CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl E-mail: sekretariat@cbos.pl BS/131/2003 ZAUFANIE DO POLITYKÓW W SIERPNIU KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, SIERPIEŃ 2003 PRZEDRUK MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH JEST DOZWOLONE WYŁĄCZNIE Z PODANIEM ŹRÓDŁA
CBOS ZAUFANIE DO POLITYKÓW W SIERPNIU Prezydent Aleksander Kwaśniewski wciąż cieszy się największym zaufaniem społecznym (79% wskazań). Drugie miejsce w rankingu zaufania zajął w tym miesiącu Jan Rokita (44%). Na trzecią pozycję przesunął się Marek Borowski (42%), który nieco wyprzedził Jarosława Kalinowskiego i Józefa Oleksego (po 41%). Lech Kaczyński, darzony zaufaniem przez 39% ankietowanych, zajął w sierpniu piątą pozycję. W tym miesiącu z nieufnością badanych najczęściej spotykają się Leszek Balcerowicz (54%) oraz premier Leszek Miller (53%). Na trzecim miejscu, podobnie jak przed miesiącem, znajduje się Andrzej Lepper, któremu nie ufa 43% ankietowanych. W sierpniu wyraźnie lepsze wskaźniki niż przed miesiącem uzyskał premier Leszek Miller (7-punktowy wzrost zaufania i 5-punktowy spadek nieufności). O poprawie notowań, chociaż już nieznacznej, możemy także mówić w przypadku Jerzego Szmajdzińskiego (wzrost zaufania o 4 punkty procentowe) oraz Tomasza Nałęcza (3-punktowy wzrost zaufania i 2-punktowy spadek nieufności). Zmniejszył się również (o 4 punkty) odsetek osób nieufnie nastawionych do prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego (przy 1-punktowym wzroście zaufania). Do polityków, którzy w porównaniu z poprzednim miesiącem wyraźnie stracili w opinii badanych, należą Jarosław i Lech Kaczyńscy (zaufanie do nich spadło odpowiednio o 9 i 8 punktów procentowych i jednocześnie po 5 punktów wzrosła nieufność). Zmalało również zaufanie do Leszka Balcerowicza (o 4 punkty, z jednoczesnym wzrostem nieufności o 6 punktów), Andrzeja Leppera (o 4 punkty), a także do Danuty Waniek i Danuty Hübner (po 3 punkty). Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (159), 1-4 sierpnia 2003 roku, reprezentatywna próba losowo- -adresowa dorosłych mieszkańców Polski (N=880).
Politykiem, który w największym stopniu cieszy się zaufaniem Polaków, pozostaje Aleksander Kwaśniewski. W sierpniu 1 zaufanie do prezydenta zadeklarowało 79% badanych (1-punktowy wzrost w porównaniu z lipcem). Drugą pozycję w tym miesiącu, z wyraźnie mniejszym poparciem (44%), zajął Jan Rokita - najaktywniejszy członek sejmowej komisji badającej tzw. sprawę Rywina. Tuż za nim uplasował się marszałek Sejmu Marek Borowski, którego darzy zaufaniem 42% respondentów. Na czwartym miejscu znaleźli się ex aequo: Jarosław Kalinowski i Józef Oleksy, obaj cieszący się zaufaniem 41% badanych. Dalsze pozycje w rankingu zaufania społecznego zajęli: Lech Kaczyński (39%), a także Jarosław Kaczyński, Donald Tusk i Andrzej Lepper (po 38%). Listę polityków najczęściej budzących nieufność badanych otwiera tym razem Leszek Balcerowicz (54%), a nie jak w poprzednich miesiącach premier Leszek Miller. Różnica dzieląca obu polityków jest jednak nieznaczna i wynosi zaledwie 1 punkt procentowy. Do ścisłej czołówki polityków najczęściej budzących nieufność tradycyjnie już należy przewodniczący Samoobrony Andrzej Lepper, któremu nie ufa 43% ankietowanych. Blisko co trzeci respondent nie ufa także Markowi Belce (32%) oraz Markowi Polowi i Romanowi Giertychowi (po 31%). Sierpień nie był łaskawy dla większości polityków, co widać po spadkach ich notowań, jednak w przypadku kilku osobistości możemy mówić o wyraźnej poprawie. 1 Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (159) zrealizowano w dniach od 1 do 4 sierpnia 2003 roku na liczącej 880 osób reprezentatywnej próbie losowo-adresowej dorosłych mieszkańców Polski.
- 2 - Tabela 1. Stosunek do polityków w sierpniu 2003 Politycy VIII 2003 zmiana od VII 2003 Zaufanie Nieufność Obojętność Nieznajomość VIII 2003 zmiana od VII 2003 w procentach A. Kwaśniewski 79 1 10-4 8 0 J. Rokita 44-1 24 0 13 10 M. Borowski 42 2 19 1 12 18 J. Kalinowski 41-1 25 0 18 6 J. Oleksy 41-2 27 3 20 5 L. Kaczyński 39-8 27 5 20 5 J. Kaczyński 38-9 28 5 20 5 A. Lepper 38-4 43 1 13 1 D. Tusk 38-2 16 0 17 18 D. Hübner 34-3 12 1 12 32 L. Miller 30 7 53-5 14 0 J. Hausner 29-1 14 0 17 28 A. Jakubowska 27-1 28 0 13 18 K. Janik 26 1 24 4 17 22 T. Nałęcz 26 3 15-2 18 33 D. Waniek 26-3 20 2 17 25 J. Szmajdziński 25 4 17 1 16 31 L. Balcerowicz 24-4 54 6 11 3 M. Belka 23 * 32 * 17 15 L. Pastusiak 23 2 14 0 15 36 A. Zoll 23 1 5 0 13 49 Z. Gilowska 21 0 13 2 8 48 M. Pol 20 2 31-2 17 22 W. Frasyniuk 19 0 19 1 12 39 R. Giertych 16 0 31 1 11 34 M. Dyduch 7-1 13-1 10 59 * W lipcu brak pomiaru Pominięto,,trudno powiedzieć
- 3 - Tabela 2. Zmiany zaufania do polityków Wskazania respondentów według terminów badań Politycy 2002 2003 III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII w procentach L. Balcerowicz 17 21 19 19 24 22 21 21 21 21 22 22 25 22 24 22 28 24 M. Belka 33 26 26 27 38 - - - - - - - - - - - - 23 M. Borowski 40 37 37 38 40 35 38 41 42 38 40 42 42 40 37 34 40 42 M. Dyduch 2-3 - - 3 4 - - - - - - 6 4 5 8 7 W. Frasyniuk 17 15 17 14 14 19 17 14 15 12 14 14 16 19 17 15 19 19 R. Giertych 9-8 9 8 13 12-13 12 13 14 13 14 14 12 16 16 Z. Gilowska - 6 - - - - - - - - - - - - - - 21 21 J. Hausner - 12 10 11 16 14 14 14 15 14 12 19 20 21 21 19 30 29 D. Hübner - 13 16 17 17 19 16 22 21 22 27 27 29 28 32 32 37 34 A. Jakubowska - - - - - - - - - - - 22 26 - - - 28 27 K. Janik 22 29 29 32 26 32 33 30 29 29 29 30 28 25 23 25 25 26 J. Kaczyński - - - - - - - - 47 - - 45-48 38 43 47 38 L. Kaczyński 55 57 55 55 54 55 59 54 55 55 55 49 54-40 45 47 39 J. Kalinowski 51 52 52 43 51 46 48 51 49 47 48 47 36 38 41 40 42 41 A. Kwaśniewski 79 77 79 79 79 78 82 83 81 82 82 82 81 72 77 74 78 79 A. Lepper 41 38 45 38 40 39 39 35 37 37 37 43 41 37 39 39 42 38 L. Miller 53 50 53 47 45 45 44 46 47 36 47 42 36 23 23 26 23 30 T. Nałęcz - - - - - - - - - - - - 24 24 20-23 26 J. Oleksy - - - - - - - - - - - - - - 36 36 43 41 L. Pastusiak 17 20 22 22 18 22 21 22 21 21 20 22 22 21 20 20 21 23 M. Pol 29 28 31 28 26 30 23 23 24 17 22 21 18 18 16 18 18 20 J. Rokita - - - - - - - - - - - - 34 38 36-45 44 J. Szmajdziński - - 21 27 20 23 23 24 24 23 23 20 21 19 21 22 21 25 D. Tusk 28-30 33 30 31 29 30 36 36 36 30 36 35 40 39 40 38 D. Waniek - - - - - - - - - - - - - 22 23 23 29 26 A. Zoll - - - - - - - - - 28 23 25 28 - - 21 22 23
- 4 - Tabela 3. Zmiany nieufności do polityków Wskazania respondentów według terminów badań Politycy 2002 2003 III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII w procentach L. Balcerowicz 67 59 59 62 54 58 56 56 56 55 52 54 50 54 52 52 48 54 M. Belka 36 40 38 39 30 - - - - - - - - - - - - 32 M. Borowski 15 17 15 18 17 15 18 15 21 22 20 16 14 18 20 22 18 19 M. Dyduch 3-5 - - 5 6 - - - - - - 17 14 13 14 14 W. Frasyniuk 18 17 18 18 21 21 19 22 21 19 18 20 17 20 18 17 18 19 R. Giertych 12-17 15 14 16 16-24 22 23 22 30 33 31 30 30 31 Z. Gilowska - 4 - - - - - - - - - - - - - - 11 13 J. Hausner - 9 9 11 9 17 14 12 13 17 15 15 16 18 17 16 14 14 D. Hübner - 7 8 9 12 11 10 10 13 10 13 17 12 17 15 13 11 12 A. Jakubowska - - - - - - - - - - - 22 20 - - - 28 28 K. Janik 12 13 12 12 15 12 14 16 15 16 15 14 18 25 23 17 20 24 J. Kaczyński - - - - - - - - 21 - - 20-22 29 22 23 28 L. Kaczyński 20 20 22 21 24 22 21 24 21 21 18 19 17-27 22 22 27 J. Kalinowski 19 19 18 27 21 20 21 20 21 21 19 24 29 27 27 25 25 25 A. Kwaśniewski 11 12 11 10 11 10 9 8 8 9 6 9 10 15 12 12 14 10 A. Lepper 41 45 34 46 44 42 41 45 46 43 45 39 41 44 42 42 42 43 L. Miller 27 33 28 31 37 32 36 33 32 42 34 38 42 55 59 57 58 53 T. Nałęcz - - - - - - - - - - - - 10 14 19-17 15 J. Oleksy - - - - - - - - - - - - - - 30 29 24 27 L. Pastusiak 14 12 14 13 16 12 12 13 15 13 11 13 12 16 18 14 14 14 M. Pol 14 14 15 16 20 15 26 29 23 30 25 29 33 36 36 28 33 31 J. Rokita - - - - - - - - - - - - 24 25 24-24 24 J. Szmajdziński - - 14 12 15 12 13 17 14 14 15 16 15 19 16 15 16 17 D. Tusk 27-27 23 23 24 25 26 22 21 17 21 17 17 16 15 16 16 D. Waniek - - - - - - - - - - - - - 25 24 23 18 20 A. Zoll - - - - - - - - - 4 4 7 5 - - 6 5 5
- 5 - W stosunku do pomiaru lipcowego najbardziej wzrosło zaufanie do premiera Leszka Millera (o 7 punktów procentowych, przy jednoczesnym spadku nieufności o 5 punktów), a nieco mniej (o 4 punkty) do Jerzego Szmajdzińskiego. Zmniejszył się również (o 4 punkty) odsetek osób nieufnie nastawionych do prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. O poprawie notowań, chociaż już nieznacznej, możemy także mówić w przypadku Tomasza Nałęcza (3-punktowy wzrost zaufania, 2-punktowy spadek nieufności). Pomimo wakacyjnego rozluźnienia znaczna grupa polityków wyraźnie straciła w stosunku do badania przeprowadzonego miesiąc temu. Do osobistości, których notowania znacznie się pogorszyły, możemy zaliczyć Jarosława Kaczyńskiego (9-punktowy spadek zaufania) i Lecha Kaczyńskiego (8-punktowy spadek zaufania). O 5 punktów procentowych wzrosła również nieufność do obu polityków. W opinii ankietowanych stracił też Leszek Balcerowicz. Zaufanie do szefa NBP zmniejszyło się o 4 punkty, zwiększyła się również (o 6 punktów) liczba badanych, którzy mu nie ufają. W mniejszym stopniu zmalało zaufanie do Danuty Waniek (o 3 punkty), przy jednoczesnym wzroście nieufności (o 2 punkty procentowe). W sierpniu o 4 punkty spadł odsetek ankietowanych deklarujących zaufanie do Andrzeja Leppera. Jednak liczba osób, które mu nie ufają, zwiększyła się nieznacznie (o 1 punkt). Po ubiegłomiesięcznym wzroście notowań w sierpniu nieznacznie zmniejszył się odsetek osób, które ufają Józefowi Oleksemu (o 2 punkty), nieco przybyło także respondentów niedarzących go zaufaniem (o 3 punkty procentowe). Notowania pozostałych przedstawicieli sceny politycznej, uwzględnionych w naszym badaniu, od lipca nie zmieniły się znacząco. W tym miesiącu, po rocznej przerwie, na naszej liście polityków ponownie zamieściliśmy nazwisko Marka Belki. Od czasu ostatniego badania z udziałem tego polityka odsetek ankietowanych nieufnie do niego nastawionych zmienił się tylko nieznacznie (wzrost o 2 punkty). Istotny jest natomiast spadek zaufania i to aż o 15 punktów procentowych. Najprawdopodobniej jest to wynik mniejszej aktywności politycznej tej osobistości w ostatnim okresie.
- 6 - ŚREDNIE OCEN W naszym sondażu badani oceniają poszczególnych polityków posługując się jedenastopunktową skalą, której skrajne punkty można określić z jednej strony jako głęboką nieufność (-5), z drugiej zaś jako bardzo duże zaufanie (+5). Omawiane wyżej dane informowały o zasięgu społecznego zaufania i nieufności. Prezentowane były łączne odsetki badanych wyrażających zaufanie (wskazania punktów od +1 do +5), obojętność (0) lub nieufność (od -1 do -5). Dane te odnosiły się do ogółu respondentów. Natomiast średnia ocen jest syntetyczną miarą pozwalającą uchwycić siłę zarówno pozytywnych, jak i negatywnych nastawień do poszczególnych polityków, przy wyeliminowaniu różnic wynikających ze stopnia ich znajomości. Od dłuższego czasu najbardziej jednoznacznie pozytywnie odbieranym politykiem jest Aleksander Kwaśniewski. Urzędujący prezydent nadal deklasuje pozostałe osobistości uwzględnione w naszym badaniu. Wynik z analizy średnich (2,43), jaki uzyskał Aleksander Kwaśniewski, oznacza, w przełożeniu na liczbę deklaracji, ponadpięciokrotną przewagę ocen pozytywnych nad negatywnymi. Drugie miejsce w rankingu średnich, tak samo jak przed miesiącem, zajmuje Andrzej Zoll. Rzecznik praw obywatelskich uzyskał średnią na poziomie 1,27 punktu, czyli blisko o połowę niższą niż prezydent. Trzecią lokatę pod względem wartości średniej zajmuje Danuta Hübner (0,96) z niewielką już przewagą nad Markiem Borowskim (0,88). Dalsze miejsca w rankingu średnich zajmują: Donald Tusk (0,65), Jan Rokita (0,55) oraz Jerzy Hausner (0,53). Pozytywnie postrzegani są również Jarosław Kalinowski (0,41), Tomasz Nałęcz (0,34), Longin Pastusiak (0,31), a także Zyta Gilowska (0,30) oraz Józef Oleksy (0,29). Obecnie najgorzej ocenianym politykiem jest Leszek Balcerowicz, którego wartość średniej wynosi -1,63. Negatywnie postrzegani są również Roman Giertych (-1,29), a także premier Leszek Miller (-1,16). Przychylnością ankietowanych nie cieszą się też ani Marek Dyduch ze średnią wynoszącą -1,00, ani Marek Pol (-0,82). Opinie negatywne dominują także w ocenach Marka Belki (-0,66), Andrzeja Leppera (-0,63) oraz, już w nieco mniejszym stopniu, Aleksandry Jakubowskiej (-0,47) i Władysława Frasyniuka (-0,36).
- 7 - CBOS RYS. 1. ŚREDNIA ZAUFANIA W SIERPNIU 2003 Aleksander Kwaśniewski 2,43 Andrzej Zoll 1,27 Danuta Hübner Marek Borowski Donald Tusk Jan Rokita Jerzy Hausner Jarosław Kalinowski Tomasz Nałęcz Longin Pastusiak Zyta Gilowska Józef Oleksy Lech Kaczyński Jarosław Kaczyński Jerzy Szmajdziński -0,07-0,29-0,36-0,47-0,63-0,66-0,82-1,00-1,16-1,29 0,96 0,88 0,65 0,55 0,53 0,41 0,34 0,31 0,30 0,29 0,22 0,19 0,09 Danuta Waniek Krzysztof Janik Władysław Frasyniuk Aleksandra Jakubowska Andrzej Lepper Marek Belka Marek Pol Marek Dyduch Leszek Miller Roman Giertych -1,63 Leszek Balcerowicz
- 8 - W porównaniu z sondażem lipcowym największy wzrost wartości średniej odnotowaliśmy w przypadku premiera Leszka Millera. Średnia jego ocen wzrosła o 0,46 punktu, dzięki czemu przestał być najbardziej negatywnie ocenianym politykiem. O niewielkiej poprawie średniej ocen możemy mówić też w odniesieniu do Tomasza Nałęcza (+0,18), Marka Pola (+0,17) i Marka Borowskiego (+0,16). Od ostatniego pomiaru najbardziej stracił w opinii badanych Leszek Balcerowicz, którego średnia ocen obniżyła się o 0,42 punktu. Gorzej niż lipcu badani ocenili również Lecha i Jarosława Kaczyńskich (spadek odpowiednio o 0,39 i 0,37 punktu), Andrzeja Leppera (spadek wartości średniej o 0,32 punktu), a także Danutę Waniek (-0,25) i Danutę Hübner (-0,24). Tabela 4. Zmiany średniej ocen Politycy (uszeregowanie według kierunku i wielkości zmian) Lipiec 2003 Sierpień 2003 Różnica Leszek Miller -1,62-1,16 0,46 Tomasz Nałęcz 0,16 0,34 0,18 Marek Pol -0,99-0,82 0,17 Marek Borowski 0,72 0,88 0,16 Longin Pastusiak 0,21 0,31 0,10 Roman Giertych -1,34-1,29 0,05 Jerzy Szmajdziński 0,04 0,09 0,05 Andrzej Zoll 1,23 1,27 0,04 Jerzy Hausner 0,50 0,53 0,03 Jarosław Kalinowski 0,38 0,41 0,03 Aleksander Kwaśniewski 2,42 2,43 0,01 Donald Tusk 0,64 0,65 0,01 Jan Rokita 0,59 0,55-0,04 Józef Oleksy 0,35 0,29-0,06 Aleksandra Jakubowska -0,33-0,47-0,14 Krzysztof Janik -0,13-0,29-0,16 Władysław Frasyniuk -0,18-0,36-0,18 Marek Dyduch -0,81-1,00-0,19 Zyta Gilowska 0,52 0,30-0,22 Danuta Hübner 1,20 0,96-0,24 Danuta Waniek 0,18-0,07-0,25 Andrzej Lepper -0,31-0,63-0,32 Jarosław Kaczyński 0,56 0,19-0,37 Lech Kaczyński 0,61 0,22-0,39 Leszek Balcerowicz -1,21-1,63-0,42
- 9 - Sierpień przyniósł pogorszenie notowań niektórych polityków, szczególnie zaś Jarosława i Lecha Kaczyńskich, którzy znacznie stracili w oczach respondentów. Również szef NBP Leszek Balcerowicz ma obecnie wyraźnie gorsze notowania niż przed miesiącem. Ankietowani byli mniej przychylni niż w lipcu także w stosunku do Danuty Waniek i Andrzeja Leppera. Jedynym politykiem, który w sierpniu wyraźnie zyskał w opinii badanych, jest premier Leszek Miller. Jest to tym bardziej zauważalne, że w przypadku notowań większości osobistości sceny politycznej uwzględnionych w naszym badaniu nie nastąpiły znaczące zmiany. Opracował Piotr KAWIAK