PROFESJONALNI PRZEDSTAWICIELE PROCESOWI adw. dr Piotr Misztal
RODZAJE UMOCOWAŃ W PROCESIE UPOWAŻNIENIE DO OBRONY K.P.K. PEŁNOMOCNICTWO K.P.K. + PRAWO CYWILNE SUBSTYTUCJA USTAWY KORPORACYJNE UPOWAŻNIENIE DO ZASTĘPOWANIA USTAWY KORPORACYJNE
UPOWAŻNIENIE DO OBRONY Jest to oświadczenie woli umocowujące obrońcę do działania w imieniu i na rzecz oskarżonego (podejrzanego). Oświadczenie może być złożone ustnie do protokołu organu procesowego albo w formie pisemnej (art. 83 2 k.p.k). Kto może udzielić upoważnienia?
art. 83. 1. Obrońcę ustanawia oskarżony; do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego pozbawionego wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego. W praktyce często mówi się także o tzw. pełnomocnictwie obrończym. Nie jest to prawidłowe. Prawdziwy kranista wie dlaczego tego pojęcia nie używać
Łódź, dnia 14 grudnia 2018 r. UPOWAŻNIENIE DO OBRONY Oświadczam, że ja niżej podpisany Jan XYZ upoważniam adwokata/ radcę prawnego Marka Praworządnego do działania w charakterze mojego obrońcy w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi VI Wydział Karny o sygn. akt VI K 177/17. Własnoręczny podpis
UPOWAŻNIENIE DO OBRONY Łódź, dnia 14 grudnia 2018 r. Niniejszym upoważniam adwokata/ radcę prawnego Marka Praworządnego do prowadzenia mojej obrony o czyn z art. 177 1 k.k. aż do prawomocnego zakończenia postępowania. Własnoręczny podpis Wniosek: w upoważnieniu do obrony należy dokładnie wskazać zakres upoważnienia. Zakres upoważnienia zależy od wyłącznej woli oskarżonego.
Pełnomocnictwo Jest to oświadczenie woli strony innej niż oskarżony umocowujące podmiot fachowy do działania w jej imieniu i na jej rzecz. Oświadczenie może być złożone ustnie do protokołu organu procesowego albo w formie pisemnej. Ustawowy obowiązek ubezpieczenia OC pełnomocnika. Pełnomocnik działa w granicach umocowania.
Upoważnienie do zastępowania Jest to akt umocowania aplikanta adwokackiego/radcowskiego przez adwokata/radcę prawnego. Aplikant nie jest samodzielny, działa w granicach upoważnienia. Nie odpowiada przed klientem. Odpowiada przed adwokatem/ radcą prawnym. Może ponosić odpowiedzialność dyscyplinarną. Pojęcie to nie występuje w ustawie karnoprocesowej. UPOWAŻNIENIE DO ZASTĘPOWANIA SUBSTYTUCJA
Łódź, dnia 14 grudnia 2018 r. UPOWAŻNIENIE DO ZASTĘPOWANIA Niniejszym na zasadzie art. 77 p.a./ art. 35 1 r.p. upoważniam aplikanta adwokackiego/ radcowskiego XYZ do zastępowania mnie w sprawie oskarżonego Grzegorza Niegrzecznego o sygn. akt IV K 78/15. Własnoręczny podpis adwokata/radcy prawnego
SUBSTYTUCJA Jest to akt umocowania adwokata/radcy prawnego przez innego adwokata/radcę prawnego. Substytut jest samodzielny, odpowiada przed klientem. Substytut działa w granicach umocowania. Ustawowy obowiązek ubezpieczenia OC substytuta. Oskarżony nie jest władny do cofnięcia substytucji, niewyrażenia zgody na obronę przez adwokata działającego z substytucji w imieniu obrońcy ustanowionego w sprawie, a to dlatego, że to nie oskarżony udzielał substytucji, lecz ustanowiony przez niego obrońca. Oskarżony może w takiej sytuacji cofnąć pełnomocnictwo ustanowionemu przez siebie adwokatowi, co w konsekwencji doprowadza do pozbawienia upoważnienia samemu substytutowi. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 3 czerwca 2015 r., II AKa 64/15, LEX nr 1768710).
Podmioty uprawnione do świadczenia pomocy prawnej art. 82. Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury lub ustawy o radcach prawnych. art. 88. 1. Pełnomocnikiem może być adwokat, radca prawny lub radca Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. Do pełnomocnika stosuje się odpowiednio art. 77, art. 78, art. 81a 1-3, art. 83, art. 84, art. 86 2 oraz przepisy wydane na podstawie art. 81a 4. 2. Na zasadach określonych w odrębnej ustawie czynności zastępstwa wykonuje Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej.
Obrońca Adwokat (bez żadnych ograniczeń) Radca prawny (nie może pozostawać w stosunku pracy (nie dotyczy pracy naukowej oraz naukowo- dydaktycznej). Pomoc prawna polegająca na występowaniu przez radcę prawnego w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe może być świadczona w ramach wykonywania przez niego zawodu na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce, o której mowa w ust. 1, pod warunkiem że radca prawny nie pozostaje w stosunku pracy. Zakaz zatrudnienia nie dotyczy pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych (art. 8 ust. 6 r.p.).
Aplikanci adwokaccy (art. 77 p.a.) i radcowscy (art. 35 1 r.p.) Po 6 miesiącach aplikacji aplikant może zastępować podmiot fachowy przed sądami, organami ścigania, organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami, z wyjątkiem Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu. Aplikant może sporządzać i podpisywać pisma procesowe związane z występowaniem adwokata/radcy prawnego przed sądami, organami ścigania i organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami - z wyraźnego upoważnienia adwokata, z wyłączeniem apelacji, skargi kasacyjnej i skargi konstytucyjnej. Uprawnienia powyższe dotyczą również spraw objętych świadczeniem pomocy prawnej z urzędu.
Aplikant adwokacki może zastępować zarówno adwokata, jak i radcę prawnego (jeżeli radca prawny jest wspólnikiem w spółce adwokackoradcowskiej). Aplikant radcowski może zastępować zarówno radcę prawnego, jak i adwokata (jeżeli adwokat jest wspólnikiem w spółce adwokackoradcowskiej)
OBOWIĄZEK DZIAŁANIA NA KORZYŚĆ OSKARŻONEGO art. 86. 1. Obrońca może przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego. Obrońca zawsze winien działać z należytą starannością, niezależnie od tego czy jest obrońcą z wyboru, czy też z urzędu oraz czy obrona ma charakter obligatoryjny (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 2004 r., V KK 60/04, LEX nr 121690). Zawinione niedotrzymanie terminu zawitego przez obrońcę jest przyczyną niezależną od oskarżonego, uzasadniającą przywrócenie mu tego terminu. (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2017 r., II KZ 18/17, LEX nr 2342168). Dyspozycja art. 86 1 k.p.k. stanowiąca, że obrońca może przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego, wyklucza dopuszczalność wniosku obrońcy o wznowienie na podstawie art. 540a pkt 1 k.p.k. (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2010 r., IV KO 68/10, OSNwSK 2010/1/2336). Jaki jest skutek działania obrońcy na niekorzyść oskarżonego?
art. 86 2 k.p.k. udział obrońcy w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania w nim oskarżonego. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest instytucja przymusu adwokackoradcowskiego. Przymus adwokacko- radcowski dotyczy sporządzenia i podpisania: subsydiarnego aktu oskarżenia, apelacji od wyroku sądu okręgowego, kasacji, wniosku o wznowienie postępowania, skargi od wyroku sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu pierwszej instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania. Powyższa lista ma charakter numerus clausus!
Przymus polega na obowiązku sporządzenia i podpisania stricte określonego pisma procesowego przez obrońcę/pełnomocnika, z wyłączeniem prawa strony do samodzielnego dopełnienia tej czynności. Strona może samodzielnie wnieść sporządzone pismo procesowe. Przymus wyłącza zdolność postulacyjną. Zdolność postulacyjna to możność przedsiębrania czynności procesowych własnym działaniem. W takim ujęciu zarówno obrońca, jak i pełnomocnik na etapie uzewnętrznienia pisma działa zamiast reprezentowanej strony, a nie obok niej. Ratio legis: Skomplikowany i sformalizowany charakter pism procesowych objętych przymusem, ranga i znaczenie organu właściwego do rozpoznania sprawy.
OBRONA WIELU OSKARŻONYCH art. 85. 1. Obrońca może bronić kilku oskarżonych, jeżeli ich interesy nie pozostają w sprzeczności. 2. Stwierdzając sprzeczność sąd wydaje postanowienie, zakreślając oskarżonym termin do ustanowienia innych obrońców. W wypadku obrony z urzędu sąd wyznacza innego obrońcę. Na postanowienie przysługuje zażalenie. 3. W postępowaniu przygotowawczym uprawnienia sądu określone w 2 przysługują prezesowi sądu właściwego do rozpoznania sprawy.
Procesowa kolizja interesów musi być realna, rzeczywista, a nie jedynie pozorna, czy potencjalna. Obrona jednego ze współoskarżonych, z uwagi na sprzeczność interesów, musi w sposób nieuchronny, narażać dobro drugiego oskarżonego, ma czynić obronę drugiego oskarżonego zadaniem "wręcz niemożliwym" (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 maja 2017 r., II AKa 57/17, LEX nr 2338568). Gdy obrona jest obowiązkowa, obligatoryjna układ proceduralny w którym jeden obrońca broni dwu oskarżonych, których interesy procesowe są sprzeczne, wywołuje stan równoznaczny z brakiem obrońcy obligatoryjnego dla obu oskarżonych (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 stycznia 2016 r., II AKa 292/15, LEX nr 2025489).
Jak powinien zachować się obrońca? Kolizja interesów, o której mowa w art. 85 1 k.p.k., zachodzi wówczas, gdy wyjaśnienia jednego z oskarżonych lub dowody przez niego powoływane i ich ocena godzą w interes drugiego oskarżonego. Stwierdzenie sprzeczności interesów między oskarżonymi bronionymi przez tego samego obrońcę wyklucza możliwość wykonywania przez tego obrońcę w tej sprawie dalszej obrony któregokolwiek z oskarżonych, między którymi stwierdzono sprzeczność interesów. Pozostanie dotychczasowego obrońcy przy jednym ze współpodejrzanych, mogłoby budzić obawy, że w dalszym toku sprawy będzie mógł wykorzystać w celu obrony, informacje uzyskane od podejrzanego, od którego odstąpił (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2016 r., WZ 7/16, LEX nr 2053666). Obrońca nie może prowadzić/kontynuować obrony w przypadku kolizji interesów nawet, gdy oskarżeni godzą się na tego rodzaju rozwiązanie.
Zakres umocowania obrońcy art. 84 1 i 2 k.p.k. Art. 84. 1. Ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń. 2. Wyznaczenie obrońcy z urzędu nakłada na niego obowiązek podejmowania czynności procesowych do prawomocnego zakończenia postępowania. Jeżeli jednak czynności należy dokonać poza siedzibą lub miejscem zamieszkania obrońcy z urzędu, prezes sądu, przed którym ma być dokonana czynność, lub referendarz sądowy tego sądu, a w postępowaniu przygotowawczym prezes sądu rejonowego miejsca czynności lub referendarz sądowy tego sądu, na uzasadniony wniosek dotychczasowego obrońcy może wyznaczyć do dokonania tej czynności innego obrońcę spośród miejscowych adwokatów lub radców prawnych.
Ważne z punktu widzenia praktyki: Jeżeli w postępowaniu apelacyjnym oskarżony pozbawiony wolności miał wyznaczonego obrońcę z urzędu, to z chwilą wydania wyroku obrońca nie ma obowiązku podejmowania dalszych czynności procesowych (art. 84 2 k.p.k.). Oskarżony pozbawiony wolności, który nie został doprowadzony na ogłoszenie wyroku, znajduje się w takiej sytuacji, jakby nie miał obrońcy, co powoduje konieczność doręczenia mu wyroku z urzędu (art. 422 2 k.p.k.) i otwiera siedmiodniowy termin do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia. (postanowienie SN z dnia 3 lutego 2012 r., V KZ 1/12, LEX nr 1128204)
Obrońca ad hoc Obrońca ad hoc (art. 78 1a k.p.k.) Obrońca wyznaczony z urzędu celem dokonania określonej czynności procesowej. Obrońca wyznaczony z urzędu w postępowaniu kasacyjnym, w postępowaniu o uchylenie wyroku sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu pierwszej instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania lub w postępowaniu o wznowienie postępowania powinien sporządzić i podpisać kasację, skargę od wyroku sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu pierwszej instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania lub wniosek o wznowienie postępowania albo poinformować na piśmie sąd, że nie stwierdził podstaw do wniesienia kasacji, skargi lub wniosku o wznowienie postępowania. Jeżeli kasacja, skarga lub wniosek zostaną wniesione, obrońca ten jest uprawniony do udziału w toczącym się postępowaniu (art. 84 3 k.p.k.)
Co to znaczy, że obrońca wyznaczony na tej podstawie prawnej ma pozycję autonomiczną? W jakiej formie powinna nastąpić notyfikacja, o której mowa w/w przepisie?
Profesjonalista zwolni się z nałożonego obowiązku zarówno, gdy sporządzi i podpisze pismo objęte przymusem (dokona czynności zasadniczej), jak i poinformuje organ procesowy o braku ku temu podstaw. Organ procesowy oraz strona nie mogą przymusić profesjonalisty do podjęcia oczekiwanej przez nich aktywności. Forma notyfikacji- opinia (prawna*) Przemawia za tym charakter zawodu adwokata/ radcy prawnego (zawód zaufania publicznego). Pojęcie to ma charakter prawny (występuje w prawie korporacyjnym, w k.p.c., p.p.s.a.).
PODMIOTY UPRAWNIONE DO REPREZENTOWANIA STRONY INNEJ NIŻ OSKARŻONY art. 87. 1. Strona inna niż oskarżony może ustanowić pełnomocnika. 2. Osoba niebędąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu. 3. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może odmówić dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika, o którym mowa w 2, jeżeli uzna, że nie wymaga tego obrona interesów osoby niebędącej stroną.
Możliwość przesłuchania świadka, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem, a więc osoby której przysługuje prawo odmowy zeznań określone w art. 182 3 k.p.k., to typowa sytuacja, w której osoba ta może w oparciu o przepis art. 87 2 k.p.k. ustanowić pełnomocnika, albowiem wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 lutego 2013 r., II AKa 268/12,Prok.i Pr.-wkł. 2014/2/39).
Krąg podmiotów legitymowanych do reprezentacji strony innej niż oskarżony nie pokrywa się z lista osób wskazanych w art. 82 k.p.k.. Jest zakresowo węższy. Adwokat Radca Prawny Radca PG a co z aplikantami adwokackimi/ radcowskimi?
Prokuratoria Generalna nie wykonuje zastępstwa w postępowaniu karnym. Prokuratoria Generalna może, na uzasadniony wniosek podmiotu reprezentującego Skarb Państwa lub państwowej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, przejąć zastępstwo w postępowaniu karnym, jeżeli wymaga tego ochrona ważnych praw lub interesów Skarbu Państwa. Przepisy art. 7 ust. 5 i 6 stosuje się odpowiednio (art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej). Przejęcie zastępstwa Skarbu Państwa może nastąpić w każdym stadium postępowania (art. 7 ust. 5). Stanowisko Prokuratorii Generalnej w przedmiocie przejęcia albo odmowy przejęcia zastępstwa Skarbu Państwa jest wiążące. Prokuratoria Generalna zawiadamia sąd o przejęciu zastępstwa Skarbu Państwa. Do zawiadomienia Prokuratoria Generalna załącza jego odpisy dla stron lub uczestników postępowania (art. 7 ust 6). Do dnia 1 stycznia 2017 r. pełnomocnikiem mógł być tylko i wyłącznie adwokat lub radca prawny.
Ważne z punktu widzenia praktyki: Przepis art. 88 1 zd. drugie k.p.k. wskazuje, że do pełnomocnika stosuje się odpowiednio art. 77, art. 78, art. 81a 1-3, art. 83, art. 84, art. 86 2 oraz przepisy wydane na podstawie art. 81a 4. Powyższa norma nie wymienia art. 81 1a k.p.k., który umożliwia wniesienie zażalenia na decyzję odmowną w przedmiocie wyznaczenia profesjonalisty z urzędu. Należy to traktować jako przeoczenie ustawodawcy i także do pełnomocnika stosować per analogiam art. 81 1a k.p.k