Aegina, Egina, Aigina

Zatoki Sarońska i Argolidzka 73 Aegina, Egina, Aigina Wyspa jest najcz ciej pierwszym przystankiem w rejsie po Zatoce Saro skiej. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Wyspa Aegina oddalona jest o niecałe 20 Mm, czyli ok. 4 godziny żeglugi od Aten. Niestety z racji bliskości stolicy, Aegina jest ulubionym miejscem weekendowych rejsów ateńczyków. W związku z tym, w sobotnie popołudnie, szczególnie w sezonie, są duże kłopoty ze znalezieniem miejsca w porcie. Na Aeginie znajduje się jeden z najwspanialszych zabytków kultury greckiej świątynia Afai (V w. p.n.e.), położona niedaleko Aghia Marina. Ta dorycka budowla poświęcona była Afai, patronce kobiet. Większość

74 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Trudno uwierzyć, że obecnie 10-tysięczna wyspa była kiedyś potęgą zdolną do rywalizacji z Atenami. Ówcześni mieszkańcy handlowali z całym śródziemnomorskim światem oraz jako pierwsi w Grecji wprowadzili system monetarny. Potęga ich skończyła się w V w. p.n.e., kiedy to narazili się Atenom popierając Spartę. Aegina uległa potężnej fl ocie, a ludność została wygnana z wyspy. Na ich miejsce, na wyspę sprowadzono posłusznych ateńczykom nowych osadników. Tak jak cała Grecja wyspa była w późniejszych latach okupowana przez Rzymian, Franków, Wenecjan, Katalończyków i Turków. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW: Pierwsza pomoc Aegina, tel.: +30 22970 24489, +30 22970 29128, +30 22970 22222. Apteka Aegina, tel.: +30 22970 25594, +30 22970 23515, +30 22970 25317. Policja Aegina, tel.: +30 22970 22100. Policja portowa Aegina, tel.: +30 22970 22328. z jej 32 kolumn jest nadal w dość dobrym stanie. Doskonałą pamiątką z wyspy są wyroby ceramiczne i orzeszki pistacjowe. n TROCHĘ HISTORII n WARTO POSMAKOWAĆ Wyspa słynie z doskonałych orzechów pistacjowych, winogron, oliwek, fi g i migdałów. Aegina, Egina, Aigina 37 44,7 N 023 25,65 E Głównym portem wyspy jest miasto o tej samej nazwie. Port jest duży, ale jak już wspomniano wcześniej bardzo zatłoczony, szczególnie w weekendy. Przed wejściem do portu, po prawej stronie zlokalizowana jest marina, ale dostępna tylko dla rezydentów. W porcie należy przestrzegać zakazu cumowania w miejscach zarezerwowanych dla promów i wodnych taksówek. Uwaga, w główkach portu bardzo często stoi statek. W głębi portu, po prawej znajdują się

Zatoki Sarońska i Argolidzka 75 pomosty, gdzie cumują jachty, ale należy uważać, ponieważ jest tam płytko. Jachty najczęściej cumują do kei miejskiej lub do wewnętrznej strony falochronu. W niektórych miejscach przy kei jest dostęp do wody i prądu. Przy braku miejsc w porcie, można zakotwiczyć na zewnątrz, poza falochronem, od strony plaży, ale gdy mocno wieje postój jest niebezpieczny. W mieście bardzo dużo tawern, kawiarni, klubów i marketów, jest nawet mały targ rybny. Wybierając skromniejszą tawernę można, pomimo bliskości Aten, zjeść doskonałą kolację za naprawdę nieduże pieniądze. Charakterystyczna dla Aeginy jest sprzedaż owoców i warzyw z pokładu łodzi. W główkach portu (w sezonie) bardzo często stoi fotograf robiący zdjęcia wpływających jachtów i później można u niego zakupić swoje zdjęcie w dużym formacie (przychodzi z gotowym zdjęciem na jacht). Perdika 37 41,42 N 023 27,14 E Następny port wyspy to Perdika, położona ok. 4 Mm na południe od Aeginy. Tu też jest bardzo ciasno i mało miejsca. Uwaga, w głębi portu jest płytko. W porcie dobre tawerny, kawiarnie, kluby i supermarket. Uwaga, zewnętrzny, zachodni falochron jest niedokończony, wystają z niego stalowe elementy. Port Perdika

76 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Aghia Marina 37 44,77 N 023 32,40 E Na wschodnim wybrzeżu wyspy, w zatoce Aghia Marina, leży miasteczko o takiej samej nazwie. Przy bezwietrznej pogodzie panują tu idealne warunki do kotwiczenia. Ponieważ blisko jest stąd do świątyni Afai, przypływa tu dużo statków Zatoki Sarpa, Mauriotou, Klima. Kotwicowiska przy wyspie Moni. Angistri 37 42,5 N 023 22,1 E Wysepka oferuje kilka dobrych kotwicowisk oraz mały port, w którym przy odrobinie szczęścia można znaleźć miejsce. Uwaga na miejsca zarezerwowane dla promów. W porcie tawerny, a markety w oddalonej o ok. 1 1,5 km od portu osadzie. wycieczkowych. Przy silniejszym wietrze lub przy wiejącym meltemi postój w zatoce jest niebezpieczny. W godzinach popołudniowych i wieczornych można cumować rufą do nowo wybudowanego molo. W miasteczku tawerny, markety i kawiarnie. Jeśli w żadnym porcie nie ma miejsc, można skorzystać z kotwicowisk w zatokach: Sarpa 37 41,05 N 023 27,65 E, Mouriotou 37 40,72 N 023 28,17 E, Klima 37 40,6 N 023 28,67 E lub na pobliskiej wyspie Moni 37 41,38 N 023 26,27 E lub 37 41,74 N 023 26,12 E Zatoka na wyspie Moni.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 77 Methana Atrakcje półwyspu Methana to około 30 wulkanicznych kraterów, ródła siarkowe i klimatyczny port Vathi n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Nieco dalej, na południe od Aeginy, leży półwysep Methana. Półwysep to w istocie wygasły wulkan. Jego ostatnia erupcja nastąpiła około 250 roku p.n.e., w czasach rzymskich. Jest tu aż 30 wulkanicznych kraterów, z których największy leży obok wioski Kameni Chora i ma średnicę 100 metrów, a głębokość 50 metrów. W tej okolicy podziwiać można też czerwoną zastygłą lawę. Methana ze względu na źródła siarkowe to jedno z najważniejszych uzdrowisk w Grecji. Lecznicze właściwości źródeł cenili już starożytni. Woda ta działa podobno wyjątkowo korzystnie na skórę oraz pomaga w leczeniu schorzeń kostno-stawowych, neurologicznych i ginekologicznych. Temperatura powietrza jest tu (zwłaszcza zimą), średnio o 10 C wyższa niż na Aeginie. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW Pierwsza pomoc, tel.: +30 22980 92222. Apteka, tel.: +30 22980 92208, +30 22980 92478, +30 22980 92893, +30 22980 93030. Policja, tel.: +30 22980 92370. Policja turystyczna, tel.: +30 22980 92463. Policja portowa, tel.: +30 22980 92279, +30 22980 92575. Methana 37 34,58 N 023 23,33 E Na półwyspie Methana zlokalizowany jest port jachtowy, tel.: +30 22980 92324, e-mail: methana@apopsinet.gr (na wyrost zwany mariną), w którym łatwiej o wolne miejsce niż na pobliskiej Aeginie. W porcie, na kei jest dostęp do wody i prądu, paliwo dowożone jest autocysterną. Wadą tego miejsca jest intensywny

78 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Vathi 37 35,61 N 023 20,33 E Bardziej klimatyczne miejsce na postój na półwyspie Methana zapewnia drugi (mniejszy) port Vathi. Kilka tawern położonych bezpośrednio na kei oferuje dobre jedzenie oraz możliwość skorzystania z pryszniców i toalet. Jachty cumują do kei południowej. Uwaga, w głębi portu jest płytko. Woda i prąd są na kei. W sezonie opłaty za postój pobiera pracownik portowy. zapach siarki, pochodzący ze znajdujących się w pobliżu gorących źródeł pochodzenia wulkanicznego, które wpływają do portu i zabarwiają wodę na biało-żółto-zielono. W centrum miasta sklepy i tawerny. Obok znajduje się port promowy, gdzie jachty też mogą cumować, na kei jest prąd i woda.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 79 Palea Epidavros, Palaia Epidavros, Ancient Epidavros, Archea Epidavros Epidavros to jeden z najwa niejszych obszarów archeologicznych w Grecji. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Jednym z powodów, dla których warto odwiedzić ten port jest świątynia Asklepiosa i teatr w Epidavros. Dotrzeć tam można taksówką lub autobusem. W porcie brak wypożyczalni samochodów. W lipcowe i sierpniowe weekendy, w czasie gdy w teatrze odbywają się festiwale teatralne, z portu kursuje specjalny autobus. n TROCHĘ HISTORII Epidavros to jeden z najważniejszych obszarów archeologicznych w Grecji. Prace badawcze rozpoczęły się na tym terenie już w 1879 roku i trwały niemal sto lat. W czasach antycznych Epidavros było obok wyspy Kos najsławniejszym sanktuarium Asklepiosa boga medycyny w Grecji. Oprócz znaczenia sakralnego miejsce odgrywało rolę szpitala-uzdrowiska. Klimat na obszarach, gdzie leży Epidavros jest łagodny, teren porastają lasy sosnowe, które wydzielają przyjemny i zdrowotny aromat żywicy. W pobliżu zlokalizowane są źródła mineralne, również o właściwościach zdrowotnych. Miejsce spełnia wszystkie warunki, które kwalifi kowałyby je do współczesnego miana uzdrowiska. Przez 500 lat Epidavros było miejscem pielgrzymek ludzi liczących na pomoc w chorobie bądź uzdrowienie. Stosowano tu różnorodne metody leczenia, poczynając od zabiegów chirurgicznych, na psychoterapii i magii kończąc. Obok fundamentów świątyni Asklepiosa odkryto w Epidavros również pozostałości szpitali dla chorych oraz inne budowle użyteczności publicznej, takie jak łaźnie czy fragmenty stadionu. Według wierzeń, Asklepios przybierał postać węża, którego znaczenie uwidaczniają symbole w zachowanych fragmentach budynków. Asklepios według mitologii był synem Apollina i księżniczki tesalskiej. Bóg oddał syna na wychowanie do znanego z biegłości w sztuce lekarskiej centaura Chirona. Asklepios okazał się bardzo pojętnym uczniem i wkrótce, dzięki swoim zdolnościom, zaczął przewyższać mistrza. Mógł przywracać ludziom życie, co nie spodobało się Zeusowi. Władca Olimpu uśmiercił samowolnego uzdrowiciela i przemienił go w gwiazdozbiór Wężownika. Epidavros znane jest przede wszystkim ze względu na wspaniały i najlepiej zachowany starożytny teatr Grecji. Teatr został zbudowany prawdopodobnie przez Polikleta Młodszego około 300 roku p.n.e. Mógł pomieścić 14 tys. widzów. Sprawia imponujące wrażenie, urzeka ogromną przestrzenią. Składa się z 55 rzędów siedzeń ułożonych w dwóch kondygnacjach. Część dolną, pochodzącą z IV w. p.n.e. tworzą 34 rzędy widowni, a górną dobudowaną w czasach rzymskich 21 rzędy. Widownia niczym wachlarz otacza okrągły plac, tzw. orchestra, na którym występowali aktorzy i chór. To, co najbardziej zachwyca w amfi teatrze, to jego unikalna akustyka. Najlepiej można się o tym przekonać

80 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... poprzez uczestnictwo w jednym z przedstawień teatru antycznego. Mimo braku znajomości języka, wrażenia są nadzwyczajne i jest to wspaniała lekcja z wiedzy o starożytności. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW Pierwsza pomoc, tel.: +30 27530 41004. Apteka, tel.: +30 27530 41301. Policja, tel.: +30 27530 41203. Policja portowa, tel.: +30 27530 41216. Nea Epidavros 37 40,8 N 023 09,4 E Niedawno rozbudowany port oddalony jest 2 kilometry od miejscowości Nea Epidavros. Przy kei południowo-zachodniej i przy zachodniej można znaleźć kilka miejsc do cumowania. Woda i prąd na kei. Uwaga na wrak leżący we wschodniej części portu, przy falochronie. W porcie tawerny. Jeśli w porcie nie ma wolnych miejsc, można stanąć na kotwicy przed wejściem do portu. Palea Epidavros, Palaia Epidavros, Ancient Epidavros, Archea Epidavros 37 38,3 N 023 09,5 E W porcie jest mało miejsca, jachty cumują przy końcu krótkiego pirsu lub przy kei. Uwaga, im dalej od pirsu, tym płycej. Jeśli zabraknie miejsc przy kei, można stawać na kotwicy w zatoce. W porcie tawerny, kawiarnie i markety.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 81 Poros Wyspa Poros oddzielona jest od stałego l du kanałem o szeroko ci ok. 200 metrów. Wyspa jest tak samo popularna w ród eglarzy jak Aegina, jednak dysponuje du o wi ksz liczb miejsc do cumowania. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Poros to właściwie dwie wyspy: Sferia (na której leży miasto Poros) i większa Kalavria. Na Poros nie ma zbyt wielu miejsc wartych obejrzenia. Jest XVIII-wieczny klasztor Zadochou Pigis, który z powodu częstych odwiedzin turystów został opuszczony przez mnichów. Są tu też ruiny (lub właściwie ruiny ruin) świątyni Posejdona z VI w. p.n.e. W mieście ma swoją siedzibę Szkoła Kadetów Marynarki. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW Pierwsza pomoc, tel.: +30 166, +30 106, +30 22980 22600, +30 22980 42222, +30 22980 43333. Apteka, tel.: +30 107, +30 22980 29117, +30 22980 25523, +30 22980 24793, +30 6937363885. Policja, tel.: +30 100, +30 22980 22462, +30 22980 22256. Policja portowa, tel.: +30 22980 22274, +30 22980 22224. Poros zachodnie wej cie do kanału 37 29,9 N 023 27 E i wej cie wschodnie 37 29,58 N 023 27,72 E Poros jest bardzo bezpiecznym portem, doskonale chroniącym przed wiatrem. U wejścia do zatoki od strony Aten dostępne jest duże, bezpieczne kotwicowisko (o głębokości od 2 do 10 metrów). Kanał, który oddziela wyspę od lądu jest wąski, nieoznakowany i pokonując go należy trzymać się bliżej wyspy, chwilami nawet bardzo blisko, bo od strony lądu jest bardzo płytko. Ruch w kanale jest duży, pływają tam jachty, łodzie, małe statki i wodoloty. Należy uważać też na kursujące w poprzek kanału taksówki wodne i promy. W porcie jest bardzo dużo dobrych ta-

82 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Najlepsza tawerna na wyspie. Najlepsza lodziarnia w Grecji.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 83 wern, kawiarni, marketów i klubów. Jest nawet targ ze świeżymi rybami i dobrze zaopatrzony sklep żeglarski. Paliwo dojedzie w parę minut po zamówieniu przez telefon. Cumować można w kanale, najczęściej burtą do kei, często po dwa jachty burta w burtę. Zdarza się, że miejsce cumowania wskazuje obsługa tawerny zlokalizowanej przy kei, kelner odbiera cumy i częstuje ouzo. Wypada zrewanżować się za to pójściem do tej tawerny na kolację (nie ma to jednak nic wspólnego z naganiactwem znanym z wakacyjnych kurortów). Poros to miejsce tętniące życiem do późnych godzin nocnych, a załogi niektórych jachtów potrafią bawić się do białego rana i to bardzo głośno, więc osoby szukające ciszy i spokoju powinny raczej stanąć na kotwicy. Przed wejściem do kanału po lewej stronie, za cumującym tu promem dobre i spokojniejsze miejsca na postój. Do dyspozycji żeglarzy udostępniono odremontowane niedawno nabrzeże lub pływający pomost, w maju i w czerwcu 2016 r. nieczynny (woda, prąd, muringi, a nawet Wi-Fi). Jednak, z powodu cumujących niedaleko promów miejsce to jest narażone na zafalowanie, więc najlepiej stać rufą dalej od kei. Uwaga na zaznaczone na mapach miejsca zabronione do kotwiczenia. Przy nowej kei Poros. Widok z góry. Widok na miasteczko Poros.

84 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Hydra, Idhra, Idra, Ydra Tak jak podczas rejsu po Cykladach obowi zkowym punktem programu jest Santorini, tak na tym akwenie jest to Hydra. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Na wyspie zabroniony jest wszelki ruch samochodów (wyjątek karetka pogotowia i śmieciarki). Cały transport, łącznie z turystami odbywa się wodnymi taksówkami oraz na osłach i mułach. Dobrą kolację jak zawsze można zjeść w licznych tawernach, najlepiej w tych położonych dalej od portu, kierując się znaną zasadą: Jemy tam, gdzie jedzą miejscowi. Piękno wyspy i jej odmienny charakter od lat przyciągają artystów, w latach 60. ub. wieku niektórzy osiedlili się tu na stałe. Między innymi Leonard Cohen kupił tu dom, w którym napisał większość swoich utworów. Na Hydrze podobno jest 365 kościołów, ale tym chwali się większość wysp greckich. Co roku, pod koniec czerwca, na wyspie odbywa się festiwal upamiętniający wyzwolenie Hydry spod panowania tureckiego. Głównym elementem tego wydarzenia jest budowa repliki tureckiego statku, a później jego wysadzenie w powietrze. n TROCHĘ HISTORII Dawniej mieszkańcy wyspy utrzymywali się z handlu morskiego i piractwa. Bogaci kupcy zaczęli osiedlać się na Hydrze pod koniec XVIII wieku i po dziś dzień można zobaczyć tu ich wspaniałe rezydencje projektowane przez wybitnych włoskich architektów. Trudno uwierzyć, że w latach świetności, w XIX wieku mieszkało tu 20 tys. ludzi (dziś niecałe 3000). Wyspa dysponowała wtedy flotą 160 statków handlowych, które zostały później wykorzystane do walki o uzyskanie niepodległości. Wraz z utworzeniem państwa greckiego wyspa utraciła swoje zna-

Zatoki Sarońska i Argolidzka 85 Hydra, Idhra, Idra, Ydra 37 21,02 N 023 27,96 E Wyspa Hydra dysponuje bardzo małym, a w sezonie bardzo zatłoczonym portem. Ten brak miejsca wymusił na żeglarzach sposób cumowania, na tzw. tratwę. Wpływając wcześnie do portu można liczyć na miejsce przy kei, później, gdy wszystkie miejsca przy kei są już zajęte należy wejść rufą pomiędzy zacumowane już jachty i stworzyć drugą lub trzecią warstwę. Cumy rufowe są obkładane na wcześniej zacumowane jachty, a kotwicę rzuca się z dziobu. Na ląd można dostać się tylko po innych jachtach. Ten czenie, co szybko doprowadziło do powszechnego bezrobocia. Mieszkańcy zaczęli opuszczać swoją małą ojczyznę w poszukiwaniu zarobku, a piękne rezydencje popadały w ruinę. W czasie II wojny światowej 8% ludzi zmarło tutaj z głodu i wycieńczenia. Następne nieszczęście spotkało Hydrę w 2007 roku, kiedy to gigantyczny pożar spustoszył znaczną część lasu sosnowego położonego na wschód od portu. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW Pierwsza pomoc, tel.: +30 22980 53150, +30 22980 52420. Apteka, tel.: +30 22980 52059, +30 22980 53260. Policja, tel.: +30 22980 52205. Policja portowa, tel.: +30 22980 52279.

86 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Ormos Mandraki 37 21,25 N 023 29,02 E Oprócz postoju w zatłoczonym porcie, na Hydrze można stanąć na kotwicy. Najbliższe kotwicowisko oddalone o ok. 0,5 Mm na północny wschód położone jest w zatoce Mandraki, skąd do portu jest ok. 15 30 minut spacerkiem. Nietypowy sposób cumowania w porcie na tzw. tratwę. Ormos Mandraki. sposób cumowania ma jednak kilka istotnych wad: łańcuchy kotwiczne i kotwice lubią się plątać, a wyjście z portu wcześnie rano jest prawie niewykonalne (zależy to oczywiście od miejsca postoju). Wszystko to razem tworzy jednak tzw. klimat hydryjski. Woda dostępna jest na kei rano i wieczorem, gdy pojawi się brodaty waterman, też bardzo charakterystyczna dla wyspy postać. Nie ma możliwości uzupełnienia paliwa. Zatoka Mandraki. Najlepsza tawerna na Hydrze. Ormos Molos.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 87 Spetses, Spetse, Spetsai Pomimo kilku po arów, które strawiły pi kne gaje piniowe, wyspa jest najbardziej zielon z wysp tego rejonu. agodny, uwa any za leczniczy klimat wyspy sprawia, e w lecie jest ona oblegana przez rzesze turystów. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Podobnie jak pobliska Hydra, Spetses była zamieszkana głównie przez rodziny kupieckie i bogatych armatorów. Wyspa ma 24 kilometry szerokości i 4100 mieszkańców, z których większość zamieszkuje głównie miasto Spetses. Najwyższym punktem wyspy jest Profi tes Elias o wysokości 291 metrów. W odróżnieniu od Hydry, wolno tu poruszać się samochodami (jedynie miasto jest wyłączone z ruchu kołowego). Głównym środkiem transportu są tu jednak konne dorożki oraz skutery. Warto pospacerować po mieście lub udać się na wycieczkę wokół wyspy (ok. 12 km). Nieopodal wyspy leży mała wysepka Spetsopoula, będąca prywatną własnością. n TROCHĘ HISTORII Spetses odegrała ważną rolę w wojnie o niepodległość Grecji, była miejscem schronienia greckiej bohaterki tej wojny Laskariny Bubuliny. W czasach starożytnych wyspa nazywała się Keja w porcie Dapia. Pityoussa, od słowa sosna. Obecną nazwę zawdzięcza wenecjanom, którzy nazwali wyspę Isola de Spezzie pachnąca wyspa ze względu na wiele ziół, które rosły na jej obszarze. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW Pierwsza pomoc, tel. +30 22980 72472. Policja, tel. +30 22980 73100. Policja portowa, tel. +30 22980 75025.

88 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Baltizas, Baltiza 37 15,8 N 023 09,9 E Port leży w dużej zatoce, na południowy wschód od głównego portu wyspy Dapia (Dapias). W porcie Baltizas cumować można przy północno- -zachodnim falochronie, jednak bardzo trudno tam o miejsce uwaga, bliżej zachodniej kei jest płytko. Podając długie cumy na ląd, można zacumować przy zachodniej kei uwaga, przy brzegu jest płytko. Można też zacumować przy wschodnim cyplu, ale uwaga, przy brzegu jest płytko, więc tam też trzeba podać długie cumy na brzeg. W małym porcie rybackim w głębi zatoki, nigdy nie ma wolnych miejsc. W zatoce często występuje martwa fala. Są tu tawerny, kawiarnie, markety i kluby nocne wększy wybór jest w nowym porcie. Postój w nowym porcie, w Dapia jest zabroniony, można ewentualnie zacumować do zewnętrznej strony zachodniego falochronu.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 89 Ermioni, Hermioni Ermioni to urocza miejscowo, w której mo na znale wszystko co jest potrzebne eglarzom: tawerny, markety i kawiarnie. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW Pierwsza pomoc, tel. +30 27540 31224. Policja, tel. +30 27540 31207. Policja portowa, tel. +30 27540 31243. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE W każdy czwartek rano, na lokalnym targu można kupić świeże warzywa i owoce. Planowana jest tu budowa mariny jachtowej. Ermioni, Hermioni 37 23,2 N 023 15,7 E W porcie można zacumować na dwa sposoby, w głównym porcie, w zatoce Kastri, oraz w zatoce Kapari. W głównym porcie jachty cumują do betonowego, wschodniego falochronu. Cumując od strony wschodniej, trzeba liczyć się z falami wywoływanymi przez promy. Zdecydowanie wygodniej jest cumować od wewnętrznej strony falochronu. Część północna przeznaczona jest dla promów. Na kei jest woda i prąd. W porcie tawerny, markety i kawiarnie. Jak już wspomniano wcześniej, można też zacumować przy południowej kei, w zatoce Kapari. Uwaga, przy nowej części kei jest płytko. n TROCHĘ HISTORII Ermioni (starożytne Hermione) zostało założone przez mitycznego bohatera Ermionasa. Wg Homera fl ota starożytnego miasta uczestniczyła w wojnie trojańskiej. W Ermioni produkowano purpurę, która służyła do barwienia mundurów, m.in. wojsk Aleksandra Wielkiego.

90 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Porto Heli, Port Cheli, Porto Kheli Niezbyt ciekawa miejscowo le ca w du ej zatoce z kilkoma pla ami. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Zatoka jest popularnym miejscem odpoczynku ateńczyków. W porcie funkcjonuje stocznia jachtowa specjalizująca się w remontach i zimowaniu jachtów, więc stoi tu dużo jachtów na bojkach. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW Pierwsza pomoc, tel. +30 27540 51133. Policja, tel. +30 27540 21210. Policja portowa, tel. +30 27540 53333. Porto Heli, Port Cheli, Porto Kheli 37 19,5 N 023 08,8 E Port leży w dużej zatoce. Jachty cumują w północno-zachodniej części kei, jednak należy pamiętać o pozostawieniu miejsca dla promów. Można tu też stawać na kotwicy. W mieście tawerny, kawiarnie i markety.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 91 Koiladia, Koilas, Kilas, Kilada Mała wioska rybacka z typowym greckim klimatem. owienie ryb jest nadal jednym z głównych zaj mieszka ców, wi c mo na tu zje wietn, wie ryb. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Kilada słynie z corocznego festiwalu Fischerman Fiesta. Na początku sierpnia we wszystkich tawernach, przy dźwiękach doskonałej muzyki (zapraszani są znani artyści) i beczkach wina można posmakować najlepszych ryb i owoców morza. W porcie funkcjonują stocznie zajmujące się budową łodzi i remontami oraz zimowaniem jachtów. W rejonie tym leży też kilka pięknych plaż. n TROCHĘ HISTORII W leżącej nieopodal jaskini Frachthi znaleziono ludzkie i zwierzęce szczątki, pochodzące sprzed ponad 30 tys. lat oraz naczynia i narzędzia. Znaleziono tam także najstarszy, zachowany w całości ludzki szkielet. W pobliżu jaskini odkryto też ruiny starożytnego mykeńskiego miasta Masi. Koiladia, Koilas, Kilas, Kilada 37 25,2 N 023 07,8 E Port leży w doskonale osłoniętej zatoce. Przy kei dość trudno znaleźć miejsce, ale na szczęście w zatoce jest dużo miejsca do kotwiczenia. W głębi zatoki jest płytko. Na kei jest prąd i woda. Uwaga, wysepka Koiladia jest prywatna i pomimo że jest tam mały port, nie wolno tam cumować.

92 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Nafplio, Navplio, Nafplion, Nauplio, Nauplia Nafplio jest chyba najpi kniejszym miastem Peloponezu. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Swoje piękno zawdzięcza malowniczym zamkom i średniowiecznej architekturze, pochodzącej z okresu okupacji weneckiej. Bogato zdobione fasady domów pochodzą z okresu świetności, gdy miasto było stolicą niepodległej Grecji. Dodatkowego uroku nadają Nafplio dwie twierdze Palamidi i Akronafpli (Its Kale), górujące nad niską zabudową miasta. W zatoce, na małej wysepce, znajduje się jeszcze jedna twierdza Bourtzi. n TROCHĘ HISTORII Według mitologii, do Nafplio przybił statek Menelaosa, który przywiózł piękną Helenę po wojnie trojańskiej. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą sprzed 3500 lat. Nazwa miasta pochodzi od imienia założyciela miasta Naupliusa. Miasto Nafplio było areną walk o niepodległość Grecji i po uzyskaniu przez nią niepodległości w 1830 roku, stało się pierwszą stolicą Grecji. Dopiero kilka lat później stolicę przeniesiono do sporo mniejszych wówczas Aten. Już w starożytności był to jeden z ważniejszych portów regionu Argolidy. Znaczenie starożytnego Nafplio stopniowo upadało, ważne stało się ponownie dla Bizancjum, a później dla Turcji i Wenecji. Z tych czasów przetrwała górująca nad całym miastem twierdza Palamidi, z której najlepszy widok na miasto i całą zatokę jest wieczorem, stąd cieszy się popularnością też po zmroku. Drugim, najbardziej widocznym śladem panowania weneckiego jest twierdza na pobliskiej wyspie Bourtzi. Chodząc uliczkami miasta napotykamy liczne stare kamienice i kościoły. Przy jednym z nich dokonano zamachu na pierwszego prezydenta niepodległej Grecji Joannisa Kapodistriasa. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW Pierwsza pomoc, tel. +30 27520 36110. Policja, tel. +30 27520 98730. Policja portowa, tel. +30 27520 27022. Nafplio, Navplio, Nafplion, Nauplio, Nauplia 37 34,1 N 022 47,5 E Nafplio to duże miasto z dużym portem. Znaleźć tu można wszystko co potrzebne żeglarzom. Jachty cumują w głębi portu, przy kei południowej lub wschodniej. Przy silnych wiatrach północnych, w porcie tworzy się fala i postój jest nieprzyjemny. Uwaga, w północnej części portu, przy falochronie jest płytko. W porcie dużo tawern, kawiarni, klubów i marketów.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 93

94 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Tyros, Tiros Tyros to popularna miejscowo wypoczynkowa, wi c w sezonie nale y liczy si z du ilo ci turystów. Tyros, Tiros 37 14,8 N 022 52,06 E Port został niedawno rozbudowany i teraz łatwiej tam o miejsce do cumowania. Dla jachtów przeznaczono wewnętrzną cześć falochronu, zaraz przy wejściu do portu. Głębiej cumują łodzie rybackie. Wpływając do portu, należy uważać na spłycenie przy plaży, które na szczęście jest oznakowane pławami. W porcie tawerny, kawiarnie i markety. Miasto Tyros nie oferuje tylu atrakcji, co pobliskie Leonidion, jednak i tu można ciekawie spędzić czas. Ta niegdyś mała wioska rybacka, stała się dziś popularną miejscowością turystyczną. W sobotni wieczór, przed Wielkanocą, odbywa się tu uroczyste spalenie kukły Judasza, a całe miasto jest wypełnione tysiącami świec, które symbolizują dusze zagubionych żeglarzy i rybaków Tyros. Mieszkańcy posługują się (podobnie jak mieszkańcy Leonidion) starożytnym doryckim dialektem.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 95 Sambateki, Sabateki Mały, spokojny porcik, w którym jest do trudno o miejsce. Sambateki, Sabateki 37 11,1 N 022 54,5 E Jachty cumują przy główce falochronu, w głębi portu jest ciasno i płytko. W porcie tawerna. Port Sambateki warto odwiedzić, chociażby dlatego, by poczuć atmosferę prawdziwego rybackiego miasteczka. Nie ma tu żadnych atrakcji turystycznych, jedynie cisza, spokój i pełen relaks.

96 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Leonidion, Leonideon, Leonidhion, Leonidi, Plaka Miasto Leonidion jest oddalone o ponad 3 km od portu, zwanego Plaka. Leonidion le y po obu stronach rzeki Dafnon u wej cia do gł bokiego kanionu Dafnon. n TROCHĘ HISTORII Region ten zwany Tsakonią i jego mieszkańcy zwani tsakończykami uważani są za bezpośrednich potomków Dorian. Odizolowanie regionu spowodowało, że mieszkańcy zdołali zachować swoje dawne tradycje i zwyczaje. Lokalny dialekt, wywodzący się z doryckiego uważany jest za bardzo trudny, panuje nawet przekonanie, że jest to najstarszy język na świecie. Nawet Grecy mają problemy ze zrozumieniem tsakończyków. Region odegrał dużą rolę w walce z Imperium Otomańskim. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW Pierwsza pomoc, tel. +30 27570 22950. Policja, tel. +30 27570 22222. Policja portowa, tel. +30 27570 22387. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Charakterystyczne dla zabudowy Leonidion, kamienne domy z drewnianymi balkonami nadają miastu niepowtarzalny klimat. Warto zawitać do portu w sierpniu, gdyż odbywa się tu wtedy święto bakłażana. W tym czasie zjeżdżają tu najwięksi szefowie kuchni (nie tylko z Grecji), by przyrządzać potrawy z lokalnej odmiany bakłażana, zwanej tsakoniki. Jest on nawet, podobnie jak polski oscypek certyfi kowany. Ciekawie wygląda też Wielkanoc. Święta Wielkanocne mieszkańcy rozpoczynają w nocy z soboty na niedzielę, puszczając w niebo setki lampionów (każda rodzina musi zrobić swój lampion). Leonidion z racji położenia, u podnóża gór, jest popularne wśród wspinaczy skałkowych. Leonidion, Leonideon, Leonidhion, Plaka 37 08,8 N 022 53,8 E Port zwany jest Plaka. Jachty cumują do wewnętrznej strony falochronu. W głębi portu jest płytko. Woda na kei, paliwo dowożone jest autocysterną. W porcie tawerny i market. Warto jednak udać się do oddalonego o ponad 3 km miasteczka, gdzie jest duży wybór doskonałych tawern. Uwaga, przy południowym wietrze w porcie tworzy się fala, a przy silnych południowych wiatrach, postój w porcie bywa niebezpieczny.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 97 Monemvasia, Monemvassi Monemvasia zwana przez niektórych greckim Gibraltarem, to ogromna skała wyrastaj ca z morza, poł czona ze stałym l dem w sk grobl. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Mieszcząca się od strony morza osada, jest praktycznie niewidoczna i niedostępna od strony lądu. Położona na urwistej skale, 350 metrów nad poziomem morza, została jeszcze dodatkowo ufortyfikowana. Dzięki temu miejsce to było praktycznie nie do zdobycia. Po uzyskaniu niepodległości przez Grecję forteca opustoszała i stopniowo ulegała zniszczeniu. Część znajdująca się obrębie średniowiecznych murów, zwana Kastro (zamek) to labirynt uliczek i schodków. Obecnie miejsce to, za sprawą turystów, zaczyna ożywać, powstają tu sklepiki, tawerny, kawiarnie i galerie. Część domów została odnowiona i zamieniona w małe hoteliki i kwatery prywatne dla wczasowiczów. Miejsce to upodobali sobie też artyści, którzy osiedlają się tu coraz liczniej. Surowe przepisy budowlane sprawiają, że charakter tego miejsca jest zachowany. Na teren średniowiecznego miasta nie ma prawa wjechać żaden samochód. Ponad Kastro mieszczą się ruiny wczesnośredniowiecznego miasta (Pano Kastro), z którego do dziś zachowały się pozostałości murów oraz jedyny ocalały budynek kościół św. Zofii (Aghia Sofia) z XIII w. Warto dodać, że pomimo swojej urody i wartości historycznej miejscowość jest popularna głównie wśród Greków, a wielu obcokrajowców nawet nie słyszało o jej istnieniu. n TROCHĘ HISTORII Nazwa pochodzi od słów moni emvasis jedno wejście, co doskonale odpowiada rzeczywistości do miasta prowadzi tylko jedna droga zakończona potężną, wąską bramą. Do XIX wieku mieszkało tu około 30 40 tys. ludzi, jednak podczas walk o odzyskanie niepodległości miasto zostało niemal całkowicie splądrowane i opuszczone.

98 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Port przy grobli. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW Pierwsza pomoc, tel.: +30 27320 61204. Apteka, tel.: +30 27320 68362, +30 27320 61444. Policja, tel.: +30 27320 61210. Policja portowa, tel.: +30 27320 61266. n WARTO POSMAKOWAĆ Rejon ten słynie z doskonałych jakościowo win. Warto odwiedzić jedną z winnic, np. Monemvasia Winery, www.malvasiawines.gr, tel.: +30 27320 53096 i skosztować któregoś z ich doskonałych wyrobów: Kastropolita, Maleatis, Laloudi, Monemvasios, Laconikos, Fileri, Metropolis, Asyrtiko, Kidonitsa, Asproudi, Anthosmias i Monemvasia-Malvasia.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 99 Port Gefi ra. Gefira, Monemvasia 36 41 N 023 02,33 E Można zatrzymać się w porcie Gefira, jednak stamtąd będzie najdalej do Kastro. Port jest dobrze chroniony przez falochron i oferuje bezpieczne schronienie, a miejsc nie powinno tu zabraknąć. Zacumować można do wewnętrznej strony falochronu, przed lub za statkiem straży przybrzeżnej. Inne miejsce, gdzie można zacumować to północny pirs. Miejsca wewnątrz portu są najczęściej zajęte przez łodzie rybackie. Woda dostępna jest na kei, a paliwo dowożone autocysterną, niedaleko portu jest mały sklep żeglarski. W roku 2013 port był rozbudowywany. Chcąc zatrzymać się bliżej właściwej Monemvasii, można skorzystać z portu leżącego przy grobli, łączącej fortecę z lądem 36 41,27 N 023 02,5 E, jednak przy silniejszych wiatrach miejsce to jest niezbyt bezpieczne, a postój mało komfortowy. Jeśli zabraknie miejsc przy kei, można stanąć też na kotwicy.w Gefirze znaleźć można bardzo dużo doskonałych tawern, a jedzenie jest wyśmienite i niedrogie. W miasteczku dużo marketów. Port Gefi ra.

100 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Ormos Sounion Obowi zkowym punktem do odwiedzenia, gdy eglujemy po Zatoce Saro skiej, jest przyl dek Sounion ze wi tyni Posejdona. Ormos Sounion 37 39,2 N 024 01,4 E Oddalona o ok. 20 Mm od mariny Alimos, świątynia jest jednym ze wspanialszych zabytków Grecji. Wzniesiona w latach 444 440 p.n.e. w hołdzie Posejdonowi (bogowi mórz), zbudowana została na klifi e, 60 metrów nad poziomem morza. Po odzyskaniu niepodległości przez Grecję została odrestaurowana. Niestety, z 34 kolumn zostało tylko 16. Kolumny mają po 6 metrów wysokości, jednak ze względu na swoje położenie wydają się z pokładu jachtu dużo, dużo wyższe. Warto również z tej perspektywy obejrzeć niebywały spektakl, jakim jest widok świątyni na tle zachodzącego słońca. Dla tego widoku, z Aten przyjeżdżają setki turystów. Zatoka przy Sounion służy też często jako doskonałe miejsce schronienia przed meltemi, może być ostatnim przystankiem przed powrotem do mariny Alimos. Zostając tu na noc należy tylko sprawdzić, czy kotwica dobrze trzyma. Na brzegu jest tawerna.

Zatoki Sarońska i Argolidzka 101 Olimpic Marina Niedaleko od przyl dka Sounion, niecałe 5 Mm na północ, zlokalizowana jest doskonała marina Olimpic Marina. Olimpic Marina 37 41,77 N 024 03,64 E Zbudowana z okazji igrzysk olimpijskich odbywających się w Atenach w 2004 roku. Jak na Grecję, warunki są tam doskonałe, za to ceny postoju są już niezbyt greckie. Chcąc skorzystać z dobrodziejstw luksusu, można zatrzymać się tu na jedną noc. W marinie są dostępne wszystkie udogodnienia. Olimpic Marina, 77th Athinon- Souniou 19500, tel.: +30 22920 63700, fax: +30 22920 22569, e-mail: info@olympicmarine.gr, VHF kanał 9, www.olympicmarine.gr.

102 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... Lavrio Lavrio le y ok. 1 Mm na północ od mariny Olimpic. Lavrio 37 42,45 N 024 03,98 E Miasto jest brzydkie, a port dość duży, o typowo handlowym charakterze. Dawniej był to duży port przeładunkowy rudy żelaza. Jachty cumują w głębi portu, przy jedynym pomoście, który okupowany jest przez fi rmy czarterowe. Woda dostępna jest na kei, a paliwo z autocysterny. W mieście znaleźć można dużo tawern, marketów i kawiarni. Lavrio leży ok. 40 km od lotniska. Planując czarter po Cykladach, warto wybrać Lavrio jako miejsce startu, gdyż odpada wtedy prawie 50 Mm, które trzeba pokonać płynąc z Aten. Z Lavrio na pierwszą wyspę Cyklad Kea jest tylko ok. 15 Mm.

Cyklady Cyklady, Kiklades, Kikladhes, Kyklades Cyklady s najbardziej malownicz i najcz ciej odwiedzan grup wysp w Grecji. Ol niewaj co białe domy, kr te brukowane uliczki, ko cioły z bł kitnymi kopułami, wiatraki na wzgórzach oraz zachwycaj ce pla e z krystalicznie czyst wod to idylliczne wyobra enie greckiej wyspy. Nic wi c dziwnego, e z roku na rok pojawia si tam coraz wi cej polskich eglarzy. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Nazwa Cyklady (Kiklades, Kyklades) pochodzi od kształtu pierścienia (od greckiego słowa: Kyklos koło), jakim wyspy otaczają świętą wyspę Delos. Archipelag składa się z 2200 wysp, wysepek i wyłaniających się z morza skał, z których 148 zasługuje na miano wyspy, a tylko 33 są zamieszkane. Niektóre z nich pozostają dziewicze, inne to popularne letniska, które są doskonałym miejscem na wakacje dla miłośników słońca i morza, ale także nocnych rozrywek, których nie brak na Mykonos i Ios. Cyklady to w większości wyspy skaliste, z wyjątkiem Andros, Kea i Naksos, porośniętych lasami i bujną zielenią, która wypełnia doliny. Wyspy te znane są przede wszystkim z plaż oraz białych miasteczek na szczytach klifów, skąd roztaczają się zachwycające widoki. Najsłynniejsze z nich to Thira i Oia na Santorini. Mykonos i Ios znane są ze swych plaż, ale równie piękne piaszczyste wybrzeża mają Milos, Folegandros i Amorgos. Atmosfera wysp jest różnorodna: niektóre, jak Sikinos, Anafi lub Folegandros, są spokojne i tradycyjne, inne, jak Ios, Mykonos czy Santorini, oferują typowo turystyczne atrakcje i nocne rozrywki. Żeglowanie po Cykladach, szczególnie w okresie letnim, to wyższy poziom sztuki żeglarskiej. Dzieje się tak za sprawą meltemi, wiatru wiejącego od czerwca do września. Występuje on w części północnej Cyklad głównie z północy i północnego wschodu, a w części południowej z północy i północnego zachodu. Wiatr ten kształtuje klimat archipelagu, bez niego, z powodu wysokich temperatur życie byłoby tu nie do zniesienia. Meltemi pojawia się przed południem, osiągając w ciągu dnia siłę 4 6 stopni w skali B i słabnie wieczorem. Zdarza się jednak, że osiąga siłę ponad 8 stopni, nie zmienia się przez kilka dni

104 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... i wieje również nocą, powodując duże, często ponad 4-metrowe fale. Przy stałym i silnym wietrze należy szczególnie uważać w wąskich przejściach pomiędzy wyspami. Przedstawione powyżej warunki powodują, że akwen ten jest trudny i nieprzewidywalny. Dlatego też planując czarter na Cykladach warto wziąć większy jacht, z góry zaplanować trasę i dość rygorystycznie ją realizować. Żeglując własnym jachtem, należy również uwzględnić ten dominujący tu wiatr i przewidzieć dłuższe postoje w porcie. Na miejsce startu na ten akwen warto wybrać port Lavrio, odpada wtedy prawie 50 Mm, które trzeba pokonać płynąc z Aten. Z Lavrio na pierwszą wyspę Cyklad Kea jest tylko ok. 15 Mm. Bazy fi rm czarterowych mieszczą się też na wyspach Paros i Syros, więc planując czarter można rozpocząć rejs także z tych portów. Na obie wyspy można dotrzeć promem z Pireusu lub samolotem z Aten (informacje dotyczące transportu na terenie Grecji s. 26). Idealnym rozwiązaniem do żeglowania jachtem czarterowym po Cykladach jest rejs one way, normalnie dostępny za dopłatą, jednak zdarzają się też oferty specjalne i warto z takich skorzystać. n TROCHĘ HISTORII Na Cykladach nie brak zabytków przeszłości. Do najwspanialszych zaliczane są ruiny starożytnego Delos i Akrotiri na Santorini. Zgodnie z grecką mitologią Cyklady stworzył bóg Neptun, zamieniając nimfy, które go rozzłościły w wyspy. Cyklady zostały zasiedlone bardzo wcześnie, już w neolicie (6000 2300 lat p.n.e.) wyspy były kolebką wspaniałej, starszej niż minojska cywilizacji. Z tego okresu pochodzą odnalezione w osadzie Kefala na wyspie Kea i przede wszystkim na wyspie Saliangos, leżącej pomiędzy Antiparos a Paros fi gurki postaci ludzkich i inne znaleziska. 2000 lat p.n.e. Cyklady zostały zajęte przez władców minojskich, a na Milos i na Santorini założono kolonie. Po upadku kultury minojskiej (wywołanej wybuchem wulkanu na Santorini) wyspami władali po kolei: Mykeńczycy, Persowie, Macedończycy, Rzymianie, Wenecjanie i Turcy. Cyklady służyły też przez wiele lat jako miejsce schronienia dla piratów, którzy przy okazji łupili też mieszkańców. Najokrutniejszy z nich Khaireddin Barbarossa, do dziś uznawany jest za sprawcę najgorszych masakr i zniszczeń, jakich wyspy kiedykolwiek doświadczyły.

Cyklady 105 Milos, Melos Milos wraz z wyspami Antimilos, Kimolos i Poliagos le y blisko Aten i jest bardzo ch tnie odwiedzana przez eglarzy. Jest to te cz sto pierwszy przystanek w rejsie na Santorini. n INFORMACJE OGÓLNE I PRAKTYCZNE Wyspa leży w południowej części Cyklad, ma pow. 151 km 2 i ok. 5 tys. mieszkańców. Milos jest pochodzenia wulkanicznego, a wydobycie bogatych zasobów geologicznych (siarka, marmur) od dawna było źródłem jej dochodów. O urodzie Milos stanowią fantastyczne formy skalne, dobre miejsca do nurkowania i ruiny starożytnego miasta Melos, położonego w pobliżu stolicy wyspy Plaki. Miasto Melos rozciąga się na dużym obszarze i zobaczyć można w nim pozostałości murów, rozrzucone kolumny oraz dobrze zachowany rzymski amfi teatr z pięknym widokiem na położoną w dolinie rybacką wioskę Klima. W Melos odnaleziono sławny posąg Wenus z Milo, której oryginał znajduje się w Luwrze, a gipsowa kopia w Muzeum Folkloru w Plaka. Kilometr od Plaka, w Tripiti znajdują się katakumby pierwszych chrześcijan, powstałe w I w. n.e. Galerie w labiryncie kryją w ścianach 294 bogato udekorowane groby. Niestety, do zwiedzania jest tylko mała i nieatrakcyjna grota. W północno-wschodniej części wyspy ruiny starożytnego miasta Fylakopis, które było najprawdopodobniej jedną z pierwszych osad na Cykladach. Wpływając do zatoki, po lewej stronie widać najbardziej fotogeniczną wioskę wyspy osadę Klima. Poniżej niej, nad brzegiem morza zlokalizowane są ma-

106 Grecja dla żeglarzy. Tom 1. Zatoka Sarońska... lownicze, kolorowe hangary dla łodzi. Na południu wyspy leży znana plaża Paleochori, gdzie w zatoczce płytka woda i formacje skalne są nagrzane przez gorące źródła. Największą atrakcją wyspy jest leżące na południu kąpielisko Kleftiko położone wśród fantastycznie ukształtowanych skał. Miejsce to jest obowiązkowym punktem do odwiedzenia w czasie żeglowania na Milos. Głębokości w tym rejonie wahają się od 2 do 10 metrów, więc przy spokojnym morzu można rzucić tu kotwicę. Kryształowo czysta woda i piękno otoczenia zachęcają do kąpieli oraz do eksplorowania pontonem licznych jaskiń i tuneli skalnych. Zwiedzając wyspę wypożyczonym samochodem lub skuterem warto wybrać się na położoną na północno-zachodnim wybrzeżu plażę Sarakiniko. Brzeg podobny jest do Kleftiko, a dodatkową atrakcją jest wrak statku. n TROCHĘ HISTORII W czasach historycznych wyspa słynęła z bogactwa, głównie za sprawą złóż surowców mineralnych. Pierwsze ślady zamieszkania pochodzą z epoki mezolitu (10 000 8000 lat p.n.e.). Pierwszymi mieszkańcami Milos byli prawdopodobnie Fenicjanie. Już wtedy z minerału zwanego obsydian robiono tu narzędzia i broń, które były eksportowane na Peloponez, Kretę, Cypr, a nawet do Egiptu. Surowce mineralne zapewniały rozwój wyspy również w czasach późniejszych. Milos zawsze była w centrum wydarzeń jakie miały miejsce na Cykladach. Adhamas, Adamas 36 43,4 N 024 26,7 E Port Adhamas, leżący w centralnym punkcie kaldery (kaldera to zapadlisko po stożku wulkanu, wypełnione wodą) to jeden z najbezpieczniejszych portów na Cykladach. W porcie można zacumować do betonowego pomostu, który w grudniu 2011 r. przedłużono kilkoma pływającymi segmentami. Na pomoście są miejsca poboru wody i prądu, są też muringi. W jego północnej części, bliżej kei przeznaczono miejsca dla łodzi rybackich i małych statków wycieczkowych. Cumować można również do kei pomiędzy pirsem promowym a pirsem jachtowym oraz do najnowszej kei przed pirsem promowym (od strony wschodniej). Uwaga, cumując w pobliżu pirsu promowego należy uwzględnić fale wytwarzane przez promy, więc warto parę razy sprawdzić kotwicę. Na nowej kei można cumować burtą do kei, oczywiście jeśli są wolne miejsca. Przy kejach również jest prąd i woda (nie wszystkie punkty poboru sprawne), którą zawiaduje obsługa portu, paliwo z autocysterny dostępne na telefon (często w sezonie, w ciągu dnia, autocysterna stoi w porcie). W przypadku braku miejsca przy kei można stanąć na kotwicy, w zatoce nieopodal portu. Miasteczko jest nieco hałaśliwe, ale sympatyczne. Z sanitariatów można korzystać przez całą dobę na przystani promowej. W pobliżu portu supermarkety, sklep żeglarski, biuro podróży, wypożyczalnia samochodów i skuterów, kawiarnie i dużo tawern. Blisko portu kilka klubów, w których imprezy trwają do białego rana. W zatoce Milou dużo miejsc na kotwiczenie. n PRZYDATNE NUMERY TELEFONÓW Pierwsza pomoc Adhamas, tel.: +30 22870 21755. Pierwsza pomoc Plaka, tel.: +30 22870 22700. Apteka, tel.: +30 22870 21240. Policja portowa, tel.: +30 22870 22130.

Cyklady 107 Kleftiko 36 38,9 N 024 20,2 E Leżące na południu Milos formacje skalne Kleftiko, to obowiązkowy punkt do odwiedzenia w czasie żeglowania na Milos. Głębokości w tym rejonie wahają się od 2 do 10 metrów, więc przy spokojnym morzu można rzucić tu kotwicę. Uwaga na liczne łodzie wycieczkowe. Kryształowo czysta woda i piękno otoczenia zachęcają do kąpieli oraz do eksplorowania licznych jaskiń i tuneli skalnych pontonem. Przy południowych wiatrach postój tu jest niebezpieczny. Pollonia, Apollonia 36 46,1 N 024 31,6 E Na północy wyspy usytuowany jest mały port Pollonia. Przy wiatrach z południa i zachodu port jest bezpieczny, nie zapewnia jednak ochrony przed meltemi. Można tu zatrzymać się na krótko przy kei (miejsce przeznaczone dla promów na Kimolos) lub na kotwicy w zatoce. Uwaga na wyznaczone kąpielisko oraz na promy. Znaleźć tu można tawerny, kawiarnie i market.