Starostwo Powiatowe w Bytowie Wydział Edukacji, Kultury i Sportu

1 Załącznik do uchwały Nr XXIX/229/2017 Rady Powiatu Bytowskiego z dnia 26 października 2017 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU BYTOWSKIEGO NA LATA 2017-2020 Starostwo Powiatowe w Bytowie Wydział Edukacji, Kultury i Sportu

2 Spis treści Wstęp... 3 I. Uwarunkowania prawne... 4 1. Ustawy, rozporządzenia oraz inne dokumenty dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami... 4 2. Zadania i kompetencje organów powiatu w zakresie ochrony zabytków... 5 II. Założenia wynikające z programów ochrony zabytków i opieki nad zabytkami... 8 1. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami... 8 2. Narodowy program kultury Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego na lata 2004 2020... 9 3. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2005-2020... 10 4. Program Opieki nad Zabytkami Województwa Pomorskiego na lata 2016-2019... 12 5. Zgodność programu opieki nad zabytkami z dokumentami powiatowymi... 13 III. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu powiatu bytowskiego... 17 1. Charakterystyka uwarunkowań geograficznych i historycznych występujących na obszarze powiatu... 17 2. Rejestr zabytków nieruchomych... 20 3. Ewidencja zabytków nieruchomych... 31 4. Zabytki ruchome... 56 5. Zabytki archeologiczne... 57 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego powiatu - analiza SWOT... 58 IV. Zadania z zakresu opieki nad zabytkami realizowane w latach 2006-2009 oraz w latach kolejnych... 60 V. Cele i zadania programu opieki nad zabytkami powiatu bytowskiego na lata 2017-2020... 62 VI. Zasady oceny realizacji powiatowego programu opieki nad zabytkami... 64

3 Wstęp Obowiązek sporządzania programów opieki nad zabytkami przez samorządy zarówno wojewódzkie, powiatowe oraz gminne wprowadza ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2014.1446 z dnia 2014.10.24). Zgodnie z art. 87, ust. 1 cytowanej powyżej ustawy zarząd powiatu sporządza na okres 4 lat powiatowy program opieki nad zabytkami, który po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków przyjmuje rada powiatu. Program podlega publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z realizacji programu zarząd powiatu, raz na dwa lata sporządza sprawozdanie, które następnie przedstawia radzie powiatu. Artykuł 87 ust. 2 cytowanej ustawy określa cele programów opieki nad zabytkami, do których zalicza się: - włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, - uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, - zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, - wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, - podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami, - określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków, - podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.

4 Formułując niniejszy program przyjęto zadania należące z mocy ustawy do obowiązków powiatu oraz zarysowano ogólna politykę powiatu bytowskiego w dziedzinie opieki nad zabytkami, nie naruszając przy tym kompetencji poszczególnych gmin i praw właścicieli. I. Uwarunkowania prawne 1. Ustawy, rozporządzenia oraz inne dokumenty dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Podstawowym dokumentem regulującym ochronę zabytków jest Konstytucja RP. Zabytki zostały objęte ochroną zadeklarowaną jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego obywatela art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86 Konstytucji RP. W polskim ustawodawstwie zagadnienia związane z zabytkami regulują następujące akty prawne: - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2014.1446 z dnia 2014.10.24) - Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 2016.2147 z dnia 2016.12.23) - Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 2016.290 z dnia 2016.03.08) - Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2016.788 z dnia 2016.06.04) - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016.672 z dnia 2016.05.16) - Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie wzoru znaku informacyjnego umieszczanego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (Dz. U. 2004.30.259 z dnia 2004.02.27) - Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 14 października 2015 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych,

5 badań konserwatorskich, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań zabytków (Dz. U. 2015.1789 z dnia 2015.11.04) - Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz. U. 2014.399 z dnia 2014.03.27) - Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2004.212.2153 z dnia 2004.09.29) - Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 12 maja 2004 r. w sprawie odznaki Za opiekę nad zabytkami (Dz. U. 2004.124.1304 z dnia 2004.06.02) - Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 18 kwietnia 2011 r. w sprawie wywozu zabytków za granicę (Dz. U. 2011.89.510 z dnia 2011.04.29) - Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie poprowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. 2011.113.661 z dnia 2011.06.02) - Europejska Konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego sporządzona w La Valetta dnia 16 stycznia 1992 r. (Dz. U. z 1996 r., Nr 120, poz. 564) 2. Zadania i kompetencje organów powiatu w zakresie ochrony zabytków Szczegółowy zakres zadań i kompetencji organów samorządu powiatowego w odniesieniu do problematyki ochrony dóbr kultury został uregulowany przede wszystkim w dwóch ustawach: - Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym; - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

6 Ustawa o samorządzie powiatowym w art. 4 ust. 1 zawiera ogólną regulację dotyczącą wykonywania zadań publicznych o charakterze ponadgminnym. Wśród katalogu zadań publicznych wymienionych we wspomnianym artykule ustawy znajduje się kultura i ochrona dóbr kultury. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami szerzej określa zadania należące do organu powiatu. Oprócz art. 87 ust. 1 i 2 cytowanej powyżej ustawy, dotyczącego sporządzania programu opieki nad zabytkami, o czym szerzej wspominano we wstępie, art. 103 określa wyłączne kompetencje starosty w zakresie powierzania opieki społecznym opiekunom zabytku. Na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, starosta ustanawiania społecznych opiekunów zabytków lub cofa takie ustanowienie. Funkcję społecznego opiekuna zabytków może pełnić: osoba fizyczna, której starosta wydaje odpowiednią legitymację, osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna nieposiadającej osobowości prawnej, którym starosta wydaje zaświadczenie zawierające informację o nadaniu uprawnień opiekuna. Równocześnie starosta prowadzi listę społecznych opiekunów zabytków. Na mocy art. 12 ww. ustawy starosta, w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, może umieszczać na zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru znak informujący o tym, iż zabytek ten podlega ochronie. Zgodnie z art. 50 ust. 3 ustawy, w przypadku wystąpienia zagrożenia dla zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru, polegającego na możliwości jego zniszczenia lub uszkodzenia, starosta, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, może wydać decyzję o zabezpieczeniu tego zabytku w formie ustanowienia czasowego zajęcia do czasu usunięcia zagrożenia. W przypadku, gdy nie jest możliwe usunięcie zagrożenia, zabytek nieruchomy może, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków być: przejęty przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, w drodze decyzji, na własność Skarbu Państwa, z przeznaczeniem na cele kultury, oświaty lub turystyki, za odszkodowaniem odpowiadającym wartości rynkowej tego zabytku lub wywłaszczony przez starostę na rzecz Skarbu Państwa lub gminy właściwej ze

7 względu na miejsce położenia tego zabytku, w trybie i na zasadach przewidzianych w przepisach o gospodarce nieruchomościami. Ustawodawca także w art. 81 dopuszcza możliwość udzielenia dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru przez organ stanowiący powiatu, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale. Dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane zgodnie z art. 77 może obejmować nakłady konieczne na: 1) sporządzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich; 2) przeprowadzenie badań konserwatorskich lub architektonicznych; 3) wykonanie dokumentacji konserwatorskiej; 4) opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich; 5) wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego; 6) sporządzenie projektu odtworzenia kompozycji wnętrz; 7) zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku; 8) stabilizację konstrukcyjną części składowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbędnym dla zachowania tego zabytku; 9) odnowienie lub uzupełnienie tynków i okładzin architektonicznych albo ich całkowite odtworzenie, z uwzględnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki; 10) odtworzenie zniszczonej przynależności zabytku, jeżeli odtworzenie to nie przekracza 50 % oryginalnej substancji tej przynależności; 11) odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym ościeżnic i okiennic, zewnętrznych odrzwi i drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych; 12) modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które posiadają oryginalne, wykonane z drewna części składowe i przynależności; 13 )wykonanie izolacji przeciwwilgociowej; 14) uzupełnianie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych;

8 15) działania zmierzające do wyeksponowania istniejących, oryginalnych elementów zabytkowego układu parku lub ogrodu; 16) zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezbędnych do wykonania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których mowa w pkt 7-15; 17) zakup i montaż instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpożarowej i odgromowej. Dotacja może być udzielona w wysokości do 100% nakładów koniecznych na wykonanie przez wnioskodawcę prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru. Łączna kwota dotacji udzielonych przez organ stanowiący powiatu nie może przekraczać wysokości 100% nakładów koniecznych na wykonanie tych prac lub robót. Organy uprawnione do udzielania dotacji prowadzą wykazy udzielonych dotacji oraz informują się wzajemnie o udzielonych dotacjach. II. Założenia wynikające z programów ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 1. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Jednym ze strategicznych założeń Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2014 2017 jest wzmocnienie synergii działania organów ochrony zabytków, w tym tworzenie podstaw współdziałania z organami samorządu terytorialnego. Jest ono wyrazem przekonania, iż jakościowa przemiana w zakresie ochrony zabytków w Polsce może nastąpić jedynie dzięki łączeniu zasobów, lepszemu sieciowaniu struktur i działań organów ochrony zabytków. Jednocześnie, odwołując się do kompetencji Generalnego a Zabytków należy wskazać, iż rolą Krajowego Programu jest tworzenie warunków dla wypracowania rozwiązań modelowych oraz ich upowszechnienie np. poprzez system konferencji i spotkań z przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego. Natomiast od stopnia zaangażowania tych podmiotów będą zależały realne efekty podejmowanych działań.

9 W Krajowym Programie dokonano diagnozy stanu ochrony zabytków w Polsce w trzech podstawowych płaszczyznach: - organizacji i zadań organów ochrony zabytków w Polsce, - stanu zachowania zabytków w Polsce, w tym roli i znaczenia rejestru zabytków oraz systemów informacji o zabytkach, - komunikacji, porozumienia i współpracy w obszarze ochrony zabytków w Polsce. 2. Narodowy program kultury Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego na lata 2004 2020 Założenia polityki państwa w dziedzinie ochrony dziedzictwa narodowego przedstawia dokument pod nazwą Narodowa Strategia Kultury na lata 2004-2013, przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 21 września 2004 r. (w 2005 r. opracowano Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020). Jest to strategiczne opracowanie rządowe, określające zasady nowocześnie pojmowanej polityki kulturalnej państwa i mecenatu państwa w sferze kultury, funkcjonujących w warunkach rynkowych i we współpracy w ramach Unii Europejskiej. Wymieniono w nim dwa priorytety: 1. aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe, 2. edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Mają one na celu materialną poprawę stanu zabytków, ich adaptację i rewitalizację oraz zwiększenie dostępności do nich mieszkańców, turystów i inwestorów. Dokumentem służącym wdrożeniu Narodowej Strategii Kultury w sferze materialnej spuścizny kulturowej Polski jest Narodowy Program Kultury "Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego". Program ten jest zgodny z Narodowym Planem Rozwoju (ustawa z dnia 20.04. 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju, Dz. U. z 2014 Nr 1448) oraz z założeniami do krajowego programu ochrony zabytków. Podstawą do sformułowania Narodowego Programu Kultury "Ochrona Zabytków i dziedzictwa kulturowego" jest uznanie sfery dziedzictwa za podstawę rozwoju i upowszechniania kultury a także za potencjał, służący wzrostowi konkurencyjności regionów dla turystów, inwestorów i mieszkańców.

10 Cele nakreślone w Strategii mają być realizowane przez różnorodne działania, wśród których wymienić należy: budowę nowoczesnych rozwiązań organizacyjno-finansowych w sferze ochrony zabytków, kompleksową rewaloryzację zabytków i ich adaptację na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne, zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, ochronę i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wwozem, wywozem i przewozem przez granice. 3. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2005-2020 Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego została przyjęta Uchwałą nr 587/XXXV/05 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 18 lipca 2005 r. Podsumowanie jej realizacji zostało szczegółowo przedstawione w Raporcie z realizacji Strategii województwa pomorskiego (Uchwała nr 294/31/2011 Zarządu Województwa Pomorskiego z dnia 22 marca 2011 r.) oraz materiale pomocniczym Raporcie o przedsięwzięciach rozwojowych w województwie pomorskim w latach 2005-2010. Strategia została zaktualizowana w 2012 r. Pomorskie charakteryzuje się unikatowym środowiskiem i walorami krajobrazowymi oraz różnorodnością kulturową, wynikającą z tożsamości regionalnej i lokalnej czerpiącej z dziedzictwa Kaszub, Kociewia, Powiśla, Żuław i innych części regionu oraz tradycji morskich i historycznych, w tym solidarnościowych. Dziedzictwo kulturowe coraz częściej traktowane jest jako istotny czynnik rozwoju lokalnego (sposób na aktywizację gospodarczą, tworzenie nowych miejsc pracy oraz kreowanie pozytywnego wizerunku danego obszaru). Dodatkowo znaczenia zaczynają nabierać regionalne produkty kulinarne i żywność wysokiej jakości. Region posiada także bogatą ofertę turystyczną oraz jedną z największych w kraju baz noclegowych, koncentrującą się głównie w pasie nadmorskim. Województwo oferuje również szerokie możliwości uczestnictwa w kulturze. Liczne inwestycje w obiekty kultury oraz coraz ambitniejsze wydarzenia kulturalne (wystawy, spektakle i festiwale) pozwoliły na stworzenie nowej jakościowo oferty artystycznej rozpoznawalnej w skali krajowej i międzynarodowej. Wpływa to

11 na wielokierunkowy rozwój turystyki czyniąc region jedną z kluczowych destynacji w kraju (3. pozycja pod względem udzielonych noclegów). Niedostateczna jest jednak kompleksowość produktów turystycznych i kulturalnych oraz ich aktywna i spójna promocja. Strategia wskazuje 3 cele strategiczne, mające charakter ogólny i określające pożądane stany docelowe w ujęciu problemowym. Są one konkretyzowane przez 10 celów operacyjnych oraz 35 kierunków działań: 1. NOWOCZESNA GOSPODARKA 1.1. Wysoka efektywność przedsiębiorstw 1.2. Konkurencyjne szkolnictwo wyższe 1.3. Unikatowa oferta turystyczna i kulturalna 2. AKTYWNI MIESZKAŃCY 2.1. Wysoki poziom zatrudnienia 2.2. Wysoki poziom kapitału społecznego 2.3. Efektywny system edukacji 2.4. Lepszy dostęp do usług zdrowotnych 3. ATRAKCYJNA PRZESTRZEŃ 3.1. Sprawny system transportowy 3.2. Bezpieczeństwo i efektywność energetyczna 3.3. Dobry stan środowiska W ramach celu operacyjnego 1.3. - Unikatowa oferta turystyczna i kulturalna wyróżniono oczekiwane efekty takie jak: całoroczna, kompleksowa i atrakcyjna oferta turystyczna i kulturalna regionu obejmująca także efektywne wykorzystanie obiektów sportowych o randze krajowej; unikatowe walory naturalne, kulturalne i dziedzictwa kulturowego, w tym kulinarne, wykorzystywane w sposób racjonalny, efektywny i zrównoważony; wzmocniony wizerunek regionu oraz większa rozpoznawalność i spójność kluczowych regionalnych marek turystycznych i kulturalnych; silna współpraca pomiędzy podmiotami branży turystycznej i kulturalnej.

12 Oczekiwania wobec władz centralnych w związku z realizacją Celu zakończenie trwających (m.in. budowa Muzeum II Wojny Światowej) oraz realizacja kolejnych inwestycji w zakresie kultury i turystyki o znaczeniu krajowym w województwie; objęcie Żuław statusem krajowego produktu turystycznego; aktywizacja transportowa drogi wodnej Dolnej Wisły oraz usunięcie wszystkich barier prawnych dla zapewnienia swobodnej międzynarodowej żeglugi po Zalewie Wiślanym; udział budżetu państwa w utrzymaniu najważniejszych instytucji kultury i ratowaniu najcenniejszych zabytków regionu; przyjęcie Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami ustalającego mechanizmy kulturowego. organizacyjne i finansowe determinujące rzeczywistą ochronę dziedzictwa 4. Program Opieki nad Zabytkami Województwa Pomorskiego na lata 2016-2019 Program Opieki nad Zabytkami Województwa Pomorskiego na lata 2016 2019 został przyjęty przez Sejmik Województwa Pomorskiego w dniu 26 września 2016 roku uchwałą nr 274/XXVI/16 jest dokumentem kontynuującym politykę zapoczątkowaną programami na lata 2007-2010 i 2011 2014. Głównym zamierzeniem Programu jest stworzenie warunków dla kreowania i realizowania zadań z zakresu ochrony zabytków na terenie województwa pomorskiego oraz wykorzystanie dziedzictwa kulturowego jako czynnika wpływającego na realizację planów rozwojowych regionu w zakresie jakości życia mieszkańców oraz wzrostu konkurencyjności gospodarki. Dokument składa się z części diagnostycznej i programowej. W części diagnostycznej przedstawiono główne uwarunkowania, w tym otoczenie prawne programu, dokumenty strategiczne i programowe w istotny sposób dotyczące dziedzictwa kulturowego województwa pomorskiego, identyfikację potencjalnych źródeł finansowania, jak również informację na temat stanu i sposobu zarządzania tym zasobem ze szczególnym uwzględnianiem obowiązków i działań jednostek organizacyjnych Samorządu Województwa Pomorskiego. Część programowa przedstawia cel strategiczny, cele operacyjne i przyporządkowane im kierunki działań. Dalsze rozdziały zawierają zasady monitorowania.

13 Celem strategicznym programu jest: Wzmocnienie poziomu ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym województwa pomorskiego, służące zachowaniu zabytków, budowaniu tożsamości regionalnej oraz promocji turystycznej regionu. Cel strategiczny realizowany jest w ramach czterech priorytetów: Priorytet I: Zachowanie dziedzictwa kulturowego miast i wsi; Priorytet II: Zachowanie kulturowego dziedzictwa morskiego i rzecznego; Priorytet III: Badanie, dokumentacja i promocja dziedzictwa kulturowego; Priorytet IV: Opieka nad zabytkami stanowiącymi mienie i własność samorządu województwa pomorskiego. 5. Zgodność programu opieki nad zabytkami z dokumentami powiatowymi Uchwała nr XXII/165/2017 Rady Powiatu Bytowskiego z dnia 16 lutego 2017 roku w sprawie: zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków. Na podstawie art. 81 w związku z art. 77 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2014. 1446 z dn. 2014.10.24) Rada Powiatu Bytowskiego przyjęła uchwałę określającą zasady udzielania dotacji na zabytek. Z budżetu powiatu bytowskiego mogą być udzielane dotacje celowe na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków znajdującym się na obszarze powiatu bytowskiego, jeżeli: 1) obiekt znajduje się w złym stanie technicznym, 2) obiekt posiada istotne znaczenie historyczne, artystyczne lub naukowe dla powiatu bytowskiego. Dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane może obejmować nakłady konieczne na: 1) sporządzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich; 2) przeprowadzenie badań konserwatorskich, architektonicznych lub archeologicznych;

14 3) wykonanie dokumentacji konserwatorskiej; 4) opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich; 5) wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego; 6) sporządzenie projektu odtworzenia kompozycji wnętrz; 7) zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku; 8) stabilizację konstrukcyjną części składowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbędnym dla zachowania tego zabytku; 9) odnowienie lub uzupełnienie tynków i okładzin architektonicznych albo ich całkowite odtworzenie, z uwzględnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki; 10) odtworzenie zniszczonej przynależności zabytku, jeżeli odtworzenie to nie przekracza 50% oryginalnej substancji tej przynależności; 11) odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym ościeżnic i okiennic, zewnętrznych odrzwi i drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych; 12) modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które posiadają oryginalne, wykonane z drewna części składowe i przynależności; 13) wykonanie izolacji przeciwwilgociowej; 14) uzupełnianie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych; 15) działania zmierzające do wyeksponowania istniejących, oryginalnych elementów zabytkowego układu parku lub ogrodu; 16) zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezbędnych do wykonania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których mowa w pkt 7-15; 17) zakup i montaż instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpożarowej i odgromowej. Ponadto w Uchwale określone zostały zasady przyznawania i rozliczania dotacji wraz z wnioskiem o udzielenie dotacji.

15 Strategia rozwoju społeczno - gospodarczego Powiatu Bytowskiego w latach 2015-2022 Strategia Powiatu Bytowskiego, zawierająca plan działań na lata 2015 2022 uwzględnia regionalne i krajowe uwarunkowania, które mogą oddziaływać na dynamikę osiągania celów strategicznych i realizacje działań. W strategii określono strategiczną misję powiatu tj. Powiat bytowski w 2022 r. to rejon rozwiniętej gospodarki i turystyki, opartej na zasobach kapitału ludzkiego i społecznego, środowiska naturalnego i wieloetnicznego dziedzictwa kulturowego. Struktura celów i priorytetów Strategii: Cel strategiczny - Poprawa jakości życia mieszkańców Powiatu Bytowskiego Cel Operacyjny 1: Poprawa dostępu do infrastruktury publicznej i do zasobów przyrodniczych i kulturowych Priorytet I: Infrastruktura Cel Operacyjny 2: Wzrost jakości kapitału ludzkiego Priorytet II: Kapitał ludzki Cel operacyjny 3: Wzrost jakości kapitału społecznego Priorytet III: Kapitał Społeczny Cel strategiczny 4: Wzrost konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej Priorytet IV: Gospodarka W ramach Priorytetów określono poszczególne kierunki działań. Dla programu opieki nad zabytkami najważniejszy kierunek działania określono w priorytecie III - wdrażanie projektów kulturalno-edukacyjnych, realizowanych na terenie powiatu i województwa, mających na celu prezentację walorów środowiska naturalnego i kulturowego powiatu (w tym ostatnim przypadku zwłaszcza w odniesieniu do wielokulturowości i silnego poczucia tożsamości lokalnej).

16 Z przeprowadzonej diagnozy Powiatu Bytowskiego zdefiniowane zostały następujące wnioski: - Unikalne walory przyrodniczo krajobrazowe, w tym m.in. duża lesistość, stan rzek oraz jeziora lobeliowe na terenie Powiatu szansą na rozwój lokalnych, a nawet regionalnych, sieciowych produktów turystycznych. - Duży potencjał kulturowy (bogactwo kultury materialnej i niematerialnej) stanowi szansę na budowę marki Powiatu Bytowskiego. - Potencjał w zakresie infrastruktury kulturalnej, wieloetniczne środowisko społeczne oraz czyste środowisko pozwala na rozwój turystyki kwalifikowanej oraz agroturystyki. - Zbyt niski poziom wydatków na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w przeliczeniu na 1 mieszkańca Powiatu; Powiatowy Plan Ochrony Zabytków na Wypadek Konfliktu Zbrojnego i Sytuacji Kryzysowej dla Powiatu Bytowskiego Niniejszy plan opracowywany jest na podstawie 3 ust. 1 pkt. 3 i 4 ust 3 Rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego lub sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2004.212.2153). Celem planu jest ochrona dóbr kultury przed następstwami konfliktu zbrojnego, zniszczeniem lub uszkodzeniem, dewastacją, zaginięciem lub wywozem za granicę, a także na zabezpieczeniu im warunków trwałego istnienia, opracowaniu naukowej dokumentacji, ewidencji i rejestracji oraz na ich konserwację lub odbudowę. Plan dla powiatu bytowskiego został zatwierdzony przez Wojewódzkiego a dniu 17 lutego 2014 r. a przez Wojewodę Pomorskiego 03.03.2014 r. Program stał się prawomocny z dniem podpisania przez Wojewodę Pomorskiego.

17 III. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu powiatu bytowskiego 1. Charakterystyka uwarunkowań geograficznych i historycznych występujących na obszarze powiatu Charakterystyka geograficzna Powiat bytowski leży w północnej części regionu pomorskiego, w którym klimat kształtowany jest w dużym stopniu pod wpływem Morza Bałtyckiego. W następstwie ścierania się wpływów klimatu morskiego i kontynentalnego, klimat charakteryzuje zmienność warunków pogodowych. Dominacja klimatu morskiego kształtuje pogodę raczej łagodną, wilgotną, bez ostrych wahań temperatury. Lata bywają chłodne a zimy ciepłe. Klimat jest chłodniejszy niż w Polsce centralnej (średnia temperatura roku wynosi 6-7ºC), a ilość opadów wyższa (średnia roczna suma opadów 650-750 mm). Okres wegetacyjny jest krótszy i wynosi do około 180 dni. Powiat Bytowski leży na południowo-zachodnim skraju województwa pomorskiego. Od północy graniczy z powiatami słupskim i lęborskim, od wschodu kartuskim i kościerskim, od południa z chojnickim i człuchowskim, a od zachodu z należącymi do województwa zachodniopomorskiego powiatem koszalińskim i szczecineckim. W podziale na regiony fizycznogeograficzne (wg Kondrackiego) powiat bytowski leży w obrębie podprowincji Pojezierzy Południowiobałtyckich, przede wszystkim w części Pojezierzy Południowopomorskich - mezoregiony: Wysoczyzny Polanowskiej i Pojezierza Bytowskiego. Południowo-wschodni fragment powiatu należy do Pojezierzy Południowopomorskich mezoregion Równiny Charzykowskiej. W skład powiatu wchodzi 10 gmin, w tym 2 miejsko-wiejskie Miastko i Bytów oraz 8 gmin wiejskich: Borzytuchom, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Parchowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie. Stolicą powiatu jest Bytów 18 tysięczne miasto, leżące nad rzeką Bytową. Rzeźbę terenu kształtują utwory młodoglacjalne, dzięki którym krajobraz powiatu bytowskiego jest bardzo atrakcyjny. Centralna i południową część powiatu zajmuje Pojezierze Bytowskie, które graniczy od wschodu z Pojezierzem Kaszubskim, a od południowego wschodu z sandrową Równiną Charzykowską w dorzeczu Brdy. Pośrodku jest przecięta doliną górnej

18 Wieprzy. Wzgórza morenowe w wielu miejscach przekraczają 200 m n.p.m., kulminując w Siemierzyckiej Górze (256 m n.p.m.). Cechą szczególną Pojezierza Bytowskiego jest największa w Polsce koncentracja torfowisk wysokich i przejściowych zajmujących powierzchnię 7 000 ha (6% zasobów krajowych) oraz jezior lobeliowych. Wysoczyzna Polanowska rozciągająca się między Pojezierzem Bytowskim a Wysoczyzną Damnicką i doliną rzeki Łupawy wznosi się z południowego zachodu na północny wschód. Wysoczyznę przecinają ponadto rzeki: Grabowa, Wieprza i Słupia. Oddzielona jest od Pojezierza Bytowskiego obniżeniem wypełnionym piaskami lodowcowo-rzecznymi. Wysoczyzna Polanowska charakteryzuje się urozmaiconą rzeźba terenu o kulminacjach od 227 m n.p.m. (okolice Miastka) do 256 m n.p.m. Góra Siemierzycką (okolice Tuchomia). Charakterystyka historyczna Prowadzone od lat badania archeologiczne wskazują, że pierwsze grupy ludności pojawiły się na obszarze obecnego powiatu bytowskiego w środkowej epoce kamiennej. Znaleziska fragmenty kościanych harpunów i toporków, haczyków od wędek oraz prymitywnych noży z rogów jeleni należały do myśliwych i koczowników przemieszczających się wzdłuż rzek i mieszkających nad tutejszymi jeziorami. Początki trwałego osadnictwa przypadają dopiero na środkowy neolit (4200-1700 lat p.n.e.), świadczą o tym dość bogate znaleziska cmentarzysk, tzw. kultury pucharów lejkowych, m.in. w Gałęźni Małej, Przytocku, Głodowie, Barnowie, Rokitach i Niezabyszewie. W II i III wieku n.e. z północy na teren Pomorza zaczęły docierać grupy ludności gockiej, migrujące na południe. Grupy te zajęły słabo zaludnione obszary na Pojezierzu Kaszubskim i Bytowskim tworząc własną sieć osad i krainę zwana Gotiskandą. Około wieku VII i VIII na teren Pomorza zaczęli przybywać z południa Słowianie, przodkowie Pomorzan. Na VII i IX wiek przypada okres powstawania nowych grodów i obronnych stanic, m.in. w Borzytuchomiu, Kołtkach, Parchowie, Kamnicy, Bytowie i Rokitach. Tereny ziemi bytowskiej i południowa część ziemi miasteckiej ostatecznie w połowie XIV w. Znalazły się w obrębie terytorium państwa krzyżackiego. W roku 1346 Krzyżacy wydali przywilej lokacyjny dla Bytowa i przystąpili do budowy miasta z zamkiem. Rejon Miastka i tereny leżące na zachód i północ od niego podlegały wówczas książętom zachodniopomorskim. 6 marca 1454

19 r., zgodnie z wydanym przez Kazimierza Jagiellończyka aktem inkorporacji, ziemia bytowska jako część Pomorza Gdańskiego została włączona do Korony Polskiej. W 1478 roku w dokumentach po raz pierwszy pojawia się wzmianka o Miastku. Ostateczny status ziemi bytowskiej i lęborskiej jako lenna uregulowany został dopiero w roku 1526. Dokument ten zapoczątkował unifikację prawną i gospodarczą ziemi bytowskiej z Pomorzem Zachodnim. Złoty wiek zakończył wybuch wojny religijnej na dalekim pograniczu czesko-niemieckim w roku 1618. Wielu ludzi wówczas porzuciło ziemię i uciekło do pobliskiej Polski. Podczas wojny trzydziestoletniej Bytów został doszczętnie spalony, podobnie jak wiele wsi i dworów w okolicy. W końcu, po zajęciu terenów przez wojska szwedzkie, ponownie przyłączono lenno bytowskolęborskie do Rzeczypospolitej. Natomiast ziemia miastecka i słupska w roku 1653 stała się częścią Brandenburgii. Panowanie Rzeczypospolitej nad ziemią bytowską było jednak krótkotrwałe. Po katastrofie II wojny szwedzkiej, znanej jako potop, sytuację wykorzystali elektorzy brandenburscy, którzy w roku 1657 w zamian za pomoc w walce ze Szwedami uzyskali prawo do lenna bytowskiego i lęborskiego. Kolejne, XVIII stulecie na ziemi bytowskiej i miasteckiej było nieco spokojniejsze niż XVII wiek. Po pierwszym rozbiorze Polski dotychczasowe lenna ziemię bytowską i lęborską ostatecznie włączono do Pomorza Zachodniego. Wkrótce utworzono wielkie powiaty m.in. połączony powiat bytowsko-miastecki. Doskonale zapowiadający się wiek XX przyniósł ziemi bytowskiej i miasteckiej kolejne zmiany. Rozpoczynająca się w roku 1914 wojna, choć nie dotknęła bezpośrednio ziemi bytowskiej i miasteckiej, pozwoliła na odrodzenie się Polski. Prawdziwa wojna na ziemię bytowską i miastecką dotarła na przełomie lat 1944 i 1945, gdy z Prus Wschodnich zaczęły nadciągać transporty uciekinierów. Działania wojenne na teren obecnego powiatu bytowskiego przeniosły się po rozpoczęciu operacji pomorskiej. Pod koniec stycznia 1945 roku na rozkaz Himmlera rozpoczęto ewakuację ludności. Frontowe oddziały radzieckie, atakujące od południa i zachodu, wkroczyły na teren powiatu w ostatnich dniach lutego, zdobywając Miastko 3 marca, a Bytów 8 marca. Apokalipsę, jakiej doświadczyło Pomorze w roku 1945, w dużej mierze spowodowały masy zdemoralizowanego sowieckiego żołdactwa ciągnące za oddziałami

20 liniowymi. Przybywająca na te tereny od kwietnia 1945 roku ludność polska na miejscu zastała zgliszcza i ruiny. Podziały administracyjne ziemi bytowskiej i miasteckiej do połowy lat 70. były bardzo nietrwałe. Po zamieszaniu związanym z przynależnością administracyjną ziemi bytowskiej od połowy roku 1946 oba powiaty bytowski i miastecki, należały do zachodniopomorskich województw: szczecińskiego (do 1950 r.), koszalińskiego (do 1975 r.) i słupskiego (do reformy w 1999 r.). Już od połowy lat 50., w wyniku kolejnych przesunięć granic i zmian w liczbie gromad, powiat bytowski zaczął powiększać swa powierzchnię. Gierkowska reforma administracyjna przeprowadzona w roku 1975 poprzez likwidację powiatów obniżyła administracyjne znaczenie powiatowych dotychczas miast Bytowa i Miastka. Bytów, dzięki względnej zamożności mieszkańców rozwijał się nadal. Miastko natomiast utraciło dotychczasowe znaczenie. Z tego też powodu, w dyskutowanych od początku lat 90. XX wieku nowych podziałach administracyjnych, nie przewidywano odrodzenia powiatu miasteckiego. Mimo mobilizacji ludności i głośnych manifestacji w Warszawie z dniem 1 stycznia 1999 r. tereny dawnego powiatu miasteckiego w części znalazły się w granicach powiatów: bytowskiego, człuchowskiego, słupskiego i szczecińskiego. 2. Rejestr zabytków nieruchomych Wykaz obiektów nieruchomych powiatu bytowskiego wpisanych do rejestru zabytków województwa pomorskiego (opracowany na podstawie rejestru zabytków województwa pomorskiego stan na 09.02.2017 r.)

21 nr rejestru zabytków województwa pomorskiego nr dawnego rejestru zabytków organ wpisujący do rejestru zabytków data wpisu do rejestru zabytków uwagi obiekt ul adres nr miejscowość gmina powiat 356 39 Wojewódzki 1965-03-23 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 39 dwór wraz z otoczeniem Dąbrówka Bytowska 36 Dąbrówka Bytowska Borzytuchom bytowski 826 224 Wojewódzki 1975-02-13 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - 224 młyn wodny Jutrzenka 38 Jutrzenka Borzytuchom bytowski 824 221 Wojewódzki 1975-02-10 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - 221 zagroda / dom, spichlerz / Krosnowo 13 Krosnowo Borzytuchom bytowski 29 14 Wojewódzki 1953-03-31 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 14 zespół zamku krzyżackiego ul Zamkowa 2 Bytów Bytów bytowski 62 13 Wojewódzki 1956-09-04 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 13 układ urbanistyczny miasta Bytowa Bytów Bytów Bytów bytowski 153 16 Wojewódzki 1960-03-19 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 16 kościół p.w. Św. Jerzego wraz z terenem d. cmentarza ul Parkowa ( d.cmentarna 5) 4 Bytów Bytów bytowski

22 338 15 Wojewódzki 1963-08-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 15 kościół p.w.św.katarzyny - ob.wieża ul Jana Pawła II Bytów Bytów bytowski 369 17 Wojewódzki 1965-05-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 17 spichlerz ul Ogrodowa 10 Bytów Bytów bytowski 370 18 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 18 młyn zamkowy ul Młyńska ( d.bohaterów ZWM ) 6 Bytów Bytów bytowski 371 19 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 19 kamienica ul Jana Pawła II ( d.armii Ludowej 14 ) 10 Bytów Bytów bytowski 372 20 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 20 kamienica ul Jana Pawła II ( d.armii Ludowej 16 ) 14 Bytów Bytów bytowski 373 21 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 21 kamienica ul Jana Pawła II ( d.armii Ludowej 18 ) 12 Bytów Bytów bytowski 374 22 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 22 dom ul 1 Maja 2 Bytów Bytów bytowski 375 23 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 23 poczta konna ul Wojska Polskiego 10 Bytów Bytów bytowski

23 376 24 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 24 dom ul Wojska Polskiego 22 Bytów Bytów bytowski 1367 312 Wojewódzki Słupsku 1992-06-08 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 312 dom ul Bauera 3 Bytów Bytów bytowski 1624 352 Wojewódzki Słupsku 1997-03-27 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego- nr 352 most kolejowy na rzece Boruji Bytów Bytów Bytów bytowski 1809 Wojewódzki Gdańsku 2007-07-10 kościół parafialny p.w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej wraz z terenem otaczającym ul Jana Pawła II 16 Bytów Bytów bytowski 154 50 Wojewódzki 1960-03-19 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 50 zespół pałacowo-parkowy /pałac,park/ Gostkowo 1 Gostkowo Bytów bytowski 380 105 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 105 dom Dwór Styp Płotowo Małe 32 Płotowo Małe Bytów bytowski 1648 361 Wojewódzki Słupsku 1997-12-10 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego- nr 361 kościół parafialny p.w. Niepokalanego Serca NMP Pomysk Wielki Pomysk Wielki Bytów bytowski 1495 327 Wojewódzki Słupsku 1994-11-29 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego- nr 327 cmentarz ewangelicki Pyszno Pyszno Bytów bytowski

24 118 54 Wojewódzki 1959-09-22 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 54 kościół filialny p.w. Bożego Ciała wraz z otoczeniem Jasień Jasień Czarna Dąbrówka bytowski 364 55 Wojewódzki 1965-04-15 dawny.rejestr zabytków woj. słupskiego- nr 55 park park i spichlerz Jasień Jasień Czarna Dąbrówka bytowski 364 56 Wojewódzki 1965-04-15 dawny.rejestr zabytków woj. słupskiego- nr 56 - spichlerz *** Jasień Jasień Czarna Dąbrówka bytowski 1619 351 Wojewódzki Słupsku 1996-12-30 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego- nr 351 zespół pałacowo-parkowy /park,pałac/ Kartkowo Kartkowo Czarna Dąbrówka bytowski 182 80 Wojewódzki 1960-05-25 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 80 kościół parafialny p.w. Św. Kazimierza Mikorowo 42 Mikorowo Czarna Dąbrówka bytowski 152 3 Wojewódzki 1960-03-19 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 3 zespół dworsko-parkowy /dwór,park/ Barnowo Barnowo Kołczygłowy bytowski 551 206 Wojewódzki 1971-09-20 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - 206 chata Barnowo 10 Barnowo Kołczygłowy bytowski 125 48 Wojewódzki 1959-11-11 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 48 zespół dworsko-parkowy /dwór, park/ Gałąźnia Mała Gałąźnia Mała Kołczygłowy bytowski

25 228 64 Wojewódzki 1961-08-28 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 64 kościół parafialny p.w. Chrystusa Króla wraz z otoczeniem Kołczygłowy Kołczygłowy Kołczygłowy bytowski 339 74 Wojewódzki 1964-04-14 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 74 kościół filialny p.w. Św. Antoniego Padewskiego Łubno Łubno Kołczygłowy bytowski 1709 378 Wojewódzki Gdańsku 2000-06-28 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 378 kościół parafialny p.w. Św. Ducha Borowy Młyn Borowy Młyn Lipnica bytowski 10 212 Poznański i Pomorski 1936-07-13 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 212 (d.sygnatura : KOK 5/14) kościół parafialny p.w. Św. Marcina z Tours Biskupa i Wyznawcy Borzyszkowy 29 Borzyszkowy Lipnica bytowski 1146 237 Wojewódzki Słupsku 1987-03-12 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego -nr 237 kościół parafialny p.w. Św. Katarzyny Brzeźno Szlacheckie Brzeźno Szlacheckie Lipnica bytowski 1181 256 Wojewódzki Słupsku 1987-07-21 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 256 zespół pałacowo-parkowy ( pałac, park) Kamnica Kamnica Miastko bytowski 388 79 Wojewódzki 1965-12-20 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 79 budynek gospodarczy ul Rybacka 12 ( d.16) Miastko Miastko bytowski 1604 347 Wojewódzki Słupsku 1996-08-14 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego- nr 347 kościół parafialny p.w. NMP Wspomożenia Wiernych Miastko Miastko Miastko bytowski

26 162 81 Wojewódzki 1960-03-23 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 81 kościół parafialny p.w. Św. Michała Archanioła wraz z otoczeniem Miłocice Miłocice Miastko bytowski 1811 Wojewódzki Gdańsku 2007-09-17 zespół dworsko-parkowy ( dwór, park) Miłocice Miłocice Miastko bytowski 344 94 Wojewódzki 1965-03-18 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 94. dom Piaszczyna Piaszczyna Miastko bytowski 349 165 Wojewódzki 1965-03-18 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 165 kościół parafialny p.w. Niepokalanego Serca NMP Świerzno Świerzno Miastko bytowski 1397 313 Wojewódzki Słupsku 1993-07-28 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 313 chata Świerzno 32 Świerzno Miastko bytowski 164 167 Wojewódzki 1960-03-23 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 167 kościół filialny wraz z otoczeniem Trzcinno Trzcinno Miastko bytowski 1263 270 Wojewódzki Słupsku 1989-03-07 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego-nr 270 zespół pałacowo-parkowy /pałac,park/ Trzcinno Trzcinno Miastko bytowski 351 173 Wojewódzki 1965-03-18 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego- nr 173-dwór, zespół pałacowo-parkowy /dwór, pałac, park/ Tursko 2 Tursko Miastko bytowski

27 351 303 Wojewódzki Słupsku 1990-03-12 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego- nr 303 -zespół pałacowo-parkowy *** Tursko 4 Tursko Miastko bytowski 1899 Wojewódzki Gdańsku 2014-06-03 budynek mieszkalny nr 6 - dawna szkoła wiejska w Tursku Tursko 6 Tursko Miastko bytowski 165 181 Wojewódzki 1960-03-23 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 181 kościół filialny p.w. Św. Stanisława Kostki wraz z otoczeniem Wałdowo Wałdowo Miastko bytowski 1562 334 Wojewódzki Słupsku 1995-08-07 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego- nr 334 park Wiatrołom Wiatrołom Miastko bytowski 827 225 Wojewódzki 1975-02-13 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - 225 stodoła Bylina ( d. Żukówko 39) 8 Bylina ( d. Żukówko 39) Parchowo bytowski 834 223 Wojewódzki 1975-02-18 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - 223 dom Gołczewo 21 Gołczewo Parchowo bytowski 825 222 Wojewódzki 1975-02-10 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - 222 dom Jeleńcz 8 Jeleńcz Parchowo bytowski 1749 1242 Wojewódzki Gdańsku 2004-11-02 dawny rejestr zabytków woj.gdańskiego - nr 1242 kościół parafialny p.w. Św. Mikołaja Biskupa Parchowo Parchowo Parchowo bytowski

28 378 62 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 62 wozownia -owczarnia Kłączno 4 Kłączno Studzienice bytowski 829 227 Wojewódzki 1975-02-15 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - 227 budynek inwentarski - obora i chlew Osława Dąbrowa 9 Osława Dąbrowa Studzienice bytowski 1808 Wojewódzki Gdańsku 2007-10-23 kościół parafialny p.w. św. Piotra i Pawła wraz z terenem otaczającym Półczno Półczno Studzienice bytowski 1844 Wojewódzki Gdańsku 2009-02-12 budynek mieszkalny wraz ze znajdującym się pod nim gruntem Prądzonka 11 Prądzonka Studzienice bytowski 381 112 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 112 szkoła - ob.dom Rabacin 10 Rabacin Studzienice bytowski 382 113 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 113 chata Rabacin 20 Rabacin Studzienice bytowski 166 117 Wojewódzki 1960-03-23 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 117 zagroda /dom, obora/ Rynszt (ob.bytów) 26 Rynszt Studzienice bytowski 155 151 Wojewódzki 1960-03-19 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 151 kościół filialny p.w.matki Boskiej Królowej Polski wraz z otoczeniem Sominy Sominy Studzienice bytowski

29 383 152 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 152 stajnia Sominy 17 Sominy Studzienice bytowski 536 205 Wojewódzki 1971-08-09 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 205 chata Sominy 19 Sominy Studzienice bytowski 835 216 Wojewódzki 1975-03-18 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - 216 dom Sominy 54 Sominy Studzienice bytowski 504 203 Wojewódzki 1971-01-23 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 203 chata Studzienice 28 Studzienice Studzienice bytowski 157 175 Wojewódzki 1960-03-19 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 175 kościół parafialny p.w. Św. Marii Magdaleny wraz z otoczeniem Ugoszcz Ugoszcz Studzienice bytowski 828 226 Wojewódzki 1975-02-13 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - 226 stodoła Ugoszcz 79 Ugoszcz Studzienice bytowski 1136 236 Wojewódzki Słupsku 1986-11-30 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 236 zespół dworsko-parkowy /dwór,park/ Broczyna Broczyna Trzebielino bytowski 391 26 Wojewódzki 1965-12-21 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 26 kościół filialny p.w. Najświętszego Zbawiciela wraz z otoczeniem ( cmentarz przykościelny i drzewostan) Cetyń 6 Cetyń Trzebielino bytowski

30 348 106 Wojewódzki 1965-03-18 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 106-pałac zespół pałacowo-parkowy /pałac,park/ Poborowo 16 Poborowo Trzebielino bytowski 348 Wojewódzki Gdańsku 2012-01-12 rejestr zabytków woj. pomorskiego -nr 348- park *** Poborowo Poborowo Trzebielino bytowski 169 168 Wojewódzki 1960-03-26 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 168 kościół parafialny p.w. Niepokalanego Serca NMP wraz z otoczeniem Trzebielino 89 Trzebielino Trzebielino bytowski 350 169 Wojewódzki 1965-03-18 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 169 pałac Trzebielino 34 Trzebielino Trzebielino bytowski 408 170 Wojewódzki 1966-08-30 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 170 dwór- ob.dom Trzebielino 2 ( d.7) Trzebielino Trzebielino bytowski 379 95 Wojewódzki 1965-04-16 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego -nr 95 chata Piaszno Małe 24 Piaszno Małe Tuchomie bytowski 156 171 Wojewódzki 1960-03-19 dawny rejestr zabytków woj. słupskiego - nr 171 kościół parafialny p.w. Św. Michała Archanioła wraz z otoczeniem Tuchomie Tuchomie Tuchomie bytowski 397 172 Wojewódzki 1966-02-12 dawny rejestr zabytków woj.słupskiego - nr 172 zespół dworsko-ogrodowy ( dwór, ogród) Tuchomie 73 Tuchomie Tuchomie bytowski

31 3. Ewidencja zabytków nieruchomych Wykaz zabytków nieruchomych z powiatu bytowskiego wpisanych do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków. LP POWIAT GMINA MIEJSCOWOŚĆ ULICA NR OBIEKT gmina Borzytuchom 1. bytowski Borzytuchom Borzytuchom kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusowego 2. bytowski Borzytuchom Borzytuchom plebania 3. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 4, 4a budynek mieszkalny 4. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 10 budynek gospodarczy 5. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 13 budynek mieszkalny 6. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 14 budynek mieszkalny 7. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 22 budynek mieszkalny 8. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 23 stodoła 9. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 25 budynek mieszkalny 10. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 31 budynek mieszkalny 11. bytowski Borzytuchom Borzytuchom budynek mieszkalny 12. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 40 budynek mieszkalny 13. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 41 budynek mieszkalny 14. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 41 stodoła 15. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 43 poczta 16. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 73 stodoła 17. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 76 budynek mieszkalny 18. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 76 stodoła 19. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 77 budynek mieszkalny 20. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 82 budynek mieszkalny 21. bytowski Borzytuchom Borzytuchom budynek mieszkalny 22. bytowski Borzytuchom Borzytuchom 18 budynek mieszkalny 23. bytowski Borzytuchom Chotkowo cmentarz 23. bytowski Borzytuchom Dąbrówka Bytowska budynek stacji kolejowej 24. bytowski Borzytuchom Dąbrówka Bytowska 20 stodoła 25. bytowski Borzytuchom Dąbrówka Bytowska 53 budynek mieszkalny 26. bytowski Borzytuchom Dąbrówka Bytowska 53 stodoła 27. bytowski Borzytuchom Dąbrówka Bytowska piekarnik 28. bytowski Borzytuchom Dąbrówka Bytowska zespół pałacowo-folwarczny 29. bytowski Borzytuchom Dąbrówka Bytowska cmentarz 30. bytowski Borzytuchom Jutrzenka stara leśnniczówka 31. bytowski Borzytuchom Jutrzenka leśniczówka 32. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 15 budynek mieszkalny 33. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 16 budynek mieszkalny 34. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 18 budynek miwszkalny 35. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 19 budynek mieszkalny

32 36. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 19 stodoła 37. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 22 budynek mieszkalny 38. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 22 stodoła 39. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 26 stodoła 40. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 29 budynek mieszkalny 41. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 34a budynek mieszkalny 42. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 34 budynek inwentarski 43. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 38 budynek gospodarczy 44. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 42 budynek mieszkalny 45. bytowski Borzytuchom Jutrzenka 46 mieszkalny 46. bytowski Borzytuchom Kamieńc zespół młyna 47. bytowski Borzytuchom Kamieńc młyn wodny 48. bytowski Borzytuchom Krosnowo 7 budynek gospodarczy 49. bytowski Borzytuchom Krosnowo 28 budynek mieszkalny 50. bytowski Borzytuchom Niedarzyno 29 stodoła 51. bytowski Borzytuchom Niedarzyno budynek leśnictwa 52. bytowski Borzytuchom Niedarzyno 3 budynek mieszkalny 53. bytowski Borzytuchom Niedarzyno 5 budynek mieszkalny 54. bytowski Borzytuchom Niedarzyno 17 budynek mieszkalny 55. bytowski Borzytuchom Osieki 31 dwór 56. bytowski Borzytuchom Osieki zbiornik wodny 57. bytowski Borzytuchom Osieki gorzelnia 58. bytowski Borzytuchom Osieki 6 budynek mieszkalny 59. bytowski Borzytuchom Osieki 9 stodoła 60. bytowski Borzytuchom Osieki 16 budynek mieszkalny 61. bytowski Borzytuchom Osieki 17/18 budynek mieszkalny 62. bytowski Borzytuchom Osieki 19 budynek mieszkalny 63. bytowski Borzytuchom Osieki 20 budynek mieszkalny 64. bytowski Borzytuchom Osieki 25 piekarnik 65. bytowski Borzytuchom Osieki 25 budynek mieszkalny 66. bytowski Borzytuchom Osieki zespoół pałacowo-folwarczny 67. bytowski Borzytuchom Osieki pałac 68. bytowski Borzytuchom Osieki 26a budynek mieszkalny 69. bytowski Borzytuchom Osieki 56 dom 70. bytowski Borzytuchom Osieki 57 dom 71. bytowski Borzytuchom Osieki cmentarz gmina Bytów gmina 1 bytowski Bytów Bory 2 leśniczówka 2 bytowski Bytów Bory 2 budynek inwentarski w zesp. leśniczówki 3 bytowski Bytów Bory 2 stodoła w zesp. leśniczówki 4 bytowski Bytów Chomice 1 dom 5 bytowski Bytów Dąbie kuźnia w zespole folwarcznym 6 bytowski Bytów Dąbie spichlerz w zespole folwarcznym 7 bytowski Bytów Dąbie stodoła w zespole folwarcznym 8 bytowski Bytów Gostkowo obora w zespole folwarcznym