M I N I S T E R S T W O I N F R A S T R U K T U R Y PAŃSTWOWA KOMISJA BADANIA WYPADKÓW LOTNICZYCH RAPORT KOŃCOWY WYPADEK Zdarzenie nr: 201/03 Szybowiec SZD 22 C Mucha Standard, SP-2314 2 sierpnia 2003 r., Załuż k/sanoka Niniejszy raport jest dokumentem prezentującym stanowisko Państwowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych dotyczące okoliczności zdarzenia lotniczego, jego przyczyn i zaleceń profilaktycznych. Raport jest wynikiem badania przeprowadzonego jedynie w celach profilaktycznych w oparciu o obowiązujące przepisy prawa międzynarodowego i krajowego. Badanie zostało przeprowadzone bez konieczności stosowania prawnej procedury dowodowej. Sformułowania zawarte w niniejszym raporcie, w związku z Art. 134 ustawy Prawo lotnicze (Dz. U. z 2006 r., Nr 100, poz.696 z zm.) nie mogą być traktowane jako wskazanie winnych lub odpowiedzialnych za zaistniałe zdarzenie. Komisja nie orzeka, co do winy i odpowiedzialności. W związku z powyższym wszelkie formy wykorzystania niniejszego raportu do celów innych niż zapobieganie wypadkom i poważnym incydentom lotniczym, może prowadzić do błędnych wniosków i interpretacji. Raport niniejszy został sporządzony w języku polskim. Inne wersje językowe mogą być przygotowywane jedynie w celach informacyjnych. Warszawa 2008
SPIS TREŚCI Informacje ogólne... 3 Streszczenie... 3 1. INFORMACJE FAKTYCZNE I ANALIZA... 4 1.1. Historia lotu, analiza okoliczności i przebiegu zdarzenia lotniczego... 4 1.2. Obrażenia osób... 5 1.3. Uszkodzenia statku powietrznego... 5 1.4. Inne uszkodzenia... 5 1.5. Informacje o składzie osobowym (dane o załodze).... 5 1.6. Informacje o statku powietrznym... 6 1.7. Informacje meteorologiczne... 6 1.8. Pomoce nawigacyjne... 7 1.9. Łączność... 7 1.10. Informacje o miejscu zdarzenia.... 7 1.11. Rejestratory pokładowe... 7 1.12. Informacje o szczątkach i zderzeniu.... 7 1.13. Informacje medyczne i patologiczne.... 7 1.14. Pożar... 7 1.15. Czynniki przeżycia... 8 1.16. Badania i ekspertyzy.... 8 1.17. Informacje o organizacjach i działalności administracyjnej.... 8 1.18. Informacje uzupełniające.... 8 1.19. Użyteczne lub efektywne metody badań... 8 2. WNIOSKI KOŃCOWE.... 8 2.1. Ustalenia komisji... 8 2.2. Przyczyna wypadku... 9 3. ZALECENIA PROFILAKTYCZNE.... 9 4. ZAŁĄCZNIKI... 9 RAPORT KOŃCOWY Strona 2 z 9
INFORMACJE OGÓLNE Rodzaj zdarzenia: Rodzaj i typ statku powietrznego: Znak rozpoznawczy statku powietrznego: Dowódca statku powietrznego: Organizator lotów: Użytkownik statku powietrznego: Właściciel statku powietrznego: Miejsce zdarzenia: Data i czas zdarzenia: Stopień uszkodzenia statku powietrznego: Obrażenia załogi: Wypadek Szybowiec SZD-22C Mucha Std SP-2314 Uczeń pilot Aeroklub Podkarpacki Aeroklub Podkarpacki Aeroklub Polski Załuż k/sanoka 2 sierpnia 2003 r., 14:50 LMT Uszkodzony Bez obrażeń STRESZCZENIE W dniu 2 sierpnia 2003 r. uczeń pilot mężczyzna lat 24 wykonywał na szybowcu SZD-22C Mucha Standard, SP-2314, przelot warunkowy do uzyskania srebrnej odznaki szybowcowej. Start za samolotem nastąpił o godzinie 12:33 z lotniska w Krośnie. W okolicy miejscowości Sanok nastąpiło pogorszenie warunków termicznych w wyniku, czego uczeń pilot podjął decyzję o wykonaniu lądowania. Podczas lądowania w terenie przygodnym w miejscowości Załuż szybowiec został uszkodzony. Pilot nie doznał obrażeń. Badanie zdarzenia przeprowadził zespół badawczy PKBWL w składzie: mgr inż. Jerzy KĘDZIERSKI dr inż. Maciej LASEK inż. Tomasz MAKOWSKI - kierujący zespołem, - członek zespołu, - członek zespołu RAPORT KOŃCOWY Strona 3 z 9
W trakcie badania PKBWL ustaliła następującą przyczynę wypadku lotniczego: Przyczyną zaistnienia wypadku było lądowanie na polu o nierównej nawierzchni niemożliwej do rozpoznania z powietrza. Okolicznością sprzyjającą zaistnieniu zdarzenia było wykonanie, przez ucznia pilota, lądowania z tylnym wiatrem PKBWL po zakończeniu badania nie zaproponowała zaleceń profilaktycznych. 1. INFORMACJE FAKTYCZNE I ANALIZA 1.1. Historia lotu, analiza okoliczności i przebiegu zdarzenia lotniczego W dniu 2 sierpnia 2003 roku uczeń pilot mężczyzna lat 24 wykonywał na szybowcu SZD-22C Mucha Standard przelot warunkowy do uzyskania srebrnej odznaki szybowcowej. W założeniu miał to być przelot docelowo powrotny na trasie Krosno Bezmiechowa Krosno. Uczeń pilot wystartował z lotniska w Krośnie za samolotem PZL-104 Wilga 35 SP-AFW o godzinie 12:33. Po wyczepieniu i nabraniu wysokości 1500 m (podstawa chmur) odszedł na trasę. Do trzydziestego kilometra warunki na trasie, według oceny ucznia pilota, były dość dobre tak, że wysokość lotu nie zmniejszała się poniżej 1000 m. Wznoszenia termiczne były w granicach od 1,5 do 2,5 m/s. Po minięciu miasta Sanok warunki termiczne znacznie się pogorszyły z powodu nasuwających się od północy burz. Nad miejscowością Załuż wysokość lotu wynosiła 600 m. Uczeń pilot wybrał wtedy pole do lądowania przygodnego. Było to ściernisko, które z tej wysokości wydawało się równe i w pełni nadające się do lądowania. Na polu tym były jednak wysokie bruzdy. Tuż po przyziemieniu szybowiec wpadł w taką bruzdę i zrobił cyrkiel ulegając uszkodzeniu. Pilot nie odniósł żadnych obrażeń i samodzielnie opuścił szybowiec. Następnie uczeń pilot stwierdził, że lądowanie wykonał z wiatrem. Zdaniem Komisji uczeń pilot prawidłowo ocenił sytuację meteorologiczną i podjął właściwą decyzję o lądowaniu w terenie przygodnym szczególnie, że zbliżały się burze. Wybór pola przygodnego lądowania nastąpił na właściwej wysokości jednak RAPORT KOŃCOWY Strona 4 z 9
ze względu na brak doświadczenia ucznia pilota przydatność tego pola do wykonania bezpiecznego lądowania nie została oceniona właściwie. Wykonanie lądowania z tylnym wiatrem spowodowało przyziemienie na znacznie większej prędkości, co w nierównym terenie przyczyniło się do zaistnienia wypadku. 1.2. Obrażenia osób. Obrażenia ciała Załoga Pasażerowie Inne osoby Poważne - - - Nieznaczne (nie było) 1 - - 1.3. Uszkodzenia statku powietrznego W wyniku wypadku szybowiec został uszkodzony. 1.4. Inne uszkodzenia. Nie było 1.5. Informacje o składzie osobowym (dane o załodze). Dowódca statku powietrznego uczeń pilot szybowcowy mężczyzna lat 24. Szkolenie odbywał w Aeroklubie Podkarpackim w Krośnie nad Wisłokiem. Kontrola Wiadomości Teoretycznych przeprowadzona w dniu 12 kwietnia 2003 r. z ważnością do 11 kwietnia 2004 r. Posiada nalot ogólny 45 godzin i 33 minuty w 139 lotach. Nalot samodzielny 31 godzin i 10 minut. Posiada uprawnienia do samodzielnego wykonywania lotów na następujących typach szybowców: Puchatek, Puchacz, Pirat i Mucha Std. Na typie szybowca, na którym nastąpił wypadek wykonał 19 lotów w łącznym czasie 20 godzin i 34 minuty. Poprzedni lot przed wypadkiem uczeń pilot wykonał w dniu 21 lipca 2003 r. Posiada orzeczenie lekarskie: zdolny według klasy 2 z ograniczeniem VDL z dnia 25.04.2003 r. bez określenia okresu ważności. RAPORT KOŃCOWY Strona 5 z 9
Tabela.1 Lista ostatnich sześciu lotów wykonanych przez pilota na szybowcu SZD_22C Mucha Std (SP-2314) przed wypadkiem. L.p. Data lotu Miejsce lotu Zad./Ćw. Zad. Ćw. Typ Płatowca Rodz. Startu Liczba lotów dwuster Czas lotu samodzielny Dwust Sam. Godz. Min. Godz. Min. 1 23.05.03 Krosno III - Mucha Std S - 1 - - 2 01 2 24.05.03 Krosno IV - Mucha Std S - 1 - - 4 10 3 23.06.03 Krosno IV 4 Mucha Std S - 1 - - 3 32 4 18.07.03 Krosno IV 4 Mucha Std S - 1 - - - 21 5 21.07.03 Krosno IV 4 Mucha Std S - 1 - - 1 05 6 02.08.03 Krosno IV 4 Mucha Std S - 1 - - 2 17 wypadek 1.6. Informacje o statku powietrznym. Szybowiec: SZD-22C Mucha Standard. Jednomiejscowy, wolnonośny grzbietopłat w układzie klasycznym. Podwozie: płoza przednia, koło główne i płoza tylna. Rok budowy Producent Nr fabryczny płatowca Znaki rozpoznawcze Nr rejestru Data rejestru 1979 ZSLS Nr 5 Krosno 615 SP-2314 2314 06.11.2002 Świadectwo Oględzin wydane w celu wpisania do Rejestru z dnia 19.09.2002 r. Nalot płatowca od początku eksploatacji 2345 godz. Liczba lotów od początki eksploatacji 2040 lotów. Nalot płatowca od ostatniego przeglądu 31 godz., Resurs pozostały do kolejnego remontu lub przeglądu 169 godz. Data wykonania ostatnich czynności okresowych 06.06.2003 r. przy nalocie całkowitym 2326 godzin wykonano w Aeroklubie Podkarpackim Kolejne czynności okresowe ( 50, 100 itp.) 50 godz. Ciężar szybowca mieścił się w granicach podanych w IUwL. Wyważenie szybowca odpowiadało wymogom IUwL. 1.7. Informacje meteorologiczne. Brak jest prognozy pogody jak również danych dotyczących stanu pogody z miejsca zaistnienia zdarzenia. Poniżej przedstawiono komunikaty meteorologiczne z lotniska Rzeszów z odpowiedniego okresu: RAPORT KOŃCOWY Strona 6 z 9
METAR EPRZ 021230Z 31004KT 9999 SCT033 27/16 Q1018 METAR EPRZ 021300Z 28003KT 9999 SCT040TCU 28/16 Q1018 METAR EPRZ 021330Z 36006KT 9999 SCT040TCU 28/16 Q1018 Pora dnia: dzień, warunki oświetlenia naturalnego wczesne popołudnie. 1.8. Pomoce nawigacyjne. Nie dotyczy. 1.9. Łączność. Szybowiec był wyposażony w pokładową radiostację typu RS-6101-1 posiadającą pozwolenie ważne do dnia 31.12.2010 r. Ze względu na lądowanie szybowca w terenie przygodnym żadna korespondencja w chwili zaistnienia zdarzenia nie była prowadzona. 1.10. Informacje o miejscu zdarzenia. Wypadek miał miejsce podczas lądowania w terenie przygodnym. Miejsce lądowania: ściernisko z wysokimi bruzdami położone w terenie górzystym. 1.11. Rejestratory pokładowe. Szybowiec nie był wyposażony w rejestrator parametrów lotu. 1.12. Informacje o szczątkach i zderzeniu. Szybowiec po przejechaniu na dobiegu przez zagłębienie terenu (bruzdę) wykonał cyrkiel i uległ uszkodzeniu. 1.13. Informacje medyczne i patologiczne. Uczeń pilot nie był poddany badaniu na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu. 1.14. Pożar. Nie było. RAPORT KOŃCOWY Strona 7 z 9
1.15. Czynniki przeżycia. Uczeń pilot na skutek zaistnienia wypadku nie odniósł żadnych obrażeń i o własnych siłach opuścił szybowiec. 1.16. Badania i ekspertyzy. Przeprowadzono badanie w standardowym zakresie. 1.17. Informacje o organizacjach i działalności administracyjnej. Bez wpływu na zaistnienie zdarzenia. 1.18. Informacje uzupełniające. Brak. 1.19. Użyteczne lub efektywne metody badań. Nie zastosowano. 2. WNIOSKI KOŃCOWE. 2.1. Ustalenia komisji. 1. Poziom wyszkolenia i kwalifikacje ucznia pilota do wykonania przelot komisja ocenia jako wystarczający. 2. Dokumentacji statku powietrznego w sprawdzonym przez komisję zakresie była prowadzona prawidłowo. 3. Jakość obsług statku powietrznego nie wzbudzała zastrzeżeń. 4. Nie stwierdzono niesprawności statku powietrznego w czasie lotu. 5. Obciążenie statku powietrznego mieściło się w dopuszczalnym zakresie. 6. Uczeń pilot posiadał ważne orzeczenie lotniczo lekarskie. 7. Stan trzeźwości ucznia pilota nie był badany. 8. Uczeń pilot na właściwej wysokości wybrał pole do lądowania przygodnego. 9. Zdarzenie miało charakter losowy. 10. Uczeń pilot wykonał lądowanie w terenie przygodnym z tylnym wiatrem. RAPORT KOŃCOWY Strona 8 z 9
2.2. Przyczyna wypadku Przyczyną zaistnienia wypadku był błąd ucznia pilota polegający na wybraniu pola do lądowania przygodnego o nieodpowiedniej powierzchni. Okolicznością sprzyjającą zaistnieniu zdarzenia było wykonanie, przez ucznia pilota, lądowania z tylnym wiatrem 3. ZALECENIA PROFILAKTYCZNE. po zapoznaniu się ze zgromadzonymi w trakcie badania zdarzenia materiałami nie zaproponowała wprowadzenia zaleceń profilaktycznych. 4. ZAŁĄCZNIKI. Album zdjęć. KONIEC Kierujący zespołem badawczym Jerzy Kędzierski (podpis nieczytelny)... RAPORT KOŃCOWY Strona 9 z 9