ZIEMIA HAŃSKA ZAPRASZA

ZIEMIA HAŃSKA ZAPRASZA Sławomir Sobolewski

Spis treści ZDJĘCIE 1. KROWIE BAGNO... 2 ZDJĘCIE 2. DUKT PO DESZCZYKU... 2 ZDJĘCIE 3. BAGNO BUBNÓW... 2 ZDJĘCIE 4. DOM KULTURY I URZĄD GMINY... 2 ZDJĘCIE 5. SOBÓTKI HANSKIE... 2 ZDJĘCIE 6. DZIEŃ PSZCZELARZA... 2 ZDJĘCIE 7. JEDEN TWÓRCÓW LUDOWYCH... 2 ZDJĘCIE 8. KOLEBKA RODU HAŃSKICH... 2 ZDJĘCIE 9. BUDYNEK SEROWNI... 2 ZDJĘCIE 10. GRODZISKO W KULCZYN KOLONIA... 2 ZDJĘCIE 11. POMNIK W OSOWIE... 2 ZDJĘCIE 12. KAPLICZKA W KULCZYNIE... 2 ZDJĘCIE 13. TORFIARKI... 2 ZDJĘCIE 14. ŻÓŁW BŁOTNY... 2 ZDJĘCIE 15. BRZEZINA BAGIENNA... 2 ZDJĘCIE 16. BABIE LATO... 2 ZDJĘCIE 17. ŻURAWIE PRZED ODLOTEM... 2 ZDJĘCIE 18. DZIKI Z MAŁYMI... 2 ZDJĘCIE 19. KAPLICZKA PRZYDROŻNA Z DRUGIEJ POŁ. XVII... 2 ZDJĘCIE 20. DWOREK-RZĄDCÓWKA W KOLONII KULCZYN... 2 ZDJĘCIE 21. CHAŁUPA POD STRZECHĄ... 2 ZDJĘCIE 22. BUDYNEK POUKRAIŃSKI... 2 ZDJĘCIE 23. WIATRAK W BUKOWSKIM LESIE... 2 ZDJĘCIE 24. CMENTARZ UNICKO-PRAWOSŁAWNY W HAŃSKU... 2 ZDJĘCIE 25. CMENTARZ PRAWOSŁAWNY W ŻDŻARCE... 2 ZDJĘCIE 26. CMENTARZ W OSOWIE... 2 ZDJĘCIE 27. CMENTARZ EWANGELICKI W KOLONII KULCZYN... 2 ZDJĘCIE 28. KOŚCIÓŁ W HAŃSKU... 2 ZDJĘCIE 29. FIGURA NA PLACU KOŚCIELNYM... 2

Położenie Zdjęcie 1. Krowie Bagno Gmina Hańsk położona jest we wschodniej części województwa lubelskiego oraz południowej części powiatu włodawskiego w obrębie Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej, we wschodniej części Polesia Podlaskiego (dawniej lubelskiego) wchodzącego w skład Polesia Zachodniego. Równina ta jest dawną doliną rzeczną, płynęła bowiem tędy pradawna Rzeka Praryta na wschód do Rzeki Prapiny. Południowy skraj gminy dotyka skłonu Wału Uhruskiego wchodzącego w skład Pagórów Chełmskich, natomiast północno- wschodni fragment gminy jest peryferyjną częścią Garbu Włodawskiego. Sam Hańsk położony jest w odległości 23 km. od Włodawy, 78 km. od Lublina i 36 km. od Chełma. Gmina Hańsk w skład której wchodzi 16 sołectw tj: Bukowski Las, Dubeczno, Hańsk Pierwszy, Hańsk Drugi, Hańsk Kolonia, Konstantynówka, Kulczyn, Kulczyn Kolonia, Macoszyn Mały, Osowa, Rudka Łowiecka, Stary Majdan, Szcześniki, Ujazdów, Wojciechów i Zdjęcie 2. Dukt po deszczyku Żdżarka zajmuje obszar 192,4 km2 tj. 14,2 % Powiatu Włodawskiego i zamieszkała jest przez 4148 mieszkańców. tj. 14,2 % Powiatu Włodawskiego. Zdjęcie 3. Bagno Bubnów

Graniczy z Gminami Sawin, Wierzbica, Wola Uhruska należącymi do Powiatu Chełmskiego, oraz z Gminami Brus, Urszulin, Włodawa i Wyryki wchodzącymi w skład Powiatu Włodawskiego. Nucąc przy zamkniętych powiekach melodię " Polesia czar " można już sobie częściowo wyobrazić wygląd gminy. Masę bagien, terenów podmokłych, gdzie jeszcze nie tak dawno nie stanęła ludzka stopa bo groziło to utonięciem. Przykładem zabagnienia bardzo dużych obszarów jest Zdjęcie 4. Dom Kultury i Urząd Gminy Krowie Bagno zmeliorowane w latach 70 -tych XX w. oraz zachowane w stanie naturalnym Bagno Bubnów. Bagno Bubnów, część Krowiego Bagna, pewne odcinki rz. Tarasienka jako tereny unikalne nie tylko w skali kraju ale i Europy weszły w skład Poleskiego Parku Narodowego i Sobiborskiego Parku Krajobrazowego. Gmina Hańsk należy do nielicznych gmin Zdjęcie 6. Sobótki Hańskie wiejskich w których zatrudnienie w rolnictwie jest mniejsze od zatrudnienia w działach poza rolnictwem. Główne sektory zatrudnienia to przemysł ( Huta Szkła w Dubecznie), oświata, handel i administracja. Na terenie gminy działa Niepubliczny Ośrodek Zdrowia " FIDES " świadczący mieszkańcom usługi w zakresie opieki zdrowotnej. W gminie znajdują się trzy placówki oświatowe: Zespół Szkoły Podstawowej i Przedszkola w Hańsku im Jana Pawła II, Szkoła Podstawowa w Kulczynie i Gimnazjum Publiczne w Dubecznie. Zdjęcie 5. Dzień Pszczelarza

Na terenie gminy działają trzy placówki kulturalne: Gminny Ośrodek Kultury w Hańsku, Dom Kultury w Dubecznie, Gminna Biblioteka Publiczna w Hańsku. Gminny Ośrodek Kultury w Hańsku jest corocznym organizatorem imprez powiatowych: Powiatowego Przeglądu Teatrów Dziecięcych oraz Powiatowego Przeglądu Widowisk Obrzędowych, a o zasięgu lokalnym są organizowane festyny Sobótki Hańskie i Dzień Pszczelarza. Przy GOK Zdjęcie 7. Jeden twórców ludowych działają liczne zespoły: folklorystyczne, śpiewacze, zespoły młodzieżowe, kapele, szeroka rzesza twórców ludowych. Ponadto na terenie gminy działa Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Hańskiej, Stowarzyszenie Inicjatyw Lokalnych Dubeczno - Polesie, Koło Wędkarskie, Klub Sportowy Hutnik w Dubecznie, Koło Łowieckie Cietrzew. Krótki rys historyczny Pierwsza wzmianka o miejscowości Hańsk figuruje po rokiem 1462, w której jest mowa, iż jest własnością dziedziców Iwana i Bohdana Hańskich. Na przestrzeni wieków dobra hańskie przechodziły przez ręce Kunickich, Miączyńskich, Okęckich, Jermałowiczów a nawet Mikołaja Reja. Hańsk może być dumny co najmniej z dwóch powodów. Jest kolebką słynnego Rodu Hańskich herbu Korczak, którzy w XVII w. Zdjęcie 8. Kolebka Rodu Hańskich nabywszy dobra w Wierzchowni w woj. Kijowskim, tam założyli podwaliny pod przyszłą potęgę swego rodu. Drugim powodem jest to, że tu urodził się, pracował i zmarł słynny pszczelarz, konstruktor pierwszego na ziemiach polskich otwieranego do góry ula ramowego ks. Jan Dolinowski ( 1814-1875 ) laureat złotego krzyża kapłańskiego. Najstarsze ślady pobytu człowieka na terenie naszej gminy pochodzą ze starszej epoki kamienia - paleolitu, a penetracja osadnicza nasiliła się prawdopodobnie w młodszej epoce kamienia w neolicie. Osadnictwo (potwierdzone badaniami archeologicznymi)

zaczęło powstawać we wczesnej epoce brązu czego dowodem jest punkt osadniczy ludności kultury łużyckiej w Wojciechowie i kultury trzcinieckiej w Dobecznie nad rzeką Krzemianka. W 2005 r. rozpoczęto badania tzw. Szwedzkiego Okopu w Kolonii Kulczyn na peryferiach Krowiego Bagna. Wstępne badania wykazały, że jest to grodzisko datowane na VIII - XII w. o niespotykanej budowie. Tereny Gminy Hańsk należały do Ziemi Chełmskiej i graniczyły przez rz. Włodawkę z Wielkim Księstwem Litewskim a jak Zdjęcie 9. Budynek serowni wiadomo o tereny te toczyły się boje na przestrzeni kilku wieków. Być może za czasów ks. Włodzimierskiego - Daniela tereny gm. Hańsk zaczęły powoli być zasiedlane, bo jak pisze w tzw. Kronice Hipacowskiej- Widząc ks. Daniel jak Bóg sprzyja temu miejscu, zaczął powoli przywoływać (ludzi). I przychodzili Niemcy, Ruś i różnojęzyczni i Lachy i szli dzień w dzień.... Nie dziwi więc fakt, że większość nazw miejscowości wskazuje na staroruską penetrację kolonizacyjną tych terenów np.: Stupki, Pleso, Wołoczki, Zaternowle. Zostały one przystosowane pod względem fonetycznym do języka polskiego jako tłumaczenie form ruskich. Od 1860 r. na teren gm. Hańsk zaczęli napływać osadnicy niemieccy, a ludność Zdjęcie 11. Grodzisko w Kulczyn Kolonia narodowości polskiej, niemieckiej, ukraińskiej i żydowskiej zgodnie obok siebie mieszkała i pracowała do 1939r. Większa migracja ludności polskiego pochodzenia na te przywoływać (ludzi ). I przychodzili Niemcy, Ruś i różnojęzyczni i Lachy i szli dzień w dzień...". Nie dziwi więc fakt, że większość nazw miejscowości wskazuje na staroruską penetrację kolonizacyjną tych terenów np.: Stupki, Pleso, Wołoczki, Zaternowle. Zostały one przystosowane pod względem Zdjęcie 10. Pomnik w Osowie

fonetycznym do języka polskiego jako tłumaczenie form ruskich. Od 1860 r. na teren gm. Hańsk zaczęli napływać osadnicy niemieccy, a ludność narodowości polskiej, niemieckiej, ukraińskiej i żydowskiej zgodnie obok siebie mieszkała i pracowała do 1939r. Większa migracja ludności polskiego pochodzenia na te tereny nastąpiła w latach 20 -tych XX w. po zakończeniu działań I Wojny Światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Z chwilą wybuchu II Wojny Światowej układy sąsiedzkie uległy radykalnym zmianom. Po żniwach 1940 r. ludność pochodzenia niemieckiego została przesiedlona na tereny zachodnie, natomiast ludność z Zachodniej Polski została przesiedlona do gospodarstw opuszczonych Zdjęcie 12. Kapliczka w Kulczynie przez ludność pochodzenia niemieckiego. Po zakończeniu działań wojennych tzw. przesiedleńcy wrócili na swoje tereny. W okresie okupacji na terenie gminy były trzy obozy pracy dla ludności pochodzenia żydowskiego : w Krychowie, Ujazdowie i Osowie oraz Gospodarstwo Pomocnicze w Hańsk Kolonia. Więźniowie pracowali przy pracach melioracyjnych - osuszaniu bagien. Ludność pochodzenia ukraińskiego została przesiedlona w ramach Akcji Wisła w latach 1945-1947 w głąb Związku Radzieckiego. Gospodarstwa opuszczone przez Ukraińców przesiedleńców Zachodniej Polski zasiedlili repatrianci z za Buga. Walory turystyczne Największym skarbem gminy jest naturalne środowisko ze swoją wspaniałą florą, fauną i walorami krajobrazowymi. Ze względu na małą ekspansję przemysłu część najcenniejszych walorów krajobrazowych została zachowana w nienaruszonej od wieków formie. Nie dziwi więc fakt, że na terenie gminy występują wszystkie formy ochrony prawnej: Zdjęcie 13. Torfiarki Poleski Park Narodowy Sobiborski Park Krajobrazowy

Obszar Chronionego Krajobrazu Poleski Obszar Chronionego Krajobrazu użytki ekologiczne pomniki przyrody Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu Duże zróżnicowanie siedlisk torfowiskowych (występują trzy rodzaje), szuwarowych, łąkowo - leśnych i wodnych sprzyjało i sprzyja zachowaniu cennych zbiorowisk roślinnych i zwierzęcych. Aby zobaczyć unikalne okazy flory czy fauny wskazane jest skorzystać z innych środków lokomocji niż samochód. Wyprawa rowerem, przejażdżka konna, wędrówka piesza dostarczy niezapomnianych wrażeń. Zdjęcie 14. Żółw błotny Przez tereny gminy przebiegają ścieżki i szlaki : Szlak turystyczny pieszy (niebieski) Włodawa - Hańsk - Sosnowica Urszulin Szlak turystyczny pieszy (czerwony) PPN - Bagno Bubnów - Serniawy Kulczyn Poleski Szlak Konny Ścieżka rowerowa - Lublin - Hańsk - Wola Uhruska Ścieżka rowerowa - Hrubieszów - Włodawa - Janów Podlaski Ścieżka rowerowa gminna -Kulczyn Kolonia - Krowie Bagno (obok grodziska) Hańsk Szlak trzech Kultur Szlak Cerkiewny Szlak Cmentarzy Szlak Cerkwi i Cmentarzy Prawosławnych Szlaki Łączące: (nieznakowane) Hańsk Włodawa Hańsk Okuninka Wola Uhruska Włodawa Pętle turystyczne (nieznakowane) Hańsk - jez. Hańskie (Dubeczańskie) Hańsk Szlaki Kulturowe (nieznakowane)

Szlak Krowiego Bagna Szlak Ornitologiczny Bagno Bubnów Zdjęcie 15. Brzezina bagienna Szlak Kajakowy - Krzewianka Więzienny Rów Zdjęcie 16. Babie lato Każdy kto kocha naturę i interesuje go przyroda może znaleźć tu wiele ciekawostek, chociaż na pierwszy rzut oka zdawałoby się,że teren jest monotonny i nie jest wart poświęcenia większej uwagi. Trudnodostępne tereny leśne i bagienne stanowią dobrą ostoję dla dzikiej zwierzyny. Zapuszczając się w te strony miłośnicy ciszy i piękna przyrody mogą spotkać bociana czarnego, żółwia błotnego, żeremia bobrów, cietrzewia, żurawia, a czasem łosia nie mówiąc już o innej zwierzynie. Zdjęcie 17. Żurawie przed odlotem Zdjęcie 18. Dziki z małymi

Co warto zobaczyć Kapliczka przydrożna z drugiej poł. XVII w przy dawnej drodze do dworu / obok było pochowanych 16 uczestników powstania styczniowego. Zdjęcie 19. Kapliczka przydrożna z drugiej poł. XVII Dworek- rządcówka w Kol Kulczyn, pozostałość po ostatnim właścicielu majątku P. Borettich Zdjęcie 20. Dworek-rządcówka w Kolonii Kulczyn Jedna z niewielu chałup pod strzechą w Kol. Kulczyn pamiętająca jeszcze osadników niemieckich Zdjęcie 21. Chałupa pod strzechą

Budynek w Wsi Kulczyn pamiętający jeszcze byłych właścicieli przesiedlonych w ramach Akcji Wisła Zdjęcie 22. Budynek poukraiński Ostatni egzemplarz wiatraka jaki ocalał na terenie Gminy Hańsk - Bukowski Las Zdjęcie 23. Wiatrak w Bukowskim Lesie Cmentarz unicko - prawosławny w Hańsku Zdjęcie 24. Cmentarz Unicko-prawosławny w Hańsku

Cmentarz prawosławny w Żdżarce Zdjęcie 25. Cmentarz prawosławny w Żdżarce Cmentarz z I Wojny Światowej w Osowa Podlaski Zdjęcie 26. Cmentarz w Osowie Cmentarz ewangelicki w Kol. Kulczyn. Grób pierwszego osadnika niemieckiego Pana DOMKE, który przybył w te strony w 1860 r. Zdjęcie 27. Cmentarz ewangelicki w Kolonii Kulczyn

Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Rajmunda, wcześniej cerkiew prawosławna. Parafia erygowana w 1921 r. Wybudowany w 1882r pod nadzorem arch. T. Orłowskiego. Zdjęcie 28. Kościół w Hańsku Późnobarokowa figura z piaskowca Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej na placu kościelnym. Zdjęcie 29. Figura na placu kościelnym