2018 akty i liczby
Spis treści >>> Rynek lokalny...3 Fakty i liczby
Rynek lokalny
Rynek lokalny powierzchnia i ludność Powierzchnia Powierzchnia Liczba w ha 26 1910 w km 2 261,9 Populacja Poznania Wyszczególnienie Liczba Ludność ogółem w tys., w tym: 538,6 kobiety 287,4 mężczyźni 251,2 Kobiety przypadające na 100 mężczyzn 114 Dane za 2017 r. Wybrane dane demograficzne dla Poznania Wyszczególnienie Liczba Urodzenia żywe ogółem 6 420 na 1000 mieszkańców 11,9 Zgony ogółem 5 632 na 1000 mieszkańców 10,4 Przyrost naturalny ogółem 788 na 1000 mieszkańców 1,5 Migracje Saldo migracji ogółem -1 869 na 1000 mieszkańców -3,5 Ludność na 1 km 2 2 057 Przeciętne trwanie życia w latach* Mężczyźni 75,5 Kobiety 82,1 Dane za 2017 r. *
Rynek lokalny powierzchnia i ludność 700 Ludność Poznania 600 552,9 590,1 582,2 555,6 538,6 500 471,4 Liczba osób w tys. 400 300 320,7 408,1 200 100 0 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2017 2 000 1 800 1 764,6 Ludność w największych polskich miastach 1 600 1 400 Liczba osób w tys. 1 200 1 000 800 600 400 767,3 690,4 638,6 538,6 464,3 403,9 200 0 Warszawa Kraków Łódź Wrocław Poznań Gdańsk Szczecin Dane za 2017 r.
Rynek lokalny powierzchnia i ludność Udział ludności (Poznań = 100) Morasko-Radojewo Kiekrz Umultowo Krzyżowniki- -Smochowice Ławica Junikowo Strzeszyn Wola Grunwald Południe Jana III Sobieskiego i Marysienki Grunwald Północ Podolany Sołacz Ogrody Jeżyce Stary Grunwald Święty Łazarz Piątkowo Winiary NWPn NWW NWPd Wilda Naramowice Rataje Główna Stare Winogrady Ostrów Tumski-Śródka- -Zawady-Komandoria Warszawskie- -Pomet-Maltańskie Stare Miasto Chartowo Antoninek- -Zieliniec- -Kobylepole Kwiatowe Górczyn Żegrze Fabianowo- -Kotowo Świerczewo Zielony Dębiec Starołęka- -Minikowo- -Marlewo Krzesiny- -Pokrzywno- -Garaszewo Szczepankowo- -Spławie- -Krzesinki Udział ludności (Poznań=100) powyżej 5% Głuszyna 2,5-5% 1-2,5% poniżej 1% Śródmieście
Rynek lokalny powierzchnia i ludność Struktura ludności Poznania wg płci i wieku Mężczyźni Wiek w latach Kobiety 85 85 < < 80-84 75-79 nadwyżka liczby kobiet nad liczbą mężczyzn 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 nadwyżka liczby mężczyzn nad liczbą kobiet 5-9 5-9 0-4 0-4 % 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 %
Rynek lokalny powierzchnia i ludność Migracje do Poznania z gmin powiatu poznańskiego Murowana Goślina Suchy Las Rokietnica Czerwonak Pobiedziska Tarnowo Podgórne Poznań Swarzędz Buk Dopiewo Komorniki Luboń Kleszczewo Kostrzyn Puszczykowo Stęszew Kórnik Mosina 3-5% 1-3% 0,5-1% poniżej 0,5% Udział ludności z danej gminy napływającej do Poznania w ogólnej liczbie imigrantów z powiatu poznańskiego
Rynek lokalny powierzchnia i ludność Migracje z Poznania do gmin powiatu poznańskiego Murowana Goślina Suchy Las Rokietnica Czerwonak Pobiedziska Tarnowo Podgórne Buk Dopiewo Luboń Komorniki Poznań Kleszczewo Kostrzyn Stęszew Puszczykowo Mosina Kórnik powyżej 15% 10-15% 10-15% 2,5-5% Udział mieszkańców Poznania migrujących do danej gminy w ogólnej liczbie migrujących z Poznania do powiatu poznańskiego
Rynek lokalny powierzchnia i ludność 105 106,6 Zmiana liczby ludności w największych polskich miastach 102,2 Zmiana w latach 1990-2016 (1990=100) 100 95 90 85 99,8 99,3 97,7 91,3 80 Warszawa Kraków Gdańsk Wrocław Szczecin Poznań Łódź 81,4 Dane za 2017 r. Cudzoziemcy zameldowani w Poznaniu według narodowości Rosja 4,4% Białoruś 6,5% Niemcy 7,7% Włochy 2,2% Chiny 2,9% Wielka Brytania Holandia 2,0% 2,0% Francja 1,9% Indie 1,6% Hiszpania 1,5% Inne 32,1% Pozostałe 26,9% Ukraina 35,3% Bułgaria 1,1% Korea Południowa 1,2% USA 1,4% Turcja 1,5% Dane za 2017 r.
Rynek lokalny powierzchnia i ludność Prognoza demograficzna dla Poznania (2050 r.) Morasko-Radojewo Kiekrz Krzyżowniki- -Smochowice Ławica Strzeszyn Junikowo Wola Grunwald Południe Umultowo Jana III Sobieskiego i Marysienki Podolany Sołacz Ogrody Grunwald Północ Stary Grunwald Jeżyce Święty Łazarz Piątkowo Wilda Naramowice Winiary NWPn NWW NWPd Rataje Główna Stare Winogrady Ostrów Tumski-Śródka- -Zawady-Komandoria Warszawskie- -Pomet-Maltańskie Stare Miasto Chartowo Antoninek- -Zieliniec- -Kobylepole Kwiatowe Górczyn Żegrze Fabianowo- -Kotowo Świerczewo Świerczewo Zielony Dębiec Starołęka- -Minikowo- -Marlewo Krzesiny- -Pokrzywno- -Garaszewo Szczepankowo- -Spławie- -Krzesinki Głuszyna Ludność osiedli w 2050 r. (2015 r. =100) powyżej 300% 300-100% 100-50% poniżej 50%
Rynek lokalny infrastruktura transportowa 900 Wskaźnik motoryzacji 800 790 Samochody osobowe na 1000 mieszkańców 700 600 500 400 300 200 516 531 553 556 601 625 660 100 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Transport drogowy i komunikacja miejska w Poznaniu Wyszczególnienie Liczba Sieć transportowa i pojazdy Długość dróg publicznych w km, z tego: 1 189 krajowych 20 wojewódzkich 44 powiatowych 270 gminnych 719 Długość dróg rowerowych w km 175,1 Zarejestrowane pojazdy w tys. 563,1 Komunikacja miejska Linie tramwajowe 22 Linie autobusowe MPK 79 Przewiezieni pasażerowie w mln 254,9 Dane za 2017 r.
Rynek lokalny infrastruktura transportowa 200 Drogi rowerowe w Poznaniu 180 175,1 160 157,0 Długość dróg rowerowych w km 140 120 100 80 60 92,4 104,6 120,7 129,0 133,9 136,4 40 20 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Poznański Rower Miejski Wyszczególnienie Liczba Stacje 89 Rowery 973 Zarejestrowani użytkownicy 99 044 Wypożyczenia od początku działania PRM 1 728 959 Wypożyczenia w 2017 r. 1 058 000 Dane za 2017 r.
Rynek lokalny infrastruktura transportowa Najpopularniejsze stacje i trasy Poznańskiego Roweru Miejskiego Najpopularniejsze stacje: 1. Półwiejska 2. Rondo Rataje 3. Most Teatralny 4. Małe Garbary 5. Plac Wiosny Ludów Najpopularniejsze trasy: 1. Os. Sobieskiego do UAM Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa 2. Rondo Rataje do Półwiejska 3. Półwiejska do Rondo Rataje 4. UAM Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa do Os. Sobieskiego 5. Rondo Rataje do Os. Oświecenia
Rynek lokalny infrastruktura transportowa Poznańska Elektroniczna Karta Aglomeracyjna Wyszczególnienie Liczba Użytkownicy systemu PEKA 561 837 Karty ELS z funkcjonalnością PEKA 46 016 Karty PEKA 506 694 Dane za 2017 r. Ruch pasażerski i towarowy w Porcie Lotniczym Poznań-Ławica Wyszczególnienie Liczba (2017) Połączenia lotnicze Krajowe 1 Zagraniczne 31 Ruch samolotów Operacje ogółem w tys., z tego w ruchu: 24,4 rejsowe 12,7 czarterowe 3,1 Ruch pasażerów Pasażerowie ogółem, w tym w ruchu: 1 852,7 krajowym w tys. 166,2 zagranicznym w tys. 1 686,5 Przewóz ładunków w t 4 886,07 Dane za 2017 r.
Rynek lokalny infrastruktura transportowa Połączenia lotnicze w Poznaniu Regularne połączenia lotnicze Czarterowe połączenia lotnicze Dane za 2018 r.
Gospodarka i rynek pracy
Gospodarka poziom gospodarki Produkt krajowy brutto w Poznaniu 95 92,2 90 89,0 86,4 Wartość na mieszkańca w tys. zł 85 80 75 70 74,0 78,7 83,0 65 60 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Produkt krajowy brutto w największych polskich miastach 160,0 140,0 134,3 120,0 Wartość na mieszkańca w tys. zł 100,0 80,0 60,0 40,0 92,2 77,0 76,3 58,4 20,0 0,0 Warszawa Poznań Wrocław Kraków Łódź Dane za 2015 r.
Gospodarka poziom gospodarki Wartość dodana brutto uzyskana przez firmy w Poznaniu wg głównych źródeł wytworzenia 16 15,0 14 13,2 12 Wartość w mld zł 10 8 6 4 9,2 3,9 3,1 2 0 Handel, naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja Pozostałe usługi Przemysł Działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości Budownictwo Dane za 2015 r. r.
Gospodarka poziom gospodarki Podmioty gospodarcze w Poznaniu 112 111 110 109 108 107 106 105 Liczba podmiotów w tys. 104 102 100 98 96 98 99 103 94 92 90 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Podmioty gospodarcze w największych polskich miastach 300 250 239 Liczba podmiotów na 1000 mieszkańców 200 150 100 50 205 183 176 163 133 0 Warszawa Poznań Wrocław Kraków Gdańsk Łódź
Gospodarka poziom gospodarki Podmioty nowo zarejestrowane i wyrejestrowane w Poznaniu 200 180 Liczba podmiotów na 1000 mieszkańców 160 140 120 100 80 60 40 20 156 158 85 122 163 165 166 117 107 97 173 127 163 120 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Nowo zarejestrowane Wyrejestrowane Spółki handlowe i cywilne w Poznaniu 40,0 35,0 32,6 34,9 Liczba spółek w tys. 30,0 25,0 20,0 15,0 25,6 16,3 27,7 18,3 30,0 20,7 23,2 25,5 10,0 9,3 9,3 9,3 9,4 9,4 5,0 0,0 2012 2013 2014 2015 2016 Spółki razem, w tym handlowe cywilne
Gospodarka poziom gospodarki Dojeżdżający do pracy do Poznania z gmin powiatu poznańskiego Murowana Goślina Suchy Las Rokietnica Czerwonak Pobiedziska Tarnowo Podgórne Poznań Swarzędz Buk Dopiewo Komorniki Luboń Puszczykowo Kleszczewo Kostrzyn Stęszew Kórnik Mosina powyżej 50% 33-50% poniżej 33%
Gospodarka firmy Największe poznańskie firmy pod względem wielkości sprzedaży ujęte na Liście 500 dziennika Rzeczpospolita Nazwa przedsiębiorstwa Pozycja na Liście 500 Przychody ze Zmiana przychodów 2016 2015 sprzedaży w tys. zł w % Eurocash SA 6 6 21 219 890 4,44 Volkswagen Poznań Spółka z o.o. 14 23 12 497 072 27,02 Enea SA GK 18 22 11 255 678 14,29 Volkswagen Group Polska sp. z o.o. 28 32 9 500 000 10,42 Żabka Polska Spółka z o.o. 45 50 6 498 287 13,01 GlaxoSmithKline Pharmaceuticals SA 84 78 4 110 809-7,20 Transgourmet Polska sp. z o.o. 114 112 3 107 861 3,78 Arctic Paper Kostrzyn GK 119 117 2 966 972 2,29 Kompania Piwowarska SA 120 106 3 926 983-7,59 Komputronik SA GK 159 148 2 109 857-6,08 Piotr i Paweł SA GK 197 186 1 665 149 0,32 Exide Technologies SA 250 275 1 206 556 16,70 Agrii Polska sp. z o.o. 263 307 1 153 091-23,28 Torpol SA GK 351 246 770 152-37,54 Briju SA 389 428 683 731 20,56 SKF Polska SA 461 x 542 490 4,25 PGD Polska sp.z o.o. 467 x 530 351 1,86 SGB-Bank SA 500 492 466 755,00-0,02 Dane za 2017 r. Spółki z kapitałem zagranicznym w Poznaniu Wyszczególnienie 2015 2016 Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego, w tym: 3 644 3 822 spółki handlowe z ograniczoną odpowiedzialnością z udziałem kapitału zagranicznego 3 418 3 570 udział spółek z kapitałem zagranicznym w ogólnej liczbie podmiotów w % 3,3 3,6
Gospodarka firmy Najwięksi inwestorzy zagraniczni w Poznaniu Inwestor Kraj Działalność Apsys Francja nieruchomości Asahi Group RPA przemysł spożywczy Beiersdorf Niemcy przemysł chemiczny Bridgestone Japonia przemysł motoryzacyjny Deutsche Bank Niemcy nieruchomości Exide Technologies USA przemysł motoryzacyjny GlaxoSmithKline W. Brytania przemysł farmaceutyczny King Cross Group Włochy nieruchomości Kronospan Holdings Niemcy przemysł drzewny Mars USA przemysł spożywczy Metro Niemcy handel Neinver Hiszpania nieruchomości Pernod Ricard Francja przemysł spożywczy REF Eastern Opportunities Portugalia nieruchomości Schwarz Niemcy handel Unilever Holandia przemysł spożywczy Veolia Francja energetyka Volkswagen Niemcy przemysł motoryzacyjny Dane za 2017 r. Inwestorzy zagraniczni wg kraju pochodzenia Holandia 3% Pozostali 18% Niemcy 27% Szwecja 4% Hiszpania 4% międzynarodowy 6% Francja 11% USA 7% Wielka Brytania 10% Japonia 11% Dane za 2017 r. Dane za 2017 r.
Gospodarka firmy Wybrane centra usług biznesowych w Poznaniu Alphanumeric Systems Arvato Bertelsmann AutoVision BAE Systems Bridgestone Capgemini Carlsberg Ciber DFDS Duni Egnyte Etteplan Exide Technologies Franklin Templeton Investments Genpact GFT GlaxoSmithKline Grace Grant Thornton Hicron Holicon HolidayCheck Huawei IKEA Itella Jeronimo Martins John Deere Kennametal Kleffmann MAN Nazwa centrum Mentor Graphics McKinsey&Company Mars Microsoft Mirantis Mobica NTT Data Open Text Orange Owens-Illinois Paymentwall Polaris Laboratories Propex Roche Rockwool Savvis Schulman Seargin Selvita Siemens Silk Road Consulting Sivantos Sollers Consulting Telcordia TomTom Unilever Veolia Wavin Wikia Carl Zeiss Dane za 2017 r.
Gospodarka firmy Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Poznaniu 14,0 12,0 10,8 10,9 11,2 11,9 Wartość na mieszkańca w tys. euro 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 2,1 2,7 3,4 5,7 6,8 8,5 9,2 9,5 9,8 0,0 1990-1999 1990-2000 1990-2002 1990-2004 1990-2006 1990-2008 1990-2010 1990-2011 1990-2012 1990-2013 1990-2014 1990-2015 1990-2016 Startupy i przemysł gier w Poznaniu 250 startupów 25 przestrzeni pracy wspólnej, w tym: +jeden - publiczna przestrzeń co-workingowa FutureLab Inteligentna Przestrzeń Laboratoriów Przyszłości PCSS Startup Poznań 25 firm branży gier Poznańska Gildia Graczy Poznań Game Arena Game Industry Conference GeekCareers Poznań Game Jam
Gospodarka rynek pracy Struktura pracujących w Poznaniu wg sektorów działalności Rolnictwo 0,6% Przemysł i budownictwo 19,3% Usługi 80,1% Pracujący w Poznaniu Pracujący 2015 2016 Pracujący ogółem w tys., z tego w sektorze: 234,7 244,1 rolnictwa 0,5 0,5 przemysłu i budownictwa 49,4 49,7 usług 184,8 193,9
Gospodarka rynek pracy Najwięksi pracodawcy w Poznaniu zatrudniający powyżej 1000 osób (wg REGON) Nazwa przedsiębiorstwa Szpital Kliniczny Im. Karola Jonschera Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Szpital Wojewódzki w Poznaniu Spółdzielnia Mieszkaniowa Osiedle Młodych w Poznaniu Clar System Spółka Akcyjna Schiever Polska Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Przedsiębiorstwo Transportu Samochodowego Łączności Transpost Spółka Akcyjna Pepco Poland Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne W Poznaniu Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Volkswagen Poznań Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Solcom-Bayard Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Transgourmet Polska Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Piotr i Paweł Detal Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Izba Celna w Poznaniu Komenda Wojewódzka Policji Kompania Piwowarska Spółka Akcyjna Job Impulse Polska Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Enea Operator Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Lisner Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Poznalec Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Carry Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Urząd Miasta Poznania Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Politechnika Poznańska Miasto Poznań Uniwersytet Medyczny im.karola Marcinkowskiego w Poznaniu Wielkopolska Spółka Gazownictwa Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością
Gospodarka rynek pracy Bezrobocie w Poznaniu Bezrobotni Liczba % Bezrobotni ogółem, w tym: 5 048 100,0 kobiety 2 783 55,1 osoby poniżej 25. roku życia 315 6,2 osoby powyżej 50. roku życia 1 576 31,2 osoby długotrwale bezrobotne 2 206 43,7 cudzoziemcy 22 0,4 Dane za 2017 r. Stopa bezrobocia w Poznaniu 7 6 6,2 5 4 3,5 3,5 % 3 2,4 2 1,4 1 0 2000 2005 2010 2015 2017
Gospodarka rynek pracy Bezrobocie w Poznaniu Morasko-Radojewo Kiekrz Strzeszyn Umultowo Jana III Sobieskiego i Marysienki Krzyżowniki- -Smochowice Ławica Junikowo Wola Grunwald Północ Grunwald Południe Podolany Ogrody Sołacz Stary Grunwald Jeżyce Stare Winogrady Stare Miasto Piątkowo Winiary NWPn NWW NWPd Wilda Naramowice Stare Winogrady Główna Ostrów Tumski-Śródka- -Zawady-Komandoria Rataje Warszawskie- -Pomet-Maltańskie Chartowo Antoninek- -Zieliniec- -Kobylepole Kwiatowe Górczyn Żegrze Fabianowo- -Kotowo Świerczewo Zielony Dębiec Starołęka- -Minikowo- -Marlewo Krzesiny- -Pokrzywno- -Garaszewo Szczepankowo- -Spławie- -Krzesinki Zarejestrowani bezrobotni na 1000 mieszkańców Głuszyna powyżej 20 15-20 10-15 5-10 poniżej 5 Śródmieście NWPn - Nowe Winogrady Północ NWPd - Nowe Winogrady Południe NWW - Nowe Winogrady Wschód
Gospodarka rynek pracy Bezrobocie w największych polskich miastach 7 6,4 6 5 4 % 3 3,2 2,9 2,8 2 2,2 2,0 1,4 1 0 Łódź Szczecin Gdańsk Kraków Wrocław Warszawa Poznań Dane za 2017 r. Nakłady inwestycyjne w największych polskich miastach 12 11,4 10 8 8,2 7,4 6,8 6 5,8 5,8 4 2 0 Warszawa Gdańsk Wrocław Poznań Kraków Łódź Dane za za 2016 2016 r. r.
Gospodarka edukacja Edukacja w Poznaniu Rodzaj placówki Szkoły Uczniowie Absolwenci liczba Szkoły podstawowe ogółem, w tym: 112 31 643 5 050 dla dzieci i młodzieży 112 31 643 5 050 specjalne dla dzieci i młodzieży 16 634 94 Ośrodki szkolno-wychowawcze 2 103 X Gimnazja ogółem, w tym: 90 14 564 4 372 specjalne dla dzieci i młodzieży 16 443 99 dla dorosłych 5 428 132 Szkoły specjalne przysposabiające do pracy zawodowej 6 151 30 Zasdnicze szkoły zawodowe ogółem, w tym: 21 1 753 621 specjalne dla młodzieży 5 142 42 Technika ogółem, w tym: 22 8 376 1 500 dla młodzieży 22 8 376 1 500 dla dorosłych 0 0 0 specjalne dla młodzieży 1 18 0 Szkoły artystyczne 5 1 001 210 Licea ogólnokształcące ogółem, w tym: 72 16 320 5 403 dla młodzieży 42 11 850 3 959 dla dorosłych 30 4 470 1 444 specjalne dla młodzieży 2 81 19 Szkoły policealne ogółem, w tym: 74 8 147 1 727 dla młodzieży 17 819 200 dla dorosłych 55 7 304 1 518 specjalne dla młodzieży 2 24 9 Dane za 2015/2016 r.
Gospodarka edukacja Szkolnictwo wyższe w Poznaniu Wyszczególnienie Liczba Szkoły wyższe 23 Studenci 112 002 w tym: studenci na studiach stacjonarnych 73 767 absolwenci 29 171 Studenci w największych polskich miastach 250 200 207 202 188 Liczba studentów na 1000 mieszkańców 150 100 50 137 106 92 0 Poznań Kraków Wrocław Warszawa Łódź Szczecin
Gospodarka edukacja Najpopularniejsze grupy kierunków studiów w największych polskich miastach 7,0 6,6 6,0 5,0 Liczba absolwentów w tys. 4,0 3,0 2,0 1,0 3,2 2,3 2,3 2,2 1,7 1,6 1,4 1,1 1,0 0,0 Biznesu i administracji Inżynieryjnotechniczna Medyczna Pedagogiczna Społeczna Językowa Architektury i budownictwa Usługi dla ludności Produkcji i przetwórstwa Artystyczna Działalność badawczo-rozwojowa w Poznaniu Wyszczególnienie Liczba Jednostki B+R 190 Zatrudnieni w działalności B+R 5 388 Nakłady na działalność B+R w mln zł 732,4 w tym na prace rozwojowe w mln zł 201,2 Nakłady na działalność innowacyjną w przemyśle w mln zł 375,4
Gospodarka innowacje Środowisko innowacji w Poznaniu Parki technologiczne Poznański Park Naukowo-Technologiczny Poznański Park Technologiczno-Przemysłowy Centrum Zaawansowanych Technologii Nobel Tower Międzyuczelniane ośrodki naukowo-badawcze Centrum Badawcze Polskiego Internetu Optycznego Centrum Biologii Medycznej Centrum Innowacji PCSS-Huawei Centrum Mechatroniki, Biomechaniki i Nanoinzynierii Krajowe Centrum Innowacji w Logistyce i e-gospodarce Międzyuczelniane Centrum NanoBiomedyczne Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe Wielkopolskie Centrum Zaawansowanych Technologii Zespół Inkubatorów Wysokiej Technologii Wybrane inicjatywy klastrowe Fundacja Klaster Poznań Wielkopolskie Centrum Klasteringu Akademia Architekta ECDF Klaster Polski Klaster Innowacyjnych Technologii Kuźniczych Waste Klaster Wielkopolski Klaster Edukacyjny Wielkopolski Klaster Energii Odnawialnej Wielkopolski Klaster Firm Projektowo-Wykonawczych ARCHI-PROJEKT Wielkopolski Klaster MEBEL DESIGN Wielkopolski Klaster Medyczny Wielkopolski Klaster Teleinformatyczny Zachodni Klaster Transportowo-Logistyczny Dane za 2017 r.
Aktywność gospodarcza
Aktywność gospodarcza przemysł Przemysł w Poznaniu Pracujący Osoby tys. 39,9 Udział w ogólnej liczbie pracujących w % 16,4 45000 40000 35000 40572 Produkcja sprzedana przemysłu w Poznaniu 30000 Sprzedaż w mln zł 25000 20000 15000 10000 5000 0 Ogółem, w tym: 4775 produkcja artykułów spożywczych 1444 produkcja papieru i wyrobów z papieru 390 poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 1212 produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 2654 produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznyuch 6443 produkcja maszyn i urzadzeń Relacje ekonomiczne w przedsiębiorstwach przemysłu przetwórczego w Poznaniu 7 6,4 6,2 6,4 6 5 5,2 5,4 5,7 4,3 4,7 4 % 3 3,5 3,7 2 1 0 2012 2013 2014 2015 2016 Wskaźnik rentowności obrotu brutto Wskaźnik rentowności obrotu netto
Aktywność gospodarcza budownictwo Budownictwo w Poznaniu Budownictwo 2015 2016 Pracujący Osoby w tys. 10,0 9,7 Udział w ogólnej liczbie pracujących w % 4,3 4,0 Produkcja sprzedana W mln zł, w tym: 5 692,4 2 845,1 budowlano-montażowa 4 718,8 2 134,8 Podaż nowoczesnej powierzchni biurowej w Poznaniu 450 427,8 400 397,0 350 314,5 328,0 Powierzchnia w tys. m 2 300 250 200 150 100 50 0 2013 2014 2015 2016
Aktywność gospodarcza budownictwo 6000,0 Podaż nowoczesnej powierzchni biurowej w dużych miastach 5000,0 5000,0 4000,0 w tys. m 2 3000,0 2000,0 1000,0 915,8 850,0 634,0 427,8 360,0 0,0 Warszawa Kraków Wrocław Trójmiasto Poznań Łódź Podaż nowoczesnej powierzchni biurowej w dużych miastach w tys. m 2 Wyszczególnienie 2013 2014 2015 2016 Warszawa 4 100,0 4 400,0 4 700,0 5 000,0 Kraków 577,9 688,9 769,4 915,8 Wrocław 535,0 595,0 660,0 850,0 Trójmiasto 433,0 450,0 573,0 634,0 Poznań 314,5 328,0 397,0 427,8 Łódź 297,5 300,0 337,0 360,0
Aktywność gospodarcza budownictwo Największe poznańskie firmy budowlane pod względem wielkości sprzedaży ujęte na Liście 2000 dziennika Rzeczpospolita Pozycja Przychody ze 2015 2014 Nazwa przedsiębiorstwa sprzedaży 2015 (tys.) 281 403 Torpol SA GK 1 238 241 624 Autostrada Wielkopolska SA 519 206 1409 Autostrada Wielkopolska II SA 195 842 1482 Elektromontaż Poznań SA 183 672 1549 1449 Zakład Robót Komunikacyjnych-DOM sp. z o.o. 173 683 1769 WUPRINŻ SA 144 560 Działalność związana z handlem i naprawą pojazdów samochodowych w Poznaniu Handel i naprawa pojazdów samochodowych Liczba Pracujący Osoby w tys. 38,3 Udział w ogólnej liczbie pracujących w % 15,7 Dynamika sprzedaży detalicznej towarów Ogółem (rok poprzedni=100), w tym: 114,7 pojazdy samochodowe, motocykle, części 134,5 włókna, odzież i obuwie 133,8 meble, RTV, AGD 116,5 prasa, książki i pozostała sprzedaż w wyspecjalizowanych sklepach 107,7 żywność, napoje i wyroby tytoniowe 107 farmaceutyki, kosmetyki i sprzęt ortopedyczny 81,4 prasa, książki, pozostała sprzedaż w wyspecjalizowanych sklepach 116,3
Aktywność gospodarcza komunikacja i media Książki i broszury wydane w Poznaniu Tytuły Liczba Ogółem 1 975 wydawnictwa naukowe 569 podręczniki dla szkół wyższych 72 wydawnictwa zawodowe 89 podręczniki szkolne 23 wydawnictwa popularne 534 literatura piękna 688 w tym dla dzieci i młodzieży 246 Gazety i czasopisma wydane w Poznaniu Tytuły Liczba Ogółem, z tego ukazujące się: 370 6-2 razy w tygodniu 2 raz w tygodniu 13 3-2 razy w miesiącu 1 raz w miesiącu 70 raz na 2 miesiące 71 raz w kwartale 101 raz na pół roku 28 raz w roku 23 nieregularnie 61
Aktywność gospodarcza finanse i ubezpieczenia Działalność finansowa i ubezpieczenia w Poznaniu Finanse i ubezpieczenia Liczba Pracujący* Osoby w tys. 11,4 Udział w ogólnej liczbie pracujących w % 4,7 Banki Placówki bankowe ogółem, funkcjonujące w strukturze: 289 banków 36 Dane za 2017 r. * Banki o największym udziale w sieci placówek bankowych w Poznaniu Nazwa Udział liczby placówek w sieci w % Bank Pocztowy SA 27,7 PKO Bank Polski S.A. 11,6 Bank Zachodni WBK SA 8,8 Pekao SA 7,6 Dane za 2017 r. Międzynarodowe Targi Poznańskie Wyszczególnienie Liczba Imprezy 76 Wystawcy ogółem w tys., w tym: 9,1 krajowi 7,5 zagraniczni 1,6 Sprzedana powierzchnia wystawiennicza ogółem w tys. m 2 365,3 Zwiedzający w tys. 711,2 Dane za 2017 r.
Aktywność gospodarcza Międzynarodowe Tragi Poznańskie Największe imprezy targowe w Poznaniu Poznań Motor Show Meble Drema ITM Budma Międzynarodowe Targi Dane za 2017 r. Targi najliczniej odwiedzane Międzynarodowe Targi Poznańskie Poznań Motor Show PGA/Hobby/Happy Baby Budma Targi Edukacyjne Poznań Sport Expo Gardenia/Specjal Days/Sport Invest Dane za 2017 r. Zwiedzający międzynarodowe imprezy targowe w Poznaniu 800 700 651,3 634,4 698,3 711,2 600 Osoby w tys. 500 400 300 403,1 445,6 493,0 505,1 200 100 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Aktywność gospodarcza turystyka Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania w Poznaniu Wyszczególnienie Liczba Obiekty ogółem, w tym: 91 hotele, z tego: 55 5-gwiazdkowe 3 4-gwiazdkowe 14 3-gwiazdkowe 27 2-gwaizdkowe 10 1-gwiazdkowe 1 Miejsca noclegowe ogółem w tys., w tym: 9 w hotelach 6,7 Korzystający z noclegów w tys., w tym: 846,7 turyści zagraniczni 198,5 Turyści zagraniczni korzystający z noclegów w Poznaniu wg kraju pochodzenia Nazwa kraju Osoby w tys. % Niemcy 11,2 28,8 Wielka Brytania 35 9 Hiszpania 27,2 7 Włochy 16,5 4,3 USA 15,8 4,1 Francja 14,3 3,7 Holandia 12,7 3,3 Norwegia 10,9 2,8 Ukraina 10,9 2,8 Szwecja 9 2,3 Dania 7,9 2 Czechy 7 1,8 Belgia 6,9 1,8 Rosja 6,5 1,7 Japonia 6,3 1,6 Austria 5,7 1,5 Litwa 4,9 1,2 Szwajcaria 4 1 Pozostałe kraje 72,6 19,2
Aktywność gospodarcza turystyka 3500 Korzystający z noclegów w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania Liczba korzystających na 1000 mieszkańców 3000 2500 2000 1500 1000 500 2987 1910 1896 1755 1563 711 0 Kraków Gdańsk Warszawa Wrocław Poznań Łódź Podaż powierzchni handlowej w największych polskich miastach 1 800 1700,0 1 600 1 400 Powierzchnia handlowa w tys. m 2 1 200 1 000 800 600 400 200 742,0 720,8 660,0 570,0 555,0 0 Warszawa Trójmiasto Poznań Wrocław Kraków Łódź Dane Dane za za 2016 r. r.
Dochody ludności
Dochody ludności wynagrodzenia i świadczenia emerytalno-rentowe Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w Poznaniu Wyszczególnienie Wynagrodzenie w zł Wynagrodzenie ogółem w zł/mies., w tym w sekcjach: 4 818,09 przemysł 5 713,65 budownictwo 5 335,65 handel; naprawa pojazdów samochodowych 4 068,24 transport i gospodarka magazynowa 4 215,11 zakwaterowanie i gastronomia 2 885,13 informacja i komunikacja 6 995,02 obsługa rynku nieruchomości 4 507,91
Dochody ludności wynagrodzenia i świadczenia emerytalno-rentowe Świadczenia emerytalno-rentowe w Poznaniu Rodzaj świadczenia Korzystający w tys. Przeciętne świadczenie w zł/mies. Emerytury i renty ogółem, w tym: 662,57 1 985,23 emerytury 433,26 2 249,45 renty z tytułu niezdolności do pracy (bez wypadkowych) 47,35 1 536,35 renty wypadkowe 16,77 2 480,25 renty rodzinne 75,9 1968 Renty socjalne 6,0 725,26 Zasiłki przedemerytalne 155 917,2 Świadczenia przedemerytalne 6,22 1035,86 Odchylenia względne przeciętnych wynagrodzeń brutto w wybranych sekcjach do przeciętnego wynagrodzenia ogółem w sektorze przedsiębiorstw w Poznaniu 50 45,20 40 30 20 10 0 18,60 10,70 % -10-6,4-20 -12,60-15,60-30 -40-50 Informacja i komunikacja Przemysł Budownictwo Obsługa rynku nieruchomości Transport i gospodarka magazynowa -40,20 Handel; naprawa Zakwaterowanie i pojazdów gastronomia samochodowych
Warunki życia
Warunki życia mieszkalnictwo Rynek nieruchomości biurowych i mieszkaniowych w Poznaniu Wyszczególnienie Kwota Rynek biurowy Stawki czynszowe dla powierzchni klasy: A w euro/m 2 /mies. 13,6-14,1 Rynek mieszkaniowy Cena zakupu 1 m 2 w zł na rynku: pierwotnym (przeciętne ceny transakcyjne) 6 262 wtórnym 5 190 Cena zakupu 1 m 2 domu w zł 3 960-4 530 Cena wynajmu 1 m 2 mieszkania w zł 25-38 Ceny gruntów Średnia cena gruntu pod działalność komercyjną za 1 m 2 w zł, w tym: 510 w centrum 1 650-2 550 poza centrum 240-1 100 Średnia cena gruntu pod budownictwo mieszkaniowe za 1 m 2 w zł 416 31 Warunki mieszkaniowe w Poznaniu Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w m 2 na osobę 30,5 30 29,5 29 28,5 28 27,5 27 26,5 30,4 29,9 29,3 28,8 28,4 27,9 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Warunki mieszkaniowe w Poznaniu Warunki życia mieszkalnictwo Warunki mieszkaniowe w największych polskich miastach 80 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w m 2 70 60 50 40 30 20 10 69,9 64,6 59,4 58,9 57,7 54,1 0 Wrocław Poznań Gdańsk Warszawa Kraków Łódź Warunki mieszkaniowe w Poznaniu: liczba mieszkań i wskaźniki zagęszczenia 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba mieszkań 239 035 241 664 244 170 247 741 251 312 254 074 Mieszkania na 1 tys. mieszkańców 431,8 438,8 445,5 454 463,4 470,2 Przeciętna powierzchnia mieszkania w m 2 64,6 64,6 64,7 64,6 64,6 64,6 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na osobę 27,9 28,4 28,8 29,3 29,9 30,4 Przeciętna liczba osób na mieszkanie 2,32 2,28 2,24 2,2 2,16 2,13 Przeciętna liczba osób na izbę 0,66 0,65 0,64 0,63 0,62 0,61
Warunki życia mieszkalnictwo Zasoby mieszkaniowe w dużych miastach: liczba mieszkań 1000000 932574 900000 800000 700000 600000 Liczba mieszkań 500000 400000 300000 200000 369203 353968 311010 254074 216092 100000 0 Warszawa Kraków Łódź Wrocław Poznań Gdańsk
Warunki życia mieszkalnictwo Zasoby mieszkaniowe w dużych miastach: liczba mieszkań na 1000 mieszkańcow 540 531,7 520 liczba mieszkań na 1000 mieszkańcow 500 480 460 508,2 487,7 482,4 470,2 466 440 420 Warszawa Łódź Wrocław Kraków Poznań Gdańsk
Warunki życia środowisko Obszary prawnie chronione w Poznaniu Udział powierzchni obszarów prawnie chronionych w całkowitej powierzchni miasta 5,6% Dane za 2017 r. Wybrane formy ochrony przyrody w Poznaniu 1000,0 900,0 866,5 800,0 700,0 600,0 Obszar w ha 500,0 400,0 300,0 360,1 200,0 182,7 100,0 0,0 Użytki ekologiczne Obszary Natura 2000 Obszary chronionego krajobrazu 56,0 Rezerwaty przyrody Dane za 2017 r.
Warunki życia środowisko Tereny zielone w Poznaniu cmentarze 1% ogrody dydaktyczne 1% lasy 15% zieleń uliczna 4% zieleń osiedlowa 2% zieleńce 0% parki 1% ogrody działkowe 3% tereny sportoworekreacyjne 1% Pozostały obszar miasta 72% Emisja zanieczyszczeń przez zakłady szczególnie uciążliwe w Poznaniu Zanieczyszczenia Emisja w t/rok Pyłowe 205 Gazowe 1 507 892
Warunki życia środowisko Redukcja zanieczyszczeń w Poznaniu Zanieczyszczenia Redukcja w % Pyłowe 99,8 Gazowe (bez CO 2 ) 27,6 Odpady i oczyszczanie ścieków w Poznaniu Wyszczególnienie 2016 Wielkość odpadów Przemysłowych na 1 mieszkańca w kg 1 110 Komunalnych na 1 mieszkańca w kg 329 Oczyszczanie ścieków Mieszkańcy korzystający z oczyszczalni ścieków (% ogólnej liczby mieszkańców) 92,6 Sieć wodociągowa i kanalizacyjna w Poznaniu Rodzaj sieci Długość w km Wodociągowa 1 172,3 Kanalizacyjna 951,9 Zużycie wody, gazu i energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe w Poznaniu Zużycie Roczne na 1 mieszkańca Wody z wodociągów w m 3 39,1 Gazu sieciowego w m 3 173,7 Energii elektrycznej w kwh 808,3
Warunki życia bezpieczenstwo publiczne Przestępczość w Poznaniu Stwierdzone kradzieże na 1000 mieszkańców Stwierdzone kradzie e na 1000 mieszkañców w 2016 r. poni ej 5 5-10 10-20 20-40 powy ej 40 powyżej 40 20-40 10-20 5-10 poniżej 5 Śródmieście o danych: Komenda Miejska Policji w Poznaniu
Warunki życia bezpieczenstwo publiczne Wskaźnik przestępstępczości w Poznaniu Liczba stwierdzonych przestępstw na 10 tys. ludności 600 500 400 300 200 100 0 544 511 486 494 414 366 307 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw w Poznaniu 70 60 50 54,7 55,6 56 57,7 52,3 49,1 47,9 40 % 30 20 10 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Warunki życia bezpieczenstwo publiczne Pożary w Poznaniu 70 60 50 54,7 55,6 56 57,7 52,3 49,1 47,9 40 LIczba pożarów 30 20 10 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 500 475 Wypadki drogowe w Poznaniu 450 427 Liczba wypadków drogowych 400 350 300 250 200 150 100 373 352 298 304 50 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Warunki życia zdrowie i pomoc społeczna Opieka medyczna w Poznaniu Wyszczególnienie Liczba Szpitale 18 Łóżka w szpitalach 5 848 Lekarze 2 609 Pielęgniarki 4 627 Położne 911 Farmaceuci (mgr) 888 Pacjenci hospitalizowani w tys. 304,26 Średni okres pobytu pacjenta w dniach 5,1 Wychowanie żłobkowe i przedszkolne w Poznaniu Rodzaj placówki Liczba Miejsca Dzieci Żłobki 85 4190 3 069 Przedszkola i punkty przedszkolne (bez specjalnych) 245 20 038 18 348 Oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych 58 1 779 1,58 Przedszkola specjalne 10 172 123 Placówki stacjonarnej pomocy społecznej w Poznaniu (łącznie z filiami) Wyszczególnienie Liczba Placówki, w tym: 22 domy pomocy społecznej 7 miejsca 1 438 Mieszkańcy, w tym: 1 170 niepełnosprawni intelektualnie dorośli, dzieci i młodzież 85 osoby bezdomne 434 osoby w podeszłym wieku 250 przewlekle chorzy somatycznie 343
Warunki życia zdrowie i pomoc społeczna Powody przyznania pomocy rodzinie (na podstawie decyzji) Wyszczególnienie Liczba Ubóstwo 1 744 Sieroctwo 3 Bezdomność 97 Potrzeba ochrony macierzyństwa 537 Bezrobocie 1 685 Niepełnosprawność 1 014 Długotrwała lub ciężka choroba 1 441 Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego 555 Przemoc w rodzinie 24 Alkoholizm 332 Narkomania 2 Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego 52 Zdarzenie losowe 8 Sytuacja kryzysowa 3
Warunki życia zdrowie i pomoc społeczna Pomoc społeczna w Poznaniu Morasko-Radojewo Kiekrz Krzyżowniki- -Smochowice Kwiatowe Ławica Strzeszyn Junikowo Wola Grunwald Południe Umultowo Jana III Sobieskiego i Marysienki Podolany Sołacz Ogrody Grunwald Północ Stary Grunwald Górczyn Święty Łazarz Piątkowo Winiary Stare Miasto Wilda Naramowice NWPn NWW NWPd Stare Winogrady Rataje Chartowo Żegrze Główna Ostrów Tumski-Śródka- Warszawskie- -Zawady-Komandoria -Pomet-Maltańskie Antoninek- -Zieliniec- -Kobylepole - Fabianowo- -Kotowo Świerczewo Zielony Dębiec Starołęka- -Minikowo- -Marlewo Krzesiny- -Pokrzywno- -Garaszewo Szczepankowo- -Spławie- -Krzesinki Beneficjenci pomocy społecznej na 1000 mieszkańców Głuszyna powyżej 25% 15-20% 10-15% 5-10 % powyżej 5% Śródmieście NWPn - Nowe Winogrady Północ NWPd - Nowe Winogrady Południe NWW - Nowe Winogrady Wschód
Warunki życia kultura i czas wolny Jednostki kultury w Poznaniu Rodzaj jednostki Liczba Seanse/przedstawienia i koncerty Widzowie/zwiedzający/czytelnicy w ciągu roku Miejsca na widowni/muzealia/ Woluminy tys. tys. Kina 11 102,9 2 844,4 17,8 Teatry i instytucje muzyczne 10 3,0 549,9 3,4 Muzea 21 x 368,3 393,3 Biblioteki 41 x 79,8 1 642,3 Korzystający z oferty kulturalnej w największych polskich miastach (widzowie w kinach, teatrach, instytucjach muzycznych, zwiedzający muzea, czytelnicy bibliotek publicznych) 16 Liczba korzystających na 1000 mieszkańców w tys. 14 12 10 8 6 4 2 0 14,2 11,9 7,4 7,1 6,1 4,4 Kraków Warszawa Wrocław Poznań Gdańsk Łódź
Warunki życia kultura i czas wolny Liczba imprez masowych Imprezy Liczba Ogółem, w tym: 211 koncerty 78 sportowe 72 artystyczno-rozrywkowe 19 imprezy łączone 18 festiwale 9 przedstawienia i spektakle 8 kabarety 7 Liczba uczestniczących w imprezach masowych Imprezy Liczba Ogółem, w tym: 1 148 872 artystyczno-rozrywkowe 417 309 sportowe 731 563
Warunki życia kultura i czas wolny Wybrane obiekty sportowo-rekreacyjne w Poznaniu Rodzaj obiektu Liczba Stadiony i boiska sportowe 12 Boiska 505 Hale i sale sportowe 195 Pływalnie kryte 14 Pływalnie odkryte i kąpieliska 6 Korty tenisowe 141 Korty do squasha 29 Lodowiska 4 Kręgielnie 8 Strzelinice i tory łucznicze 6 Ściany wspinaczkowe 3 Skateparki 2 Siłownie plenerowe 62 Street workout 7 Przystanie wodne 13 Dane za 2017 r.
Warunki życia kultura i czas wolny Ćwiczący w klubach sportowych w Poznaniu Ćwiczący Liczba osób Ćwiczący ogółem, z tego: 15 228 mężczyźni 10 715 kobiety 4 513 Ogółem ćwiczący w wieku do lat 18 9 427 Liczba ćwiczących wg wybranych sekcji sportowych Piłka nożna (łącznie z halową i plażową) 1 775 Pływanie 1 014 Judo 633 Piłka siatkowa (łącznie z plażową) 609 Lekka atletyka 538 Strzelectwo sportowe 455 Koszykówka 431 Żeglarstwo (łodzie regatowe) 380 Piłka ręczna 379 Hokej na trawie 322 Brydż sportowy 322 Kajakarstwo klasyczne 312 Szermierka 271 Tenis (bez stołowego) 223 Wioślarstwo 202
Poznań w wybranych rankingach Rankingi Poznań w wybranych rankingach 1. miejsce w rankingu jakości życia w polskich miastach (Diagnoza Społeczna) 1. miejsce w rankingu otwartych miast (Dziennik Gazeta Prawna) 1. miejsce w rankingu samorządów (Rzeczpospolita) 1. miejsce pod względem jakości życia (Diagnoza Społeczna) 2. miejsce w rankingu miast najbardziej atrakcyjnych dla biznesu (Forbes) 3. miejsce w rankingu miast uczących się (Fundacja Schumana/Polityka Insight) 3. miejsce w rankingu polskich miast i regionów przyszłości (fdi Magazine) 3. miejsce w rankingu Kreatorzy Rozwoju Kultury Miejskiej (Narodowe Centrum Kultury) 5. miejsce pod względem wielkości kapitału rozwojowego polskich metropolii (PwC) 7. miejsce w Europie Wschodniej w rankingu europejskich miast i regionów przyszłości (fdi Magazine) Dane za 2017 r.
Publikacja powstawała na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, Urzędu Statystycznego w Poznaniu, Komendy Miejskiej Policji w Poznaniu, Międzynarodowych Targów Poznańskich, Narodowego Banku Polskiego, Portu Lotniczego Poznań Ławica, Powiatowego Urzędu Pracy w Poznaniu, Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego GEOPOZ, Poznańskiego Centrum Świadczeń, Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Poznaniu, Zarządu Transportu Miejskiego w Poznaniu, Zarządu Dróg Miejskich w Poznaniu, Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Poznaniu, Listy 500 oraz Listy 2000 Rzeczpospolitej oraz informacji z biur i wydziałów Urzędu Miasta Poznania. Opracowanie merytoryczne i graficzne: Wydział Rozwoju Miasta i Współpracy Międzynarodowej Urzędu Miasta Poznania Poznań 2018
Miasto Poznań pl. Kolegiacki 17 61-841 Poznań www.poznan.pl