DR INŻ. PAWEŁ STRZELIŃSKI, PIOTR GONTOWICZ KATEDRA URZĄDZANIA LASU, WYDZIAŁ LEŚNY, UNIWERSYTET PRZYRODNICZY W POZNANIU 1. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA Głównym celem niniejszego opracowanie było zinwentaryzowanie drzew rosnących wzdłuż Traktu Pruskiego. Jest on jednym z elementów istniejącej w okolicach Bytomia Odrzańskiego infrastruktury drogowej, pełniąc jednocześnie funkcje krajobrazowe i przyrodniczej. W przyszłości, zgodnie z plami Urzędu Miejskiego w Bytomiu Odrzańskim, duża część obszaru położonego północny zachód od miasta ma zostać objęta specjalnym zagospodarowaniem. Granice obszaru objętego opracowaniem określono podstawie rozmów z przedstawicielami Urzędu Miejskiego w Bytomiu Odrzańskim oraz podstawie wizji terenowej, która odbyła się 22 lutego w towarzystwie m.in. Burmistrza Bytomia Odrzańskiego pa Jacka Sautera. Orientacyjny przebieg granic terenu objętego opracowanie przedstawia mapa ryc. 1. Ryc. 1. Zasięg opracowania (okolice Bytomia Odrzańskiego) [źródło: Google Earth, dostęp: 15-05-]. str. 1
Ryc. 2. Lokalizacja obszaru Natura 2000 Nowosolska li Odry PLH080014 tle obszaru opracowania (okolice Bytomia Odrzańskiego) [źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/, dostęp: 20-05-]. Ryc. 3. Lokalizacja obszaru Natura 2000 li Środkowej Odry PLB080004 tle obszaru opracowania (okolice Bytomia Odrzańskiego) [źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/, dostęp: 20-05-]. 2. TRAKT PRUSKI Jednym z elementów niniejszego opracowania jest inwentaryzacja części drzew rosnących wzdłuż Traktu Pruskiego. Lokalizację traktu, w zakresie objętym inwentaryzacją przedstawia mapa ryc. 4. Na wskazanym odcinku traktu zinwentaryzowano wszystkie drzewa będące częścią alei. str. 2
kładny rok jej założenia nie jest zny. Na podstawie alizy różnych źródeł moż szacować, że ok. połowy XVII wieku w pobliżu wsi Tarnów Bycki poprowadzono drogę, która miała zapewnić komunikację z przeprawą promową przez Odrę do miejscowości Siedlisko (ryc. 4.) [Andrzejewski, 2004]. Natomiast już w XVIII wieku Trakt Pruski stanowił ważny, lokalny szlak komunikacyjny. Trudno niestety jednozcznie określić czas powstania sadzeń, które utworzyły późniejszą aleję drzew rosnących wzdłuż Traktu Pruskiego. Odpowiedź to pytanie mogą dać wnikliwe alizy dostępnych tekstów i map oraz alizy dendrochronologiczne rosnących tam drzew. Ryc. 5. Lokalizacja Traktu Pruskiego, łączącego Tarnów Bycki z przeprawą promową Odrze do miejscowości Siedlisko[źródło: Google Earth, dostęp: 15-05-]. Ze względu zabytkowy charakter alei oraz plany Urzędu Miasta Bytom Odrzański związane z rewitalizacją tego obiektu wykono inwentaryzację odcinku Traktu biegnącym przez tereny rolnicze (ryc. 5.). Jest to związane przede wszystkim z walorami krajobrazowymi alei, który to charakter zmienia się odcinku biegnącym przez tereny leśne str. 3
Ryc. 5. Lokalizacja Traktu Pruskiego odcinku objętym inwentaryzacją tle obszaru opracowania (okolice Bytomia Odrzańskiego) [źródło: Google Earth, dostęp: 15-05- ]. Na wskazanym odcinku traktu zinwentaryzowane wszystkie drzewa będące częścią alei, mierząc i opisując dla każdego egzemplarza stępujące parametry: 1. 2. Gatunek drzewa 3. Obwód mierzony w cm wysokości 130 cm od podstawy drzewa 4. Wysokość mierzo w m 5. Uwagi, ze szczególnym uwzględnieniem stany zdrowotnego i uszkodzeń oraz innych cech mających wpływ bezpieczeństwo poruszających się aleją osób 6. (słowo wyróżnia egzemplarze stanowiące potencjalne ) 7. (ograniczone głównie do zalecenia usunięcia suchych korów i gałęzi) Pomiary i opisy wykono w czasie trzech wyjazdów 19 i 24 marca oraz 25 czerwca roku. Wyniki pomiarów i opisy zamieszczono w tabeli 1. Kolorem czerwonym zazczono pola dla egzemplarzy wymagających usunięcia ze względu stan zdrowotny drzewa i powodowane przez to potencjalnie wysokie dla osób poruszających się Traktem. Zk zapytanie ozcza wątpliwość przy kwalifikacji całego drzewa do usunięcia, co z kolei wymaga oceny specjalisty z zakresu arborystyki. Kolorem pomarańczowym zazczono pola opisowe dla egzemplarzy, których stan wymaga interwencji arborystycznej (głównie usunięcia suchych korów), ze względu potencjalnie wysokie. str. 4
Kolorem żółtym zazczono pola opisowe dla egzemplarzy, których stan (głównie gałęzie i ) może być m i wymagać interwencji arborystycznej (głównie usunięcia suchych gałęzi i korów), ale wymaga to oceny specjalisty z zakresu arborystyki. Wątpliwości te potwierdza zk zapytania przy słowie. Na ryc. 6. Przedstawiono lokalizację (w oparciu o pomiary GNSS i domiary) drzew objętych inwentaryzacją. Szczegółowe dane zawiera plik w formacie *.kml, umożliwiający usytuowanie numerycznej. Ryc. 6. Lokalizacja zinwentaryzowanych drzew Trakcie Pruskim (okolice Bytomia Odrzańskiego) [źródło: Google Earth, dostęp: 30-06-]. W sumie, w trakcie inwentaryzacji pomierzono i opisano 191 drzew. Skład gatunkowych przedstawia się stępująco: (Quercus robur) 143 szt. czerwony (Quercus rubra) 40 szt. Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) 2 szt. Grab zwyczajny (Carpinus betelus) 1 szt. Grusza (Pyrus sp.) 1 szt. Osika (Populus tremula) 1 szt. Topola (Populus sp.) 1 szt. Lipa (Tilia sp.) 1 szt. Gatunek nierozpozny 1 szt. Ze względu wykonywanie inwentaryzacji w okresie wiosennym (przed rozwojem liści) wskazane jest, aby przy wykonywaniu projekty rewaloryzacji/rewitalizacji alei str. 5
zweryfikować i uszczegółowić zwy gatunkowe o oparciu o badania wykone w okresie umożliwiającym prawidłowe rozpoznie. Na podstawie oceny stanu zdrowotnego i potencjalnych zagrożeń zaproponowano usunięcie: 5 drzew (w całości) Suchych korów i gałęzi 43 drzewach Suchych korów i gałęzi kolejnych 24 drzewach po weryfikacji specjalisty z zakresu arborystyki Fot. 1. Drzewo z licznymi uszkodzeniami, wymagające zabiegów arborystycznych. Fot. 2. Drzewo z licznymi uszkodzeniami, wymagające zabiegów arborystycznych. Szczegółowe zestawienie zawiera tabela 1. Aby w pełni odtworzyć charakter alei konieczne jest wykonie pełnego projektu rewaloryzacji. Wymaga on m.in. precyzyjnego (geodezyjnego) domierzenia wszystkich drzew. Następnie, bazie lokalizacji istniejących egzemplarzy leży zaprojektować str. 6
sadzenia uzupełniające, które wypełnią luki po nieistniejących już drzewach. Przykłady luk w szpalerze drzew przedstawiają fot. 3. i 4. Fot. 3. Luki w szpalerze drzew w alei Trakcie Pruskim. Fot. 4. Luki w szpalerze drzew w alei Trakcie Pruskim. str. 7
Fot. 5. Fragment alei Trakcie Pruskim w części otoczonej lasem. Fot. 6. Fragment alei Trakcie Pruskim w części otoczonej lasem. Tabela. 1. Zestawienie drzew zinwentaryzowanych odcinku Traktu Pruskiego. 001 271 22,0 Gałęzie d drogą 003 215 26,0 Gałęzie d drogą 004 121 20,0 005 300 27,0 006 383 33,0 Dużo suchych gałęzi, zły stan sucha koro, huba, chodniki owadzie; zamiera całe drzewo? str. 8
007 008 188 19,0 Pochylone 228 26,0 Chodniki owadzie, gałęzie, stan słaby 009 czerwony 128 19,0 010 125 18,5 011 185 22,0 Gałęzie d drogą 012 Grusza 112 16,0 013 Pojedyncze 289 24,5 gałęzie, stan dobry 014 190 30,0 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 271 30,0 356 36,0 367 26,5 Pojedyncze gałęzie, stan dobry Pojedyncze chodniki owadzie (duże) WYCIĘTE 422 28,0 Gałęzie d drogą 365 29,0 326 27,0 Rozłup, częściowo dpalony, chodniki owadzie (duże), zgniliz Gałęzie d drogą, gałęzie WYCIĘTE 343 27,0 Suche 317 28,0 Gałęzie d drogą 398 29,5 WYCIĘTE str. 9
027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 213 24,0 320 32,5 Dziupla, w środku pusty Pojedyncze, gałęzie d drogą, stan dobry 264 23,5 Gałęzie d drogą 289 27,5 WYCIĘTE Suche, zgniliz wewnętrz 283 23,0 Gałęzie d drogą 273 18,5 318 24,5 WYCIĘTE Suche gałęzie d drogą Zgniliz wewnętrz, dziupla 197 18,5 Gałęzie d drogą 176 21,5 312 27,5 Zgniliz wewnętrz 283 26,5 Suche, gałęzie d drogą 040 Osika 157 26,5 041 Pojedyncze 178 23,5 gałęzie 042 czerwony 185 28,0 Gałęzie d drogą 043 298 32,5 Gałęzie d drogą?? gałęzie drogą i gałęzie drogą str. 10
044 czerwony 214 17,5 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 188 22,5 293 32,5 313 28,0 276 28,5 Zgniliz wewnętrz, huba, Pojedyncze gałęzie Suche gałęzie d drogą, zgniliz wewnętrz Pojedyncze, dziupla Pojedyncze gałęzie 364 29,0 Huba, zgniliz WYCIĘTE WYCIĘTE?? 267 24,5 Suche, huba 335 31,0 Gałęzie d drogą 295 27,0 Zgniliz 288 24,0 216 24,0 273 29,5 273 29,5 Dziupla ptasia, huba WYCIĘTE WYCIĘTE Pojedyncze Suche d drogą? gałęzie drogą str. 11
061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 304 30,0 293 29,0 305 24,0 Huba,, gałęzie d drogą Pojedyncze WYCIĘTE 299 23,0 Gałęzie d drogą 239 22,5 291 27,0 Huba 294 29,0 310 28,0 203 17,0 183 20,5 Gałęzie d drogą, pojedyncze gałęzie Pojedyncze gałęzie Huba, listwa mrozowa Huba, zgniliz wewnętrz, chodniki owadzie 235 19,5 Suche 208 5,0 Złom, huba 143 25,0 141/153 25,0 Dwójka 214 25,0 Huba, d drogą? i gałęzie drogą str. 12
077 Spalony dąb 078 czerwony 216 20,5 Huba, 079 czerwony 184 19,5 Huba, 080 czerwony 280 24,0 081 czerwony 240 24,0 082 czerwony 295 26,0 083 czerwony 194 26,0 084 240 27,0 085 086 103 16,0 087 104 19,5 088 Jesion 158 22,0 089 czerwony 249 24,5 090 Grab 133 15,0 091 czerwony 185 23,5 092 234 28,0 093 czerwony 134 26,0 Suche d drogą Suche d drogą Pojedyncze d drogą Przechylony d drogę, huba, zgniliz 241 19,5 Odłamany kor Huba, dziuple, zgniliz Huba, pjedyncze Pojedyncze?? całe drzewo? str. 13
094 095 096 097 293 27,0 252 24,5 222 26,5 098 Jesion 242 22,5 099 100 101 102 Gałęzie d drogą, zgniliz, dziupla, 288 32,0 Suche Huba, zgniliz, Huba, zgniliz, 287 26,0 d drogą Zgniliz, chodniki 297 25,0 owadzie, lekko opalony 298 26,0 169 22,0 103 Topola 275 34,5 104 czerwony 276 26,5 105 106 107 245 31,0 Pojedyncze Obok pochylo: 195 obwód Dziuple, zgniliz, d drogą Zgniliz wewnętrz, dziupla, huba, 145/135 24,5/22,5 Dwójka 190 24,5? i gałęzie drogą str. 14
108 109 110 111 112 113 114 143 24,0 224 24,5 110/115 24,0 Dwójka, huba 232 26,5 240 Złom 250 Złom Zgniliz, huba, 198 24,0 Suche 115 czerwony 280 29,0 Huba 116 222 29,5 117 260 32,5 118 czerwony 242 Chodniki owadzie, 32,0 huba, zgniliz 119 120 121 257 34,0 Suche 195 31,0 264 28,0 122 czerwony 255 24,5 123 czerwony 340 26,5 124 243 29,5 Suche, dziuple Pojedyncze, huba Dziuple, huba,, zgniliz Pojedyncze?? str. 15
125 126 160 23,0 Suche, huba 289 27,5 127 czerwony 230 18,0 128 czerwony 267 22,0 129 czerwony 288 23,0 130 czerwony 205 16,5 131 czerwony 267 27,0 132 133 134 250 22,0 210 23,5 135 czerwony 203 8,0 136 czerwony 296 21,5 137 291 28,5 138 czerwony 320 31,5 139 czerwony 165 23,0 Zgniliz, huba, chodniki owadzie, słaby stan Huba, dziuple, Suche, zgniliz wewnętrz Pojedyncze gałęzie Złom Zgniliz, d drogą Zgniliz, martwica, złom, dziupla Dziuple, zgniliz wewnętrz, huba, Huba, pojedyncze Pojedyncze Pojedyncze??? całe drzewo? str. 16
140 czerwony 250 23,0 141 142 191 24,0 135 19,0 143 czerwony 305 20,0 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 400 30,0 Pojedyncze Huba, zgniliz, Zmurszały, chodniki owadzie,, huba 415 32,0 Chodniki owadzie 375 32,0? 405 32,0 Suche 341 32,0 Zdrowy 314 32,0 343 34,0 Dziupla, zgniliz, zły stan Zdrowy (ciekawe pływy korzeniowe) 352 35,0 Suche 257 32,0 Suche 320 34,0 Pojedyncze? całe drzewo? str. 17
174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 330 35,0 Zdrowy 237 30,0 286 32,0 277 31,0 Zdrowy 366 34,0 265 31,0 Zdrowy 229 32,0 Zdrowy 219 33,0 248 35,0 214 34,0 262 33,0 196 25,0 Suche, zgniliz, bardzo słaby stan Zdrowy, pojedyncze Huba, zgniliz, dziupla, Dziupla, Pojedyncze Suchy wierzchołek, złamany 210 31,0 Zgniliz, dziupla 219 32,0?? 240 33,0 Suche wierzchołki całe drzewo? wierzchołki wierzchołki str. 18
189 190 288 35,0 283 33,0 191 348 29,0 192 Rozłup, dziupla, huba 334 32,0 Suche 193 czerwony 195 28,0 Huba, pochylony 194 czerwony 199 31,0 Suche 195 215 27,0 Pochylony 196 Lipa 155 30,0 197 czerwony 221 30,0 Pochylony 198 czerwony 230 31,0 Zgniliz odziomkowa, huba 199 czerwony 235 32,0 Huba 200 czerwony 265 33,0 Huba 201 198 22,0 202 czerwony 169 21,0 Suche, zgniliz odziomkowa Huba, pojedyncze? 203 czerwony 217 21,0 Suche 204 241 30,0 205 czerwony 252 28,0 206 czerwony 258 30,0 Pojedyncze Pojedyncze, huba, zgniliz wew.?? str. 19
207 208 209 czerwony 193 210 298 30,0 229 32,0 211 czerwony 246 30,0 212 Dziupla, zgniliz wew. Pojedyncze Złom, huba, zgniliz? 296 30,0 Suche 281 31,0 Pojedyncze Pojedyncze?? str. 20