Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 1/6 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI, PRODUCENTA I DYSTRYBUTORA Nazwa produktu: Kwas cytrynowy jednowodny Wzór chemiczny: C6H8O7.H2O Inne nazwy: kwas 2-hydroksy-1,2,3-propanotrikarboksylowy monohydrat, E 330 Producent: Dystrybutor: 2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH Składnik stwarzający zagroŝenie: Nr Nr Symbol Zwroty zagroŝenia Nazwa chemiczna % wag CAS WE ostrzegawczy (R)* kwas cytrynowy 100 5949-29-1 201-069-1 Xi 36 Objaśnienie: T + = bardzo toksyczny, T= toksyczny, C= Ŝrący, Xn= szkodliwy, Xi= draŝniący, E= wybuchowy, O= utleniający, F + = skrajnie łatwo palny, F= wysoce łatwo palny, N= niebezpieczny dla środowiska *Pełne znaczenie zwrotów zagroŝenia R z punktu 2 ujęto w punkcie 16 3. IDENTYFIKACJA ZAGROśEŃ Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. ZagroŜenie poŝarowe: ZagroŜenie toksykologiczne: ZagroŜenie ekotoksykologiczne: 4. PIERWSZA POMOC Xi Substancja stała, trudno palna. Kwas cytrynowy jest substancją draŝniącą. Działa draŝniąco na oczy. Kwas cytrynowy działa słabo szkodliwie na zwierzęta lądowe i wodne. Uwaga: W pierwszej kolejności naleŝy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skaŝonego kwasem cytrynowym środowiska na świeŝe powietrze. Skontaktować się z lekarzem lub centrum toksykologicznym. Następstwa wdychania: 1. Zapewnić dopływ świeŝego powietrza. UłoŜyć poszkodowaną osobę w pozycji półleŝącej. 2. W razie potrzeby zapewnić pomoc lekarską. Następstwa połknięcia: 1. Doraźna pomoc przy ostrych zatruciach polega na przepłukaniu ust, płukaniu Ŝołądka wodą z dodatkiem duŝej ilości węgla aktywnego i tlenku magnezu, a następnie na podaniu środka przeczyszczającego. 2. Skontaktować się z lekarzem. SkaŜenie oczu: 1. Przemywać skaŝone oczy większą ilością letniej wody przez 15 minut, przy wywiniętych powiekach. 2. Zapewnić pomoc okulisty. SkaŜenie skóry: 1. Zdjąć skaŝone ubranie. Oczyścić mechanicznie skaŝoną skórę, przemyć duŝą ilością wody, następnie alkoholem oraz wodą z łagodnym mydłem. 2. W razie potrzeby skonsultować się z lekarzem dermatologiem. 5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POśARU
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 2/6 Szczególne zagroŝenia: Środki gaśnicze: Zalecenia szczegółowe: Substancja trudno palna. Zgodne z naturą poŝaru sąsiednich obiektów. Brak 6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA Zalecenia ogólne: Środki ochrony osobistej: Zalecenia szczegółowe: W przypadku wydostania się kwasu cytrynowego do środowiska, skaŝony teren naleŝy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skaŝenia środowiska. Chronić źródła wody oraz kanalizację. Standardowe. W razie potrzeby chronić drogi oddechowe przed pyłem filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P. Starać się odciąć źródło skaŝenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym). Zabezpieczenie środowiska: Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. W przypadku skaŝenia wód powiadomić odpowiednie władze. Metody utylizacji: Unieszkodliwianie na drodze chemicznej, zgodnie z obowiązującymi przepisami. 7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE Zapobieganie zatruciom: Podczas stosowania kwasu cytrynowego nie jeść, nie pić, unikać wdychania pyłów, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzieŝ i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Zapobieganie poŝarom/wybuchom: Substancja niepalna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w tym zakresie. Magazynowanie: W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, w magazynie materiałów chemicznych wyposaŝonym w instalację wentylacyjną. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spoŝywania posiłków, uŝywania otwartego ognia. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400. Metody postępowania z odpadami: Za odpad moŝna uznać kwas cytrynowy, który w Ŝadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy kwas cytrynowy odstawiany jest do wskazanego przez słuŝbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji. 8. KONTROLA NARAśENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ Rozwiązania techniczne: Ogólne niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania kwasu cytrynowego. Sprawna wentylacja. Osobiste wyposaŝenie ochronne: Ręce: Oczy: Drogi oddechowe: Skóra i ciało: Ogólne środki ochrony: Rękawice robocze. Nie ma szczególnych wymagań. Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z pyłami kwasu cytrynowego (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2). Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 3/6 Ochrony zbiorowe: Higiena pracy: Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliŝu stanowisk pracy. Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zaŝywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagroŝeniom: Tam gdzie występuje moŝliwość pojawienia się niebezpiecznych stęŝeń pyłów pochodzących z kwasu cytrynowego, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą. Obowiązujące w Polsce najwyŝsze dopuszczalne stęŝenie (mg/m 3 ) w środowisku pracy: Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005r. (Dz.U. 212 poz.1769). NDS 10 mg/m³ jak dla nietrujących pyłów przemysłowych. 9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE Masa cząsteczkowa: 210,14 g/mol Postać fizyczna, barwa, zapach: Kwas cytrynowy jest przedstawicielem alifatycznych hydroksykwasów trikarboksylowych. W warunkach normalnych jest substancją krystaliczną tworzącą pryzmatyczne kryształy lub biały, krystaliczny proszek, bezbarwną i bez zapachu, o silnie kwaśnym smaku. Temperatura topnienia: 135-153ºC Temperatura wrzenia: Przy podgrzaniu do 175ºC kwas cytrynowy wydziela ze swego składu wodę i przekształca się w nienasycony kwas akonitynowy. Gęstość: 1,54 g/cm³ (20ºC) Gęstość usypowa: 800-1000 kg/m³ Rozpuszczalność w wodzie: 1630 g/l/20ºc PręŜność par: <0,1 hpa/20ºc Wartość ph (50 g/l/20ºc): ok. 1,8 Inne: Kwas cytrynowy występuje w stanie naturalnym w licznych owocach. Wytwarzany jest równieŝ w organizmie człowieka jako pośredni metabolit w cyklu kwasów trikarboksylowych. Posiada duŝe znaczenie fizjologiczne. Dla celów produkcyjnych kwas cytrynowy otrzymywany jest z soku niedojrzałych cytryn lub przez fermentację cukrów (glikozy, maltozy) za pomocą pewnych gatunków pleśni (Citromyces). Kwas cytrynowy uŝywany jest w farbiarstwie, przy drukowaniu perkali, do wyrobu napojów chłodzących i wyrobów cukierniczych, polerowania stali nierdzewnej i innych metali, produkcji Ŝywic aldehydowych, nietoksycznych zmiękczaczy do tworzyw sztucznych, a takŝe do wytwarzania farmaceutyków. Dodatki kwasu cytrynowego i estrów kwasu cytrynowego wzmagają działanie butylohydroksytoluenu i butylohydroksyanizolu jako przeciwutleniaczy. 10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ Stabilność i reaktywność: Właściwości korozyjne: W warunkach normalnych kwas cytrynowy jest chemicznie stabilny Wchodzi w gwałtowne reakcje z silnymi utleniaczami. Słabe 11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE Drogi naraŝenia człowieka: Wdychanie pyłów, spoŝycie, kontakt pyłu z oczami. Informacja ogólna: Działanie miejscowe:
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 4/6 Wdychanie par i aerozoli: Pył kwasu cytrynowego doprowadza do kaszlu, wywołuje uczucie bólu w klatce piersiowej i skrócenie oddechu. SpoŜycie: Nadmierne spoŝycie powoduje uczucie palenia w ustach z nudnościami i wymiotami. Kontakt z oczami: Pojawią się zaczerwienienia, poparzenia i ból. MoŜe zaistnieć poparzenie chemiczne. Kontakt ze skórą: Wystąpią zaczerwienienia i podraŝnienia skóry. Dane toksykologiczne: LC50(doustnie, szczur) = 3000 mg/kg. 12. INFORMACJE EKOLOGICZNE Działanie na organizmy wskaźnikowe: Ryby: Wolny kwas o stęŝeniu 615 mg/dm³ nie działał jeszcze na złote rybki letalnie, jednak doświadczalne rybki ginęły po okresie od 4 do 28 godzin, gdy stęŝenie podniesiono do 894 mg/dm3. W miękkiej wodzie dafnie ginęły przy stęŝeniu 100 mg/dm³. Stopień zagroŝenia wód: mały. 13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI Metody unieszkodliwiania: Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.62 poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz. 1206) Zawartość opakowania wg: rodzaju 07 01 99 inne, nie wymienione odpady Opakowania wg: rodzaju 15 01 02 opakowania z tworzyw sztucznych rodzaju 15 01 04 opakowania z metalu rodzaju 15 01 07 opakowania ze szkła Sposób likwidacji (D10) - termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie. ZuŜyte opakowania dostarczać do uprawnionych do ich przerabiania przedsiębiorstw. Opakowania opróŝnić całkowicie. 14. INFORMACJE O TRANSPORCIE Kwas cytrynowy jednowodny nie jest klasyfikowany zgodnie z przepisami porozumień przewoźnikówadr/rid/imdg-code/iata/icao jako substancja niebezpieczna i nie podlega ograniczeniom wynikającym z tych przepisów. 15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. Na etykietach naleŝy umieścić następujące informacje: Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych Xi Produkt draŝniący.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 5/6 R 36 S 2 S 24/25 Kartę wykonano zgodnie z: Zwroty wskazujące rodzaj zagroŝenia Działa draŝniąco na oczy. Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania Chronić przed dziećmi. Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu. Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11.01.2001r. (Dz.U.11 poz.84; z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 140, poz. 1171) ze zmianą z dnia 14.12.2004r. (Dz.U. 2 z 2005r. poz.2). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28.09.2005r w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz.U.201 poz.1674), (29ATP). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1679 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005r. (Dz.U. 212 poz.1769). Ustawą z dnia 27.04.2001r. o odpadach (Dz.U.62 poz.628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz.1206). Ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 638). Klasyfikacją towarów niebezpiecznych zgodnie z Umową Europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Ustawą z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2002 nr 199 poz. 1671) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). 16. INNE INFORMACJE Chemiczne określenie produktu: Xi R 36 Normy na sprzęt ochronny: PN-EN 141:2002 PN-EN 344:1996 PN-EN 166:2002 (U) Kwas cytrynowy Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych Produkt draŝniący. Działa draŝniąco na oczy. Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze, wymagania, badanie, znakowanie; Wymagania i metody badania obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego do uŝytku w pracy. Zmiana A1; Ochrona indywidualna oczu. Wymagania;
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 6/6 PN-EN 374-3:2004 (U) Rękawice chroniące przed chemikaliami i mikroorganizmami. Wyznaczanie odporności na przenikanie chemikaliów; PN-EN 466:1998 OdzieŜ ochronna. Ochrona przed ciekłymi chemikaliami. Wymagania dotyczące odzieŝy chroniącej przed chemikaliami z połączeniami nieprzepuszczającymi cieczy (typ 3); Powietrze na stanowiskach pracy PN-EN 1540:2004 PN-EN 689:2002 Powietrze na stanowiskach pracy. Terminologia. Powietrze na stanowiskach pracy. Wytyczne oceny naraŝenia inhalacyjnego na czynniki chemiczne przez porównanie z wartościami dopuszczalnymi i strategia pomiarowa. Uwaga: UŜytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacja zawarta w powyŝszej karcie stanowi opis wymogów bezpieczeństwa uŝytkowania preparatu. UŜytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy uŝytkownika. Karta charakterystyki nie moŝe być traktowana jako gwarancja właściwości preparatu. Produkt nie moŝe być uŝywany bez pisemnej zgody w Ŝadnym innym celu aniŝeli podanym w p.1 karty charakterystyki. Karta charakterystyki jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi produktu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych. Kartę wykonano w Przedsiębiorstwie EKOS S.C. 80-266 Gdańsk, al. Grunwaldzka 209, tel/fax: (0-58)305-37- 46, www.ekos.gda.pl e-mail: ekos@ekos.gda.pl. na podstawie informacji i konsultacji uzyskanych od Zamawiającego oraz materiałów z własnej bazy danych. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki są zgodne z aktualnym stanem naszej wiedzy i spełniają warunki prawa krajowego oraz Unii Europejskiej. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki nie są gwarancją parametrów technicznych czy przydatności do określonych zastosowań. * * * * *