Powstanie i działalność rzeszowskiego klubu karate tradycyjnego

Transkrypt

1 Artykuł mgr Macieja Huzarskiego (asystent w Zakładzie HKF IWFiZ WSP w Rzeszowie) przedstawia najnowszą historię karate tradycyjnego odłamu japońskiego karate organizacji ITKF (w wersji proponowanej przez jego propagatorów) i jednego z rzeszowskich klubów karate. Pracę konsultowaną z dr Markiem Markiewiczem, specjalistą historii kultury fizycznej w rzeszowskim Instytucie (IWFiZ), pozytywnie ocenił prof. dr hab. Kazimierz Obodyński. MACIEJ HUZARSKI Powstanie i działalność rzeszowskiego klubu karate tradycyjnego W latach dziewięćdziesiątych karate tradycyjne stało się w środowisku rzeszowskich studentów jedną z ciekawszych form spędzania wolnego czasu. W związku z tym warto przybliżyć istotę karate, jak również bogatą historię Rzeszowskiego Klubu Karate Tradycyjnego. Nie jest przesadą powiedzieć, iż dobrze rozumiane karate to sposób na życie. Poprzez karate tradycyjne człowiek może rozwijać swoje zdolności fizyczne i umysłowe. Zwycięstwo samo w sobie nie jest w karate tradycyjnym celem ostatecznym. Karate tradycyjne jest sztuką samoobrony, która wykorzystuje wyłącznie i w najbardziej skuteczny sposób ciało ludzkie. Znajdują w nim zastosowanie głównie techniki bloków, ciosów, uderzeń i kopnięć, w połączeniu z innymi wiążącymi się z nimi ruchami. 1 Podczas, gdy osiąganie kolejnych szczebli w hierarchii sportowej jest sprawą wyłącznie doskonalenia techniki, poszukiwania karate tradycyjnego nie napotykają na drodze swojego rozwoju żadnych ograniczeń. Jedyną barierą może być zdolność człowieka do poszerzania sfery swoich możliwości oraz potencjał w dążeniu do nowych osiągnięć, a i te należy ustawicznie próbować przekraczać. 2 Korzenie karate sięgają odległej przeszłości. Około 1400 lat temu przybył z Indii do Chin Bodhidhama Daruma twórca buddyjskiego systemu medytacji Zen. Osiadł on w klasztorze Shorinji (Shaolin), w prowincji Henan. Aby umożliwić mnichom pełna zrozumienie filozofii Zen opracował on metodę rozwoju fizycznego i umysłowego. W niedługim czasie sztuka Darumy stała się popularna w całych Chinach. Stamtąd też dotarła na niewielką wyspę Archipelagu Riukiu Okinawę. Po podbiciu wyspy przez potężny japoński klan Satsuma, wprowadzono zakaz posiadania przez mieszkańców jakiejkolwiek broni. Jedyną więc formą obrony było doskonalenie w walce gołymi rękami. Sztukę walki bez broni, zwaną Okinawa-te, bądź to-de (chińskie ręce) ćwiczono i doskonalono w konspiracji. To-de przetrwało dłużej, niż nienawiść do okupantów. W XIX wieku wprowadzono tą formę walki do szkół na Okinawie, jako studia własnej tradycji. Twórcą nazwy karate był Gichin Funakoshi. Zmienił on formę zapisu to-de, na kara-te, co oznaczało puste ręce (z filozofii Zen czynić siebie pustym, czystym ). Dla Funakoshi karate było nie tylko sztuką wojenną, ale przede wszystkim szkołą kształcenia charakteru. Dzięki niemu w 1922 roku karate trafiło do Japonii, gdzie utworzono pierwszy ośrodek nauczanie tej sztuki walki. 3 Światowa kariera karate rozpoczęła się po drugiej wojnie światowej, kiedy to w 1948 roku powstał Japoński Związek Karate (JKA). Pierwszym prezydentem został G. Funakoshi. W latach pięćdziesiątych zapoczątkowano prawdziwą modę na wschodnie sztuki walki. Na całym świecie powstawały rozmaite kluby, związki i sekcje, uczące karate i dziedzin pokrewnych. Na początku lat sześćdziesiątych utworzono WUKO World Union of Karate Organization (Światowa Unia Organizacji Karate). Miało to na celu zjednoczenie wszystkich organizacji sportów walki. Pierwsze mistrzostwa świata federacji WUKO odbyły się w 1968 roku. Podczas mistrzostw świata w Paryżu w 1972 roku doszło do rozłamu w WUKO. Bezpośrednią przyczyną było dopuszczenie do zawodów reprezentacji RPA (kraju stosującego aparheid), przeciwko czemu zaprotestowały m.in. reprezentacje Japonii i USA. W wyniku podziału powstała nowa organizacja ITKF International 1 Statut ITKF, Artykuł 1, Ustęp Kwieciński W.; Definicja karate tradycyjnego, (w:) Świat Karate, Magazyn Sztuki Walki, 1992, nr 4, s Miłkowski J.; Sztuki i sporty walki Dalekiego Wschodu, Warszawa 1987, s. 9. Electronic PDF security powered by Committee of Scientific Research, Stowarzyszenie Idokan Polska, Poland 21

2 Traditional Karate Federation. Prezydentem wybrano mistrza H. Nishiyama. Utworzenie nowej organizacji tłumaczył on w sposób następujący: wszelkie kursy uczące technik zadawania kopnięć i ciosów obejmuje się nazwą karate to tak jakby wszystkie sporty, w których używa się piłki nazwać piłkarstwem. Trudno się dziwić, że społeczeństwo jest zdezorientowane. Podstawą ITKF jest karate oryginalne, tj. karate tradycyjne, które nie jest tym samym co inne nowe karate. Karate tradycyjne opiera się na sztuce samoobrony, podczas gdy nowe karate to w większości sztuka kopania i uderzania oraz sport zawodniczy. Aby zatem zapobiec dezorientacji i raz na zawsze wyjaśnić czym jest karate tradycyjne, utworzona została ITKF. 4 W Polsce karate pojawiło się w latach siedemdziesiątych. W początkowym okresie ćwiczono w prywatnych grupach, związanych ze środowiskiem akademickim uczelni w Szczecinie, Warszawie, Łodzi, Poznaniu i Krakowie. W tym czasie prowadzenie zajęć możliwe było jedynie po uzyskaniu zgody ówczesnych władz. Dzięki zaangażowaniu wielkich entuzjastów tego sportu W. Kwiecińskiego i W. Antoniaka do Polski zaczęli przyjeżdżać mistrzowie karate. Największy wpływ na rozwój polskiego karate miał jugosłowiański instruktor dr Ilia Jorga, posiadacz 7 Dan. Nie można pominąć również zaangażowania włoskiego instruktora Begetto, który swoje kursy prowadził głównie na Pomorzu i w Zachodniej części Polski. Ich wpływ doprowadził do dynamicznego rozwoju karate w naszym kraju. 5 W 1978 roku powstała Centralna Komisja Karate przy Zarządzie Głównym TKKF, a w 1980 roku założono Polski Związek Karate. Aby usystematyzować i uporządkować powstanie klubów karate utworzono ORI Ogólnopolską Radę Instruktorów, której zadaniem była organizacja i szkolenie instruktorów oraz pomoc w zakładaniu i prowadzeniu klubów karate. Pierwsze Międzynarodowe Mistrzostwa Polski Karate odbyły się w 1978 roku w Gdańsku. Po kilkuletniej działalności PZK, z powodu braków środków finansowych, jak również nie najlepszych wyników sportowych, rozpoczął się powolny upadek karate w Polsce. Część działaczy, niezadowolonych z istniejącego stanu rzeczy postanowiła samodzielnie kontynuować tradycje karate oryginalnego. Grupa ta, pod kierownictwem W. Kwiecińskiego utworzyła w styczniu 1990 roku Federację Karate Tradycyjnego Fudokan w Polsce. Następnym krokiem było przyłączenie się do światowej organizacji ITKF. Ze względu na zmiany w światowym karate federacja zmieniła swoją formułę doprowadzając do powstania Polskiej Związku Karate Tradycyjnego, który uzyskał moc prawną swojej działalności w 1997 roku. 6 Podstawową technikę karate tradycyjnego podzielić można na cztery grupy: 1. Technika todome-waza (cios kończący), w której jedno uderzenie załamuje obronę przeciwnika. 2. Technika obronna, która pozwala uniknąć ataku przeciwnika. 3. Technika wspomagająca wyżej wymienione techniki, poprzez pozbawienie przeciwnika równowagi, wybicie z rytmu itp. 4. Technika duchowych i fizycznych zasad służących prawidłowemu stosowaniu technik karate tradycyjnego. W zakres ćwiczeń karate wchodzą : - kihon doskonalenie techniki karate - kata walka z pozorowanym przeciwnikiem - kumite walka z przeciwnikiem rzeczywistym. Kata składa się z serii skoordynowanych i zharmonizowanych ruchów, które wykonywane są według ustalonej kolejności z zachowaniem określonego rytmu. Kata przedstawia wyimaginowaną walkę z kilkoma przeciwnikami jednocześnie. Cel obrony karate widoczny jest już w samej kolejności ruchów kata, które rozpoczynają się zawsze od pozycji obronnej. Pozostanie w czujnej 4 Hanratty J.; Nishiyama The Master Interviev 1998, (w:) Kwieciński W.; Nishiyama Wywiad i słowo wstępne John Hanratty, Łódź 1989, s.7. 5 Słomski G., Szych M.; Karate według szkoły shotokan. Systematyka i metodyka, Poznań 1979, s Kwieciński W.; Karate tradycyjne w Polsce. Historia, (w:) Świat Karate, Magazyn Polskiego Związku Karate Tradycyjnego, wydanie specjalne, październik 1998, s Electronic PDF security powered by Committee of Scientific Research, Stowarzyszenie Idokan Polska, Poland

3 gotowości jest integralna częścią kata i powinno być równie doskonałe jak zachowanie w ćwiczeniu określonej pozycji. W trakcie wykonywania kata należy zwrócić uwagę na naprzemienne napinanie i rozluźnianie mięśni oraz regularny oddech, co sprawia, iż ruchy stają się płynne i harmonijne. Kumite polega na walce pustymi rękami w konfrontacji z rzeczywistym przeciwnikiem. Podstawę kumite stanowi poprawność i sumienność wykonywania ćwiczeń. Jest to rodzaj walki z przeciwnikiem, który ma na celu służyć wyłącznie własnej ekspresji i samodoskonaleniu. Niezbędne jest podjęcie maksymalnego wysiłku fizycznego i psychicznego, który pozwoliłby utrzymać stałą koncentrację w wykonywaniu każdej techniki z odpowiednią sprawnością i siłą. Celem kumite jest uniemożliwienie przeciwnikowi skutecznej reakcji. 7 Podczas zawodów rozgrywane są konkurencje karate tradycyjnego według Przepisów Sędziowskich ITKF. 8 Rodzaje konkurencji: 1. Kata (formy) a. indywidualne mężczyzn b. indywidualne kobiet c. drużynowe mężczyzn (3 zawodników) d. drużynowe kobiet (3 zawodniczki) 2. Kumite (walka) a. indywidualne mężczyzn b. indywidualne kobiet c. drużynowe mężczyzn 3. Fuku-go (łączone) a. mężczyzn b. kobiet 4. En-bu (układ) a. mężczyzn b. mieszane (mężczyzna i kobieta) W kata sędziowie przy ocenie biorą pod uwagę poprawność techniczną ruchów kata, ich sekwencję, kontynuację techniki, tempo oraz sposób zastosowania technik zawartych w kata. W kumite walki indywidualne i drużynowe rozgrywane są systemem prostych eliminacji. Walka trwa 90 sekund czasu efektywnego. Sędziowie oceniają walkę według z góry ustalonej punktacji. Fukugo jest to dwubój polegający na naprzemiennym rozgrywaniu kata i kumite w ramach jednej konkurencji. Enbu to walka ułożona choreograficznie, trwająca między 55, a 60 sekund. *** Początki karate w Rzeszowie sięgają roku Pierwszym propagatorem tego sportu był mgr J. Wołk, który z karate zetknął się podczas studiów w Lublinie. Po ukończeniu podstawowego kursu w Szczecinie rozpoczął on treningi z grupą trzydziestu osób w sali gimnastycznej III LO. Już po roku pracy zorganizowano pierwsze kursy karate na obiektach Stali Rzeszów oraz Politechniki Rzeszowskiej. Pierwsza oficjalna rzeszowska sekcja karate założona została w ognisku TKKF przy KW MO we wrześniu 1976 roku. W sekcji Karate do Shotokan Samuraj regularne treningi prowadzili J. Wołk i J. Ślusarczyk. Zajęcia odbywały się z przerwami do 1982 roku. W okresie tym powstały również sekcje karate przy TKKF Śródmieście i AZS UMCS w Rzeszowie. Jednak 7 Kwieciński W.; Karate tradycyjne. Kompendium wiedzy, (w:) Świat Karate, Magazyn Polskiego Związku Karate Tradycyjnego, wydanie specjalne, kwiecień 1996, s Przepisy sędziowskie ITKF, Łódź Electronic PDF security powered by Committee of Scientific Research, Stowarzyszenie Idokan Polska, Poland 23

4 najprężniej rozwijającym się ośrodkiem rzeszowskiego karate, w latach siedemdziesiątych była sekcja Politechniki Rzeszowskiej. W marcu 1978 roku jej kierownik M. Nosal został członkiem Ogólnopolskiej Rady Instruktorów. W pierwszym roku działalności na kursach podstawowych wyszkolono ponad pięćdziesiąt osób. W 1979 roku czterech rzeszowskich karateków (A. Kłoda, R. Kolano, J. Kuliga, J. Sajdak) debiutowało na II Mistrzostwach Polski Karate Shotokan. We wrześniu 1979 roku szefem Uczelnianego Klubu Karate Politechniki Rzeszowskiej został R. Kolano. Wspólnie z nim sekcję prowadzili: L. Źiółek, A. Źiółek i M. Kazanowski. Był to czas morderczych, wyczerpujących treningów. Zawodnicy uczestniczyli w wielu obozach i zgrupowaniach. Niewielu trenujących wytrzymywało duże obciążenia treningowe. Mimo trudnych początków sekcja zyskiwała coraz to nowych członków, których wytrwała praca doprowadziła do pierwszych sukcesów na forum ogólnopolskim. W 1981 roku na Mistrzostwach Polski systemu WUKO rzeszowska drużyna zajęła piąte miejsce w kata drużynowym. W celu ujednolicenia ruchu karate w województwie rzeszowskim oraz ujęcia go w organizacyjne ramy, z inicjatywy R. Kolano, L. Źiółek, A. Źiółek i M. Kazanowskiego, powołano 6 czerwca 1984 roku Rzeszowski Klub Karate. Powstał on na bazie klubu uczelnianego Politechniki Rzeszowskiej. Pierwszym prezesem został M. Nosal, a wiceprezesami R. Kolano i M. Kazanowski. Po upływie dwóch lat działalności RzKK przyjęty został do Polskiego Związku Karate, dzięki czemu zawodnicy mogli oficjalnie reprezentować miasto Rzeszów na arenie ogólnopolskiej i światowej. Okres pierwszych czterech lat istnienia klubu to próba charakteru i wytrwałości jego członków. Szczególnie duży problem stanowił brak własnej bazy treningowej i środków niezbędnych do realizacji zadań statutowych. Pomimo tych niesprzyjających warunków RzKK umacniał swoją pozycję w rzeszowskim ruchu sportowym, osiągając szereg znaczących sukcesów: III miejsce R. Kolano w MP Shotokan w konkurencji kata indywidualnego (Poznań 1985 r.), V miejsce w MP w konkurencji kata drużynowego (Olsztyn 1986 r.), V miejsce M. Kazanowski w MP w konkurencji kata indywidualnego (Olsztyn 1986 r.), I miejsce w kwalifikacjach do MP Karate WUKO w konkurencji kata drużynowego i indywidualnie R. Kolano. Zawodnik ten ponadto w 1986 roku zdobył stopień 1 dan u dr J. Jorgi. 9 Po czteroletniej działalności w grudniu 1988 roku wybrano nowy Zarząd RzKK. Prezesem został R. Kolano, a wiceprezesem M. Kazanowski. W okresie tym, ze względu na bezpieczeństwo ograniczono udział rzeszowskich zawodników w zawodach. Skupiono się natomiast na szkoleniu i zdobywaniu coraz to wyższych stopni. Dzięki poparciu Urzędu Miasta zorganizowano wiele obozów szkoleniowych dla młodzieży. W 1991 roku działacze RzKK zgłosili swój akces do wstąpienia w szeregi Federacji Karate Tradycyjnego Fudokan w Polsce. Nastąpiła zmiana nazwy klubu na Rzeszowski Klub Karate Tradycyjnego. Od tego czasu notuje się wysoki wzrost umiejętności oraz osiągnięć sportowych rzeszowskich zawodników. Poczynając od 1992 roku reprezentanci Klubu zdobywali medale w rywalizacji sportowej Mistrzostw Świata Europy i Polski we wszystkich kategoriach wiekowych. Bardzo dużym sukcesem w kategorii sportu wyczynowego było zwycięstwo drużyny kobiecego kata w Plebiscycie na 10 Najlepszych Sportowców Południowo Wschodniej Polski. Rzeszowska drużyna, w składzie: K. Brzewska, J. Szeremeta, A. Szałajko zdobyła w 1986 roku srebrny medal w Mistrzostwach Świata w Brazylii. Wielokrotnie wcześniej wielu reprezentantów Rzeszowskiego Klubu Karate w uznaniu ich znaczących wyników zajmowało miejsca w wyróżnionej dziesiątce, ale po raz pierwszy w historii tego plebiscytu zwycięzcami zostali przedstawiciele karate tradycyjnego. Wyczyn ten dwukrotnie powtórzyła M. Niewczas za zdobycie Mistrzostwa Świata w roku 1998 i Wśród mężczyzn na wyróżnienie zasłużyli S. Garbacki, M. Kazanowski, A. Czyrka i A. Przydrożny. Stawali oni wielokrotnie na podium w konkurencjach indywidualnych i drużynowych Mistrzostw Polski, Europy i Świata. Trudno wymienić wszystkich zawodników i wszystkie medale zdobyte przez podopiecznych trenera R. Kolano. Dla przykładu w 1996 roku reprezentanci Rzeszowskiego Klubu Karate tylko w rywalizacji seniorów na matach całego świata zdobyli 23 medale. Większość z nich za swe 9 Gazeta codzienna Nowiny, 15. X Electronic PDF security powered by Committee of Scientific Research, Stowarzyszenie Idokan Polska, Poland

5 wyniki otrzymała medale za wybitne osiągnięcia sportowe Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki. Bardzo dobra praca z młodzieżą procentowała zdobyciem wielu medali w Mistrzostwach Europy i Polski w kategorii juniorów, kadetów i młodzików. W uznaniu zasług za szczególne osiągnięcia w pracy szkoleniowej w dziedzinie kultury fizycznej nagrody indywidualne i zespołowe Prezesa Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki otrzymywał wielokrotnie trener R. Kolano. W 1994 roku został wybrany trenerem roku w Plebiscycie Gazety Nowiny i TV Rzeszów. W swej karierze osiągnął również jako jeden z nielicznych w Polsce uprawnienia sędziego klasy międzynarodowej. 10 Ten krótki rys historyczny rzeszowskiego klubu ukazuje ogrom pracy i zaangażowania ludzi dla których karate to po prostu życie. Potrafili oni dzięki swojej wytrwałości dojść do wysokiego poziomu sportowego i reprezentować Rzeszów nie tylko na arenie ogólnopolskiej, ale i światowej. BIBLIOGRAFIA 1. Dokumentacja Rzeszowskiego Klubu Karate Tradycyjnego. Zbiory R. Kolano. 2. Gazeta codzienna Nowiny, 15 X Hanratty J.; Nishiyama The Master Interviev 1988, (w:) Kwieciński W.; Nishiyama Wywiad i słowo wstępne John Hanratty, Łódź Miłkowski J.; Sztuki i sporty walki Dalekiego Wschodu, Warszawa Przepisy sędziowskie ITKF, Łódź Słomski G.; Szych M., Karate według szkoły shotokan. Systematyka i metodyka, Poznań Statut ITKF, Artykuł 1, Ustęp Świat Karate, Magazyn Sztuki Walki, 1991, nr Świat Karate, Magazyn Polskiego Związku Karate Tradycyjnego, Wydanie specjalne 1996, Dokumentacja Rzeszowskiego Klubu Karate Tradycyjnego. Zbiory R. Kolano. Electronic PDF security powered by Committee of Scientific Research, Stowarzyszenie Idokan Polska, Poland 25