Wersja Nr 1 SEKCJA 1: IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI/MIESZANINY I IDENTYFIKACJA PRZEDSIEBIORSTWA 1.1. Identyfikator produktu Nazwa wyrobu Cat No. : 10004 Nr CAS 14873-63-3 Wzórcząsteczkowy PtCl2 [(C6 H5)(CN)]2 1.2. Istotne zidentyfikowane zastosowania substancji lub mieszaniny oraz zastosowania odradzane Zalecane zastosowanie Zastosowania 0dradzane Laboratoryjne substancje chemiczne. Brakdostępnejinformacji 1.3.Danedotyczącedostawcykartycharakterystyki Firma/Przedsiębiorstwo Adres e-mail 1.4. Numer telefonu alarmowego Thermo Fisher (Kandel) GmbH. Zeppelinstr. 7b 76185 Karlsruhe / Germany Tel: +49 (0) 721 84007 280 Fax: +49 (0) 721 84007 300 tech@alfa.com www.alfa.com WydziałBezpieczeństwaProdukcji(BHP)Tel.++049(0)7275988687-0 Carechem 24:+44(0)1235239670(W wielujęzykach,24godzinynumeralarmowy) Giftnotruf Universität Mainz / Poison Centrum Informacji Mainz www.giftinfo.uni-mainz.de Telefon:+49(0)6131/19240 SEKCJA2:IDENTYFIKACJAZAGROŻEŃ 2.1. Klasyfikacja substancji lub mieszaniny CLPklasyfikacji-rozporządzenia(WE)nr1272/2008 Zagrożeniafizyczne W oparciuodostępnedane,kryteriaklasyfikacjiniesąspełnione Zagrożeniadlazdrowia Toksycznośćostra,doustna Toksycznośćostra,skórna Ostra toksycznosc przez drogi oddechowe - pyly i mgly Działanieuczulającenadrogioddechowe Działanieuczulającenaskórę Kategoria 3 (H301) Kategoria 3 (H311) Kategoria 2 (H330) Kategoria 1 (H334) Kategoria 1 (H317) Zagrożeniadlaśrodowiska Strona 1 / 11
W oparciuodostępnedane,kryteriaklasyfikacjiniesąspełnione 2.2. Elementy oznakowania HasłoOstrzegawcze Niebezpieczeństwo ZwrotywskazująceRodzajZagrożenia H301-Działatoksyczniepopołknięciu H311-Działatoksyczniewkontakciezeskórą H330-Wdychaniegroziśmiercią H317-Możepowodowaćreakcjęalergicznąskóry H334-Możepowodowaćobjawyalergilubastmylubtrudnościwoddychaniuwnastępstwiewdychania Zwrotywskazującenaśrodkiostrożności P280-Stosowaćrękawiceochronne/odzieżochronną/ P302+P352-W PRZYPADKUKONTAKTUZESKÓRĄ:Umyćdużąilościąwodyzmydłem P304+P340-W PRZYPADKUDOSTANIASIĘDO DRÓG ODDECHOWYCH:wyprowadzićlubwynieśćposzkodowanegona świeżepowietrzeizapewnićwarunkidoodpoczynkuwpozycjiumożliwiającejswobodneoddychanie P310-NatychmiastskontaktowaćsięzOŚRODKIEM ZATRUĆlublekarzem P333+P313-W przypadkuwystąpieniapodrażnieniaskórylubwysypki:zasięgnąćporady/zgłosićsiępodopiekęlekarza P285-W przypadkuniedostatecznejwentylacjistosowaćindywidualneśrodkiochronydrógoddechowych 2.3.Innezagrożenia SEKCJA3:SKŁAD/INFORMACJAO SKŁADNIKACH 3.1. Substancje Składnik Nr CAS Nr WE. Procent wagowy CLPklasyfikacji-rozporządzenia(WE) nr 1272/2008 Bis(benzonitrile)dichloroplatinum 14873-63-3 EEC No. 238-943-7 <=100 Acute Tox. 3 (H301) Acute Tox. 3 (H311) Acute Tox. 2 (H330) Skin Sens. 1 (H317) Resp. Sens. 1 (H334) Pełentekstzwrotywskazującerodzajzagrożenia:patrzsekcja16 Strona 2 / 11
SEKCJA4:ŚRODKIPIERWSZEJPOMOCY 4.1.Opisśrodków pierwszejpomocy Wskazówka ogólna Kontakt z oczyma Kontaktzeskórą Spożycie Wdychanie Ochronaosobyudzielającej pierwszej pomocy Pokazaćniniejsząkartęcharakterystykisubstancjilekarzowiprowadzącemubadanie. Konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna. W raziekontaktuzoczyma,bezzwłocznieprzepłukaćoczydużąilościąwodyizasięgnąć poradymedycznej.bezzwłocznieprzepłukiwaćdużąilościąwodyprzezconajmniej15 minut,takżepodpowiekami. Bezzwłoczniezmywaćdużąilościąwodyprzezconajmniej15minut.Koniecznajest natychmiastowa pomoc medyczna. NIEprowokowaćwymiotów.Natychmiastwezwaćlekarzalubpowiadomićcentrum zatruć. Przenieśćnaświeżepowietrze.W przypadkubrakuoddychaniazastosowaćsztuczne oddychanie.niestosowaćmetodyusta-usta,jeśliosobaposzkodowanaspożyłalub wdychałasubstancję;zastosowaćsztuczneoddychaniezapomocąmaskiwyposażonejw jednokierunkowy zawór lub innego odpowiedniego medycznego aparatu oddechowego. Konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna. Wymaganeżadnespecjalneśrodkiostrożności. 4.2.Najważniejszeostreiopóźnioneobjawyorazskutkinarażenia Możepowodowaćobjawyalergilubastmylubtrudnościwoddychaniuwnastępstwie wdychania.możepowodowaćalergicznąreakcjęskóry.objawyreakcjialergicznejmogą obejmowaćwysypkę,swędzenie,obrzęk,trudnościzoddychaniem,mrowienierąkistóp, zawrotygłowy,oszołomienie,bólwklatcepiersiowej,bólemięśni,lubpłukania 4.3.Wskazaniadotyczącewszelkiejnatychmiastowejpomocylekarskiejiszczególnegopostępowaniazposzkodowanym Uwagi dla lekarza Leczyćobjawowo. SEKCJA5:POSTĘPOWANIEW PRZYPADKUPOŻARU 5.1.Środkigaśnicze Odpowiednieśrodkigaśnicze Należystosowaćśrodkigaśniczeodpowiedniedlamiejscowychwarunkóworazotaczającegośrodowiska.Stosowaćzraszanie wodą,pianyalkoholoodporne,suchechemikalialubdwutlenekwęgla. Środkigaśnicze,którychniewolnostosowaćzewzględów bezpieczeństwa. 5.2.Szczególnezagrożeniazwiązanezsubstancjąlubmieszaniną Rozkładtermicznymożeprowadzićdouwolnieniadrażniącychgazówioparów. Niebezpieczne produkty spalania Żadnewnormalnychwarunkachstosowania. 5.3.Informacjedlastrażypożarnej Podobniejakwprzypadkukażdegoinnegopożaru,stosowaćodpowiedniniezależnyaparatoddechowyociśnieniowym zasilaniu, zhomologacjąmsha/nioshlubrównorządnąipełnysprzętochronny.rozkładtermicznymożeprowadzićdouwolnienia drażniącychgazówioparów. Strona 3 / 11
SEKCJA6:POSTĘPOWANIEW PRZYPADKUNIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIADO ŚRODOWISKA 6.1.Indywidualneśrodkiostrożności,sprzętochronnyiproceduryw sytuacjachawaryjnych Zapewnićodpowiedniąwentylację.Użyćśrodkówochronyosobistej.Unikaćpowstawaniapyłu.Niedopuszczaćkogokolwiekpod wiatrodmiejscauwolnienia/wycieku.ewakuowaćpersonelwbezpiecznemiejsca. 6.2.Środkiostrożnościw zakresieochronyśrodowiska Substancjaniepowinnabyćuwalnianadośrodowiska.PatrzDział12,abyuzyskaćdodatkoweinformacjeekologiczne. 6.3.Metodyimateriałyzapobiegającerozprzestrzenianiusięskażeniaisłużącedousuwaniaskażenia Zebraćpróżnioworozsypanymateriałizebraćwodpowiednim pojemnikudousunięcia.unikaćpowstawaniapyłu. 6.4. Odniesienia do innych sekcji SprawdY orodki ochronne w sekcjach 8 i 13. SEKCJA7:POSTĘPOWANIEZSUBSTANCJAMIIMIESZANINAMIORAZICH MAGAZYNOWANIE 7.1Środkiostrożnościdotyczącebezpiecznegopostępowania Stosowaćśrodkiochronyosobistej.Unikaćpowstawaniapyłu.Niewprowadzaćdooczu,naskóręlubnaodzież.Stosowacjedynie podokapem wyciaguchemicznego.niewdychaćoparów/pyłu.niespożywać. Środkihigieny PostępowaćzgodniezogólnieprzyjętymizasadamiBHP.Nieprzechowywaćrazem zżywnością,napojamiipaszamidlazwierząt. Niejeść,niepićiniepalićpodczasużywaniaproduktu.Zdjąćiupraćskażonąodzieżprzedponownym użyciem.myćręceprzed posiłkamiipozakończeniupracy. 7.2.Warunkibezpiecznegomagazynowania,w tym informacjedotyczącewszelkichwzajemnychniezgodności Chronićprzedwilgocią. 7.3.Szczególnezastosowanie(-a)końcowe Zastosowanie w laboratoriach SEKCJA8:KONTROLANARAŻENIA/ŚRODKIOCHRONYINDYWIDUALNEJ 8.1.Parametrydotyczącekontroli Wartościgranicznenarażenia źródłolista Składnik Włochy Niemcy Portugalia Holandia Finlandia Bis(benzonitrile)dichl TWA: 0.002 mg/m 3 8 oroplatinum horas Składnik Austria Dania Szwajcaria Polska Norwegia Bis(benzonitrile)dichl MAK-TMW: 0.002 TWA: 0.002 mg/m 3 8 Strona 4 / 11
oroplatinum mg/m 3 8 Stunden Stunden Biologiczne wartosci graniczne Niniejszyproduktwdostarczonejpostaci,niezawierażadnychmateriałówstwarzającychzagrożenie,objętychograniczeniami dotyczącymidopuszczalnejwartościbiologicznejustanowionymiprzezwłaściwedlaregionuorganynadzorcze Metody monitorowania EN14042:2003Identyfikatortytułu:Atmosferymiejscapracy.Poradnikstosowaniaizastosowaniaprocedursłużącychd0oceny narażenianaśrodkichemiczneibiologiczne. Pochodnypoziom niepowodujący zmian (DNEL) Droganarażenia Ostra efekt (lokalny) Ostra efekt (ogólnie) Przewlekle skutki (lokalny) Doustny(-a,-e) Skórny(-a,-e) Wdychanie Przewlekłeskutki (ogólnie) Przewidywanestężenie. niepowodującezmianw środowisku (PNEC) 8.2.Kontrolanarażenia Środkitechniczne Żadnewnormalnychwarunkachstosowania. Wyposażenieochrony indywidualnej Ochrona oczu Ochronarąk Okularyochronnezosłonamibocznymi(NormaUE-EN166) Rękawiceochronne Materiałrękawic Czas przebicia Grubośćrękawic Norma UE Komentarzerękawica Kauczuk nitrylowy Zobaczzaleceń - EN 374 (minimalny wymóg) Neopren producentów Kauczuk naturalny PCW Ochronaskóryiciała Odzieżzdługimirękawami Sprawdzićrękawiceprzedużyciem Prosimy przestrzegac instrukcji dotyczacych przepuszczalnosci i czasu przebicia dostarczonych przez dostawce rekawic. Przestrzegaćwskazówekproducentalubdostawcy Zadbaćrękawicenadająsiędotegozadania;Kompatybilnośćchemiczna,zręczność,warunkipracy,Podatnośćużytkownika,np. efektówuczulających Równiez wziac pod uwage specyficzne warunki lokalne stosowania produktu, takie jak niebezpieczenstwo przeciecia, scierania Usuńrękawicezopiekiuniknąćzanieczyszczeniaskóry Ochrona dróg oddechowych Niepotrzebnejestwyposażenieochronnewnormalnychwarunkachużytkowania. Strona 5 / 11
Dużaskala/użycieawaryjnego Małaskala/urządzeń laboratoryjnych Stosowac aparat oddechowy aprobowany przez NIOSH/MSHA lub europejska norme EN 136 w przypadku przekroczenia progu narazenia lub w przypadku podraznienia lub wystapienia innych objawów Zalecany rodzaj filtra: Cząstkistałefiltr Zachowywac wlasciwa wentylacje. Środkikontrolnenarażenia środowiska. SEKCJA9:WŁAŚCIWOŚCIFIZYCZNEICHEMICZNE 9.1.Informacjenatematpodstawowychwłaściwościfizycznychichemicznych Wygląd Stan fizyczny Żółty SubstancjastałaKrystaliczny(-a,-e) Zapach Prógwyczuwalnościzapachu ph Temperatura topnienia/zakres 219 C / 426.2 F temperatur topnienia Temperaturamięknienia Temperatura wrzenia/zakres temperatur wrzenia Temperaturazapłonu Metoda - Szybkośćparowania Nie dotyczy Substancjastała Palność(ciałastałego,gazu) Granicewybuchowości Ciśnieniepary Gęstośćpary Nie dotyczy Substancjastała Ciężarwłaściwy / Gęstość Gęstośćnasypowa Rozpuszczalnośćw wodzie Rozpuszczalny w wodzie Rozpuszczalnośćw innych rozpuszczalnikach Współczynnikpodziału(n-oktanol/woda) Temperaturasamozapłonu Temperaturarozkładu Lepkość Nie dotyczy Substancjastała Właściwościwybuchowe Właściwościutleniające 9.2. Inne informacje Wzórcząsteczkowy PtCl2 [(C6 H5)(CN)]2 Masacząsteczkowa 472.25 SEKCJA10:STABILNOŚĆIREAKTYWNOŚĆ 10.1.Reaktywność Nie znane na podstawie posiadanych informacji 10.2.Stabilnośćchemiczna Strona 6 / 11
Czuly na wilgoc. 10.3.Możliwośćwystępowanianiebezpiecznychreakcji Niebezpieczna polimeryzacja Niebezpieczne reakcje. Brak w normalnych warunkach procesu technologicznego. 10.4.Warunki,którychnależyunikać Produkty niezgodne. Nadmierne cieplo. 10.5.Materiałyniezgodne Brak znanych. 10.6.Niebezpieczneproduktyrozkładu Żadnewnormalnychwarunkachstosowania. SEKCJA 11: INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE 11.1.Informacjedotycząceskutków toksykologicznych Informacje o produkcie a)toksycznośćostra; Doustny(-a,-e) Kategoria 3 Skórny(-a,-e) Kategoria 3 Wdychanie Kategoria 2 b)działanieżrące/drażniącena skórę; c)poważneuszkodzenie oczu/działaniedrażniącenaoczy; d)działanieuczulającenadrogioddechowelubskórę; Oddechowy(-a,-e) Kategoria 1 Skóra Kategoria 1 e)działaniemutagennenakomórki rozrodcze; f)rakotwórczość; Niniejszy produkt nie zawiera znanych substancji rakotwórczych g)szkodliwedziałaniena rozrodczość; h)działanietoksycznenanarządy docelowe narażeniejednorazowe; i)działanietoksycznenanarządy docelowe narażeniepowtarzane; Strona 7 / 11
Narządydocelowe Brak znanych. j)zagrożeniespowodowane aspiracją; Objawy / efekty, ostreiopóźnione Nie dotyczy Substancjastała Objawyreakcjialergicznejmogąobejmowaćwysypkę,swędzenie,obrzęk,trudnościz oddychaniem,mrowienierąkistóp,zawrotygłowy,oszołomienie,bólwklatcepiersiowej, bólemięśni,lubpłukania SEKCJA 12: INFORMACJE EKOLOGICZNE 12.1.Toksyczność Działanieekotoksyczne Niezawierażadnychsubstancjiznanychjakoniebezpiecznedlaśrodowiskalub nierozkładalnychwoczyszczalniachścieków. 12.2.Trwałośćizdolnośćdo rozkładu Trwałość Rozpuszczalnywwodzie,Trwałośćjestnieprawdopodobna,napodstawieposiadanych informacji. 12.3.Zdolnośćdobioakumulacji Bioakumulacja jest nieprawdopodobna 12.4.Mobilnośćw glebie Produktjestrozpuszczalnewwodzie,imogąrozprzestrzeniaćsięwsystemachwodnych Najprawdopodobniejruchliwywśrodowiskuzewzględunarozpuszczalnośćwwodzie. Bardzo mobilne w glebach 12.5.WynikiocenywłaściwościPBT Brakdostępnychdanychdlaoceny. i vpvb 12.6.Inneszkodliweskutkidziałania Informacje o dyzruptorze Niniejszyproduktniezawierażadnychznanychlubpodejrzewanychdysruptorów wydzielaniawewnętrznego wydzielaniawewnętrznego TrwałezanieczyszczenieorganiczneNiniejszy produkt nie zawiera zadnych znanych lub przypuszczalnych substancji Potencja3 niszczenia ozonu Niniejszy produkt nie zawiera zadnych znanych lub przypuszczalnych substancji SEKCJA13:POSTĘPOWANIEZODPADAMI 13.1. Metody unieszkodliwiania odpadów Pozostałeodpady/niezużyte wyroby Skażoneopakowanie Europejski Katalog Odpadów Inne informacje Odpadysąklasyfikowanejakoniebezpieczne.Usuwaćzgodniezeuropejskim dyrektywami dotyczacymiodpadówiodpadówniebezpiecznych.usuwaćdozgodniezlokalnymi przepisami. Pozbyćsiętegopojemnikananiebezpiecznelubskładowiskoodpadów. ZgodniezEuropejskim Katalogiem OdpadówKodyOdpadówwynikajązzsowania produktu,aniejegowłaściwości. Użytkownikpowinienprzyporządkowywaćkodyodpadówwoparciuocel,doktórego zastosowanoprodukt.niewprowadzaćdokanalizacji. SEKCJA14:INFORMACJEDOTYCZĄCETRANSPORTU Strona 8 / 11
IMDG/IMO 14.1. Numer UN (numer ONZ) UN3439 14.2.Prawidłowanazwa NITRILES, SOLID, TOXIC, N.O.S przewozowa UN Właściwanazwatechniczna () 14.3.Klasa(-y)zagrożeniaw 6.1 transporcie 14.4. Grupa opakowaniowa III ADR 14.1. Numer UN (numer ONZ) UN3439 14.2.Prawidłowanazwa NITRILES, SOLID, TOXIC, N.O.S przewozowa UN Właściwanazwatechniczna () 14.3.Klasa(-y)zagrożeniaw 6.1 transporcie 14.4. Grupa opakowaniowa III IATA 14.1. Numer UN (numer ONZ) UN3439 14.2.Prawidłowanazwa NITRILES, SOLID, TOXIC, N.O.S przewozowa UN Właściwanazwatechniczna () 14.3.Klasa(-y)zagrożeniaw 6.1 transporcie 14.4. Grupa opakowaniowa III 14.5.Zagrożeniadlaśrodowiska Brakzagrożeńzidentyfikowanych 14.6.Szczególneśrodkiostrożności Wymaganeżadnespecjalneśrodkiostrożności dlaużytkowników 14.7. Transport luzem zgodnie z załącznikiem Idokonwencji MARPOL 73/78 i kodeksem IBC Nie dotyczy, pakowane towary SEKCJA15:INFORMACJEDOTYCZĄCEPRZEPISÓW PRAWNYCH 15.1.Przepisyprawnedotyczącebezpieczeństwa,zdrowiaiochronyśrodowiskaspecyficznedlasubstancjilub mieszaniny Listymiędzynarodowe X = wymienione. Składnik EINECS ELINCS NLP Ustawa o kontroli substancji toksyczny ch (TSCA) Bis(benzonitrile)dichloroplatin um DSL NDSL PICCS (Filipińs ki wykaz chemikal iów i substan cji chemicz nych) ENCS IECSC AICS KECL (koreańs ki wykaz istniejąc ych substanc ji chemicz nych) 238-943-7 - - - - - - X - X Strona 9 / 11
Przepisy krajowe Klasyfikacja WGK Klasazagrożeniawód=1(klasyfikacjawłasna). 15.2.Ocenabezpieczeństwachemicznego BezpieczeństwachemicznegoOcena/Report(CSA/CSR)niezostałyprzeprowadzone SEKCJA 16: INNE INFORMACJE Pełnatreśćodnośnychzwrotów Hw sekcji2i3 H301-Działatoksyczniepopołknięciu H311-Działatoksyczniewkontakciezeskórą H330-Wdychaniegroziśmiercią H317-Możepowodowaćreakcjęalergicznąskóry H334-Możepowodowaćobjawyalergilubastmylubtrudnościwoddychaniuwnastępstwiewdychania CAS - Chemical Abstracts Service EINECS/ELINCS -Europejskiwykazistniejącychprzemysłowych substancji chemicznych/wykaz UE notyfikowanych substancji chemicznych PICCS -Filipińskiwykazchemikaliówisubstancjichemicznych IECSC -Chińskiwykazistniejącychsubstancjichemicznych Legenda TSCA - ustawa Stanów Zjednoczonych o kontroli substancji toksycznych, sekcja 8(b) Wykaz DSL/NDSL - Kanadyjski wykaz substancji krajowych / Kanadyjski wykaz substancji zagranicznych ENCS - Japán létezo és új vegyi anyagok AICS - Australijski wykaz substancji chemicznych (Australian Inventory of Chemical Substances) KECL -KoreańskiwykazistniejącychibadanychsubstancjichemicznychNZIoC - Nowozelandzki wykaz substancji chemicznych WEL - Ograniczone w miejscu pracy TWA -Średniaważonawczasie ACGIH - American Conference of Governmental Industrial Hygienists IARC -MiędzynarodowaAgencjads.BadańnadRakiem (AmerykańskaKonferencjaPaństwowychHigienistówPracy) DNEL -Pochodnyniepowodującyefektówpoziom PNEC -Przewidywaneniepowodująceefektówstężenie RPE -Środkiochronydrógoddechowych LD50 - Zabójcza Dawka 50% LC50 -Stężenieśmiertelne50% EC50 -Skutecznestężenie50% NOEC -StężeniebezobserwowanegoEfect POW -Współczynnikpodziałuoktanol:woda PBT -Trwały,Bioakumulacji,toksyczne vpvb -bardzotrwałe,bardzobioakumulacji ADR -Umowyeuropejskiejdotyczącejmiędzynarodowegoprzewozu drogowego towarów niebezpiecznych IMO/IMDG - International Maritime Organization/International Maritime Dangerous Goods Code OECD -OrganizacjaWspółpracyGospodarczejiRozwoju BCF -Współczynnikabiokoncentracji(BCF) Najważniejszeodnośnikidoliteraturyiźródełdanych Dostawcy karty charakterystyki, Chemadvisor - Loli, Merck indeks RTECS ICAO/IATA - International Civil Aviation Organization/International Air Transport Association MARPOL -Międzynarodowakonwencjaozapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki ATE -Szacunkowatoksycznośćostra VOC -Lotnezwiązkiorganiczne Poradydotycząceszkoleń Szkoleniezwiązanezeświadomościąozagrożeniach,łączniezoznakowaniami,kartamicharakterystykiproduktu(SDS), indywidualnywyposażeniem ochronnym ihigienawmiejscupracy. Opracowano przez Data aktualizacji Podsumowanie aktualizacji WydziałBezpieczeństwaProdukcji(BHP)Tel.++049(0)7275988687-0 29-cze-2018 AktualizacjasystemówtworzeniakartSD,zastępujeChemGesSDSNo.14873-63-3/2. Strona 10 / 11
Oświadczenie Informacjepodanew niniejszejkarciecharakterystyki(sds)sąwłaściwewedługnaszejwiedzy,posiadanychinformacjii wiaryw dniuichpublikacji.podaneinformacjezostałystworzonejedyniejakowytycznecodobezpiecznego postępowania,stosowania,przetwarzania,przechowywania,transportu,utylizacjiiuwolnieniainiemogąbyćuważaneza jakąkolwiekgwarancjęlubspecyfikacjęjakościową.niniejszeinformacjeodnosząsiędoszczególnegoiokreślonego materiałuimogąbyćnieważne,jeślininiejszymateriałjeststosowanywrazzjakimkolwiekinnym materiałem/innymi materiałamilubw jakimkolwiekprocesietechnologicznym,jeśliniezostałotookreślonew niniejszym tekście Koniec karty charakterystyki Strona 11 / 11