nagłośnią demonstruje mechanizm modulacji głosu 29. Mechanizm wymiany gazowej mechanizm wentylacji płuc regulacja tempa oddechów mechanizm wymiany gazów w tkankach wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji odczytuje z tabeli skład powietrza wdychanego i wydychanego analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach oblicza ilość wdechów i wydechów przed i po wysiłku demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu omawia na ilustracji ruch żeber oraz przepony przy wdechu i wydechu omawia mechanizm wentylacji demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu planuje doświadczenie wykazujące zależność między wysiłkiem a liczbą oddechów rozróżnia mechanizm wentylacji i oddychanie komórkowe wyjaśnia zależność między ilością oddechów a wysiłkiem opisuje dyfuzję O2 i CO2 zachodzącą w pęcherzykach płucnych analizuje proces wymiany gazowej w

8 płucach i tkankach interpretuje wyniki doświadczenia na wykrywanie CO2 w powietrzu wydychanym 30. Oddychanie wewnątrzkomórkowe mitochondria organelle oddychania wewnątrzkomórkowego ATP jako nośnik energii wskazuje mitochondrium jako miejsce oddychania wewnątrzkomórkowego zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy wskazuje ATP jako nośnik energii interpretuje zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym określa znaczenie oddychania komórkowego zapisuje proces utleniania glukozy równaniem reakcji chemicznej omawia rolę ATP w procesie utleniania biologicznego opisuje zależność między ilością mitochondriów a zapotrzebowaniem narządów na energię przedstawia graficznie w postaci diagramu zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym 31. Higiena i choroby układu oddechowego sposoby unikania chorób układu oddechowego choroby bakteryjne i wirusowe choroby wywołane zanieczyszczeniem powietrza zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zatrzymania oddechu wyjaśnia, jak należy wdychać powietrze, aby unikać infekcji układu oddechowego wskazuje na kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu wymienia trzy choroby układu oddechowego opisuje przyczyny astmy omawia zasady postępowania w przypadku utraty oddechu wyjaśnia związek między wdychaniem powietrza przez nos a profilaktyką chorób układu oddechowego podaje objawy wybranych chorób układu oddechowego wykazuje zależność między skażeniem środowiska a zachorowalnością na astmę demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zatrzymania oddechu 6. Układ wydalniczy 32. Budowa i działanie układu wydalniczego wydalanie a defekacja budowa i funkcje narządów układu wyjaśnia pojęcia wydalanie i defekacja wymienia zbędne produkty przemiany materii wskazuje drogi wydalania zbędnych porównuje wydalanie i defekację rozpoznaje warstwy budujące nerkę na modelu lub materiale świeżym omawia rolę układu wydalniczego w

9 wydalniczego budowa i praca nefronu etapy powstawania moczu produktów przemiany materii wskazuje na modelu lub ilustracji miejsca powstawania moczu pierwotnego i ostatecznego utrzymaniu homeostazy organizmu omawia na ilustracji proces powstawania moczu 33. Higiena układu wydalniczego sposoby zapobiegania chorobom układu wydalniczego najczęstsze choroby układu wydalniczego i ich objawy uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego wymienia choroby układu wydalniczego analizuje na ilustracji przebieg dializy określa niezbędną ilość wody, jaką należy codziennie przyjąć omawia rolę soli w sprawnym funkcjonowaniu układu wydalniczego wskazuje przyczyny chorób układu wydalniczego uzasadnia konieczność picia dużych ilości wody w przypadku schorzeń nerek ocenia znaczenie dializy 7. Regulacja nerwowohormonalna 34. Podsumowanie i sprawdzenie wiadomości 35. Sprawdzian wiadomości 35. Budowa i rola układu nerwowego funkcje układu nerwowego budowa komórki nerwowej ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy somatyczny a autonomiczny układ nerwowy kierunek i sposób przekazywania impulsów 36. Ośrodkowy układ nerwowy nadrzędna rola ośrodkowego układu nerwowego budowa mózgowia rozmieszczenie ośrodków odpowiedzialnych za odbiór różnicowanych impulsów budowa i funkcje rdzenia kręgowego wymienia funkcje układu nerwowego opisuje budowę komórki nerwowej omawia na ilustracji przebieg impulsu nerwowego wyróżnia somatyczny i autonomiczny układ nerwowy wymienia części ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną w stosunku do pozostałych części układu nerwowego wymienia mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego układu nerwowego wskazuje najważniejsze elementy mózgowia na ilustracji rozpoznaje elementy budowy rdzenia kręgowego na ilustracji opisuje funkcje układu nerwowego wykazuje związek budowy komórki nerwowej z pełnioną funkcją wyjaśnia sposób działania synapsy charakteryzuje funkcje somatycznego i autonomicznego układu nerwowego omawia działanie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego charakteryzuje nadrzędną rolę mózgowia w stosunku do pozostałych części układu nerwowego objaśnia budowę mózgowia na podstawie ilustracji wyjaśnia, na czym polega lateralizacja mózgu omawia budowę rdzenia kręgowego 37. Obwodowy układ nerwowy. Odruchy nerwy czuciowe i ruchowe wyróżnia włókna czuciowe i ruchowe w obwodowym układzie nerwowym wymienia rodzaje nerwów obwodowych objaśnia zasady działania włókien nerwowych ocenia rolę włókien nerwowych w

10 nerwy czaszkowe i rdzeniowe funkcjonowanie łuku odruchowego odruchy bezwarunkowe i warunkowe 38. Układ hormonalny hormony produkty wydzielania wewnętrznego swoiste działanie hormonów gruczoły dokrewne i ich hormony rola poszczególnych hormonów w organizmie człowieka 39. Działanie układu hormonalnego równowaga hormonalna antagonistyczne działanie hormonów regulacja nerwowo-hormonalna rola podwzgórza w regulacji hormonalnej rytm dobowy wynikiem działania hormonów skutki nadmiaru i niedoboru hormonów opisuje na ilustracji drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym odróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe podaje po trzy przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych klasyfikuje gruczoły wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego wyjaśnia pojęcie hormon dokrewny wyjaśnia, czym są hormony wymienia trzy gruczoły i ich hormony wskazuje na ilustracji położenie najważniejszych gruczołów wyjaśnia pojęcie równowaga hormonalna wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu podaje przyczyny cukrzycy wymienia czynniki powodujące stres wskazuje czynniki osłabiające stres podaje przykłady dwóch chorób wywołanych nadmiernym stresem obwodowym układzie nerwowym przedstawia graficznie drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym charakteryzuje odruchy warunkowe i bezwarunkowe porównuje działanie układu nerwowego i hormonalnego określa cechy hormonów omawia znaczenie swoistego działania hormonów przyporządkowuje nazwy gruczołów wytwarzanym przez nie hormonom prezentuje na dowolnym przykładzie antagonistyczne działanie hormonów analizuje zależność między układem nerwowym a hormonalnym opisuje skutki nadmiaru i niedoboru hormonów uzasadnia związek niedoboru insuliny z cukrzycą 40. Choroby i higiena układu nerwowego pozytywne i negatywne skutki stresu sposoby unikania stresu choroby wywołane nadmiernym stresem choroby wirusowe układu nerwowego przyczyny i objawy udaru mózgu postępowanie z chorym na padaczkę przyporządkowuje chorobom układu nerwowego charakterystyczne objawy wylicza choroby układu nerwowego omawia pozytywny i negatywny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu opisuje przyczyny nerwic rozpoznaje objawy depresji analizuje przyczyny chorób układu nerwowego rozpoznaje na podstawie objawów choroby układu nerwowego 8. Narządy zmysłów 41. Budowa i działanie narządu rozróżnia w narządzie wzroku aparat określa funkcje aparatu ochronnego i gałki

11 wzroku oko narządem wzroku elementy i rola aparatu ochronnego oka budowa gałki ocznej powstawanie obrazu ochronny i gałkę oczną omawia funkcje elementów aparatu ochronnego rozpoznaje elementy budowy oka na ilustracji omawia funkcje elementów budowy oka wyjaśnia pojęcie akomodacja omawia znaczenie zwężania się źrenicy ocznej wykazuje związek budowy elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami porównuje powstawanie obrazu w oku do pracy aparatu fotograficznego rysuje przebieg bodźca świetlnego i powstawanie obrazu na siatkówce rozróżnia akomodację i adaptację oka planuje doświadczenie wykazujące reakcje źrenicy na różne natężenia światła 42. Ucho narząd słuchu i równowagi ucho narządem słuchu budowa i funkcje elementów ucha narząd zmysłu równowagi rozpoznaje elementy budowy ucha na ilustracji wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne wymienia funkcje elementów budowy ucha wskazuje położenie narządu zmysłu równowagi charakteryzuje funkcje elementów budowy ucha omawia funkcje ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego omawia mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków wyjaśnia zasadę działania narządu zmysłu równowagi 43. Higiena oka i ucha krótkowzroczność i dalekowzroczność korekcja wad wzroku higiena oczu przyczyny i objawy zapalenia spojówek przyczyny i objawy zaćmy i jaskry hałas przyczyna głuchoty wymienia wady wzroku rozpoznaje na ilustracji krótkowzroczność i dalekowzroczność wymienia daltonizm i astygmatyzm jako wady wzroku omawia zasady higieny wzroku wymienia choroby oczu wskazuje hałas jako czynnik powodujący głuchotę charakteryzuje wady wzroku rozróżnia rodzaje soczewek korygujących wyjaśnia pojęcia daltonizm i astygmatyzm omawia zasady higieny oczu charakteryzuje choroby oczu analizuje, w jaki sposób nadmierny hałas może spowodować uszkodzenie słuchu 44. Zmysły powonienia, smaku i dotyku powonienie i smak jako chemoreceptory rozmieszczenie komórek węchowych znaczenie węchu kubki smakowe narządem smaku zalicza powonienie i smak do chemoreceptorów wymienia cztery podstawowe smaki wyjaśnia, że kubki smakowe są właściwym narządem smaku wylicza bodźce odbierane przez skórę charakteryzuje powonienie i smak jako chemoreceptory wskazuje położenie kubków smakowych opisuje sposób odbierania wrażeń smakowych uzasadnia, że skóra jest narządem zmysłu dotyku

12 różnorodność bodźców odbieranych przez skórę analizuje znaczenie wolnych zakończeń nerwowych w skórze 45. Podsumowanie 46. Sprawdzian wiadomości 9. Rozmnażanie i rozwój człowieka 47. Męski układ rozrodczy męskie cechy płciowe narządy męskiego układu rozrodczego funkcje narządów męskiego układu rozrodczego budowa gamety męskiej plemnika wymienia funkcje męskich narządów rozrodczych wymienia męskie cechy płciowe wskazuje na ilustracji narządy męskiego układu rozrodczego rysuje i opisuje schemat budowy plemnika określa funkcję testosteronu charakteryzuje męskie pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe uzasadnia, że główka plemnika jest właściwą gametą męską wykazuje związek między produkcją hormonów a zmianami zachodzącymi w budowie mężczyzny 48. Żeński układ rozrodczy żeńskie cechy płciowe budowa i funkcje żeńskiego układu rozrodczego budowa komórki jajowej budowa i funkcje wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych 49. Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego żeńskie hormony płciowe przebieg cyklu miesiączkowego opisuje funkcje żeńskiego układu rozrodczego wymienia wewnętrzne narządy rozrodcze wskazuje wewnętrzne narządy żeńskiego układu rozrodczego na ilustracji rysuje i opisuje schemat budowy komórki jajowej wylicza żeńskie zewnętrzne narządy płciowe wymienia żeńskie hormony płciowe odtwarza z pamięci kolejne fazy cyklu miesiączkowego wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne definiuje jajnik jako miejsce tworzenia się komórki jajowej charakteryzuje żeńskie pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe opisuje funkcje wewnętrznych narządów rozrodczych wyjaśnia związek budowy komórki jajowej z pełnioną przez nią funkcją charakteryzuje funkcje żeńskich zewnętrznych narządów płciowych interpretuje ilustracje dotyczące przebiegu cyklu miesiączkowego omawia zmiany hormonalne występujące w czasie cyklu opisuje objawy napięcia przedmiesiączkowego analizuje rolę ciałka żółtego 50. Higiena układu rozrodczego. Planowanie rodziny zapobieganie chorobom przenoszonym drogą płciową czynniki chorobotwórcze i choroby przez nie wywoływane wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia układu rozrodczego wymienia choroby układu rozrodczego przyporządkowuje chorobom źródła zakażenia wyjaśnia konieczność regularnych wizyt u ginekologa przyporządkowuje chorobom układu rozrodczego ich charakterystyczne objawy opisuje drogi zakażenia H porównuje naturalne i sztuczne metody

13 naturalne i sztuczne metody antykoncepcji wyjaśnia różnicę między nosicielstwem H a chorobą ADS wyjaśnia, na czym polega planowanie rodziny planowania rodziny ocenia efekty stosowania różnych metod antykoncepcji 51. Rozwój człowieka od poczęcia do narodzin proces zapłodnienia etapy rozwoju zarodkowego funkcje błon płodowych etapy rozwoju płodowego porządkuje etapy rozwoju zarodkowego podaje nazwy błon płodowych określa czas trwania rozwoju płodowego wyjaśnia pojęcie zapłodnienie charakteryzuje funkcje błon płodowych analizuje funkcje łożyska przyporządkowuje czynności życiowe okresom rozwojowym płodu 52. Ciąża i poród zmiany w organizmie kobiety podczas ciąży higiena kobiety ciężarnej fazy porodu ciąża bliźniacza 53. Etapy życia człowieka zmiany zachodzące w różnych fazach rozwoju człowieka od narodzin do starości 54. Podsumowanie wymienia zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży omawia zasady higieny zalecane kobietom ciężarnym podaje długość trwania ciąży podaje nazwy etapów porodu wymienia etapy życia człowieka omawia zmiany rozwojowe u nastolatka wymienia rodzaje dojrzałości wskazuje na różnice w tempie dojrzewania dziewcząt i chłopców wymienia objawy starzenia się ciała omawia zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży uzasadnia konieczność przestrzegania higieny przez kobiety w ciąży omawia etapy porodu opisuje mechanizm powstawania ciąży pojedynczej i mnogiej charakteryzuje wskazane okresy rozwojowe opisuje charakterystyczne cechy dojrzałości biologicznej, psychicznej i społecznej przyporządkowuje okresom rozwojowym zmiany w nich zachodzące 55. Sprawdzenie wiadomości 10. Zdrowie a cywilizacja 56. Zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne definicja zdrowia organizacje prozdrowotne ochrona zdrowia wykazuje wpływ trybu życia na stan zdrowia organizmu opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne rozpoznaje symbol Czerwonego Krzyża wykazuje wpływ środowiska życia na zdrowie rozróżnia zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne wymienia światowe organizacje zdrowia

14 jako organizacji zajmującej się ochroną zdrowia przyporządkowuje symbole organizacji ich nazwom (podane w podręczniku) przyporządkowuje symbole organizacji ich zakresom działań 57. Choroby zakaźne i cywilizacyjne przyczyny chorób zakaźnych metody zapobiegania chorobom zakaźnym rodzaje i przyczyny chorób cywilizacyjnych nowotwory 58. Uzależnienia rodzaje używek szkodliwość palenia tytoniu skutki działania alkoholu zagrożenie narkotykami profilaktyka uzależnień wyróżnia choroby zakaźne i cywilizacyjne podaje przykłady trzech chorób zakaźnych i czynników, które je wywołują omawia znaczenie szczepień wymienia choroby cywilizacyjne wskazuje alergie jako skutek zanieczyszczenia środowiska wymienia najczęstsze przyczyny nowotworów podaje przykłady używek wyjaśnia, że stosowanie używek ma negatywny wpływ na zdrowie wymienia choroby spowodowane nadużywaniem alkoholu omawia MONAR jako miejsce pomocy w leczeniu uzależnień podaje kryterium podziału na choroby zakaźne i cywilizacyjne oblicza własne BM rozróżnia szczepienia ochronne obowiązkowe i nieobowiązkowe wyjaśnia przyczyny powstawania chorób społecznych dowodzi, że nadmierny stres jest przyczyną chorób cywilizacyjnych wyjaśnia, dlaczego nowotwory są groźnymi chorobami wyjaśnia związek między przyjmowaniem używek a powstawaniem nałogów opisuje wpływ palenia tytoniu na zdrowie omawia skutki działania alkoholu na funkcjonowanie organizmu wyjaśnia, jak uniknąć uzależnień 59. Podsumowanie i sprawdzenie wiadomości