UNIA EUROPEJSKA PARLAMT EUROPEJSKI RADA Strasburg, 11 lutego 2004 roku 2001/0291 (COD) PE-CONS 3697/2/03 LEX 507 REV 2 V 687 CODEC 1811 DYREKTYWA 2004/12/WE PARLAMTU EUROPEJSKIEGO I RADY ZMIIAJĄCA DYREKTYWĘ 94/62/WE W SPRAWIE OPAKOWAŃ I ODPADÓW OPAKOWANIOWYCH 1
DYREKTYWA 2004/12/WE PARLAMTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 11 lutego 2004 roku zmieniająca Dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych PARLAMT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ, Uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, a zwłaszcza jego art. 95 ust. 1, Uwzględniając projekt Komisji 1, Uwzględniając Opinię Komitetu Gospodarczo-Społecznego 2, Działając w trybie określonym w art. 251 Traktatu, w oparciu o wspólny tekst zatwierdzony przez Komitet Uzgadniający w dniu 17 grudnia 2003 roku 3. Zważywszy, że: (1) Na mocy Dyrektywy 94/62/WE 4 Rada jest zobowiązana, nie później niż na sześć miesięcy przed końcem fazy pięcioletniej zaczynającej się od dnia, do którego Dyrektywa powinna być wdrożona w prawie krajowym, do określenia poziomów docelowych na następną fazę pięcioletnią. (2) Definicja opakowań określona w Dyrektywie 94/62/WE powinna zostać dodatkowo wyjaśniona przez wprowadzenie pewnych kryteriów i aneksu zawierającego przykłady poglądowe. Osiągnięcie ambitnych poziomów docelowych recyklingu wymaga zachęcania do rozwoju innowacyjnych, racjonalnych pod względem środowiskowym i 1 OJ C 103 E, 30.04.2002, str. 17. 2 OJ C 221, 17.09.2002, str. 31. 3 Opinia Parlamentu Europejskiego z dnia 3 września 2002 roku (OJ C 272 E z dnia 3 września 2002 roku (OJ C 272 E, 13.11.2003, str. 30), Wspólne Stanowisko Rady z dnia 6 marca 2003 roku (OJ C 107 E, 06.05.2003, str. 17), Stanowisko Parlamentu Europejskiego z dnia 2 lipca 2003 roku (jeszcze nie opublikowane w Dzienniku Urzędowym). Uchwała ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia i Decyzja Rady z dnia 26 stycznia 2004 roku. 4 OJ L 365, 31.12.1994, str. 10. Dyrektywa zmieniona Rozporządzeniem (WE) nr 1882/2003 (OJ L 284, 31.10.2003, str. 1). 2
funkcjonalnych poziomów docelowych recyklingu. Powinno się dokonać oceny różnych metod recyklingu w celu opracowania ich definicji. (3) Poziomy docelowe recyklingu dla każdego konkretnego materiału odpadowego powinny uwzględniać ocenę cyklu życia i analizę kosztów i korzyści, które wskazały na wyraźne różnice pod względem zarówno kosztów, jak i korzyści związanych z recyklingiem różnych materiałów opakowaniowych, oraz powinny poprawić spójność rynku wewnętrznego w zakresie recyklingu tych materiałów. (4) Powinno się dalej zwiększać odzysk i recykling odpadów opakowaniowych, aby zmniejszyć ich oddziaływanie na środowisko. (5) Niektórym państwom, którym, ze względu na ich szczególne uwarunkowania, pozwolono na przesunięcie terminu ustalonego dla osiągnięcia docelowych poziomów odzysku i recyklingu określonych w Dyrektywie 94/62/WE, powinno się zezwolić na dalsze, choć ograniczone przesunięcie terminu. (6) Parlament Europejski, Rada i Komisja zgadzają się co do potrzeby tymczasowych derogacji dla państw akcesyjnych w odniesieniu do poziomów docelowych ujętych w niniejszej Dyrektywie. Decyzja w tej sprawie powinna być podjęta na podstawie wystąpień państw akcesyjnych o derogacje, które powinny w zasadzie nie trwać dłużej niż do 2012 roku dla Cypru, Estonii, Litwy, Republiki Czeskiej, Słowacji, Słowenii i Węgier; do 2014 roku dla Polski i do 2015 roku dla Łotwy. (7) Porozumienie w tej kwestii zostanie zawarte zgodnie z właściwą procedurą prawną przed upływem terminu transpozycji niniejszej Dyrektywy. (8) Gospodarka opakowaniami i odpadami opakowaniowymi wymaga od państw członkowskich ustanowienia systemów zwrotu, zbiórki i odzysku. Systemy te powinny być otwarte dla udziału wszystkich zainteresowanych stron i zaprojektowane dla uniknięcia dyskryminacji produktów importowanych i barier wobec handlu lub zniekształcenia konkurencji oraz gwarantować możliwie największy zwrot opakowań i odpadów opakowaniowych, zgodnie z Traktatem. Powinno się unikać dyskryminowania materiałów ze względu na ich masę. Przedsiębiorcy w całym 3
łańcuchu opakowaniowym powinni wziąć na siebie wspólną odpowiedzialność, aby zapewnić możliwie największe zmniejszenie oddziaływania na środowisko opakowań i odpadów opakowaniowych. (9) Dla monitorowania wdrażania celów niniejszej Dyrektywy potrzebne są roczne dane dla całej Wspólnoty dotyczące opakowań i odpadów opakowaniowych. Wymaga to zharmonizowanej techniki sprawozdawczości i jasnych wytycznych dla podmiotów dostarczających dane. (10) Komisja powinna zbadać i przedstawić raport z wdrażania niniejszej Dyrektywy i jej oddziaływania na zarówno środowisko, jak i rynek wewnętrzny. Raport ten powinien również obejmować kwestie zasadniczych wymagań, działań zapobiegających wytwarzaniu odpadów, możliwego wskaźnika dla odpadów, planów zapobiegania wytwarzaniu odpadów, odpowiedzialności producentów i metali ciężkich oraz, jeśli jest to stosowne, powinny mu towarzyszyć propozycje zmian. (11) Państwa członkowskie powinny promować odpowiednie kampanie w zakresie informowania i świadomości konsumentów oraz zachęcać do stosowania innych instrumentów zapobiegania. (12) Poza celami niniejszej Dyrektywy odnoszącymi się do środowiska i rynku wewnętrznego, recykling może przynieść efekt w postaci stworzenia miejsc pracy, których liczba spadła w innych sferach społecznych, i może w ten sposób przyczynić się do zapobiegania wykluczeniu. (13) Ponieważ cele proponowanych działań, mianowicie: zharmonizowanie krajowych poziomów docelowych recyklingu odpadów opakowaniowych, z uwzględnieniem indywidualnych uwarunkowań każdego państwa członkowskiego, i dodatkowe wyjaśnienie definicji, nie mogą być w dostatecznym stopniu osiągnięte przez państwa członkowskie i mogą, z tego względu, w większym stopniu zostać osiągnięte na szczeblu Wspólnoty, Wspólnota może wprowadzić przepisy, zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu. Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tymże artykule, Dyrektywa ta ogranicza się tylko do postanowień niezbędnych dla osiągnięcia tych celów. 4
(14) Przepisy niezbędne dla wdrożenia niniejszej Dyrektywy powinny zostać przyjęte zgodnie z Decyzją Rady 1999/468/WE z dnia 28 czerwca 1999 roku ustanawiającą procedury dla wykonywania uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji 5. (15) Powinno się wprowadzić odpowiednie zmiany w Dyrektywie 94/62/WE, PRZYJĘŁY NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ: Art. 1 Niniejszym wprowadza się następujące zmiany w Dyrektywie 94/62/WE: 1) w art. 3 po pkt 1 wprowadza się co następuje: Definicja opakowań powinna ponadto opierać się na kryteriach określonych poniżej. Przedmioty wymienione w załączniku I stanowią przykłady poglądowe stosowania tych kryteriów. (i) Przedmioty uważa się za opakowania, jeśli spełniają powyższą definicję, nie naruszając innych funkcji, jakie opakowania mogłyby spełniać, chyba że przedmiot stanowi integralną część produktu i jest niezbędny dla przechowywania, spełnienia dodatkowej funkcji lub ochrony danego produktu w całym jego cyklu życia, a wszystkie elementy mają być używane, konsumowane lub zagospodarowane razem. (ii) Przedmioty projektowane i przeznaczone do wypełnienia w punkcie sprzedaży i przedmioty jednorazowego użytku, sprzedawane, wypełnione lub projektowane i przeznaczone do wypełnienia w punkcie sprzedaży uważa się za opakowania pod warunkiem, że spełniają one funkcje opakowania. (iii) Składniki opakowań i elementy pomocnicze połączone z opakowaniami uważa się za część opakowania, z którymi są one połączone. Elementy pomocnicze 5 OJ L 184, 17.07.1999, str. 23. 5
zawieszone bezpośrednio na produkcie lub do niego przymocowane, które spełniają funkcję opakowania, uważa się za opakowania, chyba że stanowią integralną część opakowania, a wszystkie elementy są przeznaczone do zużycia lub zagospodarowania razem. Jeśli jest to właściwe, zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 21, komisja zbada i, jeśli jest to konieczne, dokona oceny przykładów poglądowych dla definicji opakowań, jakie podano w Aneksie I. W pierwszej kolejności, zajmie się następującymi przedmiotami: kasetami płyt kompaktowych i filmów wideo, doniczkami do kwiatów, rurkami i walcami, na których owijany jest elastyczny materiał, papierem zwalniającym etykiet samoprzylepnych i papierem pakowym. 2) Art. 4 otrzymuje następujące brzmienie: Art. 4 Zapobieganie 1. Państwa członkowskie zapewniają wykonanie innych działań zapobiegawczych, poza działaniami podjętymi zgodnie z Art. 9, w celu zapobiegania powstawaniu odpadów opakowaniowych. Takie inne działania mogą obejmować programy krajowe, przedsięwzięcia mające na celu wprowadzenie odpowiedzialności producentów za ograniczenie do minimum oddziaływania opakowań na środowisko i podobne działania podjęte, jeśli jest to stosowne, w porozumieniu z przedsiębiorcami, a mające na celu połączenie i wykorzystanie wielu inicjatyw podjętych w państwach członkowskich w zakresie zapobiegania. Działania te powinny być zgodne z celami niniejszej Dyrektywy, określonymi w art. 1 ust.1. 2. Komisja pomaga w promowaniu zapobiegania zachęcając do opracowania odpowiednich standardów europejskich, zgodnie z art. 10. Standardy będą miały na celu zminimalizowanie oddziaływania opakowań na środowisko, zgodnie z art. 9 i 10. 6
3. Jeśli jest to właściwe, Komisja przedstawi propozycje działań wzmacniających i uzupełniających egzekwowanie zasadniczych wymagań oraz zapewniających wprowadzanie do obrotu nowych opakowań tylko pod warunkiem podjęcia przez producenta wszystkich niezbędnych działań dla zminimalizowania jego oddziaływania na środowisko bez naruszania istotnych funkcji opakowania. 3) Art. 6 otrzymuje następujące brzmienie: Art. 6 Odzysk i recykling 1. Aby spełnić cele niniejszej Dyrektywy, państwa członkowskie podejmują niezbędne działania dla osiągnięcia następujących poziomów docelowych na całym swoim terytorium: (a) nie później niż do 30 czerwca 2001 roku odzysku lub spalania w spalarniach z odzyskiem energii od minimalnie 50% do maksymalnie 65% masy odpadów opakowaniowych; (b) nie później niż do 31 grudnia 2008 roku odzysku lub spalania w spalarniach odpadów z odzyskiem energii minimalnie 60% masy odpadów opakowaniowych; (c) nie później niż do 30 czerwca 2001 roku recyklingu od minimalnie 25% do maksymalnie 45% ogólnej masy materiałów opakowaniowych zawartych w odpadach opakowaniowych oraz minimalnie 15% masy każdego materiału opakowaniowego; (d) nie później niż do 31 grudnia 2008 roku recyklingu od minimalnie 55% do maksymalnie 80% masy odpadów opakowaniowych; (e) nie później niż do 31 grudnia 2008 roku zostaną osiągnięte następujące minimalne poziomy docelowe dla materiałów zawartych w odpadach opakowaniowych: 7
(i) 60% masy szkła; (ii) 60% masy papieru i kartonu; (iii) 50% masy metali; (iv) 22,5% masy tworzyw sztucznych, przy czym w obliczeniach uwzględnia się wyłącznie materiał przetwarzany w wyniku recyklingu z powrotem w tworzywa sztuczne; (v) 15% masy drewna. 2. Odpady opakowaniowe eksportowane ze Wspólnoty zgodnie z Rozporządzeniem Rady (EWG) nr 259/93*, Rozporządzenia Rady (WE) nr 1420/1999** i Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1547/1999*** są uwzględniane w zakresie spełnienia obowiązków i poziomów docelowych określonych w ust. 1 tylko pod warunkiem istnienia rzetelnych dowodów na to, iż operacja odzysku i/lub recyklingu nastąpiła w warunkach ogólnie równorzędnych do nakazanych przez ustawodawstwo Wspólnoty w tej sprawie. 3. Jeśli jest to stosowne, państwa członkowskie zachęcają do odzysku energii, jeśli jest on korzystniejszy dla recyklingu materiału ze względów ochrony środowiska oraz kosztów i korzyści. Można tego dokonać uwzględniając wystarczającą różnicę między krajowymi poziomami docelowymi recyklingu i odzysku. 4. Jeśli jest to właściwe, państwa członkowskie zachęcają do stosowania materiałów pochodzących z recyklingu opadów opakowaniowych w produkcji opakowań i innych produktów przez: (a) poprawę warunków rynkowych dla takich materiałów; (b) zmianę obowiązujących przepisów uniemożliwiających stosowanie tych materiałów. 8
5. Nie później niż do 31 grudnia 2007 roku Parlament Europejski i Rada, kwalifikowaną większością głosów i na podstawie projektu Komisji, określą poziomy docelowe dla trzeciej fazy pięcioletniej od 2009 do 2014 roku, w oparciu o praktyczne doświadczenia zdobyte w państwach członkowskich w zakresie dążenia do poziomów docelowych określonych w ust. 1 oraz ustaleń badań naukowych i technik oceny, takich, jak ocena cyklu życia oraz analiza kosztów i korzyści. Proces ten będzie przeprowadzany ponownie co 5 lat. 6. Państwa członkowskie ogłaszają działania i poziomy docelowe, o których mowa w ust. 1, i są one przedmiotem kampanii informacyjnej skierowanej do ogółu społeczeństwa i przedsiębiorców. 7. Grecja, Irlandia i Portugalia mogą, ze względu na swoją szczególną sytuację, tzn. odpowiednio, dużą liczbę małych wysp, występowanie obszarów wiejskich i górskich oraz obecny niski poziom zużycia opakowań, podjąć decyzję o: (a) osiągnięciu, nie później niż do 30 czerwca 2001 roku, niższych poziomów docelowych niż określone w ust. 1 pkt a i pkt c, lecz powinny osiągnąć co najmniej 25% poziom odzysku lub spalania w spalarniach odpadów z odzyskiem energii; (b) przedłużeniu jednocześnie terminu osiągnięcia poziomów docelowych określonych w ust. 1 pkt a i pkt c poziomów, nie później jednak niż do 31 grudnia 2005 roku; (c) przedłużeniu okresu osiągnięcia poziomów docelowych, o których mowa w ust, 1 pkt b, d i e do wybranego przez siebie terminu, nie późniejszego niż 31 grudnia 2011. 8. Możliwie najszybciej, lecz nie później niż do 30 czerwca 2005 roku, Komisja przedstawi Parlamentowi Europejskiemu i Radzie raport z postępów we wdrażaniu niniejszej Dyrektywy oraz jej oddziaływania na środowisko i funkcjonowanie rynku 9
wewnętrznego. W raporcie zostaną uwzględnione indywidualne uwarunkowania każdego państwa członkowskiego. Obejmie on: (a) ocenę efektywności, wdrażania i egzekwowania istotnych wymagań; (b) dodatkowe działania zapobiegawcze mające w możliwie największym stopniu zmniejszyć oddziaływanie opakowań na środowisko bez naruszania ich zasadniczych funkcji; (c) możliwość opracowania wskaźnika środowiskowego dla opakowań mającego uprościć i zapewnić bardziej efektywne zapobieganie wytwarzaniu odpadów; (d) plany zapobiegania wytwarzaniu odpadów; (e) zachęcanie do ponownego użycia, zwłaszcza porównanie kosztów i korzyści związanych z ponownym użyciem i recyklingiem; (f) odpowiedzialność producenta, w tym jej aspekty finansowe; (g) działania mające na celu dalsze i, jeśli jest to właściwe, ostateczne wyeliminowanie metali ciężkich i innych substancji niebezpiecznych z opakowań do 2010 roku. Jeśli będzie to właściwe, raportowi będą towarzyszyć propozycje zmian odpowiednich postanowień niniejszej Dyrektywy, chyba że propozycje takie zostaną do tego czasu przedstawione. 9. Raport ten odniesie się do kwestii poruszonych w ust. 8 oraz innych istotnych kwestii zawartych w różnych elementach Szóstego Programu Działań w Ochronie Środowiska, zwłaszcza w Tematycznej Strategii Recyklingu i Tematycznej Strategii Zrównoważonego Wykorzystywania Zasobów. 10
Jeśli jest to właściwe, Komisja i państwa członkowskie zachęcają do prowadzenia studiów i projektów pilotażowych dotyczących ust. 8 pkt b, c, d, e i f oraz innych instrumentów zapobiegawczych. 10. Państwa członkowskie, które realizują lub przyjmą programy wykraczające poza maksymalne poziomy docelowe określone w ust. 1 i które zapewnią w tym celu odpowiednie zdolności do recyklingu i odzysku mogą dążyć do tych poziomów docelowych w interesie wyższego poziomu ochrony środowiska, pod warunkiem, że działania te nie powodują zniekształcenia rynku wewnętrznego i nie utrudniają przestrzegania postanowień niniejszej Dyrektywy przez inne państwa. Państwa członkowskie powiadomią Komisję o takich działaniach. Po zweryfikowaniu tych działań we współpracy z państwami członkowskimi, Komisja potwierdzi, że są one zgodne z wyżej wymienionymi wymaganiami i nie stanowią arbitralnego środka dyskryminacji lub ukrytego ograniczenia handlu między państwami członkowskimi * OJ L 30, 06.02.1993, str. 1. Rozporządzenie po raz ostatni zmienione Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 2557/2001 (OJ L 349, 31.12.2001, str. 1). ** OJ L 166, 01.07.1999, str. 6. Rozporządzenie po raz ostatni zmienione Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 2118/2003 (OJ L 318, 03.12.2003, str. 5). *** OJ L 185, 17.07.1999, str. 1. Rozporządzenie po raz ostatni zmienione Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 2118/2003. 4) Art. 8 ust. 2 otrzymuje następujące brzmienie: 2. Aby ułatwić zbiórkę, ponowne użycie i odzysk, w tym recykling, na opakowaniach zostanie podany w celu jego identyfikacji i klasyfikacji przez właściwy przemysł charakter wykorzystanych materiałów opakowaniowych na podstawie Dyrektywy Komisji 97/129/WE*. * OJ L 50, 20.02.1997, str. 28,. 11
5) W art. 13 wprowadza się następujący akapit: Państwa członkowskie promują również odpowiednie kampanie w zakresie informowania i świadomości konsumentów.. 6) Art. 19 otrzymuje następujące brzmienie: Art. 19 Dostosowanie do postępu naukowo-technicznego Poprawki niezbędne dla dostosowania do postępu naukowo-technicznego systemu identyfikacji (o którym mowa w art. 8 ust. 2 i art. 10, drugi akapit, ostatnie wcięcie), postać danych związana z systemem bazy danych (o którym mowa w art. 12 ust. 3 i Aneksie III) oraz przykłady poglądowe dla definicji opakowań (o których mowa w Aneksie I) są przyjmowane zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 21 ust. 2.. 7) Art. 20 ust. 1 otrzymuje następujące brzmienie: 1. Zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 21, Komisja określi środki techniczne niezbędne dla pokonania wszelkich trudności napotkanychy w stosowaniu postanowień niniejszej Dyrektywy, zwłaszcza w odniesieniu do obojętnych materiałów opakowaniowych, wprowadzanych do obrotu w bardzo małych ilościach (tzn. około 0,1% masy) w Unii Europejskiej, opakowań jednostkowych urządzeń medycznych i produktów farmaceutycznych, małych opakowań i opakowań luksusowych. 8) Art. 21 otrzymuje następujące brzmienie: Art. 21 Procedura komitetu 1. Komisji pomaga komitet. 12
2. W przypadku odwołania do niniejszego ustępu stosują się art. 5 i 7 Decyzji 1999/468/WE*, z uwzględnieniem postanowień jej art. 8. Okres określony w art. 5 ust. 6 Decyzji 1999/468/WE ustala się jako trzy miesiące. 3. Komitet przyjmuje własny regulamin. * OJ L 184, 17.07.1999, str. 23.. 9) W art. 22 wprowadza się następujący ustęp: 3a. Pod warunkiem osiągnięcia celów ustalonych w art. 6, państwa członkowskie mogą dokonać transpozycji postanowień art. 7 za pomocą porozumień między właściwymi organami a zainteresowanymi sektorami gospodarki. Porozumienia takie spełniają następujące wymagania: (a) porozumienia są egzekwowalne; (b) porozumienia określają cele i terminy ich realizacji; (c) porozumienia są ogłaszane w krajowym dzienniku urzędowym lub oficjalnym dokumencie, do którego równy dostęp ma społeczeństwo, i są przekazywane Komisji; (d) osiągnięte wyniki są regularnie monitorowane, przekazywane właściwym organom i Komisji oraz udostępniane społeczeństwu na warunkach określonych w porozumieniu; (e) właściwe organy zapewniają sprawdzenie postępów dokonanych w ramach porozumień; 13
(f) w przypadku nieprzestrzegania porozumienia państwa członkowskie wdrażają odpowiednie postanowienia za pomocą środków ustawodawczych, regulacyjnych lub administracyjnych. 10) Aneks I zastępuje się aneksem zamieszczonym w załączniku do niniejszej Dyrektywy. Art. 2 Państwa członkowskie wprowadzą w życie ustawy, regulacje i przepisy administracyjne niezbędne dla przestrzegania postanowień niniejszej Dyrektywy w terminie. *. Niezwłocznie powiadomią o tym Komisję. Przyjmując te przepisy, państwa członkowskie powołają się na niniejszą Dyrektywę w samych przepisach lub w czasie ich oficjalnej publikacji. Państwa członkowskie ustalą sposób, w jaki się na nią powołają. Art. 3 Dyrektywa wchodzi w życie w dniu jej ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Art. 4 Niniejsza Dyrektywa jest skierowana do państw członkowskich. Sporządzono w Strasburgu, W imieniu Parlamentu Europejskiego Przewodniczący W imieniu Rady Przewodniczący * 18 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej Dyrektywy. 14
ZAŁĄCZNIK ANEKS I PRZYKŁADY POGLĄDOWE DLA KRYTERIÓW, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST. 1 Przykłady poglądowe dla kryterium (i) Opakowania Pudełka, w których przechowywano słodycze Osłonka foliowa kasety płyty kompaktowej Przedmioty nie będące opakowaniami Doniczki do kwiatów, w których roślina ma być trzymana przez cały jej okres życia Skrzynki na narzędzia Torebki z herbatą Warstwy wosku wokół sera Osłonki wędlin Przykłady poglądowe dla kryterium (ii) Opakowania, jeśli są projektowane i przeznaczone do wypełnienia w punkcie sprzedaży Torby reklamówki z papieru lub tworzyw sztucznych Talerze i kubki jednorazowego użytku Folia samoprzylepna Torebki na kanapki Folia aluminiowa 15
Przedmioty nie będące opakowaniami Mieszadełko Sztućce jednorazowego użytku Przykłady poglądowe dla kryterium (iii) Opakowania Etykiety przywieszone bezpośrednio do produktu lub do niego przymocowane Część opakowań Szczoteczka do nakładania tuszu do rzęs, stanowiąca część zamknięcia pojemnika Etykiety z klejem przymocowane do innego opakowania Spinacze Koszulki z tworzyw sztucznych Urządzenie do dozowania, stanowiące część zamknięcia pojemnika zawierającego detergenty. 16