Katarzyna Ignatowicz, Łukasz Nowicki, Monika Puchlik Profil zmian stężenia związków węgla, azotu i fosforu w oczyszczalni ścieków komunalnych w Nowej Wsi Ełckiej Streszczenie. W pracy przedstawiono wyniki badań, na podstawie których określono profile zmian stężenia związków organicznych w ściekach, w tym ogólnego węgla organicznego oraz związków azotu i fosforu w nowoczesnej oczyszczalni ścieków pracującej w oparciu o system Bardenpho. Próbki pobierano zgodnie z przepływem wzdłuż przekroju oczyszczalni: ścieki surowe, po mechanicznym oczyszczeniu, po komorze defosfatacji, predenitryfikacji, denitryfikacji I stopnia, nitryfikacji I stopnia, denitryfikacji II stopnia, nitryfikacji II stopnia, ścieki oczyszczone. Stwierdzono, iż oczyszczalnia ścieków w Nowej wsi Ełckiej usuwa związki węgla do 99,77%, związki azotu do 92,05%, zaś fosforu do 99,45%. W znaczącym stopniu osiągane jest to dzięki defosfatacji i denitryfikacji, których to procesach bakterie akumulujące fosfor pobierają tlen z procesu redukcji azotanów (V). Słowa kluczowe: oczyszczanie ścieków, osad czynny, Bardenpho. Wprowadzenie W ostatnich latach nasilono działania zmierzające w kierunku poprawy jakości wód powierzchniowych, do których trafiają ścieki z oczyszczalni. Wynikiem tego jest ciągle wzrastająca liczba nowych i nowoczesnych oczyszczalni ścieków. Ścieki miejskie są jednym z głównych źródeł przedostawania się związków biogennych, a zwłaszcza fosforu, do rzek i jezior. Wprowadzenie nowych norm drastycznie ograniczyło zawartość azotu i fosforu w oczyszczonych ściekach odprowadzanych do odbiornika i spowodowało konieczność modernizacji wielu oczyszczalni ścieków. W celu zapewnienia żądanego usunięcia biogenów stosuje się obecnie zintensyfikowane biologiczne metody usuwania azotu oraz biologiczne i chemiczne metody usuwania fosforu [1,2,3,4,7]. Układy biologiczne, w zależności od konfiguracji oczyszczalni mogą zapewnić usuwanie biogenów w różnym stopniu. Bazują one na procesach nitryfikacji i denitryfikacji przy usuwaniu azotu oraz na bakteriach kumulujących fosfor (PAO) przy usuwaniu fosforu. W praktyce spotyka się zarówno układy zapewniające nitryfikację, układy do pełnego usuwania azotu (denitryfikacja) oraz układy usuwające fosfor jak i systemy powodujące łączne usuwanie biogenów [1,7,12]. Wykorzystanie znajomości profilu zmian stężenia związków biogennych w oczyszczalniach ścieków stanowi istotny warunek ich projektowania. Katarzyna Ignatowicz, Łukasz Nowicki, Monika Puchlik Katedra Technologii w Inżynierii i Ochronie Środowiska, Politechnika Białostocka 52
Wykorzystywanie zintegrowanych układów do usuwania ze ścieków związków azotu oraz fosforu wprowadziło znaczące zmiany w projektowaniu i eksploatacji oczyszczalni. [2,3,8] Badania fizyczno-chemiczne ścieków wykonywane są najczęściej w celu kontroli pracy oczyszczalni oraz analizy właściwości ścieków dopływających i odpływających z oczyszczalni. Jednorazowe pobieranie próbek ścieków np. w dopływie i odpływie z oczyszczalni nie wystarcza do prawidłowej oceny jej pracy, dlatego konieczne jest pobieranie prób ścieków po każdym etapie oczyszczania. Podjęte badania miały na celu określenie profilu zmian stężenia związków organicznych w ściekach, w tym ogólnego węgla organicznego oraz związków azotu i fosforu w nowoczesnej oczyszczalni ścieków pracującej w oparciu o system Bardenpho. Materiały i metody Teren badań Badania prowadzono w oczyszczalni ścieków w Nowej Wsi Ełckiej. Jej schemat przedstawiono na rysunku 1. Oczyszczalnia po kolejnych modernizacjach pracuje w technologii Bardenpho zapewniając wysokosprawne usuwanie związków węgla, azotu i fosforu. Przepustowość oczyszczalni wynosi 9200 m 3 /d. Oczyszczalnia składa się z trzech integralnych części: mechanicznej, biologicznej (rysunek 2), przeróbki osadów ściekowych z instalacją chemicznego ich kondycjonowania. W oczyszczalni ścieków w Nowej Wsi Ełckiej wstępne oczyszczenie z grubych zanieczyszczeń stałych następuje na kratach mechanicznych. Usuwanie drobniejszych zanieczyszczeń stałych, piasku i tłuszczu następuje na sitopiaskownikach. Oddzielenie zawiesiny stałej łatwo opadającej następuje w osadnikach wstępnych. Obiekty do oczyszczania ścieków w procesach mechanicznych są przykryte pokrywami laminatowymi, a usuwane powietrze jest uzdatniane w urządzeniach opartych o procesy biofiltracji i fotokatalizy. Podczyszczone mechanicznie ścieki są kierowane do układu biologicznego oczyszczania. Pompy tłoczą ścieki do komory defosfatacji. W tej części komory następuje wymieszanie ścieków z osadem czynnym powrotnym i uwolnienie fosforanów. Do komory defosfatacji kierowane są wody nadosadowe z zagęszczacza osadu wstępnego w celu intensyfikacji procesu. Pompy tłoczą ścieki również do komory wstępnej denitryfikacji osadu powrotnego oraz na I i II oczyszczania biologicznego w celu wspomożenia procesu denitryfikacji. Z komory defosfatacji mieszanina ścieków z osadem czynnym wpływa do komór denitryfikacji I, gdzie w wyniku recyrkulacji wewnętrznej następuje przekształcenie azotu azotanowego w azot gazowy. W komorze nitryfikacji następuje wiązanie ortofosforanów oraz przemiana azotu amonowego w azot azotanowy. Z I biologicznego oczyszcza- 53
Rys. 1. Schemat technologiczny oczyszczalni ścieków w Nowej Wsi Ełckiej Fig. 1. Technological scheme of wastewater treatment plant in Nowa Wieś Ełcka Rys. 2. Schemat blokowy części biologicznej oczyszczalni ścieków w Nowej Wsi Ełckiej Fig. 2. Diagram of biological WWTP PP przepompownia, KPDN komora predenitryfikacji, KB komora defosfatacji, KD I, II komora denitryfikacji, KN I, II komora nitryfikacji, OWt osadnik wtórny 54
nia mieszanina ścieków z osadem czynnym jest przetłaczana przez pompy do II biologicznego oczyszczania. Na II następuje powtórzenie procesów zachodzących na I oczyszczania biologicznego. Po oczyszczaniu biologicznym mieszanina oczyszczonych ścieków z osadem czynnym wpływa do osadników wtórnych. W osadnikach następuje oddzielenie oczyszczonych ścieków od kłaczków osadu czynnego. Oczyszczone ścieki odpływają poprzez punkt poboru próbek i kolektor zrzutowy do odbiornika. Osad czynny z dna osadników wtórnych, poprzez pompy jest zawracany do komory wstępnej denitryfikacji osadu powrotnego. Charakterystykę ścieków dopływających i odpływających z oczyszczalni w okresie od stycznia 2010 do lutego 2011 roku podano w tabeli 1. Tabela 1. Parametry fizyczno-chemiczne ścieków Table 1. Physico-chemical parameters of raw sewage and sewage effluent in WWTP Minimum Maksimum Odchylenie standardowe Mediana Średnia Dopływ 950,00 600,00 102,81 830,00 810,58 Odpływ BZT 5 [mg O 2 /dm 3 ] 5,00 1,80 0,91 2,50 2,98 Usunięcie [%] 99,77 99,30 0,12 99,67 99,63 Dopływ 1550,00 1020,00 156,43 1340,00 1329,54 Odpływ ChZT [mg O 2 /dm 3 ] 42,20 31,30 3,62 35,60 35,63 Usunięcie [%] 99,70 96,28 0,41 97,28 97,29 Dopływ 715,00 480,00 72,47 621,00 598,85 Odpływ Zawiesina ogólna [mg/ dm 3 ] 7,10 1,60 1,61 5,20 5,01 Usunięcie [%] 99,70 98,66 0,29 99,11 99,16 Dopływ 138,00 78,00 17,19 96,00 100,38 Odpływ Azot ogólny [mg N / dm 3 ] 17,90 6,20 2,91 12,60 12,20 Usunięcie [%] 92,05 85,45 1,83 87,20 87,91 Dopływ 16,90 11,80 1,55 14,40 14,27 Odpływ Fosfor ogólny [mg P / dm 3 ] 2,65 0,09 0,72 0,33 0,61 Usunięcie [%] 99,45 84,27 4,36 97,60 95,92 55
Metody badań W celu określenia składu oczyszczanych ścieków oraz określenia profilu zmian stężenia związków węgla, azotu i fosforu pobierano próbki zgodnie z przepływem wzdłuż przekroju oczyszczalni: 1. ścieki surowe, 2. ścieki po mechanicznym oczyszczeniu ( po osadnikach wstępnym), 3. ścieki po komorze defosfatacji, 4. ścieki po komorze predenitryfikacji, 5. ścieki po komorze denitryfikacji I stopnia, 6. ścieki po komorze nitryfikacji I stopnia, 7. ścieki po komorze denitryfikacji II stopnia, 8. ścieki po komorze nitryfikacji II stopnia, 9. ścieki oczyszczone( po osadnikach wtórnych). Miejsca poboru próbek ścieków przedstawiono na rysunku 3. Ścieki pobrano ośmiokrotnie w okresie od lipca 2010 do lutego 2011 roku. W celu określenia składu oczyszczanych ścieków w próbkach ścieków oznaczono zgodnie z obowiązującą metodyką: ChZT metodą z kwasem siarkowym i siarczanem rtęci oraz trójtlenkiem chromu (test kuwetowy firmy Merck), BZT 5 systemem OxiTop, OWO za pomocą analizatora węgla TOC 1200 firmy Thermo Euroglass, zaś azot amonowy (NH 4+ ), azot azotanowy V (NO 3- ), azot Kjeldahla (TKN) oraz fosforany (PO 4 3- ) za pomoc testów firmy Merck. Ponadto w ściekach surowych i oczyszczonych określono frakcje ChZT zgodnie z wytycznymi ATV-DVWK-A131 [13]. Rys. 3. Punkt poboru próbek. K krata, P piaskownik, OWs osadnik wstępny, F fermenter, PP przepompownia, KPDN komora predenitryfikacji, KB komora defosfatacji, KD I, II komora denitryfikacji, KN I, II komora nitryfikacji, OWt osadnik wtórny, ZG zagęszczacz grawitacyjny, ZM zagęszczanie mechaniczne, ZKF zamknięte komory fermentacyjne, OBF zbiornik osadu przefermentowanego, OM odwadnianie mechaniczne, K kompostowanie Fig. 3. Sampling points 56
Wyniki i ich dyskusja Wyniki badań (będące średnią z 8 pomiarów) zestawiono w tabeli 2. Iloraz ChZT do BZT 5 dla ścieków surowych jest mniejszy od 2 (1,61), co wskazuje, iż mamy do czynienia ze ściekami łatwo biodegradowalnymi. Największe zmniejszenie obu parametrów zaobserwowano podczas przepływu ścieków przez komorę defosfatacji i predenitryfikacji (rys. 4). Efekt oczyszczania w komorze defosfatacji dla BZT 5 wyniósł 89,4%, natomiast dla ChZT 89,3%, zaś w komorze predenitryfikacji dla BZT 5 kolejne 76,5%, natomiast dla ChZT 38,8%. Dało to łącznie usuniecie związków węgla w wysokości 99,40% dla BZT 5 oraz 96,9% dla ChZT. Przepływ przez kolejne komory osadu czynnego spowodowało dalsze zmniejszenie wartości BZT 5 oraz ChZT, co zaowocowało całkowitym efektem oczyszczania dla BZT 5 na poziomie 98,80%, natomiast dla ChZT 93,3%. Efekt oczyszczania ścieków w komorze defosfatacji dla OWO (przy wartości początkowej 562,0 mgc/dm 3 ) wyniósł 95,2% natomiast, dalsze ich doczyszczenie w stawie spowodowało kolejne obniżenie parametru OWO, do 2,98 mgc/dm 3 a co za tym idzie podwyższenie całkowitego efektu oczyszczania dla ogólnego węgla organicznego do 99,5%. Wysoki procentowy efekt oczyszczania dla BZT 5, jak i ChZT oraz OWO świadczy o prawidłowym przebiegu oczyszczania ścieków z zanieczyszczeń organicznych, a osiągnięte stężenia na odpływie do odbiornika odpowiadają wymogom stawianym przez Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 roku (ze zmianami w 2009 roku) w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Tabela 2. Parametry fizyczno-chemiczne ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni Table 2. Physico-chemical parameters of raw sewage and sewage effluent in WWTP CHZT CHZT BZT P-PO 4 N-NO 3 N-NH 4 TKN OWO [mg O 2 /dm 3 ] [mgp/dm 3 ] [mgn/ dm 3 ] [mgn/ dm 3 ] [mgn/ dm 3 ] [mgc/ dm 3 ] 1 1340,0 629,0 830,0 30,9 3,2 62,7 96,0 562,0 2 1210,0 570,0 800,0 30,0 3,4 68,0 90,0 520,0 3 129,0 123,0 85,0 43,5 3,0 26,0 40,0 49,0 4 79,0 76,0 20,0 31,9 2,2 24,0 34,0 25, 5 76,0 68,0 12,0 31,0 1,8 11,0 19,6 17,0 6 81,0 76,0 35,0 5,0 3,8 10,0 18,5 29,0 7 78,0 72,0 10,0 13,0 3,0 8,0 16,6 19,0 8 72,0 68,0 5,0 2,4 12,8 6,0 14,6 10,0 9 42,0 35,0 5,0 0,4 12,0 4,0 12,6 2,98 1-ścieki surowe, 2-ścieki po mechanicznym oczyszczeniu ( po osadnikach wstępnym), 3-ścieki po komorze defosfatacji, 4-ścieki po komorze predenitryfikacji, 5-ścieki po komorze denitryfikacji I stopnia, 6-ścieki po komorze nitryfikacji Istopnia, 7-ścieki po komorze denitryfikacji II stopnia, 8-ścieki po komorze nitryfikacji II stopnia, 9-ścieki oczyszczone( po osadnikach wtórnych) 57
Rys. 4. Profil zmian ilości związków organicznych w poszczególnych punktach poboru próbek Fig. 4. Changes of COD, BOD and TOC in municipal wastewater treatment Procentowy udział frakcji ChZT zgodnie z podaną metodyką [13] w pobranych próbkach ścieków surowych i oczyszczonych, obliczony w stosunku do ChZT całkowitego przedstawiono na rysunku 5. Średnia wartość ChZT określanego bezpośrednio metodą dichromianową ścieków dopływających do oczyszczalni w całym okresie badawczym wynosiła 1340 mgo 2 /dm 3, a w ściekach oczyszczonych 42 mgo 2 /dm 3. Wartości frakcji ChZT charakteryzujące ilość substancji organicznych rozpuszczonych w ściekach surowych wynosiły S I (nierozkładalne) 35,0 mgo 2 /dm 3, S S (łatwo rozkładalne) 594,0 mgo 2 /dm 3 natomiast frakcji w zawiesinie: X (nierozkładalne), I 263,0 mgo 2 /dm 3 X (wolno rozkładalne) 789,0 mgo, S 2 /dm3 Ilości te stanowią odpowiednio dla frakcji zawiesiny (X S.,X I ) 62,58%, co jest wartością wyższą niż podaje Sadecka (22,4%) [11]. Ekama (17%) [5], grupa IWA (25%) [6]. Analogiczne proporcje związków w zawiesinie określiła Myszograj [9] oraz Płuciennik-Koropczuk [10]. Natomiast związki rozpuszczone i koloidalne w analizowanych ściekach stanowiły, (SS, S I ) 58
37,42%, co jest wartością znacznie niższą niż podaje Sadecka (77,6%) [11] oraz grupa IWA (65%) [6], Ekama (83%) [5]. Rys. 5. Udział procentowy poszczególnych frakcji w całkowitym stężeniu ChZT w ściekach surowych (a) oraz oczyszczonych (b) Fig. 5. Percentage rate of COD fractions of the total COD concentration of raw and effluent sewage Wartość frakcji ChZT, charakteryzujących ilość substancji organicznych rozpuszczonych w ściekach oczyszczonych wynosiła kolejno S I (nierozkładalne) 35,0 mgo 2 /dm 3, S S (łatwo rozkładalne) poniżej 1,0 mgo 2 /dm 3 natomiast frakcji, w zawiesinie X I (nierozkładalne) 2,8 mgo 2 /dm 3 X (wolno rozkładalne), S 8,3 mgo 2 /dm 3. Z porównania zawartości procentowej poszczególnych frakcji wynika, (S I = 75,92%, S S <1,0%) że podczas procesu oczyszczania całkowicie uległy zmianie proporcje związków charakteryzowanych jako S I, S S, X I, X S. Można też zauważyć, że najwyższy był udział frakcji rozpuszczonej nierozkładalnej przez mikroorganizmy, którą można usunąć tylko za pomocą strącania chemicznego. Tabela 3. Udział frakcji w całkowitym ChZT ścieków surowych w porównaniu z danymi literaturowymi [2,6-11] Table 3. Fraction participation in total COD raw sewage in comparison witch literature particulars Frakcja Wyniki własne Myszograj, Sadecka Kappeler, Gujer Ekama % % % % SI 2,08 22,6 9,0 20,0-25,0 XI 15,64 2,7 11,0 8,0-10,0 Ss 35,34 56,0 58,0 60,0-65,0 Xs 46,94 18,7 22,0 5,0-7,0 Frakcja Grupa IWA Myszograj Płuciennik- -Koropczuk Kalinowska, Oleszkiewicz % % % % SI 25,0 1-3 5,7 12,5-25,0 XI 10,0 18-19 17,4 8,0-10,0 Ss 45,0 22-27 24,6 50,0 Xs 15,0 54-56 52,3 15,0 59
Rys. 6. Profil zmian stężenia związków azotowych w poszczególnych punktach poboru próbek Fig. 6. Changes of concentration of nitrogen in municipal wastewater treatment Ścieki poddawane oczyszczaniu biologicznemu mają ph= 6,5 8, dlatego azot amonowy występuje w postaci zjonizowanej NH 4+. Ścieki komunalne zawierają azot organiczny nierozkładalny biologicznie w ilości około 2 mgn/m 3. Pozostaje on w takiej formie i przynajmniej takiej ilości w ściekach oczyszczonych [7]. W analizowanych ściekach oczyszczonych zaobserwowano 8,6 mgn organicznego /dm 3 w badanych próbkach. Organiczne związki azotu ulegają procesowi amonifikacji już podczas dopływu na oczyszczalnię (rys. 6). W efekcie, ilość azotu amonowego w pierwszej badanej próbce wyniosła 62,76 mgn/dm 3, natomiast azotu Kjeldahla 96,0 mgn/dm 3. Sprzyjające warunki dla procesu nitryfikacji (dobre natlenienie ścieków, ph zbliżone do 7), podczas przepływu ścieków przez oczyszczalnię, przyczyniły się do usunięcia azotu amonowego w 93,6%. Stężenie azotu Kjeldahla w ściekach 60
oczyszczonych równe 12,6 mgn/dm 3, wskazuje na obecność azotu w formie organicznej (8,6 mgn/dm 3 ) oraz azotu amonowego (4,0 mgn/dm 3 ), który nie uległ nitryfikacji. O aktywności bakterii Nitrosomonas i Nitrobacter świadczy nie tylko ograniczenie ilości azotu amonowego w odpływających ściekach, ale również wzrost stężenia azotanów w 6 i 8 punkcie pomiarowym (po komorach nitryfikacji) (rys. 6). Porównując uzyskane wartości oraz biorąc pod uwagę fakt, iż bakterie heterotroficzne w walce o substraty wypierają bakterie nitryfikacyjne, można założyć, że znaczna część ładunku organicznego została usunięta już na pierwszym stopniu oczyszczania biologicznego (rys. 4), natomiast proces nitryfikacji realizowany był głównie na drugim stopniu nitryfikacji (rys. 6). Fosforany w ściekach pochodzą głównie z syntetycznych środków piorących, detergentów, a ich ilość wpływa na zawartość fosforu ogólnego. W badanych ściekach surowych stężenie fosforanów wyniosło 30,9 mgp/dm 3. Podczas przepływu ścieków przez oczyszczalnię stężenie fosforanów spadło do 0,11 mgp/dm 3, a całkowity efekt usuwania fosforanów ze ścieków osiągnął 99,64%. Brak znacznej zmiany stężenia fosforanów w części mechanicznej oczyszczani wynika głównie z braku zastosowania metod chemicznych. W punkcie 3 po komorach defosfatacji (rys. 7) nastąpił wzrost stężenia jonów ortofosforanowych uwalnianych z komórek bakterii PAO kumulujących fosfor (phosphorus accumulating organisms) [5] w komorach defosfatacji i predenitryfikacji i denitryfikacji I stopnia do wartości 43,5 mgp/dm 3 (co dało wzrost o 31% w odniesieniu do stężenia po osadniku wstępnym). Przyczyniło się do tego wprowadzenie LKT (lotnych kwasów tłuszczowych) z wodami nadosadowymi z fermentatora do komory defosfatacji. Wysoka wartość stosunku BZT 5 /P powyżej 30 umożliwia zainicjowanie biologicznej defosfatacji, którą można zaobserwować już w komorach denitryfikacji (rys. 7). Pomimo warunków niedotlenionych zaobserwowano pobór ortofosforanów, będący efektem możliwości wykorzystywania przez bakterie PAO jako akceptora elektronów nie tylko tlenu rozpuszczonego, ale również azotanów (III lub V). Część bakterii fosforanowych (60 70%) jest zdolna do wykorzystania azotanów lub tlenu (tzw. DNPAO denitrifying phosphate accumulating organisms) podczas poboru fosforanów i utleniania zmagazynowanego w komórkach kwasu PHB (poly-ß-hydroksymaślan), natomiast pozostałe bakterie wykorzystują wyłącznie tlen. Dzięki tym procesom stężenie fosforanów spada do 5 mgp/dm 3 w punkcie 6 po komorze nitryfikacji I. W komorze denitryfikacji II można zaobserwować wtórne uwolnienie fosforu do stężenie 13,0 mgp/dm 3 (rys. 7), po czym w komorze nitryfikacji II, gdzie panują warunki aerobowe zachodzi usunięcie fosforu do końcowej wartości 0,4 mgp/dm 3. 61
Rys. 7. Profil zmian stężenia jonów fosforowych w poszczególnych punktach poboru próbek Fig. 7. Changes of concentration of phosphorus in municipal wastewater treatment Podsumowanie Oczyszczalnia ścieków w Nowej wsi Ełckiej pracująca w układzie mechaniczno biologicznym usuwa związki węgla do 99,77%, związki azotu do 92,05%, zaś fosforu do 99,45%. W znaczącym stopniu osiągane jest to wskutek defosfatacji i denitryfikacji, gdzie bakterie akumulujące fosfor pobierają tlen z procesu redukcji azotanów (V). Przeprowadzone badania wykazały, że w sytuacji coraz bardziej powszechnego wykorzystania układów wysokosprawnego oczyszczania ścieków, znajomość obiegu związków węgla, azotu i fosforu jest niezbędnym i skutecznym narzędziem eksploatatorów do kontroli oraz optymalizacji funkcjonowania oczyszczalni. Działania te pozwolą na ścisłą kontrolę obiegu związków fosforu, a tym samym na usprawnienie i zwiększenie stabilności procesu biologicznego usuwania związków biogennych. Ponadto znajomość poszczególnych frakcji ChZT pozwoli dodatkowo zintensyfikować proces oczyszczania. 62
Podziękowania Praca powstała w ramach realizacji pracy badawczej N N304 274840 w Katedrze Technologii w Inżynierii i Ochronie Środowiska Politechniki Białostockiej. BIBLIOGRAFIA 1. Dymaczewski Z., Oleszkiewicz J., Sozański M.: Poradnik eksploatatora oczyszczalni ścieków: Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych, Poznań 1997. 2. Gujer W., Kappeler J. (1992). Modeling Population Dynamics in Activated Sludge Systems. Water Sci. Techn., 25, 93-103 3. Henze M., Gujer M., Mino W., van Loosdrecht M. C.M., 2000. Activated Sludge Models ASM1, ASM2, ASM2d, and ASM3. IWA. Scientific and Technical Report n 9. IWA Publishing, London, UK. 4. Henze M., Harremoes P., Jansen J., Arvin E. Oczyszczanie ścieków. Procesy biologiczne i chemiczne. Wyd. Politechniki Śląskiej, Kielce, 2000. 5. Hu Z.R., Wentzel M.C., Ekama G.A. Anoxic growth of phosphate-accumulating organisms (PAOs) in biological nutrient removal activated sludge systems, Water Research, 2002, Vol. 36, No. 19, pp. 4927-4937 6. IWA Scientific and Technical Report no 9. IWA Publishing, London, UK 7. Kalinowska E., Bonar G., Duma J., Zasady i praktyka oczyszczania ścieków. Wyd. LEMTECH Konsulting, Kraków, 2005 8. Kapper J., Gujer W.: Estimation of kinetic parameters of heterotrophic biomass under aerobic conditions and Characterization of wastewater for activated sludge modeling. Wat. Sci. Tech. Vol. 25, No 6, pp. 125 139, 1992. 9. Myszograj S.: Zmiany składu ścieków w czasie transportu siecią kanalizacyjną. Gaz, Woda, Technika Sanitarna 2006-7-8. 10. Płuciennik-Koropczuk E., Frakcje ChZT miarą skuteczności oczyszczania ścieków. Gaz, Woda i Technika Sanitarna 7-8, 2009. 11. Sadecka Z., Myszograj S.: Frakcje COD w procesach mechaniczno-biologicznego oczyszczania ścieków na przykładzie oczyszczalni ścieków w Sulechowie. Uniwersytet Zielonogórski 12. Wentzel M.C., Muller A., Loewenthal R.E., Ekama G. A. Heterotroph anoxic yield in anoxic aerobic activated sludge systems treating municipal wastewater. Water Research 37, 2435-2441, 2003 13. Wytyczne ATV-DVWK-A 131: Wymiarowanie jednostopniowych oczyszczalni ścieków z osadem czynnym. Wydawnictwo Seidel- Przywecki, 05.2000. C, N and P changes profile during municipal wastewater treatment in Elk W.W.T.P. Abstract. The paper presents results of the researches which were base to find out profiles of organic substances changes in municipal wastewater treatment plant in Elk. The changes of organic carbon (TOC), nitrogen and phosphorus were checked during treatment in W.W.T.P. utilizing Bardenpho system. During researches samples were taken down by the wastewater treatment line: raw wastewater, after mechanical treatment, dephosphatation, pre-denitrification, I and II step denitrification, outflow from W.W.T.P. It was found that Elk W.W.T.P. is characterized by high efficiency of carbon removal (up to 99,77%), nitrogen (up to 92,05%) and phosphorus (up to 99,45 %).It was mainly caused by the nitrification and phosphorus removal process when bacteria were intaken oxygen from nitrate V reduction process. Keywords: wastewater treatment, sludge activated system, Bardenpho process. 63