PARLAMENT EUROPEJSKI

PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 Komisja Petycji 2009 25.11.2008 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Dotyczy: Petycji 0452/2007, którą złożył Florin Alexandru (Rumunia), w sprawie dyskryminacji małych i średnich przedsiębiorstw w związku z warunkami dostępu do dotacji w ramach PHARE - pomoc techniczna 1. Streszczenie petycji Składający petycję twierdzi, że zasady określające warunki udziału firm w przetargach na dotacje w ramach PHARE - pomoc techniczna dyskryminują małe i średnie przedsiębiorstwa, ponieważ niesprawiedliwie faworyzują firmy o dużych obrotach. Autor petycji uważa, że obecne zasady doprowadziły do niemal całkowitego zmonopolizowania tego sektora przez zaledwie kilka dużych firm oraz zwraca się do Parlamentu Europejskiego o zbadanie sprawy. 2. Dopuszczalność Petycja uznana została za dopuszczalną dnia 20 września 2007 r. Zwrócono się do Komisji, aby dostarczyła informacje (art. 192 ust. 4 Regulaminu). 3. Odpowiedź Komisji, otrzymana dnia 12 lutego 2008 r. Petycja ta dotyczy domniemanych dyskryminujących wymogów nałożonych w ramach procedur przetargowych PHARE na pomoc dla miejscowych organów władzy przy realizacji projektów systemów zbierania odpadów na obszarach wiejskich. Komisja Europejska jest zaniepokojona wszelkimi działaniami, które powodują lub mogłyby spowodować, w jakikolwiek sposób, zakłócenie lub zmianę konkurencji, naruszając tym samym podstawowe zasady procedur przetargowych finansowanych przez WE. Z zadowoleniem przyjmuje zatem otrzymane informacje i zamierza dalej zbadać ten konkretny przypadek oraz zająć się wszelkimi dalszymi problemami systemowymi, jakie mogą leżeć u jego podłoża. CM\756040.doc PE402.721/REV

Jak wskazano już w wiadomości elektronicznej wysłanej składającemu petycję w dniu 18.10.2007 r., dla odpowiedniego przeanalizowania sprawy zasygnalizowanej w tej petycji Komisja będzie potrzebowała bardziej konkretnych informacji dotyczących przedmiotowych procedur przetargowych, tj.: tytuł zamówienia (Denumire contract) kod CPV (Cod CPV) numer publikacji (Numar anunt) instytucja zamawiająca (Autoritate contractanta) nazwa CPV (Denumire CPV). Od czasu przystąpienia Rumunii do Unii Europejskiej w styczniu 2007 r. Komisja Europejska nie ma już natychmiastowego dostępu do tego rodzaju informacji ze względu na zmianę ram prawnych, w oparciu o które program PHARE jest realizowany w Rumunii - rumuńskie władze zarządzające funduszem PHARE pracują w ramach rozszerzonego zdecentralizowanego systemu wdrażania (Extended Decentralized Implementation System), który nie wymaga jakiejkolwiek kontroli ex-ante poszczególnych zamówień i przetargów przez Komisję Europejską. Ponadto począwszy od 1 stycznia 2007 r. procedury przetargowe odbywają się w oparciu o rumuńskie krajowe przepisy dotyczących zamówień publicznych i są ogłaszane na stronie internetowej pod adresem http://www.e-licitatie.ro. W tym celu, aby sprawdzić treść danego dokumentu przetargowego, konieczne są co najmniej tego rodzaju informacje umożliwiające określenie właściwego przetargu. Bez wymienionych wyżej informacji Komisja nie może niestety udzielić bardziej szczegółowej odpowiedzi lub dokonać oceny odnośnie do domniemanych naruszeń zasad konkurencji oraz wyjaśnić, czy kryteria zastosowane do wyboru kontrahentów są zbyt lub niepotrzebnie restrykcyjne. Komisja może zapewnić Parlament, że zgłoszone kwestie są przedmiotem kontroli prowadzonych przez jej służby w zakresie tego konkretnego projektu lub innych podobnych projektów. Wyniki kontroli pociągną za sobą odpowiednie działania naprawcze o charakterze finansowym lub operacyjnym. 4. Dodatkowa odpowiedź Komisji, otrzymana dnia 25 listopada 2008 r. Komisja dokonała ponownego przeglądu kwestii poruszonych przez składającego petycję i zawartych w dokumentach otrzymanych w dniu 4 lipca 2008 r. (główne założenie i odnośne załączniki). Komisja może zatem ustosunkować się do następujących zagadnień: Pytanie nr 1 Konsultant, który podpisał umowę na realizację projektu Phare, zalecił beneficjentom wystąpienie o kryteria kwalifikacyjne odnoszące się do rocznego obrotu, które są wygórowane w porównaniu z wartością zamówienia. Omawiane ogłoszenie o zamówieniu i dokumentacja przetargowa projektu przewidują minimalne wymogi ekonomiczne i finansowe, jakie muszą być spełnione przez oferenta. PE402.721/REV 2/8 CM\756040.doc

Wymogi te odnoszą się do minimalnego średniego obrotu w ostatnich trzech latach. Przepis dotyczący takich wymogów odpowiada warunkom (punkt 39 preambuły i art. 47) dyrektywy 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (zwanej dalej dyrektywą 2004/18/WE ), zgodnie z którymi instytucje zamawiające określają w ogłoszeniu o zamówieniu kryteria wyboru, między innymi dowód sytuacji ekonomicznej i finansowej wykonawcy. W opinii Komisji wymogi określone przez instytucję zamawiającą były właściwe i niedyskryminujące. Miały one na celu zagwarantowanie, że wybrani oferenci będą odpowiedni i wykonają projekt, tj. posiadają wystarczającą stabilność finansową dla realizacji proponowanego zamówienia, w przypadku gdy zostanie im ono udzielone. Poziom obrotu, równy trzykrotnej szacunkowej wartości zamówienia, nie wydaje się dysproporcjonalny. Dalsze szczegółowe wyjaśnienia zawarte są w załączniku 1. Pytanie nr 2 Krajowa interpretacja OUG 34/2006, transponującej dorobek prawny UE w dziedzinie zamówień publicznych, przewiduje kryteria, które nie figurują w dorobku prawnym UE czy prawodawstwie krajowym i naruszają zasady wolnej konkurencji. Główne przykłady są następujące: - możliwość ustalania jako kryterium kwalifikacyjnego obrotu rocznego w wysokości do trzykrotnej wartości oferowanego zamówienia władze publiczne rozumieją to jako obowiązek w przypadku wszystkich zamówień, odnośnie do których otrzymują pomoc UE - możliwość zażądania od oferentów ISO 14001 i ISO 9001, bez względu na to, czy charakter zamówienia wymaga takich norm, czy nie (przypadki, w których firmy doradcze musiały posiadać ISO 14001 dla działalności polegającej na spisywaniu obliczeń dotyczących przepływów w systemach zbierania odpadów a zatem w przypadku pracy czysto biurowej nie są wcale rzadkie) - wyraźne wskazanie w oficjalnej metodologii dotyczące ustalania wagi cen na poziomie nie niższym niż 50%, choć nie figuruje ono dorobku prawnym UE ani w prawodawstwie rumuńskim. - W odniesieniu do kwestii poruszonej w związku z poziomem obrotów, Komisja pragnie odesłać składającego petycję do udzielonej powyżej odpowiedzi na pytanie nr 1. - W odniesieniu do kwestii certyfikacji środowiskowych, zgodnie z dyrektywą 2004/18/WE, instytucje zamawiające mogą żądać od kandydatów zachowania zgodności z pewnymi normami środowiskowymi oraz normami w dziedzinie CM\756040.doc 3/8 PE402.721/REV

zarządzania jakością bez względu na charakter zamówienia (na przykład w przypadku norm środowiskowych nawet w związku z zamówieniami, które mają ograniczony, ale mimo wszystko występujący, wpływ na środowisko). Normy te muszą jednak dotyczyć przedmiotu zamówienia i być w stosunku do niego adekwatne. Dowód zgodności z tymi normami może zostać dostarczony w postaci zaświadczeń sporządzonych przez niezależne instytucje, jednak instytucja zamawiająca uzna też inny równoważny dowód (art. 49 i 50 dyrektywy 2004/18/WE). - W odniesieniu do ostatniej kwestii poruszanej przez składającego petycję, wskazania oficjalnej metodologii, że cena ważona jest na poziomie 50% lub wyższym, nie są zakazane przez dyrektywę 2004/18/WE, która nie zawiera żadnych przepisów dotyczących ważenia ceny w porównaniu z innymi kryteriami wybranymi do określenia oferty najbardziej korzystnej ekonomicznie. Pytanie nr 3 Zamówienia (i zakres kompetencji) udzielone na rzecz pomocy technicznej w zakresie realizacji projektów inwestycyjnych Phare i projekty przygotowywane w ramach funduszy strukturalnych nie są publicznie dostępne na oficjalnych stronach internetowych ministerstw. Pytanie składającego petycję jest dwuznaczne. Nie jest jasne, czy składający petycję odnosi się do (1) publikacji zamówienia wykonanego przez instytucję zamawiającą i oferenta, który wygrał przetarg, czy do (2) ogłoszeń o przetargach. W pierwszym przypadku prawo europejskie nie wymaga żadnego rodzaju publikacji. W drugim przypadku (ogłoszenia o przetargach), przepisy dyrektywy 2004/18/WE dotyczące udostępniania nie wymagają publikacji dokumentów przetargowych na stronie internetowej instytucji zamawiającej ani na stronach innych instytucji publicznych. Zgodnie z rumuńskim prawodawstwem w dziedzinie zamówień publicznych wprowadzającym w życie dyrektywę 2004/18/WE (rozporządzenie nadzwyczajne 34/2006 z dnia 19 kwietnia 2006 r., decyzja rządowa 925/2006 z dnia 19 lipca 2006 r.), operator rumuńskiego Elektronicznego Systemu Zamówień Publicznych (SEAP Sistemul Electronic de Achizitii Publice) ma obowiązek: (a) przesyłać ogłoszenia o przetargach do Komisji w celu opublikowania ich w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, (b) opublikować te same informacje na stronie internetowej SEAP, oraz (c) przesyłać ogłoszenia o przetargach do Monitorul Oficial (wydawnictwo rumuńskie podobne do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej) 1. Projekt, który jest przedmiotem niniejszej skargi, został opublikowany na wspomnianej wyżej stronie internetowej (SEAP) z numerem referencyjnym 40212/04.12.2007 i ponownie objęty procedurą przetargową z numerem referencyjnym 41390/14.01.2008. Ogłoszenie o udzieleniu 1 Dalsze informacje dostępne są w załączniku 2 PE402.721/REV 4/8 CM\756040.doc

zamówienia opublikowano na tej samej stronie z numerem referencyjnym 32185/23.05.2008. Wartość rzeczonych zamówień, część 1 523 935,4 euro obejmująca usługi (projekt 7 064 euro) i prace, część 2 131 833,77 euro obejmująca usługi (projekt 1 136 euro) i prace, nie przekracza progów, w przypadku których wymagana jest publikacja w Dzienniku Urzędowym (patrz art. 55 w załączniku 2), a zatem obowiązek publikacji w Dzienniku Urzędowym nie dotyczy tych zamówień. Pytanie nr 4 Nawet beneficjenci (lokalne władze publiczne) napotykają na trudności w uzyskaniu zamówień i zakresu kompetencji dla tych konsultantów. Komisja jest świadoma trudności, jakie różni beneficjenci/instytucje zamawiające napotkały przy finalizowaniu niektórych rozpoczętych procedur przetargowych Phare, szczególnie w kontekście systemu dotacji, do którego należy przedmiotowy projekt. Jednak twierdzenie, że przyczyną niewielkiej konkurencji były wygórowane kryteria ekonomiczne i finansowe, jest raczej oparte na przypuszczeniach (patrz wyjaśnienia udzielone powyżej w odpowiedzi na pytanie nr 1). Kwestia ta została już przeanalizowana przez rumuński organ odpowiedzialny za zarządzanie tymi funduszami, a jego wnioski przekazano Komisji Europejskiej. Komisja zgadza się z wnioskiem na temat powodu trudności napotykanych przy zamykaniu niektórych procedur udzielania zamówień zainicjowanych w związku z 2004/016.772.04.01.04.01.01 System dotacji dla lokalnych władz publicznych na inwestycje środowiskowe. Nie jest to związane ze sposobem projektowania kryteriów ekonomicznych i finansowych, a głównie ze słabym rozwojem rynku w tej dziedzinie lub niewystarczającym budżetem (w przypadku jednej z dwóch części objętych przetargiem w ramach omawianej procedury udzielania zamówień). Pytanie nr 5 Dorobek konsultantów przygotowujących projekty w ramach funduszy strukturalnych plany zasadnicze, projekty opracowań itd. nie są publicznie udostępniane ani zamieszczane na stronach internetowych. Kwestia ta nie jest istotna z punktu widzenia europejskiego prawa w dziedzinie zamówień publicznych. Pytanie nr 6 CM\756040.doc 5/8 PE402.721/REV

Zamówienia ramowe nie są odpowiednio wykorzystywane (patrz przypadek programu IMPACT) Składający petycję nie przekazał żadnych konkretnych informacji czy dowodu na poparcie swego zarzutu. Tym samym Komisja nie może niestety udzielić odpowiedzi ani dokonać oceny domniemanego naruszenia. Pytanie nr 7 Wynik prac międzynarodowych konsultantów przygotowujących projekty w ramach funduszy strukturalnych nie podlega kontroli wspólnot lokalnych, ponieważ fundusze, z których są oni opłacani, leżą w gestii rządu centralnego. Kwestia ta nie jest istotna z punktu widzenia europejskiego prawa w dziedzinie zamówień publicznych. Załączniki: załącznik 1 (obejmujący ogłoszenie o zamówieniu, ogłoszenie o udzieleniu zamówienia, dokumentację przetargową, uzasadnienie, sprawozdanie z oceny) załącznik 2 * * * * * Załącznik 1 Fragmenty odnośnych przepisów dyrektywy 2004/18/WE: (39) Weryfikacja predyspozycji i kwalifikacja oferentów w procedurach otwartych oraz kandydatów w procedurach ograniczonych i negocjacyjnych z publikacją ogłoszenia, a także w przypadku dialogu konkurencyjnego, powinny mieć charakter przejrzysty. W tym celu należy wskazać niedyskryminacyjne kryteria, które instytucje zamawiające mogą wykorzystywać podczas kwalifikacji uczestników oraz środki, które wykonawcy mogą stosować w celu udowodnienia, iż spełniły te kryteria. Mając na uwadze tę przejrzystość, niezwłocznie po otwarciu konkursu ofert dla danego zamówienia, od instytucji zamawiającej wymaga się również wskazania kryteriów kwalifikacji, które będzie ona stosowała oraz szczególnego poziomu kompetencji, jakiego może ona żądać od wykonawców w celu dopuszczenia ich do udziału w procedurze udzielania zamówień. Artykuł 47 Sytuacja ekonomiczna i finansowa 1. Według ogólnych zasad, dowodem sytuacji finansowej i ekonomicznej wykonawcy może być PE402.721/REV 6/8 CM\756040.doc

dostarczony przezeń jeden lub kilka z następujących dokumentów: (a) odpowiednie oświadczenia banków albo stosowny dowód posiadania odpowiedniego ubezpieczenia z tytułu ryzyka zawodowego; (b) bilans lub wyciągi z bilansów w przypadku gdy opublikowanie bilansów jest wymagane na mocy prawa w kraju, w którym usługodawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania; (c) oświadczenie o ogólnym obrocie przedsiębiorstwa oraz o stosownym obrocie w obszarze objętym zamówieniem za okres nie więcej niż trzech ostatnich lat budżetowych, w zależności od daty utworzenia przedsiębiorstwa lub rozpoczęcia działalności handlowej przez wykonawcę, pod warunkiem dostępności wspomnianych informacji." Ogłoszenie przewidywało: Sekcja III.2.2 Wymogi dotyczące sytuacji ekonomicznej i finansowej Średni obrót roczny dla ostatnich 3 lat: Część 1 1 500 000 euro na prace, 50 000 euro na projekt; Część 2 300 000 euro na prace, 10 000 euro na projekt Informacje dotyczące poszczególnych części: Część 1 523 935,4 euro Część 2 131 833,77 euro Określając wymogi finansowe, instytucja zamawiająca wskazała minimalną kwotę średniego rocznego obrotu za ostatnie trzy lata równą trzykrotnej szacunkowej wartości zamówienia, zarówno w odniesieniu do zamówienia na projekt, jak i prace. Wymóg ten nie wydaje się nieuzasadniony i jest zgodny z podejściem przyjętym przez władze rumuńskie zarządzające funduszami Phare. Ustanawiając owe kryteria finansowe, instytucje zamawiające zamierzały zapewnić, że wybrani oferenci będą posiadać zasoby finansowe niezbędne do przeprowadzenia i zakończenia projektu. Załączono kopie ogłoszenia o zamówieniu i ogłoszenia o udzieleniu zamówienia wydrukowane ze strony internetowej SEAP, dokumentacji przetargowej, uzasadnienia dotyczącego oszacowania budżetu projektu, jak również sprawozdania z oceny. * * * * Załącznik 2 Odnośne fragmenty rumuńskiej ustawy o zamówieniach publicznych OUG nr 34/2006 1 podano poniżej: Sectiunea a 2-a Definitii v) sistemul electronic de achizitii publice - SEAP: desemneaza sistemul informatic de 1 Ordonanta de urgenta privind atribuirea contractelor de achizitie publica, a contractelor de concesiune de lucrari publice si a contractelor de concesiune de servicii (rumuńska ustawa wprowadzająca w życie dyrektywę 18/2004/WE) CM\756040.doc 7/8 PE402.721/REV

utilitate publica, accesibil prin Internet la o adresa dedicata, utilizat în scopul aplicarii, prin mijloace electronice, a procedurilor de atribuire; Sectiunea a 5-a Reguli de publicitate Art. 47 (1) Autoritatea contractanta are obligatia de a asigura transparenta atribuirii contractelor de achizitie publica si incheierii acordurilor-cadru prin publicarea, în conformitate cu prevederile prezentului capitol, a anunturilor de intentie, de participare si de atribuire Art. 48 (1) Cu exceptia cazului prevazut la art. 299, autoritatea contractanta are obligatia de a transmite spre publicare anunturile prevuzute la art. 47 alin. (1) catre operatorul SEAP, utilizând în acest sens numai mijloace electronice. (2) În cazurile prevazute de prezenta odonanta de urgenta, operatorul SEAP are obligatia de a asigura transmiterea în format electronic a anunturilor, spre publicare în Jurnalul Oficial al Uniunii Europene. Art. 49 (6) Dupa publicarea annunlui în SEAP, autoritatea contractanta are obligatia de a transmite anuntul si catre Regia Autonoma Monitorul Oficial al României, spre publicare în Partea a VI-a, Achizitii publice." Art. 55 (1) Anunţul de participare se publică în SEAP şi în Monitorul Oficial al României, Partea a VI-a, Achiziţii publice şi, după caz, în Jurnalul Oficial al Uniunii Europene. (2) Publicarea în Jurnalul Oficial al Uniunii Europene, este obligatorie în toate situaţiile în care: a) autoritatea contractantă se încadrează într-una din categoriile prevăzute la art. 8 lit. a) - c) iar valoarea estimată a contractului/acordului-cadru de furnizare sau de servicii, care urmează să fie atribuit/încheiat, este mai mare decât echivalentul în lei a 125.000 euro; b) autoritatea contractantă se încadrează într-una din categoriile prevăzute la art. 8 lit. d) sau e) iar valoarea estimată a contractului/acordului-cadru de furnizare sau de servicii, care urmează să fie atribuit/încheiat, este mai mare decat echivalentul în lei a 420.000 euro; c) valoarea estimată a contractului/acordului-cadru de lucrări, care urmează să fie atribuit/încheiat, este mai mare decat echivalentul în lei a 5.000.000 euro. PE402.721/REV 8/8 CM\756040.doc