Stanisław Garlicki Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Palestra 15/12(168), 64-71

Stanisław Garlicki Orzecznictwo Sądu Najwyższego Palestra 15/12(168), 64-71 1971

64 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Nr 12 (168) W związku z w yrokiem Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25.11.1971 r., w m yśl którego w ynagrodzenie pobierane przez członków organów adw okatury w li- cza się do podstaw y em erytury (renty), Prezydium NRA na posiedzeniu w dniu 23 w rześnia 1971 r. postanow iło zwrócić się do rad adw okackich, by poczynając od n a j bliższej w ypłaty wynagrodzeń w płacały do ZUS-u składki i na fundusz em erytalny w wysokości 15,5% od powyższych wynagrodzeń. * Na posiedzeniu w dniu 30.IX. 1971 r. postanow iono w7ystąpić o przyznanie odznaczeń państw ow ych dla ośmiu adw okatów z ty tu łu działalności zawodowej i społecznej. * Na posiedzeniu w dniu 14.X.1971 r. postanowiono przyznać Radzie Adwokackiej w B iałym stoku z nadwyżek finansowych CFSAA kwotę 950 000 zł na pokrycie kosztów budow y, lokalu dla Zespołu Adwokackiego Nr 1 w Białym stoku. Z tych sam ych nadwtyżek przyznano Radzie Adwokackiej w Opolu 20 000 zł na przebudowę i k apitalny rem ont lokalu Zespołu Adwokackiego Nr 2 w Opolu oraz 40 000 zł R a dzie Adwokackiej w W arszawie na ogrodzenie paw ilonu Zespołu Adwokackiego w Siedlcach. * N a posiedzeniu w dniu 21.X.1971 r. Prezes NRA adw. dr Stanisław G odlewski poddał do wiadom ości treść pism a Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 października br., w którym to piśm ie Prezes ZUS postuluje w prow adzenie u stawowej granicy w ieku em erytalnego dla adwokatów. * Na posiedzeniu w dniu 28.X.1971 r. przyznano z nadw yżek CFSAA Radzie Adwokackiej w Rzeszowie kwotę 230 000 zł na kupno nieruchom ości w Lubaczowie na potrzeby Zespołu Adwokackiego. O n Z E C Z M C T W O SĄ D U N A J W Y Ż S Z E G O 1. Glosa do postanowienia Sqdu N ajw yższego z dnia 7. IV. 1 9 7 0 r. w spraw ie II C Z 37/ 70* I. Poniew aż głosowane orzeczenie zapadło w postępow aniu cywilnym, ograniczam swe w ywody do tego postępow ania, choć pogląd Sądu Najwyższego będzie m iał od- * P ostanow ienie to wraz z uzasadnieniem zostało opublikow ane w OSNCP z 1971 r., nr 2, poz. 32.

Nr 12 (168) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 65 pow iednio zastosowanie również do w ynagrodzenia adwokackiego w postępow aniu karnym. Zgodnie z art. 98 1 k.p.c. strona przegryw ająca spraw ę obowiązana jest zwrócić przeciw nikow i na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia p raw i celowej obrony (koszty procesu). Z przepisu tego w ynikają 3 zasady: a) o obow iązku zw rotu kosztów decyduje wyłącznie rezultat, i to rez u ltat o stateczny spraw y. Obowiązek zw rotu kosztów spoczywa na stronie przegryw ającej sprawę, niezależnie zupełnie od przyczyn, które spowodowały taki w ynik. Od tej zasady k.p.c. w prow adza w yjątki: w art. 101 k.p.c. (wypadek, gdy koszty procesu przypadają stronie przegryw ającej sprawę), w art. 102 (przyznanie stronie w ygryw ającej tylko częściowego zw rotu procesowych kosztów lub nieprzyznanie go w cale w w ypadku szczególnie uzasadnionym ) i w art. 103 (obowiązek zw rotu kosztów niezależnie od w yniku spraw y przez stronę, k tó ra je spowodowała niesum iennym lub niewłaściw ym postępowaniem); b) zwrotowi ulegają tylko koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw lub celowej obrony; c) zw rot kosztów następuje tylko na żądanie strony. Rozwinięcie tej ostatniej zasady zaw iera art. 109 k.p.c., zgodnie z którym żądanie zw rotu kosztów pod sankcją w ygaśnięcia z mocy praw a tego roszczenia, m usi być połączone ze złożeniem sądowi, najpóźniej przed zam knięciem rozpraw y poprzedzającej bezpośrednio w ydanie orzeczenia, spisu kosztów lub w niosku o przyznanie kosztów według norm przepisanych. Jedynie stronie działającej bez adw okata sąd przyznaje koszty z urzędu. Zgodnie z powyższym przepisem adw okat obowiązany jest po pierwsze zgłosić żądanie zasądzenia na rzecz jego mocodawcy kosztów, a po drugie najpóźniej przed zam knięciem ostatecznej rozpraw y złożyć spis tych kosztów lub wniosek, by je zasądzono w edług norm przepisanych. Ściśle biorąc, jeżeli adw okat zażąda zasądzenia kosztów, lecz nie złoży ich spisu lub nie uzupełni żądania zasądzenia kosztów form ułką według norm przepisanych, to nie byłoby podstaw do zasądzenia na rzecz jego mocodawcy tych kosztów, skoro w takiej sytuacji roszczenie o zw rot kosztów z mocy art. 109 k.p.c. wygasło. * Z powodzeniem można jednak chyba b ro nić poglądu, że jeżeli adw okat żąda zasądzenia kosztów, nie składając ich spisu, to w tym żądaniu im plicite mieści się form uła o ich zasądzenie w edług norm p rzep isanych, naw et gdyby te słowa nie zostały użyte. Dla uniknięcia jednak ew entualnych trudności, żądając w postępow aniu cyw ilnym zw rotu kosztów, należy zawsze jeżeli nie składa się jednocześnie ich spisu domagać się ich zasądzenia w edług norm przepisanych, zwłaszcza że ta form uła nie stoi na przeszkodzie ew entualnem u złożeniu następnie spisu kosztów, których w początkowej fazie postępow ania nie da się z reguły określić. Spis kosztów może być zgłoszony ustnie do protokołu rozpraw y (orzecz. SN z dnia 19.11.1957 r. OSPiKA z 1958 r., poz. 27). II. O zasądzeniu kosztów rozstrzyga sąd (art. 108 k.p.c.). Pow staje pytanie, ja k d a leko sięgają w tym zakresie upraw nienia sądu, przy czym ze względu na treść głosowanego orzeczenia należy ograniczyć uwagi glosy do jednego składnika tych kosztów, tj. do w ynagrodzenia adw okata. *5 * Miałem taki w ypadek w praktyce jeszcze przed wojną, gdy wnosząc w sądzie apelacyjn ym o zasądzenie kosztów procesu za tą instancję, nie dodałem tej sakram entalnej form ułki w edług norm przepisanych i m im o w ygrania spraw y sąd z tego pow odu kosztów n ie zasądził. 5 Palestra

66 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Nr 12 (168) Przede w szystkim z mocy ustaw y sąd nie jest upraw niony do oceny, czy celowe dochodzenie p raw lub celowa obrona uzasadniały korzystanie przez stronę z zastępstw a adwokackiego. Zgodnie bowiem z art. 98 3 k.p.c. w ynagrodzenie i w ydatki adw okata zawsze są niezbędnym i kosztam i procesu, przy czym przepis ten ogranicza tę niezbędność tylko do w ynagrodzenia i w ydatków jednego adw okata. Jeżeli więc ze w zględu na doniosłość spraw y, jej zawiłość, czy zresztą z jakichkolw iek innych względów strona korzysta z pomocy więcej niż jednego adw okata (jednocześnie czy kolejno), to w zasądzonych na jej rzecz kosztach mieścić się może w ynagrodzenie tylko jednego adw okata. Uwzględnienie w ynagrodzenia jednego adw okata w zasądzonych kosztach procesu jest w razie zgłoszenia żądania obligatoryjne i nie zależy od oceny skuteczności udzielonej przez adw okata pomocy praw nej. Okoliczność, że strona w ygrała proces nie ze względu na sposób jej prow adzenia przez adw okata i wniesiony przez niego do spraw y w kład pracy, że pozytywny dla strony rezultat w ynikał z okoliczności i poglądów praw nych wziętych pod uw agę przez sąd z urzędu, nie m a żadnego w pływ u na obowiązek zasądzenia w ynagrodzenia adwokackiego. Takie stanow isko zajm uje m.in. B. Dobrzański w K om entarzu do kodeksu postępow ania cywilnego (s. 220). Już pod rządem dawnego k.p.c. ten sam pogląd reprezentow ał K. Lipiński (Zasądzenie należności w postępow aniu cywilnym, Nowe P raw o n r 4/1954, s. 67) oraz E. W engerek (w glosie zamieszczonej w nrze 6 O SPiK A z 1961 r., s. 353 355). Z tych względów za niesłuszne uznać należy stanow isko Sądu Najwyższego zaw arte w orzeczeniu z dnia 29.IX.1960 r. (OSPiKA z 1961 r., poz. 167), w którym Sąd Najwyższy odmówił stronie zw rotu kosztów adwokackich z tego względu, że adw okat strony w I instancji nie powołał się na właściwe przepisy, co spowodowało oddalenie powództwa, a w rew izji powództwo w praw dzie zostało uwzględnione, ale z przyczyn w ziętych przez sąd pod uwagę z urzędu, a nie z przyczyn w ykazanych w rew izji pełnomocnika. Pogląd ten zasadnie krytykuje w powołanej wyżej glosie W engerek. W adliwe udzielenie pomocy praw nej może uzasadniać odpowiedzialność adw okata w ram ach sam orządu zawodowego, nie może jednak w niczym wpływać na upraw nienie jego mocodawcy, który o to zastępstw o zwrócił się do instytucji pow ołanej przez ustaw ę do udzielenia pomocy praw nej, tj. do zespołu adwokackiego. I. III. Dalszy problem upraw nień sądu w om aw ianej dziedzinie tc problem w ysokości w ynagrodzenia adw okata. Zagadnienie to orzecznictwo stale rozstrzygało na podstaw ie przepisów o taksie adwokackiej. Ponieważ jednak te ostatnie przepisy w łaśnie w om aw ianej spraw ie ulegały w kolejnych rozporządzeniach istotnym zm ianom, przeto należy te zm iany prześledzić. Rozporządzenie Min. Sprawiedl. z dnia 19.VIII.1953 r. (Dz. U. Nr 40, poz. 176) stanow iło, że w ynagrodzenie adw okata nie może przekraczać staw ek oznaczonych w rozporządzeniu, przy czym w spraw ach zawiłych i innych wym ienionych w 2 tego rozporządzenia w ynagrodzenie to może być podwyższone, nie więcej jednak niż o 100%. W noweli do tego rozporządzenia z dnia 23.VI.1956 r. (Dz. U. Nr 25, poz. 117) wprowadzono 3a, który zezwalał na dalsze podwyższenie w ynagrodzenia adw okata (ponad 100% taksy) decyzją kierow nika zespołu. Sąd jednak tej dodatkow ej podw yżki (ponad 100% taksy) mógł nie wliczyć do kosztów procesu zasądzonych od strony przeciw nej. Pod rządem tych przepisów orzecznictwo reprezentow ało stale pogląd, że o w y sokości należnego adw okatow i w ynagrodzenia decyduje treść umowy pomiędzy zespołem a klientem, z tym jednak zastrzeżeniem, że umówione w ynagrodzenie nie może przekraczać górnych granic przew idzianych w przepisach o taksie, uw zględ-

Nr 12 (168) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 67 niając przy tym przewidziane w taksie zniżki podmiotowe i przedm iotowe. Można' by tu wskazać przykładow o orzeczenia SN: z dnia 10.III.1964 r. ( Państwo i P raw o nr 2/1955, s. 337); z dnia 31.III.1955 r. (OSN 89/1955, nr 4), z dnia 28.XII. 1958 r (OSPiKA nr 7 8/1959, poz. 212) i z dnia 4.II.1960 r. (OSPiKA nr 2/61, poz. 37). Por. na ten tem at również Z. K rzem iński: Adwokat w orzecznictwie Sądu Najwyższego (Izba Cyw ilna 1945 1957), P alestra nr 3 z 1957 r., s. 82 83. To umówione wynagrodzenie, jeżeli zostało przed sądem w ykazane, obowiązany był sąd zasądzić w takiej w łaśnie wysokości, zupełnie niezależnie od w kładu pracy adw okata i w artości udzielonej przez niego pomocy praw nej. Jedynie w w y p ad ku, gdy strona nie złożyła spisu kosztów (tzn. nie stw ierdziła wysokości um ów ionego przez zespół wynagrodzenia), ograniczyła się zaś jedynie do zgłoszenia wniosku o zasądzenie tych kosztów według norm przepisanych, sąd m iał pew ną swobodę w określeniu wysokości w ynagrodzenia adw okata, mógł je bowiem ustalić w g ra nicach w idełek (jeśli oczywiście przew idyw ała je taksa), biorąc pod uw agę ro dzaj spraw y, stopień jej zawiłości i w kład pracy ( 1 ust. 1 rozp. z dnia 19.VIII. 1953 r.). IV. Istotną zm ianę w om awianej spraw ie przyniosło kolejne rozporządzenie Min. Spraw iedliw ości o taksie z dnia 27.IV.1961 r. Zgodnie z jego 10 sąd nie był zw iązany przy uw zględnieniu w kosztach procesu wysokością w ynagrodzenia um ó wionego pomiędzy zespołem a klientem, lecz samodzielnie ustalał koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw' lub celowej obrony. Jedyną granicę stanow iły tu staw7ki taksy, poza które sąd nie mógł wyjść, nie mogąc również zejść poniżej dolnej granicy tych stawek, przy czym przepis ten m iał zastosowanie w każdej sytuacji, a więc także wówezas, gdy został złożony spis kosztów w ykazujący umówione w zespole w ynagrodzenie adw okata. Sąd powinien się był kierować rówmież w tym w'ypadku rodzajem spraw y, stopniem jej zawiłości i nakładem pracy. V. Z kolei obowiązujące obecnie rozporządzenie Min. Sprawiedliwości z dnia 21.X II.1967 r. o taksie powróciło do stanu rzeczy sprzed w ejścia w życie rozporządzenia z 1961 r., przepis bowiem 10 tego ostatniego rozporządzenia nie znalazł się w tekście obecnie obowiązującego rozporządzenia. O dzyskało więc pełną aktualność w tym zakresie orzecznictw a dotyczące rozporządzenia z 1953 r. i takiem u stanow i daje również w yraz głosowane orzeczenie, k tó re stw ierdza, że sąd nie może odmówić zasądzenia od przeciw nika kosztów w y nagrodzenia adwokackiego w wysokości rzeczywiście zapłacone] lub um ówionej w granicach staw ek przew idzianych w obecnej taksie. Można by to stanow isko je dynie uzupełnić stw ierdzeniem, że w stosunku do spraw prowadzonych przez tzw. zespcły dewizowe nie obowiązują górne granice taksy ( 6 rozporządzenia z dnia 21.X II.1967 r.) i w tym w ypadku sąd obowiązany jest zasądzić w kosztach procesu um ówione z zespołem wynagrodzenie adw okata, naw et gdyby przekraczało ono górną granicę taksy. W w ypadkach takich m iałby jednak często zastosowanie art. 102 k.p.c. (por. niżej punkt VIII). VI. Obowiązek sądu respektow ania w granicach taksy umówionego w ynagrodzenia istnieje jednak, jak stw ierdza głosowane orzeczenie, tylko wówczas, gdy strona najpóźniej przed zam knięciem ostatniej rozpraw y w ykazała sądow i umówione w y nagrodzenie. Sam a zasada obowiązku w ykazania umówionego w ynagrodzenia jest oczywiście słuszna, w przeciw nym bowiem razie sąd nie m iałby żadnych elem entów do u stalenia, jakie wynagrodzenie zostało umówione pomiędzy zespołem a stroną oraz czy~ żądanie w tym zakresie strony odpowuada um ów ionem u w ynagrodzeniu.

68 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Nr 12 (168) P ow staje jed n ak istotne zagadnienie, co należy rozumieć przez w yraz w ykazała. W tej konkretnej spraw ie strona w piśm ie procesowym z 10.1.1970 r. żądała zasądzenia 1 800 zł z tytułu w ynagrodzenia adwokackiego i 25 zł opłaty skarbow ej. Można stąd wnosić, że strona nie złożyła expressis verbis oświadczenia, ile wyniosło umówione w ynagrodzenie w tej spraw ie w zespole, a tylko żądała zasądzenia na jej rzecz w ynagrodzenia w wysokości górnej granicy taksy za spraw y o uniew ażnienie m ałżeństw a ( 12 pkt 1 taksy). Sąd N ajw yższy uznał, że poprzestanie przez stroną na podaniu wysokości żądanego w kosztach w ynagrodzenia adwokackiego nie stanow i w ykazania umówionego w ynagrodzenia. Stanow isko to różni się od poglądu, który w yraził Sąd Najwżyszy w orzeczeniu z dnia 4.II. 1960 r. (OSPiKA nr 2/61, poz. 37), pom iniętym w głosowanym orzeczeniu milczeniem. W arto tezę tego orzeczenia przytoczyć w całości: Zadanie zw rotu w ynagrodzenia adwokackiego w określonej kwocie pieniężnej odpow iadającej m aksym alnej stawce taryfow ej stanow i stw ierdzenie przez stronę, że w tej wysokości zostało umówione pomiędzy nią a adw okatem w ynagrodzenie za prow adzenie spraw y, co odpowiada pojęciu»złożenia spisu kosztów«w rozum ieniu art. 110 (obecnie 109 przyp. mój S.G.) k.p.c., który nie zaw iera w ym agania udow odnienia dokum entem faktu i treści umowy pomiędzy adw okatem lub zespołem (obecnie tylko pomiędzy zespołem przyp. mój S. G.). A dw okat przez fak t zgłoszenia w im ieniu strony takiego żądania potw ierdza istnienie i treść zaw artej w tym przedm iocie um ow y ze stro n ą. Również z orzeczenia SN z dnia 27.VII.1957 r. (OSPiKA nr 5/56, poz. 137) można w yc:ągnąć wniosek, że samo powołanie się strony na wysokość uiszczonego honorariu m jest w ystarczające do przyjęcia tej kw oty przy określeniu przez sąd w kosztach w ynagrodzenia adw okata. Skoro obowiązkiem adw okata jest współdziałanie z sądam i (art. 2 praw a o ustroju adw okatury), to można przyjąć, że realizując ten obowiązek adw okat złoży rzetelne oświadczenie co do wysokości umówionego honorarium i to oświadczenie powinno być w zasadzie w ystarczające do przyjęcia przez sąd, że w ten sposób w ykazano omówione honorarium. Tylko w jakichś zupełnie szczególnych w ypadkach (stwierdzenie przez pełnom ocnika strony przeciw nej, że um ówiono w ynagrodzenie w innej wysokości) mógłby sąd zażądać odpowiedniego udokum entow ania. VI. VII. Jeżeli strona ogranicza się do złożenia w niosku o zasądzenie kosztów według norm przepisanych, to wówczas nie w ykazuje sądowi w ynagrodzenia umówionego i wobec tego sąd zasądza je w granicach taksy według swej oceny okoliczności spraw y. W arto dodać, że obecna taksa w prow adziła tu pew ne novum. Zgodnie bowiem z jego 1 ust. 2 opłaty w wysokości górnej staw ki stosuje się w tedy, gdy stopień zawiłości spraw y, nakład pracy oraz poziom w ykonyw anej czynności uzasadniają pobranie opłaty w tej wysokości. W tym więc w ypadku sąd nie tylko jest upraw niony, ale naw et obowiązany ocenić poziom w j'konyw anej czynności ale tylko dla ew entualnego uzasadnienia przyznania w ynagrodzenia według górnej granicy staw ki taksy za daną spraw ę. Dcdać należy, że Prezydium NR A w uchw ale z dnia 7.III. 1968 r. zaleciło adw o katom składanie w spraw ach cywilnych spisu kosztów, gdyż leży to w interesie klientów. Jak bowiem w ykazuje praktyka, sądy z reguły przyznają zw rot kosztów adw okackich w niższej kwocie, niż wynoszą umówione w zespole opłaty ( Palestra nr 4/68, s. 114 115). To przyznaw anie kosztów w niższej kwocie dotyczy oczywiście w ypadków, gdy adw okat ogranicza się do w niosku o zasądzenie kosztów według norm przepisanych. Ze w skazanych wyżej względów złożenie spisu kosztów n astą-

Nr 12 (168) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 69 pić może w postaci oświadczenia adw okata, z czysto technicznych tylko względów złożonego w pisem nej formie, choć nie m a przeszkód, jak w skazałem wyżej, by złożyć je do protokołu rozpraw y. V III. Uwagi niniejsze należy zam knąć k ró tk ą w zm ianką o art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w w ypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegryw ającej tylko część kosztów lub nie obciążać jej w ogóle kosztam i. Przepis ten zezw ala więc sądow i na nieuw zględnienie w całości lub w części w ynagrodzenia adwokackiego poniesionego przez stronę w zespole, mimo że w ygrała spraw ę z przeciw nikiem. Jest to w yjątek od ogólnej zasady art. 98 k.p.c., przy czym stosow anie go może nastąpić tylko ze względu na szczególnie uzasadnione okoliczności, jak np. stan m ajątkow y i rodzinny strony przegryw ającej, co zwłaszcza może mieć zastosowanie w spraw ie o wynagrodzenie szkody wyrządzonej nieum yślnie przez pracow nika zakładow i pracy *. Stanisław G arlicki * Por. na ten tem at orzeczenie SN z dnia 3.V.1966 r., OSPiK A nr 1/67, poz. 8 (pow ód-pracow nik przegrał tu sprawę tylko dlatego, że w ystąpił z procesem zbyt późno, pozwana spółdzielnia zaś nie oparła swej obrony na tej w łaśnie okoliczności). 2. POSTANOWIENIE* SĄDU NAJWYŻSZEGO Z DNIA 30 KWIETNIA 1971 R. (I KZ 47/71) Sąd N a jw yższy po rozpoznaniu za żalenia adw okata Stefana G., obrońcy z urzędu B arbary F., na postanow ienie Sądu W ojew ódzkiego dla Wojew ództw a W arszawskiego w W arszaw ie z dnia 1 marca 1971 r. o odm o w ie zasądzenia od Skarbu Państwa na rzecz Zespołu A dw okackiego N r x postanow ił: zaskarżone postanow ienie utrzymać w mocy, P aństw a kosztam i postępowania odwoławczego. Z uzasadnienia: w W arszawie opłaty z ty tu łu udziału obrońcy z urzędu w postępow aniu przed Sądem W ojew ódzkim dla W ojew ództw a W arszaw skiego w W arszaw ie i po odczytaniu pisem nego w n io s ku P rokuratury G eneralnej oraz po w ysłuchaniu ustnego w niosku p ro ku ratora obciążając Skarb Prokurator Pow iatow y w M ławie, po um orzeniu na podstaw ie art. 11 p kt 1 k.p.k. w zw iązku, z art. 25 1 k.k. śledztw a przeciw ko Barbarze F., podejrzanej o popełnienie przestępstw a z art. 148 1 k.k., w ystąpił do Sądu W ojew ódzkiego dla W ojew ództw a W arszaw skiego w W arszawie na podsta- * Orzeczenie nie publikow ane (Red.). w ie przepisu art. 282 k.p.k. z w nioskiem o orzeczenie w zględem niej środka zabezpieczającego przewidzianego w art. 99 k.k. i o wyznaczenie dla niej w ty m postępow aniu obrońcy z urzędu. Sąd W ojew ódzki w yznaczył dla Barbary F. obrońcę z urzędu w osobie adw okata Stefana G. z Zespołu A d-

70 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Nr 12 (168) w okackiego N r x w W arszawie, a następnie na posiedzeniu w dniu 22 października 1970 r., po w ysłuchaniu w niosków prokuratora i obrońcy, orzekł um ieszczenie Barbary F. w państw ow ym Szpitalu dla N erw ow o- i P sychicznie Chorych w G. W w ydanym postanow ieniu Sąd W o jew ódzki nie w ypow iedział się w k w e stii kosztów obrońcy z urzędu, w zw ią zku z czym adw okat Stefan G. w ystąpił do Sądu W ojew ódzkiego z w nioskiem o rozstrzygnięcie w tej spraw ie stosownie do art. 368 1 i 549 1 ust. 2 k.p.k. odrębnym postanow ieniem. Sąd W ojew ódzki zaskarżonym postanow ieniem z dnia 1 marca 1971 r. w niosku tego nie uw zględnił w ypowiadając pogląd, że przepis art. 549 1 p k t 2 k.p.k. nie daje w tym w y padku podstaw do przyznania opłat na rzecz zespołu adwokackiego ze Skarbu Państw a, gdyż przepis ten ma zastosow anie ty lko do orzeczeń zapadłych na rozprawie. W e w niesionym zażaleniu adwokat S te fa n G. w nosił o zm ianę zaskarżonego postanowienia przez przyznanie Zespołow i A dw okackiem u, do którego należy, od Skarbu Państwa opłaty w stosow nej w ysokości z tytu łu jego udziału w charakterze obrońcy z u rzędu w pow yższej sprawie twierdząc, że postanow ienie to zapadło z obrazą art. 549 1 p k t 2 k.p.k., gdyż według treści tego przepisu Skarb Państwa zobow iązany jest do ponoszenia ko sztów obrońcy z urzędu, jeżeli brał udział w posiedzeniu, na którym um orzono postępow anie. Zażalenie to Sąd N ajw yższy uznał za niezasadne. K odeks postępowania karnego, norm ując w rozdziale 58 działu XIII o kosztach sądow ych zagadnienie kosztów postępowania, stanow i w art. 546 k.p.k., że w orzeczeniu kończącym postępowanie sąd określa, kto ponosi ko szty postępow ania. Dalsze przepisy kodeksu zawierają unorm owania w skazujące zasady, ja kim i sąd pouńnien się kierować przy określeniu kw estii obow iązku ponoszenia kosztów postępowania, przy czym ustaw a m iędzy innym i w yo d rębniła w ty m zakresie orzeczenia skazujące oraz orzeczenia uniew inniające oskarżonego bądź um arzające w szczęte przeciw ko niem u postępow a nie. Z powyższego w yn ika więc, że unorm owania te odnoszą się bezpośrednio tylko do spraw karnych wniesionych do sądu z a ktem oskarżenia, w in nych zaś rodzajach spraw karnych toczących się w sądzie mogą one mieć jedynie analogiczne zastosowanie. Jeśli chodzi o kw estię należności zespołów adw okackich z tytu łu u d zia łu ich członków w charakterze obrońców z urzędu w sprawach karnych, wym aga tu w zw iązku z w yw odam i zażalenia dodatkowego podkreślenia, że brak w kodeksie postępowania karnego założenia zmierzającego do generalnego obciążenia tym i kosztam i Skarbu Państwa. W skazują na to choćby w nioski w ynikające z treści art. 69 k.p.k. oraz art. 556 k.p.k., ko n sekw encją bow iem ich zastosowania b ę dzie stw ierdzenie, że zespołowi ad w okackiem u nie należy się zapłata za w ykonane przez członka tego zespołu czynności obrońcy z urzędu ani od skazanego, ani od S karbu Państwa. Kodeks postępowania karnego, jak w ynika z unorm ow ań zaw artych w art. 549 1 p k t 2 k.p.k. w zw iązku z art. 546 k.p.k., ograniczył obouńązek finansow y Skarbu Państwa z ty tu łu kosztów wyznaczonego oskarżonem u obrońcy z urzędu tylko do tych w y jątkow ych w ypadków, w których po w niesieniu do sądu a ktu oskarżenia w sprawie toczącej się z oskarżenia publicznego dochodzi do uniew innienia oskarżonego lub do um orzenia postępowania.

Nr 12 (168) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 71 Postępow anie karne przeciw ko B arbarze F. zostało um orzone w toku postępow ania przygotowawczego, wobec czego pow ołane przepisy nie mogą sta nowić podstaw y praw nej do ew entualnego obciążenia S ka rb u P aństw a kosztam i z ty tu łu czynności obrońcy z urzędu. Dalsze postępow anie w sprawie Barbary F., które toczyło się w Sądzie W ojew ódzkim na podstaw ie art. 282 k.p.k., zakończyło się zgodnie z w nioskiem prokuratora zastosowaniem w stosunku do tejże Barbary F. środka zabezpieczającego. Stw ierdzić zaś n a leży, że w ydane w tej m ierze orzeczenie Sądu W ojew ódzkiego nie jest postanow ieniem o um orzeniu postępowania ani też postanow ieniem, które m ogłoby w drodze analogii dawać p odstaw ę do zastosowania przepisu art. 549 1 p k t 2 k.p.k. o obciążeniu Skarbu Państw a opłatam i na rzecz zespołu adwokackiego za czyności o- brońcy z urzędu Barbary F. Z tych w szystkich powodów, u zn a jąc w niesione zażalenie za niezasadne, Sąd N ajw yższy orzekł o u trzym a niu zaskarżonego postanow ienia w mocy. K osztam i postępowania odw oław czego obciążono Skarb Państwa, brak je st boioiem w spraw ie osób zobow iązanych do zw rotu tych kosztów. Glosa do pow yższego postanowienia S N z dnia 3 0. IV. 1971 r. Ja k się okazuje z licznych orzeczeń Sądu Najwyższego poświęconych tem u zagadnieniu, spraw a kosztów sądowych w postępow aniu karnym jest nadal spraw ą złożoną i trudną. Po kolejnych próbach w ykładni przepisów o kosztach postępow ania w odniesieniu do postępow ania przygotowawczego (ściślej w arunkow ego um orzen ia postępow ania w tym etapie postępow ania), w odniesieniu do oskarżyciela posiłkowego, do żołnierzy, w spraw ach o odszkodowanie za niesłuszne skazanie lu b aresztow anie \ Sąd Najw yższy zajął się w głosowanym orzeczeniu innym p ro b lem em : kosztam i postępowania, a w węższym zakresie opłatą na rzecz zespołu z ty tu łu udziału obrońcy z urzędu w spraw ie dotyczącej zastosow ania środka zabezpieczającego. Dla ścisłości dodajm y, że konkretny stan faktyczny nasuw a w ątpliw ości co do dw u jednocześnie kwestii, a mianowicie co do opłat na rzecz zespołu z ty tu łu obrony z urzędu w postępow aniu przygotowawczym zakończonym w tym stadium oraz, po w tóre, tą sam ą należnością w postępow aniu sądowym opartym na przepisie art. 282 k.p.k. Nie podzielając poglądu zaw artego w głosowanym orzeczeniu, uw ażam za celowe, by nieco szerzej spojrzeć na problem kosztów postępow ania karnego, ze szczególnym oczywiście uw zględnieniem opłat na rzecz zespołu. Próbie takiego w łaśnie spojrzenia poświęcone będą dalsze uw agi niniejszej glosy. i W ym ieniam tu przykładow o orzecz. SN: z dnia 7.III.1970 r. IV KZ 4/70, OSNKW z 1970 r. nr 4 5, poz. 50; z dnia 20.VI.1970 r. IV KZ 67/70, OSNKW z 1970 nr 10, poz. 129 wraz z m oją glosą; z dnia 20.VI.1970 r. I KZ 38/70 i z dnia 17.XI.1970 r. Z 78/70.