Raport z pobytu na stypendium Erasmusa w Karlstad, Szwecja MIESI, semestr III studiów magisterskich e-mail: agelee@interia.pl semestr zimowy 2012/2013, Karlstads Universitet Termin przebywania na stypendium: semestr zimowy, 21.08.2012-20.01.2013 1. Miejsce pobytu Miejscowość Karlstad znajduje się w południowo-środkowej części Szwecji, pomiędzy Sztokholmem a Oslo. Miejscowość znajduje się mniej więcej w podobnej odległości od Sztokholmu, Goteborga i Oslo. Zatem najlepiej jest dostać się tam samolotem linii Ryanair lub Wizzair, lecąc do którejś z tych miejscowości. Możliwa jest też opcja płynięcia promem z Gdańska, ale nie wychodzi to wcale taniej. Ja leciałam Wizzair do Sztokholm Skavsta. Zaletą linii Wizzair jest to, że można wziąć 2 sztuki bagażu po 32 kg, gdzie każdy kosztuje około 80 zł, w Ryanair jest znacznie gorzej z bagażem (max 35 kg). Polecam wziąć 2 wielkie walizki, bo wtedy jesteśmy w stanie zabrać wszystkie potrzebne rzeczy na cały wyjazd. Jeżeli chodzi o dojazd z lotniska Skavsta to jest on trochę skomplikowany, dlatego najlepiej jeżeli lot jest w miarę wcześnie. Ja byłam w Skavsta około 14:00 a do Karlstad dojechałam na 22:00. Najlepiej skorzystać z wyszukiwarek podróży www.sj.se (wpisując jako departure: Skavsta i arrival: Karlstad C), www.swebus.se, http://reseplanerare.resrobot.se oraz http://www.flygbussarna.se/ (autobus z lotniska do Sztokholmu). W sumie są 2 opcje dojazdu: albo do Sztokholmu autobusem i stamtąd pociągiem lub Swebusem do Karlstad albo przez mniejsze miejscowości w kombinacji pociągi/autobusy za pomocą wyszukiwarki www.sj.se. Im wcześniej kupimy bilet na stronie przewoźników tym taniej! Oprócz Flygbussarny gdzie ceny nie ulegają zmianie. Dość łatwy jest dojazd z Goteborga, ale samoloty nie latają tam tak często jak do Skavsty. Warto wziąć ze sobą jedzenie na podróż, gdyż ceny na lotnisku Skavsta nas zabiją. Najlepiej umówić się z hostem na odbiór ze stacji kolejowej/autobusowej. Jeżeli przyjedziemy poza godzinami pracy firmy wynajmującej akademiki to możemy poprosić naszego hosta, żeby wcześniej odebrał klucze do naszego pokoju. Host nam pokaże, gdzie kupić bilet na autobus miejski (ja od razu kupiłam na miesiąc 360 SEK + 30 SEK karta) lub zawiezie nas samochodem na Campus (jeżeli tam zamierzamy mieszkać). 2. Uniwersytet i kampus Uniwersytet w Karlstad jest najnowszym państwowym uniwersytetem w Szwecji i dzięki temu jest bardzo nowoczesny, wyposażony w rzutniki, komputery. Studiuje tam około 12000 studentów, gdzie studentów z wymiany jest około 250. Zaletą jest bardzo nowoczesna biblioteka przypominająca BUW. Nie ma problemu z dostępem do Internetu na terenie uczelni. W pobliżu znajduje się także budynek, gdzie odbywają się zajęcia sportowe i jest siłownia. 3. Przedmioty BEHAVIOURAL ECONOMICS 7.5 ECTS Jest to przedmiot głównie dla osób zainteresowanych ekonomią oraz teorią podejmowania decyzji. Przedmiot ciekawy, dość wymagający, zakończony egzaminem. Na zaliczenie składają się też 2 prezentacje (indywidualna i grupowa) oraz przeprowadzenie badania w klasie + opis badania. Aby zaliczyć przedmiot lepiej jest chodzić na wykłady i przeczytać przynajmniej w części książkę An
Introduction to Behavioural Economics, Nick Wilkinson, Matthias Klaes 2012. Ja książkę kupiłam w szwedzkiej księgarni internetowej, nie jest tania około 170 zł. Mogę ją sprzedać. Przedmiot przydatny, dość fajnie prowadzony i możliwość przepisania na SGH. SWEDISH AS A FOREIGN LANGUAGE I 7.5 ECTS Jeżeli jesteśmy już w Szwecji to warto nauczyć się podstaw języka. Przedmiot mile prowadzony, najlepiej jeśli mamy z Cariną Gardfeldt. Podczas zajęć byliśmy zmuszani do mówienia między sobą po Szwedzku, ale nie w drastyczny sposób. Ogólnie ciekawe zajęcia, bo można też poznać lepiej innych Erasmusów. Nie zawsze trzeba być na zajęciach, ponieważ materiału nie ma bardzo dużo. Kurs kończy się egzaminem ustnym (praktycznie wszyscy zdają) i pisemnym. Jeżeli umiemy język niemiecki to nie powinno być problemów z zaliczeniem. Warto nauczyć się listy słówek z końca książki + gramatykę. Książki da się znaleźć w Internecie w wersji elektronicznej, ale warto też kupić. Ja miałam na spółkę z kolegą. Kupiliśmy na stronie www.bokus.se i mam ją do sprzedania. Cena ok. 150 zł. ADVANCED PROFESSIONAL SKILLS 15 ECTS Na pierwszym wykładzie dowiadujemy się, że przedmiot wymaga wiele pracy, niektórzy są przerażeni i chcą rezygnować. Na zaliczenie składa się 6 assignmentów (prac pisemnych), 3 w grupie i 3 indywidualne. Przedmiot bardzo ciekawy, dotyczy rozwijania różnych umiejętności potrzebnych menadżerom, od komunikacji międzykulturowej po pracę w programie statystycznym. Mimo to brakowało mi modułu negocjacji i case study. Ale można się wiele dowiedzieć, gdyż prowadzą go różni wykładowcy, z różnych dziedzin. Ponieważ przedmiot jest za 15 ECTS to najlepiej nie mieć w tym czasie innego przedmioty, gdyż co tydzień trzeba napisać pracę. 4. Warunki studiowania Jak już wspomniałam warunki studiowania są bardzo dobre. Z rzeczy, które warto załatwić już w pierwszym tygodniu to: karta do biblioteki (rejestracja w bibliotece), karta do ksero (ja z niej nie korzystałam, bo pożyczałam od znajomych) można ją kupić przy wejściu głównym po lewej stronie w Informacji i można ją doładować tylko za pomocą Paypal, KeyCard karta umożliwiająca wejście na uniwersytet w weekendy (nigdy nie użyłam tej karty i zawsze pożyczałam). Trzeba pamiętać ze każda karta kosztuje ok. 30 SEK. Na uniwersytecie nie ma legitymacji, w Szwecji wierzą na słowo, że jest się studentem, chociaż ja miałam międzynarodową legitymację ISIC. Warto natomiast kupić legitymację Karlstad Studentkar https://medlem.karlstadstudentkar.se/ ponieważ daje ona zniżki do klubu podczas Orientation Week + w każdym miesiącu, zniżki na mecze hockeya, zakupy książek w księgarni www.bokus.com oraz wiele innych. Jest dowodem, że jesteśmy studentem, więc można ją pokazać przy sprawdzaniu biletu studenckiego. 5. Warunki mieszkaniowe Campus Futurum Campus Futurum znajduje się 10 min pieszo od uniwersytetu lub 5 min autobusem i jest najlepszym miejscem do mieszkania, jeżeli chcemy poznać innych Erasmusów i być na bieżąco z imprezami. Niektórzy podejmowali się wynajmowania na własną rękę mieszkania/pokoju w pobliżu Campusu Futurum na ulicy Frödingshöjd. Wszystkie budynki w tej okolicy są wynajmowane przez firmę KBAB http://kbab.se/. Odnośnie pokoju na Campusie Futurum otrzymamy informacje od uniwersytetu i KBAB i należy jak najszybciej wysłać wypełniony formularz oraz kaucję, aby otrzymać taki pokój jaki chcemy. Pokoje są w 3. wielkościach, ja miałam najmniejszy (16m 2 ) i płaciłam 2895 SEK czyli
około 1450 zł na miesiąc. W pokojach na Campus Futurum znajdują się potrzebne meble (łóżko, biurko, szafa, krzesło, regał, mała szafka) oraz łazienka. Nie ma jednak pościeli (ani poszew ani kołder), więc najlepiej zabrać poszewki z domu (aby mieć pod czym spać pierwszą noc), a resztę możemy kupić w IKEI bardzo tanio. Kuchnia jest wspólna na około 10 pokoi i jest genialnym miejscem do integracji. W kuchni są lodówki, kuchenki, duży stół z krzesłami, kanapy i telewizor. Każdy ma swoją szafkę w kuchni i półkę/półki w lodówce. Niestety nie we wszystkich szafkach są naczynia, jeżeli nie ma nic w naszej szafce należy iść do biura KBAB i poprosić, żeby nam dali lub ustalić z innymi mieszkańcami, które rzeczy są wspólne. Nie polecam trzymać w lodówce wartościowych rzeczy (takich jak alkohol), zdarzają się kradzieże. W budynku znajduje się pralnia, gdzie wybieramy godziny korzystania z niej, nie ma niestety żelazka. 6. International Office i Orientation Week International Office znajduje się w głównym budynku w części B, swój pokój ma tam Pani Erika Bergare (erika.bergare@kau.se), która zajmuje się studentami z wymiany. Pani Erika jest bardzo miłą osobą i zawsze służy pomocą. Na przeciwko International Office znajduje się IT Center, gdzie można już pierwszego dnia poprosić o dostęp do Internetu na terenie uczelni oraz dostęp do naszego konta na stronie uniwersytetu (My Page na stronie www.kau.se ). Warto wziąć udział w Orientation Week, na którym zapoznamy się z zasadami studiowania oraz życia w Szwecji. Podczas Orientation Week organizowane są także eventy integrujące studentów z wymiany (rejs promem, gry w parku, kręgle, wyjścia do klubu). Podczas Orientation Week zapoznamy się także z organizacjami działającymi na uniwersytecie. W pierwszym tygodniu najlepiej też podpisać Learning Agreement i Certificate of Arrival, który trzeba wysłać faksem na SGH (można to zrobić w bibliotece). Niestety w porównaniu do tego co robi ESN SGH dla studentów z wymiany, w Karlstad mamy wrażenie, że organizacje i hości interesują się nami jedynie pierwszy tydzień. Właściwie trzeba samemu organizować sobie czas i wycieczki. 7. Konto w banku Są 2 opcje. Można założyć konto w polskiej Nordei (w PLN, EUR i SEK jednocześnie), wtedy nie mamy problemu z założeniem konta w Nordei w Szwecji (wystarczy pokazać, że mamy kartę Nordei i poprosić o konto studenckie). To umożliwia nam wykonywanie darmowych przelewów między kontem polskim a szwedzkim (tzw. Nordea internal payment) jeżeli przelew jest z konta w SEK na konto w SEK, właściciel kont jest ten sam, a w tytule wpiszemy Wynagrodzenie. Ponieważ ja otrzymywałam pieniądze od rodziców w PLN, korzystałam także z internetowych kantorów wymiany walut, polecam www.lowspread.pl oraz porównywarkę http://strefawalut.pl/. Zaletą posiadania konta w szwedzkiej Nordei jest to, że nie płacimy za przelewy (za mieszkanie, Internet, bilety, wycieczki) i za płatność kartą oraz mamy dostęp do konta przez Internet. Druga opcja to otwarcie konta w EUR w mbanku i korzystanie z karty w EUR, gdzie przelicznik z EUR na SEK jest wg operatora karty, a nie banku i dzięki temu jest zbliżony do kursu w kantorze. Nie ma żadnych prowizji. Niestety nie daje nam to możliwości darmowych przelewów. 8. Internet Pokoje na Campus Futurum nie są niestety wyposażone w Internet. Najlepiej jest zapytać Szwedów czy nie udostępnią nam swojej sieci. W pokoju jest gniazdko internetowe, więc warto zabrać kabel sieciowy i podpiąć do niego komputer (czasami okazuje się, że mamy Internet bo poprzednik nie rozwiązał umowy). Za pomocą kabla można też zamówić Internet, gdyż automatycznie pojawia nam się formularz wyboru dostawcy internetowego. Ja wzięłam z domu nawet router i udostępniałam
Internet innym i dzieliliśmy się kosztami. Korzystałam z firmy Bredband2 bardzo duże zniżki dla nowych klientów. W razie problemów z Internetem piszcie maila do mnie. 9. Opis miasta i zakupy Miasto Karlstad ma około 80000 mieszkańców, więc jest miastem małym. Miejsce centralne to Stora Torget rynek, skąd odjeżdżają wszystkie autobusy i gdzie znajdują się nocne kluby, banki, sklepy. Dojazd na uniwersytet i kampus do centrum to około 15 min autobusem. Mapa komunikacji http://karlstad.se/karlstadsbuss/tidtabellerkartor/ Niedaleko Stora Torget znajduje się Turistbyra (biuro informacji turystycznej), gdzie można kupić bardzo fajne i nie bardzo drogie pamiątki. Jeżeli chodzi o zakupy to najlepiej je robić w Lidlu przystanek Lövvägen (linia nr 2) oraz Blockgatan (linia 6), Willys przystanek Rattgatan (linia nr 6), ICA przystanek Välsvikenshandelsomr (linia 2) oraz Bergvik Köpcenter (linia 1). W centrum znajdują się także H&M, centrum handlowe, Hemkop oraz Systembolaget (jedyny sklep, gdzie można kupić alkohol powyżej 3,5%) przystanek Drottninggatan. Zakupy elektroniczne najlepiej robić w elgiganten lub JULA w Välsvikenshandelsomr. W Karlstad jest także wiele secondhandów, gdzie można znaleźć różne sprzęty AGD, RTV i meble. 10. Wycieczki Jeżeli chodzi o zwiedzanie to warto zwiedzić: Sztokholm, Goteborg, Malmo, Laponię oraz popłynąć na rejs do Rygi lub Tallina. Świetną zabawą jest International Student Cruise, na którym są studenci z wymian z całej Szwecji, darmowy bufet, 2 różne dyskoteki każdego wieczoru oraz basen i sauna. Wycieczki można znaleźć na stronie http://www.scanbaltexperience.com/. Na północ od kampusu znajduje się jezioro, gdzie można podziwiać piękne widoki, natomiast przy przystanku Kroppkärrsbadet znajduje się plaża. W mieście znajduje się także ciekawe muzeum rejonu Värmlands Museum i piękny park Mariebergsskogen z zoo. Warto wybrać się na rejs promem rzekami miasta. Bilet na prom jest zawarty w karcie miesięcznej komunikacji miejskiej. 11. Koszty utrzymania Koszty utrzymania są znacznie wyższe niż w Polsce. Stypendium z Erasmusa wystarczyło na opłacenie około 90% kosztów samego akademika. Przy bardzo oszczędnym życiu (bez zwiedzania) da się przeżyć za 1250 zł = 2500 SEK miesięcznie, ale nie wliczając kosztów akademika. Ja natomiast ze zwiedzaniem wydałam około 19000 zł na całą wymianę, wliczając koszty akademika i powrotu do Polski. Czyli około 4500 zł na miesiąc, gdzie 1420 zł było ze stypendium. Do cen jest bardzo ciężko się przyzwyczaić, a właściwie cały czas tęsknimy za polskimi cenami. Jedzenie najlepiej kupować w Lidlu, a to czego tam nie ma w ICA lub Willys. Większość cen jest 2-3 razy wyższa niż w Polsce, oprócz alkoholu, który jest 5 razy droższy. Tanie jest jedzenie mrożone, paczkowane, drogie jest świeże. Piwo w klubie kosztuje 50-56 SEK, drink 100 SEK, wejście do klubu bez zniżki 100-120 SEK. Chleb 22-30 SEK. Wieprzowina 70 SEK/kg, wołowina 100 SEK/kg, kurczak 80 SEK/kg. Normalne ceny ma makaron w Lidlu, niektóre owoce, mleko, soki (wybrane), niektóre warzywa, przetwory. 12. Życie studenckie W Karlstad są 3 główne kluby nocne: Tempel, Koriander, Jaguar. W Tempel niektóre imprezy są za darmo lub ze zniżką dla posiadaczy Karlstad Studentkar (należy sprawdzić na stronie WWW), w Korianderze są zniżki dla studentów w czwartki i warto tam pójść! Mi najbardziej podobał się Koriander. W klubie można stracić majątek na alkohol, dlatego nikt tam nie idzie na trzeźwo. Oprócz klubów jest także studencki pub Bunkern niedaleko kampusu, gdzie piwo kosztuje 25-30 SEK i można
dobrze zjeść (niedrogo jak na Szwecję) Bunkern jest otwarty w środy, piątki i soboty. W mieście jest też kino, gdzie mamy zniżki z Karlstad Studentkar ale tylko na wybrane (raczej stare filmy). Cena biletu na premiery to ok. 120 SEK. W mieście jest też także basen, ale tam nie byłam. Warto kupić sobie karnet na zajęcia fitness organizowane przez KAUIF http://www3.idrottonline.se/karlstaduniversitetsif-akademiskidrott/. Najciekawsze zajęcia to powerstep, aerobic, Styrka/Intervall. Karta umożliwia także udział w sportach zespołowych tj. piłka nożna, siatkówka, koszykówka, unihokej, Kempo. W tym samym budynku znajduje się też siłownia, ale na nią obowiązuje już inny karnet. 13. Sugestie Jeżeli chodzi o wszystkie wymiany w Szwecji to dofinansowanie jest zbyt małe. Nawet oszczędzając na jedzeniu, wyda się 3 razy więcej niż wynosi stypendium Erasmus. Natomiast do samej formy wypłaty stypendium nie mam zastrzeżeń. Czego nie warto? Podczas Orientation Week zostajemy poinformowani o możliwości zapisania się na International Dinner w Nojesfabriken. Obiad ten nie jest warty 200 SEK. Jedzenie to jedynie zimne przystawki + trochę kurczaka i łososia. Nie ma wyboru. W dodatku w cenie nie ma alkoholu, a jak chcemy kupić piwo to kosztuje 56 SEK. Obiad trwa około 3h, a potem ludzie wracają na kampus, bo nikt nie chce się bawić na trzeźwo przy takich cenach. Nie warto także kupować karty organizacji ISAK, gdyż uprawnia nas ona jedynie do darmowego oglądania filmów podczas ich eventów i na tym koniec. Nie trzeba też konieczne kupować karty do ksero czy KeyCard. Co warto? Zwiedzać jak najwięcej, uprawiać sport i się integrować. Nie siedzieć samemu w pokoju. I warto umówić się z osobą z SGH, która też jedzie na wymianę do Karlstad, żeby jechać razem. Z Polski najlepiej ze sobą wziąć: alkohol, przyprawy, jak najwięcej paczkowanego jedzenia, kabel sieciowy, router, termometr zewnętrzny i do ciała, może nawet żelazko, proszek do prania, głośniki komputerowe. Na miejscu warto kupić wagę (w JULA), co przyda się do ważenia bagażu przed wyjazdem. Ja wzięłam także zapas kosmetyków na cały semestr. 14. Adaptacja kulturowa Ja przeżyłam szok w Szwecji, pierwsze tygodnie strasznie narzekałam na wszystko, co jest inne niż w Polsce. Więcej oczekiwałam od Skandynawii, myślałam, że istnieje jakaś przepaść pod względem rozwoju, a nic takiego nie ma. Wyjazd do Karlstad nie jest dla osób, które lubią mieszkać w dużym mieście. Mi to bardzo przeszkadzało przez całą wymianę. Najbardziej doceniam ludzi, których poznałam i system pracy na uczelni Natomiast bardzo ciężko jest zintegrować się ze Szwedami, którzy z natury się izolują. Nie każdy, ale większość. Często, gdy coś do nich powiemy oni nie odpowiadają. Nie mają też w zwyczaju bawić się do rana i z tego powodu były częste konflikty na kampusie (jeżeli komuś przeszkadzała impreza to dzwonił po ochronę). Na kampusie i uczelni jest duży kontakt ze Szwedami, ale raczej głębsza znajomość jest niemożliwa. Tak naprawdę człowiek docenia wymianę najbardziej po powrocie do domu, więc jak są rzeczy, które Wam przeszkadzają to się nie przejmujcie i tak będziecie tęsknić. 15. Ocena - pod względem merytorycznym: 4 - pod względem ogólnym: 5