Informacje ogólne to wyselekcjonowany ochotniczy zasób żołnierzy rezerwy, posiadających przydziały kryzysowe na określone stanowiska służbowe w jednostkach wojskowych, nadane w wyniku ochotniczo zawartych kontraktów na pełnienie służby wojskowej w rezerwie i pozostających w dyspozycji do wykorzystania w przypadku realnych zagrożeń militarnych i niemilitarnych, zarówno na terenie kraju, jak i za granicą. Zawodowe Siły Zbrojne - profesjonalnie przygotowane do realizacji zadań - to efektywny instrument realizacji interesów Państwa i wypełniania zobowiązań sojuszniczych. Jednak nawet odpowiednio liczna i znakomicie wyposażona armia zawodowa nie jest w stanie samodzielnie zrealizować zadań obronnych, wówczas gdy znacząco wzrasta poziom zagrożeń. Dlatego współczesne systemy obronne zakładają wzmocnienie regularnych armii siłami rezerwowymi, które mogą być szybko użyte w sytuacji wzrostu zagrożeń militarnych i związanych z potrzebami zarządzania kryzysowego, np. w czasie klęsk żywiołowych. W naszym kraju funkcje te spełniają między innymi Narodowe Siły Rezerwowe (NSR). Tworzą je wyselekcjonowani ochotnicy-żołnierze rezerwy, posiadający przydziały kryzysowe na określone stanowiska służbowe w jednostkach wojskowych, nadane w wyniku zawartych kontraktów na wykonywanie obowiązków w ramach NSR i pozostający w dyspozycji do wykorzystania w przypadku zagrożeń militarnych i niemilitarnych, zarówno w kraju, jak i w misjach poza granicami państwa. Głównym przeznaczeniem Narodowych Siłach Rezerwowych jest realizacja zadań z zakresu: zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, przedsięwzięć związanych z zarządzaniem kryzysowym, realizacji zadań poza granicami kraju, wzmocnienia jednostek wojskowych w celu przyjęcia uzupełnienia zasadniczego i mobilizacyjnego, modernizacji bazy szkoleniowej, przeprowadzenia remontu i rozkonserwowania sprzętu, pobierania zapasów itp. Służba w NSR ukierunkowana jest na realizację ustalonego programu szkolenia, obejmującego udział w ćwiczeniach wojskowych rotacyjnych, których łączny czas trwania nie może przekroczyć 30 dni w roku kalendarzowym. Za ich zrealizowanie żołnierz może otrzymać nagrodę w wysokości do 2000 zł. Terminy odbywania ćwiczeń wynikają z wykazu, z którym żołnierz NSR jest zapoznawany na 30 dni przed końcem roku kalendarzowego poprzedzającego ich odbycie. O przyjęcie do służby w Narodowych Siłach Rezerwowych mogą ubiegać się żołnierze rezerwy, posiadający polskie obywatelstwo, nieposzlakowaną opinię (niekaralność), odpowiednie wykształcenie i kwalifikacje oraz zdolność psychiczną i fizyczną do pełnienia służby wojskowej. Wystarczy złożyć pisemny wniosek o zawarcie Strona 1
kontraktu na wykonywanie obowiązków w ramach NSR w wojskowej komendzie uzupełnień właściwej ze względu na miejsce stałego pobytu (zamieszkania), do którego należy dołączyć: odpis lub uwierzytelnioną kopię dokumentu stwierdzającego uzyskanie wymaganego wykształcenia oraz zaświadczenie szkoły, w przypadku jeżeli ochotnik pobiera naukę, uwierzytelnioną kopię lub po okazaniu kopię posiadanego poświadczenia bezpieczeństwa, inne dokumenty mające wpływ na nadanie przydziału kryzysowego, w szczególności potwierdzające przygotowanie zawodowe oraz kwalifikacje lub umiejętności, zaświadczenia o prawie wykonywania zawodu, kwalifikacjach, certyfikaty językowe, itp. Z tytułu pełnienia służby w NSR żołnierzom przysługuje szereg świadczeń, które podobnie jak w siłach rezerwowych innych państw, zbliżone są do świadczeń żołnierzy w czynnej służbie wojskowej. Obejmują one między innymi: 1. należności finansowe: uposażenie za każdy dzień służby wojskowej, zwrot kosztów przejazdów do miejsca pełnienia służby i z powrotem, zwrot różnicy pomiędzy wynagrodzeniem z tytułu zatrudnienia a uposażeniem w czasie czynnej służby wojskowej, jeżeli otrzymywane uposażenie jest w niższej wysokości; 2. świadczenia w naturze (podczas czynnej służby): bezpłatne zakwaterowanie zbiorowe, bezpłatne umundurowanie i wyekwipowanie wojskowe lub równoważnik pieniężny, bezpłatne wyżywienie; 3. ochronę uprawnień pracowniczych: trwałość stosunku pracy i ochrona pracownika przed zwolnieniem. W okresie pozostawania żołnierza na przydziale kryzysowym, stosunek pracy nie może być przez pracodawcę wypowiedziany ani rozwiązany (nie dotyczy umów o pracę zawartych na okres próbny, na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy), Strona 2
gwarancję stabilności zawodowej (urlopowanie na czas służby w NSR przy zachowaniu praw do awansu, nagród, urlopów, ochrony socjalnej, itp.), wliczenie czasu służby do wysługi pracowniczej, opłacanie składek z tytułu ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego w okresie pełnienia czynnej służby wojskowej. Dodatkowo, żołnierzom NSR w czasie odbywania czynnej służby wojskowej zapewniana jest opieka medyczna i stomatologiczna. Służba w NSR to także możliwość wstąpienia do zawodowej służby wojskowej oraz udziału w misjach zagranicznych. Kryteria i warunki, jakie powinien spełniać ochotnik kandydat do Narodowych Sił Rezerwowych: Kandydat do przyjęcia obowiązków w ramach NSR powinien spełniać ogólne wymagania dotyczące osób powoływanych do czynnej służby wojskowej (obywatelstwo polskie, odpowiedni wiek życia oraz zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia czynnej służby wojskowej). Powinna to być jednak osoba posiadająca tytuł żołnierza rezerwy i pełniąca wcześniej czynną służbę wojskową. Warunkiem nadania przydziału kryzysowego jest zawarcie kontraktu na wykonywanie obowiązków w ramach Narodowych Sił Rezerwowych, zwanego dalej kontraktem", między żołnierzem rezerwy, który ochotniczo zgłosił się do wykonywania obowiązków w ramach Narodowych Sił Rezerwowych i złożył pisemny wniosek do wojskowego komendanta uzupełnień o zawarcie kontraktu oraz spełnia warunki jego zawarcia, a dowódcą jednostki wojskowej, w której ma być nadany ten przydział. Kontrakt może być zawarty wyłącznie z żołnierzem rezerwy, który ochotniczo zgłosił się do jego zawarcia, a ponadto spełnia łącznie następujące warunki: posiada orzeczenie wojskowej pracowni psychologicznej w zakresie braku przeciwwskazań do pełnienia czynnej służby wojskowej; nie był przeznaczony do służby zastępczej; nie był karany za przestępstwo umyślne; posiada wykształcenie co najmniej gimnazjalne przewidziane dla stanowisk przeznaczonych dla szeregowych lub co najmniej średnie przewidziane dla stanowisk przeznaczonych dla podoficerów albo co najmniej wyższe przewidziane dla oficerów; posiada przygotowanie zawodowe oraz kwalifikacje i umiejętności przydatne w służbie wojskowej; Strona 3
zaliczył z oceną pozytywną sprawdzian z wychowania fizycznego zorganizowany przez dowódcę jednostki wojskowej; pełnił służbę przygotowawczą i zdał egzamin na jej zakończenie, w przypadku żołnierza rezerwy, który wcześniej nie odbywał czynnej służby wojskowej. Zawarcie kontraktu może być również uzależnione od posiadania przez żołnierza rezerwy: orzeczenia wojskowej komisji lekarskiej o jego zdolności do pełnienia służb poza granicami państwa; poświadczenia bezpieczeństwa. Kontrakt może być również zawarty z żołnierzem w czynnej służbie wojskowej, który ochotniczo zgłosił się do wykonywania obowiązków w ramach Narodowych Sił Rezerwowych i złożył pisemny wniosek o zawarcie kontraktu oraz spełnia warunki jego zawarcia, i który: pełni służbę przygotowawczą i zdał egzamin - nie wcześniej niż na trzy dni przed dniem zwolnienia z tej służby; odbywa ćwiczenia wojskowe - nie wcześniej niż na trzy dni przed dniem zwolnienia z tych ćwiczeń; pełni zawodową służbę wojskową lub służbę kandydacką - nie wcześniej niż w dniu, w którym decyzja o jego zwolnieniu z czynnej służby wojskowej stała się ostateczna. Przydział kryzysowy można nadać na okres od 2 do 6 lat, z możliwością jego ponownego nadania, jednak na łączny okres nie dłuższy, niż wiek żołnierza rezerwy określony w art. 58 ust. 4 - odpowiednio do posiadanego stopnia wojskowego, przydział ten wygasa z mocy prawa. Szkolenia w ramach Narodowych Sił Rezerwowych Żołnierze rezerwy posiadający nadane przydziały kryzysowe: odbywają corocznie ćwiczenia wojskowe rotacyjne (trwające łącznie do 30 dni i odbywane z przerwami w określonych dniach w ciągu danego roku kalendarzowego); mogą odbywać ćwiczenia wojskowe w trybie natychmiastowego stawiennictwa, nie częściej jednak niż jeden raz w ciągu roku kalendarzowego, a w razie powołania na te ćwiczenia odbyty ich okres zalicza się do czasu trwania ćwiczeń wojskowych rotacyjnych; Strona 4
mogą zostać zobowiązani do odbycia, w okresie obowiązywania przydziału kryzysowego, ćwiczeń wojskowych krótkotrwałych (trwających nieprzerwanie do 30 dni); na ich wniosek lub za ich zgodą mogą odbywać ćwiczenia wojskowe krótkotrwałe i długotrwałe (trwających nieprzerwanie do 90 dni), jeżeli takie są potrzeby Sił Zbrojnych. Ponadto: Żołnierze rezerwy posiadający nadane przydziały kryzysowe mogą zostać powołani do okresowej służby wojskowej, którą pełni się w przypadkach uzasadnionych potrzebami obrony państwa, potrzebami Sił Zbrojnych lub zarządzania kryzysowego, zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, działań antyterrorystycznych, ochrony mienia, akcji poszukiwawczych oraz ratowania lub ochrony zdrowia i życia ludzkiego, oczyszczania terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego oraz ich unieszkodliwiania, a także wykonywania zadań przez Siły Zbrojne poza granicami państwa. Czas trwania okresowej służby wojskowej w okresie posiadania przez żołnierza rezerwy przydziału kryzysowego nie może przekroczyć łącznie 24 miesięcy. Może jednak być wydłużony przez dowódcę jednostki wojskowej za zgodą żołnierza rezerwy do 48 miesięcy. Świadczenia i uprawnienia żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych 1. Należności finansowe: uposażenie za każdy dzień czynnej służby wojskowej; zwrot kosztów przejazdów do miejsca pełnienia służby; dodatki, nagrody uznaniowe, zapomogi. 2. Świadczenia rzeczowe: bezpłatne zakwaterowanie zbiorowe; bezpłatne umundurowanie i wyekwipowanie wojskowe; bezpłatne wyżywienie. 3. Świadczenia zdrowotne: opieka medyczna; Strona 5
opieka stomatologiczna; zaopatrzenie w produkty lecznicze. 4. Ochrona uprawnień pracowniczych: gwarancja stabilności zawodowej; zachowanie praw do awansu, nagród, urlopów, ochrony socjalnej; ograniczenie możliwości rozwiązania stosunku pracy (art. 118a Ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP). Z tytułu wykonywania obowiązków w ramach NSR szczególne uprawnienia przyznano byłym żołnierzom zawodowym, posiadającym uprawnienia emerytalne. Okres pełnienia czynnej służby wojskowej w ramach NSR dolicza się, na wniosek żołnierza rezerwy do wysługi emerytalnej, w ten sposób, że emerytura żołnierza wzrasta o wskaźnik 2,6% dotychczasowej podstawy jej wymiaru za każdy rok pełnienia czynnej służby wojskowej, a jeżeli okres ten był krótszy niż rok to wskaźnik ten przelicza się proporcjonalnie za każdy dzień tej służby. Procedury zawierania kontraktów na wykonywanie obowiązków w ramach Narodowych Sił Rezerwowych Żołnierz rezerwy, wniosek o zawarcie kontraktu na wykonywanie obowiązków w ramach Narodowych Sił Rezerwowych składa bezpośrednio do wojskowego komendanta uzupełnień, natomiast żołnierz w czynnej służby wojskowej za pośrednictwem dowódcy jednostki wojskowej, w której pełni czynną służbę wojskową. Do wniosku załącza się: odpis, uwierzytelnioną kopię lub po okazaniu oryginału kopię dokumentu stwierdzającego posiadanie wymaganego wykształcenia oraz zaświadczenie szkoły o pobieraniu nauki, jeżeli osoba składająca wniosek pobiera naukę; uwierzytelnioną kopię lub po okazaniu oryginału kopię posiadanego poświadczenia bezpieczeństwa; inne dokumenty mające wpływ na nadanie przydziału kryzysowego, w szczególności potwierdzające posiadane przygotowanie zawodowe oraz kwalifikacje i umiejętności przydatne w służbie wojskowej, np. certyfikaty językowe, świadectwa ukończenia szkół lub kursów. Wojskowy komendant uzupełnień po otrzymaniu wniosku żołnierza rezerwy: Strona 6
sprawdza, czy istnieje wolne stanowisko służbowe, na które może być nadany przydział kryzysowy; umożliwia żołnierzowi rezerwy zapoznanie się z przepisami normującymi pełnienie służby wojskowej w ramach NSR; sprawdza czy spełnione są warunki umożliwiające zawarcie kontraktu; w razie potrzeby kieruje żołnierza rezerwy do właściwej wojskowej komisji lekarskiej oraz do wojskowej pracowni psychologicznej w celu ustalenia zdolności do pełnienia czynnej służby wojskowej; wydaje do wypełnienia, za pisemnym potwierdzeniem odbioru, ankietę bezpieczeństwa osobowego oraz występuje do właściwych organów o przeprowadzenie postępowania sprawdzającego; przesyła wniosek wraz z aktami sprawy do dowódcy jednostki wojskowej oraz kieruje żołnierza rezerwy do jednostki w terminie ustalonym z dowódcą. Dowódca jednostki wojskowej po otrzymaniu wniosku żołnierza rezerwy wraz z aktami sprawy i po jego przybyciu do jednostki wojskowej: organizuje sprawdzian z wychowania fizycznego; przeprowadza rozmowę kwalifikacyjną; może przeprowadzić dodatkowo egzaminy sprawdzające poziom wyszkolenia i przygotowania zawodowego, w szczególności w zakresie znajomości budowy i obsługi sprzętu specjalistycznego oraz umiejętności fachowych; określa stanowisko służbowe dla żołnierza rezerwy; ustala termin rozpoczęcia i zakończenia przez żołnierza rezerwy wykonywania obowiązków w ramach NSR; podpisuje z żołnierzem rezerwy kontrakt na wykonywanie obowiązków w ramach NSR; przesyła jeden egzemplarz kontraktu do wojskowego komendanta uzupełnień. Wojskowy komendant uzupełnień po otrzymaniu kontraktu z jednostki wojskowej wzywa żołnierza rezerwy w celu nadania przydziału kryzysowego i wręczenia karty przydziału kryzysowego. Ochotnicy, którzy nie odbyli zasadniczej służby wojskowej lub przeszkolenia wojskowego a chcieliby pełnić służbę w NSR, mogą ubiegać się o powołanie do służby przygotowawczej. Strona 7