RAPORT: Przestrzenie przyszłości dzielnice innowacji w Polsce i w Europie Droga do sukcesu i najlepsze wzorce w zakresie tworzenia warunków do powstawania innowacji w gospodarce Raport podsumowujący konferencję Przestrzenie Przyszłości Dzielnice innowacji w Polsce i w Europie czerwiec 2015 r.
Wstęp Nowoczesne dzielnice biznesowo- naukowe w Polsce i w Europie to jeden z tematów wiodących konferencji Przestrzenie przyszłości - dzielnice innowacji w Polsce i w Europie, która odbyła się 12 maja 2015 r. w Małej Auli Politechniki Warszawskiej. Organizatorami wydarzenia były Politechnika Warszawska oraz członkowie Kreatywnego Mazowsza inicjatywy łączącej kluczowe podmioty z Mazowsza: instytucje samorządowe, uniwersytety oraz Dzielnice innowacji, przestrzenie kreatywne w miastach i nowoczesne dzielnice naukowobiznesowe decydują obecnie o tempie innowacyjności całych regionów w Unii Europejskiej i na świecie. By polska gospodarka mogła konkurować z najbardziej innowacyjnymi regionami w UE, takimi jak Szwecja - dalej Dania, Niemcy i Finlandia, które inwestują najwięcej środków w badania naukowe i innowacje, konieczna jest nie tylko nowoczesna infrastruktura badawcza, środki przedsiębiorstwa. Przedsięwzięcie organizowane było w ramach obchodów 100- lecia Odnowienia Tradycji tej warszawskiej uczelni wyższej. Patronat honorowy nad wydarzeniem objął Marszałek Województwa Mazowieckiego, Adam Struzik, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Partnerem merytorycznym konferencji była Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych. finansowe, dzięki którym możliwe jest prowadzenie prac B+R, ale również odpowiednie podejście i zarządzanie, dzięki któremu stymulowany jest wzrost innowacyjnych projektów, zakładane są nowe firmy i wdrażane są rozwiązania, dzięki którym w regionach podwyższa się jakość życia. - Mamy potencjał, by wzmocnić kreatywność w naszym regionie. Mamy na Mazowszu najlepsze uczelnie techniczne, pieniądze ze środków unijnych i najlepszych młodych naukowców jedyne, czego nam brakuje to
czas, by zaczęły być widoczne tego efekty i wierzę, że młodzi ludzie nie muszą wyjeżdżać z kraju, by realizować ciekawe projekty mówił podczas inauguracji konferencji, Rektor Politechniki Warszawskiej, Prof. dr. hab. Jan Szmidt. By zaktywizować młodych ludzi, trzeba stworzenia warunków do życia, pracy i nauki, konkurencyjnego w stosunku do tych, jakie mogą otrzymać za granicą. Dzięki tworzeniu przestrzeni, gdzie mogą współdziałać uczelnie z biznesem przy wsparciu samorządów lokalnych możliwe jest nie tylko tworzenie innowacji, ale przede wszystkim fundamentów do stabilnego wzrostu gospodarczego oraz lepszych warunków życia wszystkich mieszkańców. - Skupiamy się wokół idei, by nasz region stał się liderem innowacji, a ponieważ nie ma dla nas rzeczy niemożliwych, jestem przekonany, że osiągniemy sukces mówił podczas otwarcia konferencji Łukasz Madej, koordynator Kreatywnego Mazowsza. Inicjatywa chce realizować strategiczny cel między innymi w oparciu o przestrzenie kreatywne, które uzupełnią dotychczasową infrastrukturę badawczą i biznesową. W tym celu w ramach Kreatywnego Mazowsza ruszyły prace związane z programem Interreg Europa Centralna 2020. Konferencja Przestrzenie przyszłości - dzielnice innowacji w Polsce i w Europie, była kolejnym etapem, po podpisaniu Manifestu Programowego w listopadzie ub.r., realizacji strategii, której celem jest awans Mazowsza na 50 miejsce wśród wszystkich regionów UE do roku 2020. Obecnie woj. Mazowieckie zajmuje 141 pozycję. Jak obliczono, na realizację celu pozostało 1669 dni. Jesteśmy przekonani, że cel jest realny i dzięki współpracy przedstawicieli nauki, biznesu i administracji przy aktywnym włączeniu w te procesy społeczności lokalnych wspólnie go osiągniemy podsumowuje Łukasz Sztern CIO Kreatywnego Mazowsza. Barcelona, Berlin czy Kopenhaga to miejsca, gdzie konsekwentnie od lat realizowane są projekty, dzięki którym nie tylko zwiększono innowacyjność całych regionów, ale również w znaczący sposób poprawiono jakość życia mieszkańców. Koncepcja dzielnic innowacji opiera się na zakorzenieniu innowacji w relacjach społecznych. Ma wciągać nie tylko naukowców czy biznesmenów, ale przede wszystkim społeczność danego regionu. Innowacje nie mogą już być oderwane od rzeczywistości, nie mają zbawiać całego świata, ale skupiać się na aktualnych potrzebach ludzi wokół. Tylko dzięki temu mogą wciągnąć i rozwijać społeczności. Oczywiście do tworzenia, zwłaszcza drogich projektów wymagających dużych inwestycji, potrzebna jest infrastruktura, taka jaką teraz oferują właśnie Parki Technologiczne, ale żeby powstała dzielnica bardziej niż infrastruktura potrzebna jest współpraca firm, naukowców, urzędników w celu poznania potrzeb społecznych i budowania innowacji, do tych
konkretnie potrzeb dostosowanych, zmierzając do budowy ekosystemu wspierania innowacyjnego biznesu. Dzięki budowie przestrzeni kreatywnych mamy szansę dogonić czołówkę UE w zakresie innowacji. Najlepsze światowe wzorce - Berlin-Adlershof i fenomen Cambridge Podczas konferencji Przestrzenie przyszłości - dzielnice innowacji w Polsce i w Europie, wiele zainicjował założenie Niemieckiego Instytutu Badawczego Lotnictwa (DVL). Po 29 kwietnia miejsca poświęcono najlepszym wzorcom na świecie, gdzie realizowane są projekty innowacyjne. Jednym z takich miejsc jest Berlin-Adlershof, które reprezentował na konferencji Sascha Brinkhoff, Business Development Manager Adlershof Technology Park. Miejsce, na którym znajduje się obecnie Adlershof było wykorzystywane w latach 1909-1912 jako lotnisko (Johannisthal), gdzie odbywały się pierwsze udane niemieckie loty samolotu silnikowego. Lotnisko dość szybko przekształciło się w jedno z najważniejszych centrów niemieckiego przemysłu lotniczego. To tu w kwietniu 1912 Graf Zeppelin 1945 wyposażenie DVL (przekształcony później w DLR), wraz z pozostającymi tam technologiami lotniczymi i rakietowymi, zostało przejęte przez Armię Radziecką. Do 1954 roku zaprzestano jakichkolwiek prac badawczo-rozwojowych, a Adlershof stał się siedzibą nadawcy telewizyjnego w NRD. Powoli jednak część infrastruktury ponownie zaczęła podlegać Niemieckiej Akademii Nauk (reaktywowanej na polecenie rosyjskich sił okupacyjnych). Przed upadkiem muru berlińskiego, w placówkach naukowych Adlershof zatrudniano około 5600 osób. W 1991 roku, dla zwiększenia potencjału
transferu wiedzy z instytutów naukowych do przedsiębiorstw, zostaje powołana Agencja Rozwoju Adlershof GmbH (zarządzająca infrastrukturą badawczą WISTA-Management GmbH od 1994). Od 1990 roku, Adlershof stał się największym niemieckim parkiem naukowo-technologicznym. Dziś na powierzchni 4,2 km2 jaką zajmuje Adlershof swą siedzibę ma ponad 1000 firm. Jest miejscem pracy ponad 15,9 tysiąca osób ludzi oraz ponad 6,3 tysiąca studentów, a obroty przekroczyły 1,7 bln euro. Dziesięć instytutów badawczych zlokalizowanych w Adlershof koncentruje się na wybranych specjalizacjach, takich jak fotonika i optyka, energia odnawialna i fotowoltaika, tys. osób a liczba firm ma wzrosnąć do 1,2 tys. W dzielnicy obok 3,5 tys. mieszkańców i 1 tys. studentów ma pracować 4 tys. naukowców, a obroty mają sięgnąć 2,2 bln euro. Jak przekonuje Sascha Brinkhoff, za sukcesem dzielnicy Adlershof stoi budowane konsekwentnie sieci powiązań pomiędzy instytucjami badawczo-rozwojowymi a firmami, które zlokalizowane są w bezpośredniej bliskości siebie. Istotną część działań zajmuje wsparcie dla start-up ów. Odpowiednie instytucje oferują wsparcie na wszystkich etapach powstawania firmy (włącznie z zabezpieczeniem finansowym inwestycji poprzez finansowanie prac B+R, aż do działań związanych z łączeniem się mikrosystemy i technologie materiałowe, IT i media, biotechnologia i środowisko oraz analityka. Adlershof rozwija się bardzo dynamicznie i ma bardzo ambitne plany. Do 2020 r. w Adlershof ma być zatrudnionych 20 nowopowstałych firm w sieci). W 1997 roku rozpoczął działalność International Business Incubator, który w swojej ofercie posiada jedyny w swoim rodzaju system wsparcia dla zakładania spółek dla podmiotów z całego
świata, szczególnie z Europy Środkowej i Wschodniej. Podmiot świadczy pomoc w zakresie uzyskania zezwoleń oraz w obszarze ochrony własności przemysłowej i transferu technologii. To na co zwracana jest szczególna uwaga, to rola jaką zarządzający Parku pełnią na styku biznesu, samorządu i administracji, czyli tradycyjnego trójkąta innowacji (triple helix). Uzupełnienie tradycyjnego modelu o funkcję moderatora jakim jest Park Adlershof pozwala na realizację kluczowych strategii i projektów w oparciu o narzędzia analityczne jakie w swoich Uniwersytet Cambridge został założony 1209 roku. Jest uważany za jedną z najlepszych i najbardziej prestiżowych szkół na świecie. Znanymi absolwentami Uniwersytetu są Lord Byron - jeden z czołowych poetów europejskiego romantyzmu, Alan Turing - "ojciec" współczesnej informatyki, Niels Bohr, który opracował teorię budowy atomu oraz oczywiście Isaac Newton. Uczelnia może poszczycić się wychowaniem 81 zdobywców nagród Nobla. Oprócz uniwersytetu, w Cambrigde znajdują się również college. Najstarszy z nich to College Petterhouse, który zasobach posiada Adlershof Technology Park. Dzięki tzw. Quadruple Helices Park rozwinął tradycyjne podejście do tworzenia innowacji, co może być wzorem dla wielu polskich instytucji tego typu. Z kolei Cambridge to najintensywniej rozwijające się miasto w Wielkiej Brytanii, mimo że posiada tylko jeden stymulator wzrostu za to potężny - uniwersytet. powstał w II połowie XIII wieku. Inny to Trinity College, który wypuścił 31 noblistów. W sumie collegy jest tu aż 31. Obok działalności akademickiej, Uniwersytet prowadzi prace badawcze w różnych dziedzinach nauki, np. ma tam swą siedzibę założone w 1871 roku Laboratorium Cavendisha, słynne z badań nad atomem czy strukturą DNA.
Cambridge Science Park to przykład sprawnie działających ekosystemów, sprzyjających rozwojowi działalności naukowej, badawczej i przedsiębiorczości high-tech. W parku zlokalizowanych jest ponad 100 zaawansowanych technologicznie przedsiębiorstw (typu start-up y, firmy spin-out i przedstawicielstwa korporacji transnarodowych), a sam Bioinkubator Babraham gości ok. 60 przedsiębiorstw. Cambridge informacyjne, komunikację bezprzewodową, biotechnologię, przemysł elektroniczny, produkcję aparatury naukowej, nanotechnologię, produkcję drukarek i doradztwo technologiczne. Obok Cambridge Science Park i Babraham Bioincubator w skład Klastra Cambridge wchodzą też inne parki i centra, służące wspieraniu młodych przedsiębiorstw technologicznych tj. Cambridge Biomedical Campus, Chesterford Science Park i Bioinkubator Babraham są tylko częścią większej całości, nazywanej Technopolią Cambridge (Cambridge Technopole), Klastrem Cambridge (Cambridge Cluster) lub Krzemowym Mokradłem (Silicon Fen). Obszar ten, o promieniu ok. 40 km, obejmuje miasto Cambridge i region Greater Cambridge. Stanowi on miejsce, w którym zlokalizowanych jest ponad 1,5 tys. przedsiębiorstw high-tech, reprezentujących następujące dziedziny: technologie Research Park, Colworth Science Park, Granta Park, IdeaSpace Enterprise Accelerator, Melbourn Science Park I St. John s Innovation Centre. Początki parku sięgają lat 1960-1971. Szczególną rolę w rozwoju parku odegrało przedsiębiorstwo Cambridge Consultants i Trinity College (największy i najbogatszy z kolegiów Uniwersytetu Cambridge). Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi działalności high-tech w regionie Cambridge były: wysokiej jakości działalność badawcza
uniwersytetu, liderzy przedsięwzięcia, duch przedsiębiorczości i inwestorzy zainteresowani rozwojem technologicznym. To co wyróżnia Cambridge na tle dzielnic kreatywnych na świecie, to rozbudowana struktura sieci społecznych i biznesowych na którą się składa 1500 członków w tym 1000 firm, specjalne eventy i spotkania, które owocują realizacją wspólnych projektów. Bardzo często absolwenci Uniwersytetu Biznesu. Na przestrzeni ostatnich lat liczba firm wzrosła do 1500 i zatrudniają one 45 tys. osób. Z kolei Utrecht Science Park, który położony jest w centrum Holandii, to jest miejsce, w którym edukacja, badania naukowe i przedsiębiorstwa oparte na wiedzy tworzą dzięki partnerstwu społecznemu idealne miejsce do tworzenia innowacji, które wpływają na życie mieszkańców. Utrecht Science Park jest sercem regionalnej Cambridge często pomagają swojej uczelni i studiującym tam studentom, ponieważ kiedyś to oni otrzymali pomoc. W ten sposób tworzy się sieć znających się ludzi w tym wypadku związanych z biznesem, zaś Park i uczelnia wspierają te powiązania. Za sukcesem Cambridge stoi oczywiście silne zaplecze naukowe, ale również przepływ wiedzy pomiędzy poszczególnymi uczestnikami rozbudowanej sieci relacji, co pozwala w łatwy sposób znaleźć pracę czy partnerów biznesowych. Ekosystem uzupełniają oczywiście incubatory przedsiębiorczości i park naukowy oraz zaplecze finansowe w postaci inwestorów typu venture capital czy Aniołów sieci, która łączy innowacyjne projekty i koncentruje się na przedsiębiorstwach opartych na wiedzy. Dzięki strategicznemu połączeniu i silnym ośrodkom akademickim przyciągną on innowacyjne firmy i projekty oparte na wiedzy. Serce systemy, to oczywiście uniwersytet w Utrechcie - najlepszy uniwersytet w Holandii, oraz University Medical Centre Utrecht, jedna z największych holenderskich instytucji publicznej opieki zdrowotnej. Dodatkowo w regionie znajdują się liczne innowacyjne firmy i organizacje badawcze. Utrecht Science Park, nazywany w skrócie USP skupia się na dwóch wiodących specjalizacjach: naukach
przyrodniczych i zdrowiu oraz zrównoważonym rozwoju. USP działa na ok. 300 ha powierzchni, gdzie zlokalizowanych jest 80 firm i instytucji, mieszka 22 tys. osób i studiuje 50 tys. młodych ludzi. USP może się też pochwalić inwestycjami rzędu 1.2 mld Euro w latach 2013-18. W tej samej perspektywie powstanie tam również 5 tys. nowych miejsc pracy. Atutem regionu jest również bliskośc lotniska w Amsterdamie, oddalonego o zaledwie 45 min jazdy. Oczywiście w ramach USC nie brakuje instytucji wspierających biznes i powstawanie nowych firm. Wszystko to sprawia, że Ultrecht pomimo, że jest najmniejszą prowincją Holandii jednocześnie liczy najwięcej mieszkańców. W 2013 r. został uznany za "najbardziej konkurencyjny" region w Europie wg. Raportu Komisji Europejskiej spośród 273 regionów. Praca w prowincji Utrecht, jest nie tylko łatwo dostępna, ale również samo zatrudnienie, jest w miarę stabilne. Statystyki pokazują, że na 68 osób pracujących w zeszłym roku, w 2015 roku nadal pracuje tyle samo. Miasto Utrecht oferuje najwięcej miejsc pracy, a w 2014 roku 68,7 procent mieszkańców posiadało zatrudnienie i był to najwyższy wskaźnik procentowy w Holandii. Droga do sukcesu Podczas konferencji Przestrzenie przyszłości dzielnice innowacji w Polsce i w Europie, nie zabrakło paneli dyskusyjnych. Jednym z nich była dyskusja nad drogą do sukcesu i ośrodkami przewagi konkurencyjnej w Europie i w Polsce. O receptach na gospodarczy sukces dyskutowali: Walter Herriot, Former Director of the St. Johns Innovation Centre, Cambridge Science Park, Tomasz Tarczyński, Prezes, Radomskiego Centrum Innowacji i Technologii, Prof. Tomasz Skotnicki, Wiceprezes Zarządu ds. operacyjnych i programowych, Dyrektor Konsorcjum CEZAMAT, Marcin Nowak, Dyrektor zarządzający Infrastructure Services Capgemini Polska, Dyrektor Regionalny Association of Business Service Leaders in Poland oraz Sascha Brinkhoff, Humboldt University, Adlershof Technology Park, oraz Andrzej Olbrysz z gminy Lesznowola. Orientacja ośrodków badawczych na wdrażanie innowacji Tomasz Tarczyński z Radomskiego Centrum Innowacji i Technologii mówił, że infrastruktura sprzyjająca innowacjom w Polsce jest dość bogata, jednak do takich rozwiązań trzeba przekonać ludzi, by chcieli uczestniczyć projektach nastawionych na innowacje. Z kolei Tomasz Skotnicki, Dyrektor Konsorcjum CEZAMAT zwracał uwagę, że kreacja laboratorium centralnego, który skupia 9 ośrodków naukowych może być pomostem między badaniami podstawowymi a takimi, które skierowane są w kierunku biznesu i przemysłu. Jednocześnie zaznaczył, że niezwykle ważne jest właśnie nakierowanie wybranych ośrodków badawczych na prace, które zostaną zastosowane na konkretnych liniach produkcyjnych. Marcin Nowak, Dyrektor Zarządzający Infrastructure Services Capgemini Polska podkreślał, że obok sieci powiązań i infrastruktury, istotna jest również wizja, by innowacje trafiały ostatecznie do odbiorców końcowych, czyli klientów. Orientacja gmin na inwestycje i innowacje Andrzej Olbrysz z gminy Lesznowola, zwracał uwagę że kluczem do sukcesu dla poszczególnych gmin jest stworzenie
przestrzeni, gdzie inwestycje mogą się rozwijać, co w połączeniu z dobrą obsługą biznesu owocuje wzrostem inwestycji. Kluczem do sukcesu są ludzie i wiarygodność - podkreślił. Jak więc osiągnąć sukces i sprawić że nasze regiony awansują w rankingach innowacyjności? Szybsze procedury dotyczące wsparcia B+R. Tomasz Skotnicki zwracał uwagę, że nadal za długo trwają u nas procedury dotyczące pomocy, a wymagania przy niektórych programach unijnych są dla części firm i ośrodków badawczych zaporowe. Jeśli to się nie zmieni, będzie nam trudno realizować ten ambitny cel podsumowywał. Adaptacja najlepszych wzorców Zawsze warto wzorować się na najlepszych i realizować konsekwentnie projekty, dzięki którym możliwe jest osiągniecie sukcesu. Tymi rozwiązaniami, które możemy zastosować na naszym gruncie są z pewnością rozbudowane sieci powiązań i relacji, odpowiednio wykorzystana nowoczesna infrastruktura i przestrzenie innowacji, gdzie nauka może współistnieć razem z biznesem i gdzie panuje klimat dla innowacji. Budowa nowoczesnych dzielnic naukowo-biznesowych Dzięki tworzeniu przestrzeni, gdzie mogą współdziałać uczelnie z biznesem przy wsparciu samorządów lokalnych możliwe jest nie tylko tworzenie innowacji, ale przede wszystkim fundamentów do stabilnego wzrostu gospodarczego oraz lepszych warunków życia wszystkich mieszkańców. - Dzięki czerpaniu z najlepszych europejskich i światowych wzorców mamy szansę zniwelować dystans jaki mają do pokonania polskie regiony względem najbardziej innowacyjnych ośrodków w UE - podsumowuje Łukasz Sztern, CIO Kreatywnego Mazowsza. Dzielnice innowacji, przestrzenie kreatywne w miastach i nowoczesne dzielnice naukowo-biznesowe decydują obecnie o tempie innowacyjności całych regionów w Unii Europejskiej i na świecie. By polska gospodarka mogła konkurować z najbardziej innowacyjnymi regionami w UE, takimi jak Szwecja - dalej Dania, Niemcy i Finlandia, które inwestują najwięcej środków w badania naukowe i innowacje, konieczna jest nie tylko nowoczesna infrastruktura badawcza, środki finansowe, dzięki którym możliwe jest prowadzenie prac B+R, ale również odpowiednie podejście i zarządzanie, dzięki któremu stymulowany jest wzrost innowacyjnych projektów, zakładane są nowe firmy i wdrażane są rozwiązania, dzięki którym w regionach podwyższa się jakość życia. Dzięki doświadczeniu i wzorcom światowym jakie zyskują firmy, naukowcy i samorządowcy, powtórzenie sukcesu Cambridge czy Berlina jest nie tylko możliwe, ale dodatkowo można tego dokonać znacznie szybciej niż w przypadku tych wzorcowych ośrodków gdyż jak podkreślali uczestnicy dyskusji jednego nam obecnie brakuje czasu, którego nie wolno nam obecnie już marnować.