Kompendium wiedzy. Sakramenty

Kompendium wiedzy Sakramenty

Kompendium wiedzy Sakramenty ROZDZIAŁ I O sakramentach wiedza ogólna 1.1. Definicja i powiązanie sakramentów z życiem człowieka DEFINICJA SAKRAMENTU Sakramenty są znakami, które mają nas uświęcać i prowadzić do Boga. 1 KAŻDY Z SAKRAMENTÓW ZWIĄZANY JEST ZE SZCZEGÓLNYM MOMENTEM W ŻYCIU CZŁOWIEKA NP.: chrzest narodziny bierzmowanie - dojrzałość kapłaństwo, małżeństwo - powołanie Jezus z Nazaretu jest szczególnym ZNAKIEM Boga wśród nas, dlatego mówimy, że jest najbardziej podstawowym sakramentem. Pokuta, namaszczenie chorych - cierpienie

1.2. 7 sakramentów świętych 2

1.3. Podział sakramentów SAKRAMENTY INICJACJI (WTAJEMNICZENIA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO) uzdrowienia W SŁUŻBIE KOMUNII (SŁUŻĄCE POSŁANIU) 3

1.4. Szafarz sakramentu DEFINICJA: Szafarz sakramentu - W KOŚCIELE KATOLICKIM SZAFARZAMI SAKRAMENTÓW SĄ: Chrzest: sakramentu chrztu udziela prezbiter, biskup lub diakon, a w nagłym przypadku gdy nie ma nikogo z powyższych - każdy człowiek, także niechrześcijanin, byleby miał intencję czynienia tego, co czyni Kościół. LUB WYZNACZONY Bierzmowanie: sakramentu bierzmowania udziela biskup, a w szczególnych przypadkach prezbiter delegowany przez biskupa. Eucharystia: do sprawowania wymagane są święcenia w stopniu co najmniej prezbitera, w związku z tym jej szafarzem jest prezbiter lub biskup. Pokuta i pojednanie: w sytuacji zwyczajnej sakramentu pokuty ważnie udziela prezbiter lub biskup posiadający zwyczajną władzę kluczy (jurysdykcję). W stanie konieczności (zagrożenie życia), Kościół uzupełnia brakującą jurysdykcję i sakramentu ważnie udziela i ze wszystkich cenzur kanonicznych ważnie uwalnia każdy kapłan, choćby był suspendowany, ekskomunikowany, czy nawet (uprzednio przeniesiony do stanu laickiego) żonaty. Namaszczenie chorych: sakramentu namaszczenia chorych udziela kapłan (prezbiter lub biskup) LUB Kapłaństwo: sakramentu kapłaństwa (zarówno święceń diakonatu, prezbiteratu, jak i episkopatu) może udzielić tylko biskup lub kilku biskupów. Prezbitera na biskupa konsekruje godnie tylko ten biskup, który posiada ku temu dekret polecający, wydany przez Ojca świętego. Małżeństwo: Narzeczeni udzielają sobie sakramentu małżeństwa w obecności przedstawiciela Kościoła - prezbitera lub diakona (świadek urzędowy), który ich związek małżeński potwierdza i błogosławi w obecności co najmniej dwóch świadków (świadkowie zwykli). 4

2.1. Chrzest Rozdział II Omówienie poszczególnych sakramentów SZAFARZ: biskup, prezbiter lub diakon, a w nagłym przypadku każdy człowiek, także niechrześcijanin, byleby miał intencję czynienia tego, co czyni Kościół. CHRZEST Chrzest jest fundamentem całego życia chrześcijańskiego i bramą otwierającą dostęp do innych sakramentów (KKK 1213) Chrzest nazywamy bramą sakramentów ponieważ włącza nas do wspólnoty Kościoła i umożliwia przyjmowanie innych sakramentów. Bez chrztu nie można przyjmować pozostałych sakramentów. Chrzest jest pierwszym z siedmiu sakramentów. Przez chrzest zostajemy uwolnieni z grzechu pierworodnego i włączeni do Kościoła. W czasie chrztu polewa się wodą głowę dziecka i wypowiada przy tym słowa: N. Ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Podczas liturgii chrztu ma miejsce namaszczenie krzyżmem świętym, które oznacza przynależność do Chrystusa, oraz nałożenie białej szaty, które symbolizuje nowe życie w Chrystusie, a także zapalenie świecy od Paschału Światła Chrystusa. Chrzest zobowiązuje nas do dawania świadectwa wiary swoim życiem. Zwyczajnym szafarzem chrztu jest kapłan (prezbiter, biskup), ale w razie nagłych wypadków może ochrzcić każdy człowiek, który ma intencję czynienia tego co Kościół. Typy chrztu: Chrzest sakramentalny ( normalna forma chrztu) Chrzest z wody (chrzest w niebezpieczeństwie śmierci wtedy ochrzcić może każdy człowiek, także niechrześcijanin, byleby miał intencję czynienia tego, co czyni Kościół) Chrzest krwi (śmierć męczeńska za wiarę) Chrzest pragnienia (gdy nie ma możliwości udzielenia udzielenia sakramentu, wystarczy samo pragnienie przyjęcia go) 5 CHRZEST OTWIERA DROGĘ DO ZBAWIENIA!

2.2. Bierzmowanie LUB WYZNACZONY SZAFARZ: sakramentu bierzmowania udziela biskup, a w szczególnych przypadkach prezbiter delegowany przez biskupa. Bierzmowanie jest umocnieniem i dopełnieniem chrztu. Jednoczy nas ściślej z Chrystusem i Jego Kościołem, pomnaża dary Ducha Świętego, udziela specjalnej mocy miłości do wyznawania wiary chrześcijańskiej. (por. Kompendium KKK 266, 268) INNE NAZWY BIERZMOWANIA: Sakrament Ducha Świętego Sakrament dojrzałości chrześcijańskiej Sakrament dopełnienia Sakrament umocnienia w wierze Obrzęd bierzmowania polega na namaszczeniu czoła chrześcijanina krzyżmem świętym i nałożeniu ręki biskupa ze słowami: N. Przyjmij znamię daru Ducha Świętego" (por. KKK 1320). 6

EUCHARYSTIA 2.3. Eucharystia SZAFARZ: do sprawowania wymagane są święcenia w stopniu co najmniej prezbitera, w związku z tym jej szafarzem jest prezbiter lub biskup. prawdziwie i realnie uobecnia ofiarę krzyża naszego Pana. Podczas każdej mszy Jezus ofiarowuje samego siebie Bogu Ojcu. Umiera i zmartwychwstaje. Nazwa tego sakramentu pochodzi z języka greckiego (εὐχαριστία, eucharistía) i oznacza dziękczynienie. USTANOWIENIE SAKRAMENTU: Sakrament ustanowił Jezus w Wieczerniku, podczas Ostatniej Wieczerzy, którą spożył ze swoimi uczniami przed swoją męką i śmiercią, wypowiadając słowa: Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje Bierzcie i pijcie, to jest Krew moja kończąc To czyńcie na moją pamiątkę INNE OKREŚLENIA EUCHARYSTII: Wieczerza Pańska, Sakrament Ołtarza, Msza św., Komunia Święta, Najświętszy Sakrament (Sakrament Sakramentów), Najświętsza Ofiara, Ciało Chrystusa. KTO MOŻE UDZIELAĆ KOMUNII ŚWIĘTEJ? kapłan (prezbiter, biskup) diakon akolita (student seminarium po 3 roku) nadzwyczajny szafarz Komunii Świętej W czasie Eucharystii następuje przeistoczenie (transsubstancjacja). 7 Cały Chrystus (Ciało i Krew) jest obecny realnie w każdej, nawet najmniejszej cząstce. Chleb i wino stają się prawdziwie Ciałem i Krwią Chrystusa.

2.4. Pokuta i pojednanie SZAFARZ: prezbiter, biskup Pokuta i pojednanie to sakrament, w którym Pan Jezus przez usta kapłana odpuszcza nam grzechy popełnione po chrzcie. USTANOWIENIE SAKRAMENTU: Sakrament pokuty i pojednania został ustanowiony przez Chrystusa, który skierował do Apostołów słowa: Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane Do ważności i godziwości spowiedzi trzeba wypełnić tzw. 5 warunków dobrej spowiedzi. 5 WARUNKÓW DOBREJ SPOWIEDZI 1. Rachunek sumienia Do ważności spowiedzi konieczne są 3 warunki: 2. Żal za grzechy 3. Mocne postanowienie poprawy 4. Spowiedź szczera Do godziwości spowiedzi: 2. Żal za grzechy 3. Mocne postanowienie poprawy 1. Rachunek sumienia 5. Zadośćuczynienie Bogu i bliźniemu 4. Spowiedź szczera 5. Zadośćuczynienie Bogu i bliźniemu GRZECHY CIĘŻKIE (ŚMIERTELNE) świadome i dobrowolne nie zachowywanie przykazań w ważnej rzeczy. Np. Zabójstwo, kradzież, samobójstwo. GRZECHY LEKKIE gdy dobrowolnie nie zachowujemy przykazań w rzeczy mniejszej. Np. nieposłuszeństwo rodzicom nauczycielom, małe kłamstwo, zaniedbanie modlitwy. PODZIAŁ GRZECHÓW 8

Grzechy lekkie gładzone są na mszy św. podczas spowiedzi powszechnej. Spowiedź powszechna nie gładzi grzechów ciężkich. Grzech ciężki może zostać wymazany jedynie przez spowiedź. WYRÓŻNIAMY 7 GRZECHÓW GŁÓWNYCH NIECZYSTOŚĆ ZAZDROŚĆ GNIEW CHCIWOŚĆ PYCHA OBŻARSTWO LENISTWO SPOWIEDŹ OCZYSZCZA LECZY UMACNIA 9

2.5. Namaszczenie chorych SZAFARZ: prezbiter, biskup Sakrament udzielany wiernym w wypadku poważnej lub grożącej śmiercią choroby. Po Soborze Vaticanum II (Sobór Watykański II) nastąpił powrót do nazwy: sakrament chorych i odwrót od określenia ostatnie namaszczenie. Kierowano się zasadą, że sakramenty są dla żywych. Tak samo sakrament namaszczenia jest dla żywych, nie dla umarłych. Błędne spojrzenie na ten sakrament jako ostatnie namaszczenie może powodować odkładanie w czasie jego udzielenia, a przecież jest on potrzebny jako umocnienie w chorobie, a nie po śmierci. PODSTAWA BIBLIJNA SAKRAMENTU: fragment listu św. Jakuba Jk 5, 14-15 Jeśli ktoś choruje wśród was, niech sprowadzi kapłanów Kościoła, aby się modlili nad nim, namaścili olejem w imię Pana. OBRZĘD SAKRAMENTU: Kapłan namaszcza olejem czyniąc znak krzyża na czole i wewnętrznej stronie dłoni chorego wypowiadając słowa: Przez to święte namaszczenie niech Pan w swoim nieskończonym miłosierdziu wspomoże ciebie łaską Ducha Świętego. Pan, który odpuszcza ci grzechy niech cię wybawi i łaskawie podźwignie. SENS NAMASZCZENIA GŁOWY I DŁONI: Głowa by chory rozumiał sens cierpienia. Ręce by chory mógł unieść ciężar cierpienia.. Namaszczenie dokonuje się tradycyjnie w formie krzyża - namaszczenie zatem jest jakby połączone z błogosławieństwem. 10

SAKRAMENT NAMASZCZENIA CHORYCH CZĘSTO JEST POŁĄCZONY Z: SPOWIEDZIĄ ŚWIĘTĄ UDZIELENIEM EUCHARYSTII BĄDŹ WIATYKU Na wizytę księdza u osoby chorej należy odpowiednio się przygotować. Trzeba nakryć stół białym obrusem, postawić na nim krzyż, dwie świece, naczynie z wodą święconą i kropidło. Oprócz tego należy postawić na stole talerzyk, na nim trochę waty w który kapłan po namaszczeniu wytrze palce, szklankę z wodą i łyżeczkę, aby chory mógł łatwiej przełknąć Komunię Św. Olej chorych jest poświęcony przez biskupa wraz z olejem Krzyżma w Wielki Czwartek podczas mszy Krzyżma. 11 Sakrament ma za zadanie umocnić w chorobie duszę i ciało. Przynosi także przebaczenie grzechów jeśli chory nie może się wyspowiadać.

2.6. Kapłaństwo LUB SZAFARZ: sakramentu kapłaństwa (zarówno święceń diakonatu, prezbiteratu, jak i episkopatu) może udzielić tylko biskup lub kilku biskupów. Prezbitera na biskupa konsekruje godnie tylko ten biskup, który posiada ku temu dekret polecający, wydany przez Ojca świętego. Kapłaństwo to sakrament, który nadaje władzę udzielania innych sakramentów. Przygotowanie trwa 6 lat i odbywa się w seminarium duchownym. USTANOWIENIE SAKRAMENTU: Kapłaństwo zostało ustanowione przez Jezusa w Wieczerniku podczas Ostatniej Wieczerzy wraz z sakramentem Eucharystii. Pamiątkę ustanowienia kapłaństwa obchodzi się w Wielki Czwartek, wspominając słowa Jezusa: III STOPNIE SAKRAMENTU ŚWIĘCEŃ KAPŁAŃSKICH!!! UWAGA!!! Diakon należy do stanu duchownego jednak KAPŁANEM JESZCZE NIE JEST. To czyńcie na moją pamiątkę" DIAKONAT - diakonstudent 6 roku seminarium duchownego przygotowujący się do sakramentu kapłaństwa. PREZBITERAT - prezbiter - duchowny po święceniach kapłańskich. EPISKOPAT - biskup - najwyższy Stopień święceń kapłańskich. - papież - - Biskup Rzymu W hierarchii święceń papież jest jednym z biskupów. Jest jednak Biskupem Rzymu, co znaczy, że jest następcą św. Piotra. Zostaje się nim nie na drodze święceń a wyboru. 12

ZADANIA I UPRAWNIENIA DLA POSZCZEGÓLNYCH STOPNI ŚWIĘCEŃ DIAKON Pomaga biskupowi lub kapłanowi podczas sprawowania Eucharystii. Może czytać Ewangelię. PREZBITER TO WSZYSTKO CO DIAKON + Sprawuje sakramenty: Może głosić homilię (kazanie). Udziela Komunii Świętej. EUCHARYSTIĘ BISKUP TO WSZYSTKO CO DIAKON I PREZBITER + Sprawuje sakramenty: Udziela chrztu SPOWIEDŹ BIERZMOWANIE 13 Asystuje przy zwieraniu sakramentu małżeństwa i błogosławi związek. Odprawia uroczystości pogrzebowe. Odprawia nabożeństwa. np.: różaniec, droga krzyżowa. NAMASZCZENIE CHORYCH ŚWIĘCENIA KAPŁAŃSKIE + Wizytuje parafie co 5 lat Konsekruje świątynie

W kościele rzymskokatolickim przyjęcie sakramentu święceń wiąże się z życiem w celibacie - czyli bezżeństwie i czystości. DOTYCZY TO WSZYSTKICH STOPNI ŚWIĘCEŃ 2.7. Małżeństwo SZAFARZ: Jest to jedyny sakrament, którego szafarzem zwyczajnym nie jest ani kapłan ani diakon. Sami narzeczeni udzielają sobie sakramentu małżeństwa. Kapłan lub diakon jest jedynie tzw. Świadkiem urzędowym. Potwierdza i błogosławi związek. SZAFARZEM TEGO SAKRAMENTU NIE JEST KSIĄDZ! Nie mówimy, że ksiądz udziela ślubu, gdyż ślubu udzielają sobie sami narzeczeni. Ksiądz jest tzw. świadkiem urzędowym.! KSIĄDZ NIE UDZIELA ŚLUBU! jedynie asystuje i błogosławi Sakrament małżeństwa to związek jednego mężczyzny i jednej kobiety będący sakramentalnym znakiem miłości Chrystusa i Kościoła. Jezus Chrystus podniósł małżeństwo do rangi sakramentu oraz przypomniał słowa z księgi Rodzaju: [ ] dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela!" Mt 19, 4b-6 CELE MAŁŻEŃSTWA DOBRO MAŁŻONKÓW SPŁODZENIE I WYCHOWANIE POTOMSTWA 14

PRZYMIOTY (cechy, właściwości) SAKRAMENTU MAŁŻEŃSTWA: Miłość Wierność Uczciwość Nierozerwalność aż do śmierci ZAPAMIĘTAJ! W KOŚCIELE KATOLICKIM NIE MA ROZWODÓW, JEST TYLKO STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA! (małżeństwo zostało zawarte nieważnie, czyli od początku go nie było, w ogólnie nie zaistniało mimo tego, że była przysięga, uroczystość w kościele, piękne stroje i impreza) MAŁŻEŃSTWO KOŚCIELNE I CYWILNE ZESTAWIENIE MAŁŻEŃSTWO WG KOŚCIOŁA Małżeństwo jest sakramentem Przysięga składana Bogu w obecności duszpasterza MAŁŻEŃSTWO WG PRAWA CYWILNEGO Małżeństwo jest rodzajem umowy Przysięga składana w obecności kierownika w Urzędzie Stanu Cywilnego NIE MA ROZWODU! Rozwody są uznawane Goście biorą udział we mszy świętej Goście biorą udział w uroczystości trwającej 15 min Tekst przysięgi: Ja (imię) biorę Ciebie (imię) za żonę (za męża) i ślubuję Ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz to, że Cię nie opuszczę aż do śmierci. Tak mi dopomóż Panie Boże Wszechmogący w Trójcy Jedyny i Wszyscy Święci. Tekst przysięgi: Świadomy praw i obowiązków wynikających założenia rodziny, uroczyście oświadczam, że wstępuję w związek małżeński z (imię) i przyrzekam, że uczynię wszystko, aby nasze małżeństwo było zgodne, szczęśliwe i trwałe. 15

TABELA SAKRAMENTÓW CHRZEST SZAFARZ SAKRAMENTU (kto sprawuje) Ważnie wyświęcony kapłan (biskup, prezbiter), diakon WYJĄTKOWO KAŻDY CZŁOWIEK (wzbudzenie intencji, woda, wypowiedzenie formuły) OBRZĘD SAKRAMENTU SŁOWA I GESTY oraz znaki materialne N. ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Zanurzenie w wodzie lub polanie wodą (obmycie) SKUTKI SAKRAMENTU Odpuszczenie grzechu pierworodnego i grzechów osobistych, nowe życie w Chrystusie, włączenie w Kościół, człowiek staje się przybranym dzieckiem Bożym i świątynią Ducha Świętego. DUCHOWE NIEZATARTE ZNAMIĘ BIERZMOWANIE Biskup (WYJĄTKOWO WYZNACZONY PREZBITER po uzyskaniu upoważnienia biskupa) LUB WYZNACZONY N. Przyjmij znamię daru Ducha Świętego. Namaszczenie czoła chrześcijanina krzyżmem świętym (czyli olejem pomieszanym z balsamem, poświęconym przez biskupa w Wielki Czwartek) Pełne wylanie Ducha Świętego: wzrost i pogłębienie łaski chrzcielnej: głębiej zakorzenia w synostwie Bożym, ściślej łączy z Chrystusem, umacnia więź z Kościołem, udziela mocy do szerzenia i obrony wiary słowem i czynem, do głoszenia Chrystusa i tego, by nie wstydzić się Chrystusa. DUCHOWE, NIEZATARTE ZNAMIĘ EUCHARYSTIA Ważnie wyświęcony kapłan (biskup, prezbiter) Wezwanie błogosławieństwa Ducha Św. Nad darami chleba i wina oraz słowa konsekracji. To jest ciało moje za was wydane To jest kielich krwi mojej Gesty towarzyszące konsekracji Przeistoczenie chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa, Daje duchowe i doczesne dary Pogłębia zjednoczenie z Panem Gładzi grzechy powszednie Zachowuje od grzechów ciężkich Umacnia więzi miłości z Bogiem i jedność Kościoła 16

POKUTA Ważnie wyświęcony kapłan (biskup, prezbiter) Wyznanie grzechów, nawrócenie (żal za grzechy, postanowienie poprawy i zadośćuczynienie. Modlitwa rozgrzeszenia: [ ] ja odpuszczam Tobie grzechy w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego Przywrócenie łaski Bożej i zjednoczenie w przyjaźni z Bogiem Pojednanie z Bogiem Pojednanie z Kościołem Gładzi grzechy śmiertelne (ciężkie) Przynajmniej częściowe darowanie kar doczesnych (czyściec) Spowiedź: 1. oczyszcza 2. uzdrawia 3. umacnia NAMASZCZENIE CHORYCH Ważnie wyświęcony kapłan (biskup, prezbiter) Włożenie ręki na chorego, namaszczenie olejem chorych czoła i dłoni. Modlitwa: Przez to święte namaszczenie niech Pan w swoim nieskończonym miłosierdziu wspomoże ciebie łaską Ducha Świętego. Pan, który odpuszcza ci grzechy niech cię wybawi i łaskawie podźwignie. Zjednoczenie Chorego z Chrystusem Umocnienie, pokój i siła do znoszenia cierpienia fizycznego i duchowego Przebaczenie grzechów jeśli chory nie może ich wyznać w sakr. Pokuty (uzdrowienie wewnętrzne) Możliwy powrót do zdrowia lub jego poprawa (uzdrowienie zewnętrzne) Przygotowanie do śmierci i przejścia do życia wiecznego KAPŁAŃSTWO Biskup lub kilku biskupów LUB Nałożenie rąk i modlitwa Moc Ducha Św., która WYCISKA NA NIM NIEUSUWALNĄ PIECZĘĆ Posłanie by głosić słowo Boże i sprawować sakramenty (szczególnie sakrament Eucharystii oraz pokuty i pojednania) Dysponowanie przemieniającą, uzdrawiającą i zbawczą mocą Chrystusa. Daje władzę udzielania sakramentów. 17

MAŁŻEŃSTWO UWAGA Narzeczeni!!! Zgoda małżonków wyrażona przez słowa przysięgi (w obecności prezbitera bądź diakona, tzw. świadek urzędowy który potwierdza zawarcie związku i błogosławi, oraz dwóch świadków zwykłych. Udziela łaski miłowania się wzajemnie tą miłością, jaką Chrystus umiłował Kościół czyli udoskonala ludzką miłość małżonków. Umacnia nierozerwalną jedność (nierozerwalność ważnie zawartego małżeństwa) i uświęca na drodze życia wiecznego. Spis treści ROZDZIAŁ I O SAKRAMENTACH WIEDZA OGÓLNA... 1 1.1. DEFINICJA I POWIĄZANIE SAKRAMENTÓW Z ŻYCIEM CZŁOWIEKA. 1 1.2. 7 SAKRAMENTÓW ŚWIĘTYCH... 2 1.3. PODZIAŁ SAKRAMENTÓW... 3 1.4. SZAFARZ SAKRAMENTU... 4 ROZDZIAŁ II OMÓWIENIE POSZCZEGÓLNYCH SAKRAMENTÓW... 5 2.1. CHRZEST... 5 2.2. BIERZMOWANIE... 6 2.3. EUCHARYSTIA... 7 2.4. POKUTA I POJEDNANIE... 8 2.5. NAMASZCZENIE CHORYCH... 10 2.6. KAPŁAŃSTWO... 12 2.7. MAŁŻEŃSTWO... 14 18