Damian Orłowicz. Lojalność polskich posłów do Parlamentu Europejskiego wobec frakcji i partii

DOI: 10.6084/m9.figshare.988248 Damian Orłowicz Lojalność polskich posłów do Parlamentu Europejskiego wobec frakcji i partii Wprowadzenie Wybory, poza wieloma innymi funkcjami, są instrumentem budowania politycznego przedstawicielstwa obywateli [Turska-Kawa, Wojtasik 2013: 44]. Ostatnia elekcja do Parlamentu Europejskiego odbyła się 7 czerwca 2009 roku. Zwycięskim ugrupowaniem okazała się Platforma Obywatelska, która uzyskała 25 mandatów (50%), podtrzymując status partii zwycięskiej oraz zwiększając ich liczbę w stosunku do elekcji z roku 2004 roku. Drugie miejsce zdobyło Prawo i Sprawiedliwość. Formacja ta otrzymała 15 mandatów, co stanowiło 30% ogólnej liczby. Pozostałe 20% miejsc przypadających Polsce w Parlamencie Europejskim rozdzieliły między sobą Sojusz Lewicy Demokratycznej (7 mandatów) i Polskie Stronnictwo Ludowe (3 mandaty) [Wojtasik 2010: 390]. W grudniu 2011 roku, na podstawie Traktatu Lizbońskiego, polska delegacja otrzymała dodatkowy mandat parlamentarny. W okresie od jego wejścia w życie aż do końca siódmej kadencji PE, do 736 mandatów pochodzących z wyborów bezpośrednich, dodano kolejne 18. W wyniku tego mandat objął przedstawiciel PSL Arkadiusz Bratkowski, a łączna liczba eurodeputowanych z naszego kraju wzrosła do 51 [Węc 2011: 198]. Platforma Obywatelska wraz z koalicjantem rządowym, czyli Polskim Stronnictwem Ludowym zdecydowały się przystąpić do Europejskiej Partii Ludowej (EPP), najliczniejszej w Parlamencie Europejskim. Prawo i Sprawiedliwość znalazło się w frakcji Europejskich Konserwatystów i Reformatorów (ECR). Koalicja SLD-UP wybrała natomiast Grupę Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów (S&D). W wyniku przetasowań na polskiej scenie politycznej część eurodeputowanych zmieniła swoją przynależność partyjną w trakcie kadencji. Ugrupowaniem, które najbardziej zmniejszyło liczbę swoich członków w Parlamencie Europejskim w stosunku do wyborów z 2009 roku jest Prawo i Sprawiedliwość. Na początku kadencji członkowie partii J. Kaczyńskiego obejmowali piętnaście mandatów, a obecnie już tylko siedem. Wpływ na to miało powstanie dwóch nowych partii na polskiej scenie politycznej: ugrupowania Polska Jest 118

Najważniejsza (już nieistniejąca, obecnie jej członkowie wchodzą w skład Polski Razem Jarosława Gowina), a także Solidarnej Polski, której przewodniczącym jest Zbigniew Ziobro, były minister sprawiedliwości. Pierwszy z rozłamów wewnątrz PiS nastąpił w listopadzie 2010 roku, gdy z partii wyrzucone zostały Joanna Kluzik-Rostkowska oraz Elżbieta Jakubiak. Powodem tej decyzji było złamanie statutu oraz działanie na szkodę partii. Szef klubu parlamentarnego PiS Mariusz Błaszczak podkreślał, że podczas kampanii samorządowej wykluczone posłanki dyskutowały o klubie na forum publicznym, a powinno mieć to miejsce wewnątrz ugrupowania. Kluzik-Rostkowskiej wypominano również wywiad, w którym wyraziła gotowość do rywalizacji ze Zbigniewem Ziobrą o przywództwo w Prawie i Sprawiedliwości [Jakubiak i Kluzik-Rostkowska wyrzucone z PiS]. W geście solidarności z posłankami z ugrupowania wystąpiło kilkunastu członków, w tym także europarlamentarzyści: Adam Bielan, Michał Kamiński, Paweł Kowal oraz Marek Migalski. Założono najpierw stowarzyszenie obywatelskie, a później partię Polska jest Najważniejsza, którą ostatecznie zarejestrowano na początku 2011 roku. Czwórka deputowanych do Parlamentu Europejskiego postanowiła pozostać we frakcji Konserwatystów i Reformatorów. W PJN długo nie przebywał Adam Bielan. Został z niej wyrzucony jeszcze, gdy przewodniczącą partii była Joanna Kluzik-Rostkowska 1. Powodem tej decyzji była współpraca z PiS, której sam zainteresowany zaprzeczał. W marcu 2011 Newsweek podał, że przyczyną wyrzucenia stało się przywłaszczenie sobie kodów do strony internetowej, a także listy sympatyków PJN [Bielan ma listę sympatyków PJN i nie chce oddać]. Na przełomie 2013 i 2014 roku Adam Bielan zdecydował się na przystąpienie do Polski Razem Jarosława Gowina, dlatego też podczas tej kadencji Parlamentu Europejskiego znajdował się w trzech różnych partiach [Były polityk PiS przeszedł do Polski Razem Jarosława Gowina]. Rok później nastąpił kolejny rozłam w partii Jarosława Kaczyńskiego, co wiąże się także z uszczupleniem reprezentacji w PE. Na początku listopada 2011 roku komitet polityczny Prawa i Sprawiedliwości postanowił wykluczyć trzech eurodeputowanych: Zbigniewa Ziobrę, Tadeusza Cymańskiego oraz Jacka Kurskiego [Czystka w PiS: Ziobro, Kurski i Cymański wyrzuceni]. Przyczyny ich wyrzucenia były bardziej złożone. Wszystko rozpoczęło się podczas kampanii wyborczej w 2011 roku. Dało się wówczas zauważyć pierwsze nieporozumienia wewnątrz Prawa i Sprawiedliwości, które dotyczyły kształtu list wyborczych. Niezadowolone z tych decyzji osoby znalazły poparcie u Zbigniewa Ziobry 1 J. Kluzik-Rostkowska pełniła funkcję prezesa PJN do 4 czerwca 2011 roku, gdy zastąpił ją Paweł Kowal. 119

i Jacka Kurskiego. Były minister sprawiedliwości postulował zmiany w sposobie wyboru szefów struktur regionalnych oraz demokratyzacji całego klubu. Swoje stanowisko miał wygłosić 25 października na inauguracyjnym posiedzeniu w Warszawie, jednak nie został dopuszczony do głosu przez J. Kaczyńskiego. W konsekwencji Cymański, Ziobro i Kurski zostali wyrzuceni z partii [Marmola, Olszanecka 2013: 118-119]. W ramach solidarności z trójką europejskich deputowanych w polskim sejmie stworzono klub parlamentarny Solidarna Polska, którego członkowie zakładali powrót do PiS w razie cofnięcia decyzji o wyrzuceniu Cymańskiego, Ziobry i Kurskiego. Tak się jednak nie stało, dlatego powstało ugrupowanie o tej samej nazwie, na którego czele stanął Zbigniew Ziobro [Ziobro zdradza plany, powstaje "Solidarna Polska"]. W grudniu 2011 roku europarlamentarzysta Jacek Włosowicz podjął decyzję o przejściu z Prawa i Sprawiedliwości do Solidarnej Polski. Tym samym liczba przedstawicieli PiS w Parlamencie Europejskim zmalała do 7 osób. W przeciwieństwie do PJN, partia Zbigniewa Ziobry postanowiła wystąpić z frakcji Europejskich Konserwatystów i Reformatorów i dołączyć do Europy Wolności i Demokracji (EFD) [PiS - Solidarna Polska znów 0:1]. Z delegacji Prawa i Sprawiedliwości w Parlamencie Europejskim w 2009 roku wystąpił również Mirosław Piotrowski. Jego status partyjny od początku budził wątpliwości, bowiem choć startował z list PiS, dystansował się od poczynań ugrupowania J. Kaczyńskiego. Niewykluczone jednak, iż w kolejnych wyborach ponownie wystartuje z tej samej listy, co pięć lat wcześniej, gdyż zabiega o to środowisko skupione wokół Radia Maryja i TV Trwam [Ojciec drze koty z prezesem]. W Prawie i Sprawiedliwości eurodeputowani opuszczali partię w przypadku konfliktu z władzami, co było zwykle spowodowane odmienną wizją funkcjonowania partii. Byli oni wyrzucani bezpośrednio przez komitet polityczny lub odchodzili w ramach solidarności z innymi usuniętymi członkami. Partia ta najczęściej spośród pozostałych używała najmocniejszego środka w dyscyplinowaniu swoich posłów, czyli wykluczenia ze struktur. W pozostałych ugrupowaniach mających swoich przedstawicieli w PE także nastąpiły przetasowania, ale miały one charakter incydentalny. Pod koniec 2012 roku z członkostwa w SLD zrezygnował eurodeputowany Marek Siwiec, wyrażając tym samym dezaprobatę względem stanowiska liderów jego dotychczasowej partii, którzy stanowczo wykluczyli współpracę z Ruchem Palikota [Wojtasik 2012: 166]. Początkowo Siwiec pozostawał posłem niezależnym, ale jeszcze w tym samym roku zdecydował się na przystąpienie do ugrupowania Janusza Palikota. Obecnie jest on jedynym członkiem Twojego Ruchu w Parlamencie 120

Europejskim. Mimo zmiany przynależności partyjnej Siwiec pozostał w frakcji europejskiej, do której należał od początku kadencji 2009-2014 [Siwiec odchodzi z SLD. "Poinformowałem Kwaśniewskiego"]. Ostatnim transferem polskiego posła w PE było wystąpienie z PO Artura Zasady, który zasilił skład ugrupowania Polska Razem Jarosława Gowina. Partia ta uformowała się po przegranych przez Gowina wyborach na stanowisko przewodniczącego PO. Były minister sprawiedliwości, a obecnie przewodniczący Polski Razem, wystąpił z Platformy Obywatelskiej we wrześniu 2013 roku, argumentując, iż nie realizuje już ona swojego programu, a dłuższe pozostawanie w strukturach partii, byłoby sprzeczne z jego sumieniem [Jarosław Gowin odszedł z Platformy Obywatelskiej]. Polska Razem składa się także z przedstawicieli PJN. Do nowego ugrupowania nie wszedł Michał Kamiński, który został niezależnym posłem. Za najbardziej lojalnych przedstawicieli w PE należy uznać deputowanych Polskiego Stronnictwa Ludowego. Z ugrupowania nie odeszła żadna osoba, a dodatkowo na skutek wejścia w życie Traktatu Lizbońskiego, polska delegacja otrzymała 51 miejsce w Parlamencie Europejskim, które zajął ich przedstawiciel. Wykres 1. Partie polityczne posiadające swoich przedstawicieli w Parlamencie Europejskim 25 24 20 15 10 5 0 7 4 6 4 4 1 1 Liczba Mandatów Opracowanie własne 121

Wykres 2. Podział polskich eurodeputowanych ze względu na grupy polityczne w PE 30 28 25 20 15 12 10 5 7 4 0 Europejska Partia Ludowa Opracowanie własne Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy Grupa Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów Liczba mandatów Europa Wolności i Demokracji Podsumowując, większość przetasowań wewnątrz polskiej delegacji w PE następowało wskutek wykluczenia części członków ze struktur partyjnych lub poprzez dobrowolne odejścia na znak solidarności z wyrzuconymi posłami. Taką genezę miały Polska Jest Najważniejsza, Polska Razem Jarosława Gowina (m.in. przypadek Artura Zasady) czy Solidarna Polska. Wyjątkiem w tej kwestii jest Marek Siwiec, który najpierw postanowił odejść z SLD, by po krótkim czasie wstąpić do ugrupowania Janusza Palikota, które obecnie nosi nazwę Twój Ruch. Lojalność partyjna a sposób głosowania w Parlamencie Europejskim Eurodeputowani swoją lojalność wobec ugrupowania udowadniają przede wszystkim podczas głosowań. Mimo że Parlament Europejski liczy 751 posłów, wyłamanie się jednego lub kilku deputowanych, może spowodować przegranie ważnego głosowania. Podstawą prezentowanych badań będą dane podawane na portalu VoteWatch.eu, który publikuje statystyki głosowań w PE. Można tam również znaleźć m.in. dane o spójności danej frakcji, wskaźniki procentowe lojalności partii narodowej wobec frakcji oraz statystyki poszczególnych posłów. 122

W niniejszym artykule lojalność partyjna będzie rozumiana jako sytuacja, w której poseł głosuje zgodnie z większością ugrupowania, czyli dotrzymuje tak zwanej dyscypliny partyjnej. Wskaźnik zamieszczony w badaniach określa procent głosowań, w których dany poseł czy partia zachowali się zgodnie z frakcją czy narodową reprezentacją. Dane zawarte w tym artykule dotyczą okresu od początku kadencji Parlamentu Europejskiego do 6 lutego 2014 roku. W analizie nie uwzględniono Jerzego Buzka z racji piastowanej funkcji (więc także braku możliwości głosowania) oraz Rafała Trzaskowskiego i Leny Kolarskiej- Bobińskiej, którzy stanowisko deputowanych zamienili na ministerialną tekę. Ich miejsce od 2013 roku zajęli Tadeusz Ross oraz Zbigniew Zaleski. Wcześniej, na początku 2010 roku Jan Kozłowski zastąpił Janusza Lewandowskiego, powołanego w skład Komisji Europejskiej. W drugiej części badań zrezygnowano również z wyników Adama Gierka z Unii Pracy, którego wynik 100% lojalności wobec własnej partii jest sprawą oczywistą, gdyż jest on jedynym jej reprezentantem. Ta część nie uwzględnia również Michała Kamińskiego, który jest posłem niezależnym. Mirosław Piotrowski, mimo niejasności związanej z przynależnością do Prawa i Sprawiedliwości, został przez VoteWatch.eu sklasyfikowany jako poseł tego ugrupowania. Z danych opisujących Marka Siwca na tym portalu wynika, że także on nie należy do żadnej partii, ale jego indywidualny wskaźnik obliczany jest jako przedstawiciela Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Wykres 3. Spójność frakcji podczas głosowań w Parlamencie Europejskim 100 90 80 78,98 94,79 91,65 88,43 92,43 86,57 70 60 50 49,81 40 30 20 10 0 GUE-NGL GREENS-EFA S&D ALDE/ADLE EPP ECR EFD Spójność Frakcji (%) Opracowanie własne 123

Na początek wezmę pod uwagę spójność frakcji w Parlamencie Europejskim (wykres 3). Na pierwszym miejscu znajduje się frakcja Zieloni Wolny Sojusz Europejski z 97,49% wskaźnikiem spójności. W tym ugrupowaniu nie znajduje się jednak żaden z polskich eurodeputowanych. Kolejne miejsca należą do Europejskiej Partii Ludowej ze wskaźnikiem 92,43%, gdzie zasiadają przedstawiciele PO i PSL. Na trzeciej pozycji znalazł się Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów, do którego należą członkowie SLD- UP oraz Marek Siwiec. Konserwatyści i Reformatorzy, wśród których zasiadają przedstawiciele Prawa i Sprawiedliwości oraz Polski Razem Jarosława Gowina, osiągnęli piąte miejsce, z wynikiem 86,57%. W tych statystykach ewidentnie odbiega Europa Wolności i Demokracji, w której zasiada Solidarna Polska (wskaźnik poniżej 50%). Dalsza część badań zawiera miejsca poszczególnych polskich partii na tle pozostałych ugrupowań narodowych posiadających reprezentację w Parlamencie Europejskim (tabela 1). W tych statystykach nie jest brany pod uwagę Twój Ruch, którego przedstawicielem jest Marek Siwiec. Z racji niedawnej genezy nie ma również Polski Razem Jarosława Gowina, znajduje się natomiast nieistniejący już PJN. Na wynik Platformy wpływa dwudziestu pięciu deputowanych, liczony jest więc tam zarówno Artur Zasada, jak i Jerzy Buzek. Według tych statystyk w Prawie i Sprawiedliwości znajduje się Mirosław Piotrowski. Tabela 1. Zgodność danej partii narodowej z własną frakcją podczas głosowań Miejsce Zgodność w Miejsce w rankingu Miejsce w w rankingu Nazwa partii głosowaniach z wszystkich rankingu polskich w swojej frakcją ugrupowań w PE ugrupowań w PE frakcji SLD 96,08% 74 1 19 PO 96,03% 76 2 31 PSL 95,98% 78 3 32 UP 91,60% 127 4 29 PJN 88,48% 135 5 7 PIS 88,07% 137 6 8 Solidarna Polska 73,54% 168 7 3 Opracowanie własne Najlepszą partią pod względem frakcyjnej lojalności okazał się SLD ze wskaźnikiem 96,08%. Jednakże wynik ten porównany do wszystkich ugrupowań narodowych w Parlamencie Europejskim daje dopiero 74. miejsce, a licząc wyłącznie Socjalistów i Demokratów 19. Wskaźnik jest także mniejszy od procentowej spójności całej frakcji. Podobne wyniki osiągają partie należące do Europejskiej Partii Ludowej, czyli PO i PSL, które zajmują odpowiednio 76. i 78. lokatę w Parlamencie Europejskim, a w samej 124

frakcji miejsca na początku czwartej dziesiątki. W tym przypadku ich wyniki są większe od wskaźnika spójności Europejskiej Partii Ludowej, dlatego można stwierdzić, że polscy posłowie w niej zasiadający nie działają na jej szkodę. Unia Pracy reprezentowana przez Adama Gierka, Zajmuje miejsce 127. w PE, natomiast w swojej frakcji 29. Wobec powyższych wyników można stwierdzić, że polskie ugrupowania mające współczynnik powyżej 90%, nie znajdują się w czołówce wszystkich partii narodowych w Parlamencie Europejskim. Nie są one również na przodującej pozycji w swojej frakcji, ale mimo to ich lojalność wobec frakcji można uznać za wysoką. Inaczej ma się sprawa eurodeputowanych Polski Razem Jarosława Gowina (w badaniach większość klasyfikowana jako PJN) czy Prawa i Sprawiedliwości. Ich współczynniki wynoszą poniżej 90%, a we frakcji mieszczą się w pierwszej dziesiątce. Należy jednak pamiętać, że ECR tworzone jest przez mniejszą liczbę partii niż EPP i S&D. W porównaniu do całego Parlamentu Europejskiego posłowie PRJG oraz PiS zajmują miejsca dopiero w drugiej setce. Zaskakująco prezentuje się wynik Solidarnej Polski, która mimo najniższego wyniku spośród polskich partii (73,54%), ma trzeci wskaźnik w swojej frakcji. Statystyki pokazują jednak, iż wszystkie ugrupowania należące do Europy Wolności i Demokracji, często głosują wbrew temu, co w swoich zasadach ma zapisana ta frakcja. Widoczna jest również tendencja, że niższe współczynniki notują ugrupowania prawicowe, więc także te, w których posłowie podczas tej kadencji Parlamentu Europejskiego zmieniali przynależność partyjną. Następnie zbadałem lojalność eurodeputowanych wobec własnej frakcji w Parlamencie Europejskim. Podobnie jak w badaniach poszczególnych frakcji czy partii narodowych, tak i w statystykach poszczególnych parlamentarzystów pierwsze pięć miejsc należy do Platformy Obywatelskiej (tabela 2). Współczynniki poszczególnych posłów do PE różnią się nieznacznie (poniżej 0,5 punktu procentowego), co pokazuje, że o danym miejscu w tych statystykach decyduje nawet jedno głosowanie. Najbardziej lojalnym polskim deputowanym w stosunku do swojej frakcji jest Elżbieta Łukacijewska, której wskaźnik zgodności podczas głosowań z Europejską Partią Ludową wyniósł 96,12%. W porównaniu do wszystkich osób zasiadających w PE zajmuje ona jednak dopiero miejsce w trzeciej setce. Kolejne pozycje ze współczynnikami powyżej 95% należą do: Bogdana Marcinkiewicza (95,92%, 260. miejsce), Filipa Kaczmarka (95,76%, 282. miejsce) oraz Jana Olbrychta i Tadeusza Zwiefki (95,69%, 299. miejsce) 125

W pozostałych ugrupowaniach wyróżniają się: Jarosław Kalinowski (PSL, 95,59%), Wojciech Olejniczak (SLD, 95,11%), Konrad Szymański (PiS, 87,88%), Adam Bielan (Polska Razem, 87,45%), Tadeusz Cymański (Solidarna Polska, 79,43%). W przypadku przedstawicieli SP obliczono średnią ważoną, gdyż w przeciągu całej kadencji należeli do dwóch frakcji. Tabela 2. Posłowie do PE z największym współczynnikiem lojalności wobec frakcji Poseł do PE Elżbieta Łukacijewska Bogdan Marcinkiewicz Filip Kaczmarek Jan Olbrycht Tadeusz Zwiefka Opracowanie własne Partia polityczna Platforma Obywatelska Platforma Obywatelska Platforma Obywatelska Platforma Obywatelska Platforma Obywatelska Współczynnik wobec frakcji Miejsce w rankingu polskich posłów Miejsce w rankingu wszystkich posłów 96,12% 1 224 95,92% 2 260 95,76% 3 282 95,69% 4 299 95,69% 5 299 W porównaniu do całości Parlamentu Europejskiego wyniki nie są jednak satysfakcjonujące. Najlepsza posłanka pod względem lojalności znajduje się dopiero na 224. miejscu. W momencie badania uczestniczyła ona w 5 529 głosowaniach, głosując przeciwnie niż zalecenia frakcji w 203 przypadkach. Następnie przeanalizowane zostały wyniki eurodeputowanych, którzy najczęściej głosowali przeciwnie niż frakcja (tabela 3). Najbardziej nielojalnym posłem wobec własnej frakcji podczas głosowań w Parlamencie Europejskim okazał się Artur Zasada, którego współczynnik wynosi 61,40%. Kolejne trzy miejsca zajmują przedstawiciele Solidarnej Polski, Zbigniew Ziobro (75,22%), Jacek Włosowicz (77,12%) i Jacek Kurski (77,97%). W tej piątce znalazł się także Michał Kamiński (79,17%), który jest posłem niezrzeszonym. 126

Tabela 3. Eurodeputowani z najniższym współczynnikiem wobec frakcji Poseł do PE Artur Zasada Zbigniew Ziobro Jacek Włosowicz Jacek Kurski Michał Kamiński Opracowanie własne Partia polityczna PO/Polska Razem Solidarna Polska Solidarna Polska Solidarna Polska Współczynnik wobec frakcji Miejsce w rankingu polskich posłów Miejsce w rankingu wszystkich posłów 61,40% 50 2 720 75,22% 49 707 77,12% 48 704 77,97% 47 702 Niezrzeszony 79,17% 46 698 W pozostałych polskich ugrupowaniach najmniejszą lojalność względem frakcji wykazywali: Janusz Wojciechowski (PiS, 85,41%), Zbigniew Zaleski (PO, 85,50%) 3, Joanna Senyszyn (SLD, 93,69%) i Arkadiusz Bratkowski (PSL, 94,29%). Co ciekawe, najgorszy eurodeputowany pod względem lojalności wobec frakcji podczas głosowań w Platformie Obywatelskiej, Sojuszu Lewicy Demokratycznej czy Polskim Stronnictwie Ludowym ma większy współczynnik niż najlepszy przedstawiciel Prawa i Sprawiedliwości, Solidarnej Polski oraz Polski Razem Jarosława Gowina. Pomimo zmiany frakcji przez Solidarną Polskę, jej współczynnik nadal odbiega znacznie od pozostałych deputowanych. Może z tego wynikać, że decyzja o zmianie frakcji nie była podyktowana różnicami ideologicznymi, a jedynie motywacją polityczną - grupa na czele ze Zbigniewem Ziobrą nie chciała znajdować się razem z Prawem i Sprawiedliwością w jednym europejskim ugrupowaniu. Kolejna część badań ukazuje lojalność polskich posłów w Parlamencie Europejskim wobec własnego, narodowego ugrupowania (tabele 4 i 5). Dla danego eurodeputowanego ważniejszy jest ten wskaźnik, gdyż jego niski poziom może spowodować, że w przyszłych wyborach zabraknie go na liście wyborczej danego komitetu. 2 Miejsce wynika z braku uwzględnienia w badaniach wyniku Jerzego Buzka, o czym mowa na początku.artykułu. 3 Zbigniew Zalewski pełni swój mandat od grudnia 2013 roku, z tego względu wynik obarczony jest błędem, wziął on bowiem udział jedynie w 400 głosowaniach. 127

Tabela 4. Eurodeputowani z największym współczynnikiem lojalności wobec partii Poseł do PE Partia polityczna Współczynnik wobec partii Miejsce w rankingu polskich posłów Miejsce w rankingu wszystkich posłów Adam Bielan Polska Razem 100% 1 1 Zbigniew Zaleski PO 99,50% 2 169 Arkadiusz Bratkowski PSL 99,40% 3 179 Jan Olbrycht PO 99,33% 4 189 Jan Kozłowski PO 99,30% 5 195 Opracowanie własne Na czele tego rankingu znajduje się Adam Bielan, który obecnie należy do Polski Razem Jarosława Gowina. Mimo iż podczas całej kadencji należał do trzech różnych ugrupowań, to statystyki pokazują, że każdy jego głos był zgodny z punktem widzenia partii, niezależnie od tego czy był członkiem PiS, PJN czy Polski Razem. Na drugim miejscu znalazł się Zbigniew Zaleski, którego współczynnik wyniósł 99,50%. Na moment badania wziął on udział jedynie w 400 głosowaniach. Trzecie miejsce należy do reprezentującego PSL Arkadiusza Bratkowskiego. W pierwszej piątce znalazło się także miejsce dla dwóch kolejnych posłów Platformy Obywatelskiej: Jana Olbrychta (99,33%) i Jana Kozłowskiego (99,30%). W pozostałych ugrupowaniach najwyższe wskaźniki uzyskali: Ryszard Legutko (PiS, 98,87%), Janusz Zemke (SLD, 98,52%), Jacek Włosowicz (SP, 97,61%). Najgorszym eurodeputowanym pod względem lojalności w głosowaniach jest Artur Zasada, będący obecnie członkiem Polski Razem (wybrany z list PO). Jego wskaźnik najbardziej odbiega od pozostałych i wynosi 74,34%. Może to oznaczać, że zmiana ugrupowania przez Zasadę nie była motywowana jedynie chęcią solidarności z Jarosławem Gowinem, Jackiem Żalkiem i Johnem Godsonem, lecz tym, że jego poglądy przestały być zgodne z reprezentowanymi przez partię Donalda Tuska oraz Europejską Partię Ludową (bowiem również w klasyfikacji ukazującej lojalność wobec frakcji w PE Zasada znajdował się na ostatniej pozycji wśród polskich eurodeputowanych). Współczynniki pozostałych posłów do PE wynoszą powyżej 90%. Drugim najmniej lojalnym posłem względem partii jest Zbigniew Ziobro (91,99%) jego wskaźnik stanowi uśredniony wynik lojalności wobec PiS i SP. Kolejne lokaty zajmują Marek Siwiec (wynik liczony jako członka SLD, 95,53%), Janusz Wojciechowski (PiS, 95,53%) oraz Ryszard Czarnecki (PiS, 95,39%). 128

W innych partiach najgorsze wyniki mają: Tadeusz Ross (PO, 96,23%, brał on udział jednak tylko w 53 głosowaniach, przy czym dwukrotnie głosował wbrew partii) oraz Czesław Siekierski (PSL, 96,91%) i Wojciech Olejniczak (SLD, 97,09%). Tabela 5. Eurodeputowani z najniższym współczynnikiem lojalności w głosowaniach wobec własnej partii Poseł do PE Partia polityczna Miejsce Miejsce Współczynnik w rankingu w rankingu wobec partii polskich posłów wszystkich posłów Artur Zasada Polska Razem 74,37% 48 4 748 Zbigniew Ziobro Solidarna Polska 91,99% 47 736 Marek Siwiec Twój Ruch 93,32% 46 732 Janusz Prawo Wojciechowski i Sprawiedliwość 93,53% 45 728 Ryszard Prawo Czarnecki i Sprawiedliwość 95,39% 44 701 Opracowanie własne Analizując lojalność w głosowaniach wobec własnego ugrupowania widać zależność, iż najwyższe miejsca zajmują przedstawiciele PO oraz PSL. Zaskoczeniem może wydawać się wynik Adama Bielana, który, mimo że w trakcie kadencji należał do trzech różnych partii, wobec każdej w głosowaniach zachowywał się wzorcowo. Najmniej lojalnym eurodeputowanym w tej kwestii jest bez wątpienia Artur Zasada. W piątce najgorszych pod względem lojalności znajdują się również Zbigniew Ziobro czy Marek Siwiec, co wskazuje, że w przypadku osób, które zmieniły ugrupowanie podczas tej kadencji PE, występowało odmienne zdanie co do kwestii, które były poddane pod głosowanie. Najgłośniejszą sprawą, kiedy posłowie zagłosowali przeciwko własnej partii, była sytuacja przedstawicieli Platformy Obywatelskiej, którzy otrzymali do dyspozycji instrukcję Ministerstwa Spraw Zagranicznych w sprawie sposobu głosowania nad poprawkami związanymi z finansowaniem inwestycji do walki z ociepleniem klimatu. Wskazywała ona dokładnie, jak podczas każdego z przypadku powinni oni zagłosować. Z niewiadomych przyczyn deputowani PO postąpili przeciwnie [Europosłowie PO znów głosują wbrew polskim interesom]. Lojalność eurodeputowanych a aktywność pozaparlamentarna Kreowanie wizerunku jest współcześnie jednym z najważniejszych zadań poszczególnych polityków i partii politycznych. Dobra ekspozycja medialna pozwala 4 W Parlamencie Europejskim zasiada 51 polskich posłów, ale w tej części badań nie ma wyników Adama Gierka, Jerzego Buzka oraz Michała Kamińskiego, o czym mowa na początku artykułu. 129

na ustabilizowanie swojego poparcia oraz przyciągnięcie potencjalnych nowych wyborów. Można ją osłabić poprzez wszelkie działania, które w mediach określane były jako skandale oraz wystąpienia publiczne poza Parlamentem Europejskim, będące niezgodnymi z poglądami własnego klubu. Taką działalność posłów również można uznać za formę nielojalności względem ugrupowania. Największe problemy z działaniami szkodzącymi partii w tej kadencji Parlamentu Europejskiego miała Platforma Obywatelska. Szerokim echem odbiła się sprawa wyboru przewodniczącego PO na Dolnym Śląsku, której głównymi aktorami byli Grzegorz Schetyna oraz eurodeputowany Jacek Protasiewicz. Pod koniec października 2013 roku Newsweek opublikował nagrania, w których poseł Norbert Wojnarowski proponuje regionalnemu działaczowi partii posadę w KGHM w zamian za głos oddany na Protasiewicza. Sprawę do prokuratury zgłosił Piotr Borys [Polityk PO donosi do prokuratury na kolegę z partii]. Działanie to nie spodobało się władzom Platformy, które zdecydowały, iż nie znajdzie się on na listach partii w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 roku. Na początku grudnia 2013 roku Prokuratura Okręgowa w Legnicy odmówiła wszczęcia śledztwa w sprawie ewentualnej korupcji politycznej. Śledczy nie dopatrzyli się znamion przestępstwa w tej sprawie. Ostatecznie, Jacek Protasiewicz nie zostanie jednak wystawiony na listach wyborczych Platformy Obywatelskiej do PE, co jest pokłosiem medialnego skandalu, jaki wywołał kłócąc się z celnikami na lotnisku w Frankfurcie nad Menem pod koniec lutego 2014 roku [Jacek Protasiewicz nie wystartuje w wyborach do Parlamentu Europejskiego]. W trakcie wypowiedzi medialnych Jerzy Buzek wielokrotnie podważał politykę rządu i działania PO. Krytykował on przede wszystkim poczynania premiera Donalda Tuska i ówczesnego ministra finansów Jacka Rostowskiego. Byłemu przewodniczącemu PE nie spodobały się decyzje rządu dotyczące OFE, a także krytyka Leszka Balcerowicza (ministra w rządzie Jerzego Buzka) przez Rostowskiego, który obarczał go winą za obecny stan funduszy emerytalnych. Dodatkowo trapiące PO afery i konflikty wewnątrz ugrupowania, doprowadziły do sytuacji, w której Buzek zastanawiał się nad wystąpieniem z partii [Jerzy Buzek pożegna się z PO]. Ostatecznie ma on się znaleźć na listach partyjnych w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 roku. Wizerunkowi Platformy Obywatelskiej zaszkodziła również Małgorzata Handzlik, której zarzucano złożenie w PE wniosku o zwrot kosztów udziału w kursie językowym, w którym jednak nie wzięła udziału. Afera wybuchła, kiedy Prokuratura Okręgowa w Warszawie wystąpiła o odebranie jej immunitetu. Jeszcze we wrześniu 2012 roku Handzlik zrzekła się funkcji skarbnika klubu oraz zawiesiła członkostwo w Platformie. W głosowaniu 130

o odebranie posłance immunitetu Parlament Europejski był przeciwny, uznając dowody za wątpliwe [Jacek Kurski bez immunitetu, Małgorzata Handzlik nadal z immunitetem]. Zarzuty prokuratorskie usłyszał także Krzysztof Lisek, który został oskarżony o działanie na szkodę Polskiego Stowarzyszenia Kart Młodzieżowych. Szkoda majątkowa przekraczała kwotę 2,7 miliona złotych. Oprócz tego Lisek miał podawać nierzetelne dane zawarte w sprawozdaniach finansowych tej organizacji. Ostatni zarzut, jaki był mu stawiany, dotyczył zwlekania z udzieleniem sądowi informacji na temat upadłości spółki handlowej Campus z Elbląga. Eurodeputowany PO nie przyznawał się do stawianych mu zarzutów [Gdańsk. Będzie ciąg dalszy rozprawy Krzysztofa L.]. Wydarzeniem, które negatywnie wpłynęło na poparcie Polskiego Stronnictwa Ludowego była afera taśmowa. Uwieczniono wówczas rozmowę byłego szefa Agencji Rynku Rolnego Władysława Łukasika oraz polityka PSL Władysława Serafina. W nagraniach pojawiły się informacje o wyprowadzaniu publicznych pieniędzy ze spółki Elewarr, a także traktowania jej jako prywatnej własności przez Andrzeja Śmietanko, który miał dobre kontakty z ówczesnym ministrem rolnictwa. Podczas afery i po niej głośno było także o tym, iż bracia europarlamentarzysty Jarosława Kalinowskiego zajmują wysokie stanowiska w urzędach publicznych [Afera taśmowa w PSL. Minister rolnictwa spoza Ludowców?]. W Prawie i Sprawiedliwości za czynności szkodzące partii można uznać działania Zbigniewa Ziobry, Tadeusza Cymańskiego i Jacka Kurskiego, którzy za swoje wypowiedzi zostali wyrzuceni z partii. W przypadku eurodeputowanych, którzy w lutym 2014 roku nadal reprezentują partię Jarosława Kaczyńskiego, nie było problemów z partyjną lojalnością. Podczas kadencji 2009-2014 Parlamentu Europejskiego żaden z przedstawicieli Sojuszu Lewicy Demokratycznej nie wykazał braku lojalności w aspekcie działalności pozaparlamentarnej wobec własnego ugrupowania. Jedyną rysą na spójności w przypadku tego ugrupowania partii było przejście Marka Siwca do ugrupowania Janusza Palikota. Podsumowując, można stwierdzić, że najbardziej lojalnymi przedstawicielami w inicjatywach pozaparlamentarnych są członkowie SLD. Na przeciwnym biegunie plasuje się PO. Widoczna jest również różnica w tym, jak partyjne władze postępują względem osób, które w pewny sposób zaszkodziły partii. Władze PiS, mimo zagrożenia uszczupleniem partyjnej reprezentacji, są w stanie wyrzucić członka ze swoich struktur, jeśli zagraża on jedności partii. Inaczej działają natomiast władze PO, które najczęściej w ogóle nie reagują bądź zawieszają w prawach członka. 131

Podsumowanie Powyższe badania miały sprawdzić, czy polscy posłowie do PE są lojalni wobec własnej partii oraz jak ewentualny brak lojalności wpływa na ich pozycję w danym ugrupowaniu. Celem było także ukazanie, jak prezentuje się lojalność naszych przedstawicieli w głosowaniach wobec frakcji i samej partii w porównaniu do delegacji innych państw UE. Podsumowując wszystkie wyniki można stwierdzić, iż każde ugrupowanie miało problem ze swoimi przedstawicielami w Brukseli: PiS w kwestii przynależności partyjnej oraz głosowań, natomiast PO w inicjatywach pozaparlamentarnych. Jednostkowe problemy miały również SLD i PSL. Ugrupowania, które powstały na skutek rozłamów w trakcie kadencji (SP i PRJG), nie miały w późniejszym czasie większych problemów ze swoimi przedstawicielami. Nie sposób stworzyć rankingu lojalności poszczególnych eurodeputowanych, biorąc pod uwagę wszystkie kryteria wzięte pod uwagę w tych badaniach. Bezspornie jednak za najmniej lojalnego posła do PE podczas głosowań należy uznać Artura Zasadę (PRJG, wcześniej PO), który zanotował najniższe wskaźniki lojalności zarówno wobec partii, jak i grupy politycznej w PE. Największą lojalnością w trakcie działalności parlamentarnej charakteryzują się natomiast eurodeputowani PO, PSL i SLD. Należy jednak pamiętać, że partie te mają różną liczebną reprezentację w PE. Z tego względu PO (posiadającej 24 mandaty) trudniej utrzymać spójność niż PSL (4 mandaty). Widoczne jest to zresztą w lojalności pozaparlamentarnej, która w przypadku PO można uznać za najgorszą ze wszystkich analizowanych partii. Bibliografia Marmola Maciej, Olszanecka Agata (2013), Społeczny odbiór Solidarnej Polski Zbigniewa Ziobry Preferencje Polityczne 5/2013. Turska Kawa Agnieszka (2010), Psychologiczne portrety elektoratów w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 roku, [w:] R. Glajcar, W. Wojtasik (red.), Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce 2009, Katowice: Wydawnictwo Remar. Turska-Kawa Agnieszka, Wojtasik Waldemar (2013), Communication Function of Elections, Communication Today 1(4)/2013. Węc Janusz Józef (2011), Traktat Lizboński. Polityczne aspekty reformy ustrojowej Unii Europejskiej w latach 2007-2009, Kraków: Księgarnia Akademicka. Wojtasik Waldemar (2010), Efektywność strategii selekcji kandydatów przez partie polityczne w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 roku, [w:] K. Sobolewska- 132

Myślik, A. Hess, K. Kowalczyk (red.), Polska scena polityczna. Środowiska-komunikacja polityczna-strategie, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego-Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego. Wojtasik Waldemar (2012), Sukces Ruchu Palikota w świetle czynników możliwego sukcesu politycznego (Political Opportunity Structure), Preferencje Polityczne 3/2012. Źródła internetowe Afera taśmowa w PSL. Minister rolnictwa spoza Ludowców? http://wiadomosci.onet.pl/kraj/afera-tasmowa-w-psl-minister-rolnictwa-spozaludowcow/xnkr1 (14.02.2014). Bielan ma listę sympatyków PJN i nie chce jej oddać http://polska.newsweek.pl/bielan-ma-liste-sympatykow-pjn-i-nie-chce-oddac,74197,1,1.html (24.02.2014). Były polityk PiS przeszedł do Polska razem Jarosława Gowina http://wiadomosci.dziennik.pl/polityka/artykuly/448606,adam-bielan-byly-polityk-pis-i-pjnprzystepuje-do-polski-razem-jaroslawa-gowina.html (24.02.2014). Czystka w PiS: Ziobro, Kurski i Cymański wyrzuceni http://polska.newsweek.pl/czystka-w-pis--ziobro--kurski-i-cymanskiwyrzuceni,84154,1,1.html (11.02.2014). Gdańsk. Będzie ciąg dalszy rozprawy Krzysztofa L. http://gdansk.naszemiasto.pl/artykul/gdansk-bedzie-ciag-dalszy-rozprawy-krzysztofal,1618443,t,id.html (14.02.2014). Europosłowie PO znów głosują wbrew polskim interesom http://www.wprost.pl/ar/354200/europoslowie-po-znow-glosuja-wbrew-polskim-interesom/ (13.02.2014). Jacek Kurski bez immunitetu Małgorzata Handzlik nadal z immunitetem http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/917406,jacek-kurski-bez-immunitetu-malgorzatahandzlik-nadal-z-immunitetem,id,t.html (14.02.2014). Jacek Protasiewicz nie wystartuje w wyborach do Parlamentu Europejskiego http://www.europarlament.pap.pl/palio/html.run?_instance=cms_ep.pap.pl&_pageid=1&_me nuid=17&_nrdep=29625&_checksum=435011488 (15.03.2014). Jakubiak i Kluzik-Rostkowska wyrzucone z PiS http://tvp.info/informacje/polska/kluzikrostkowska-wyrzucona-z-pis/3230742 (11.02.2014). 133

Jarosław Gowin odszedł z Platformy Obywatelskiej http://www.polskieradio.pl/5/3/artykul/928025,jaroslaw-gowin-odszedl-z-platformy- Obywatelskiej (13.02.2014). Jerzy Buzek pożegna się z PO, http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,jerzy-buzekpozegna-sie-z-po,wid,16209192,wiadomosc.html?ticaid=112358 (14.02.2014). Ojciec drze koty z prezesem http://www.rp.pl/artykul/10,1089837-ojciec--drze-koty--zprezesem.html (15.02.2014). PiS Solidarna Polska znów 0:1 http://www.rp.pl/artykul/774286.html (11.02.2014). Polityk PO donosi do prokuratury na kolegę z partii http://www.wprost.pl/ar/423113/polityk-po-donosi-do-prokuratury-na-kolege-z-partii/ (13.02.2014). Siwiec odchodzi z SLD. "Poinformowałem Kwaśniewskiego" http://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/siwiec-odchodzi-z-sld-poinformowalemkwasniewskiego,293214.html (11.02.2014). VoteWatch.eu, www.votewach.eu (10.02.2014). Ziobro zdradza plany, powstaje "Solidarna Polska" http://wiadomosci.onet.pl/kraj/ziobro-zdradza-plany-powstaje-solidarna-polska/gxr38 (11.02.2014). 134