Metody pomiaru dokonań z zakresu profilaktyki uzależnień

Transkrypt

1 Metody pomiaru dokonań z zakresu profilaktyki uzależnień Dr Izabela Nawrolska Slajd nr 1

2 Działania profilaktyczne, ze swej natury, należą do dziedzin trudno mierzalnych. W przypadku profilaktyki chorób (w tym uzależnień) niezwykle trudne jest ostateczne zidentyfikowanie efektów, które bardzo często są niewymierne. Ponadto cechą profilaktyki uzależnień, która w największym stopniu przyczynia się do problemów związanych z pomiarem skuteczności i efektywności, jest odroczenie w czasie efektów zdrowotnych możliwych do osiągnięcia w wyniku działań profilaktycznych. Slajd nr 2

3 Uzależnienia- alkoholizm i narkomania, to również problem prawny, medyczny i kulturowy, stanowiący poważne wyzwanie dla większości społeczeństw. Niesie za sobą poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Powszechnie znana jest skala trudności w leczeniu, rehabilitacji i readaptacji osób uzależnionych. Uzależnienia są ściśle związane z wieloma innymi problemami społecznymi, takimi jak: bezrobocie, ubóstwo, prostytucja, przestępczość czy bezdomność oraz z zachowaniami dysfunkcyjnymi, m. in. przemocą. Slajd nr 3

4 Wybrane statystyki: Europa jest regionem, gdzie konsumuje się najwięcej alkoholu na świecie. Według szacunków 55 mln dorosłych osób w Unii Europejskiej (15 proc. dorosłej populacji) regularnie spożywa alkohol w ilościach uznawanych za ryzykowne (ponad 40 g alkoholu, czyli 4 standardowe porcje 4 kieliszki dziennie dla mężczyzn i ponad 20 g, czyli 2 standardowe porcje dziennie dla kobiet) Dane WHO, opublikowane w 2012 roku w raporcie Alkohol w Unii Europejskiej wykazują, że Europa należy do regionów świata o najwyższym spożyciu alkoholu. Statystyczny Europejczyk wypił w 2009 roku 12,35 litrów czystego alkoholu. Slajd nr 4

5 Zwiększyła się spożycie alkoholu wśród młodzieży w wieku szkolnym (13-15 lat). Na czele rankingu plasują się: Czechy, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Węgry, Estonia i Polska. Jak jest w Polsce? Blisko 31% Polaków i 6% Polek pije alkohol w sposób powodujący szkody zdrowotne, psychologiczne i społeczne. osoby pijące alkohol szkodliwie (nieuzależnione) i uzależnione od alkoholu. Slajd nr 5

6 Kryteria szkodliwego spożywania alkoholu spełnia 14%, zaś uzależnienia - 3,3% dorosłych mieszkańców naszego kraju W populacji ludności Polski w wieku lat daje to liczbę ponad 3,6 miliona osób, które spełniają kryteria szkodliwego spożywania alkoholu i ponad 850 tys. osób uzależnionych od alkoholu Badania epidemiologiczne nie szacują odsetka osób pijących alkohol ryzykownie, bowiem picie ryzykowne nie jest kategorią medyczną (nie jest wymieniane jako zaburzenie w klasyfikacji ICD - 10) Slajd nr 6

7 Choroba ( a więc także alkoholizm ) nie powinna być uważana za zdarzenie wyłącznie zdrowotne, ale także jako poważne zagadnienie gospodarcze. Pierwsze kompleksowe oszacowanie kosztów picia alkoholu i uzależnienia od niego dla Unii Europejskiej wykonali Anderson i Baumberg w 2006 roku. Całościowe koszty społeczne (bezpośrednie i pośrednie) problemów alkoholowych wyliczono na 125 mld euro (dane za rok 2003), co odpowiadało 1,3 proc. produktu krajowego brutto (PKB) jako średniej PKB krajów wspólnoty. Slajd nr 7

8 Koszty policzalne związane z problemami wynikającymi z alkoholu szacowane były na 66 mld euro. Koszt leczenia chorób spowodowanych przez alkohol został wyceniony na 17 mld euro. Dodatkowe 5 mld euro wydawano na leczenie i zapobieganie szkodliwemu używaniu alkoholu i uzależnieniu od niego. 59 mld euro stanowiły koszty utraconej produktywności obywateli (absencja chorobowa, bezrobocie i lata pracy utracone z powodu przedwczesnych zgonów). Niewymierne koszty społeczne (obejmujące wartość, jaką ludzie są skłonni przypisywać cierpieniu i utraconemu życiu) wyliczono na 270 mld euro. Slajd nr 8

9 Według cytowanego wyżej raportu WHO z 2012 roku skutki ekonomiczne nadużywania alkoholu w Europie powinny być oceniane nawet na poziomie 2-3 proc. PKB poszczególnych krajów. Slajd nr 9

10 Koszty bezpośrednie (społeczne i medyczne szkodliwego picia alkoholu i uzależnienia od alkoholizmu: Koszty bezpośrednie społeczne Slajd nr 10

11 Tabela 1 Podział środków publicznych wydanych w 2011 roku na realizację zadań związanych z rozwiązywaniem problemów alkoholowych * Kwota obejmuje środki z rozdziału (przeciwdziałanie alkoholizmowi) klasyfikacji budżetowej. **Dane Ministerstwa Finansów dla PARPA. Źródło: Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2011 r ; Sprawozdanie z wykonania ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w okresie od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. Źródła finansowania Wydatki w roku 2011 ( w PLN) Wydatki w roku 2012 ( w PLN) Budżet państwa* Samorządy województw** Powiaty** Gminy i miasta na prawach powiatów Razem Slajd nr 11

12 Koszty bezpośrednie medyczne dla roku 2011 według danych NFZ wynosił PLN W roku PLN Slajd nr 12

13 Znacząca rolę w polskim systemie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii odgrywają samorządy gmin. Prowadzenie działań związanych z profilaktyką uzależnień oraz integracja społeczna osób uzależnionych należą do zadań własnych gminy. W skali lokalnej występuje bezpośrednie, naturalne połączenie istniejących tu potrzeb oraz środków na ich zaspokojenie. Podmioty lokalne posiadają najlepsze rozeznanie w potrzebach własnego środowiska. Slajd nr 13

14 Zadania w szczególności obejmują: -zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu; -udzielanie rodzinom w których występują problemy alkoholowe pomocy psychospołecznej i prawnej, w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie; - prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży etc Slajd nr 14

15 Głównym celem projektu badawczego było wypracowanie narzędzia ułatwiającego ocenę efektywności i skuteczności działań w zakresie profilaktyki uzależnień ( alkoholizmu ) uwzględniającego ich specyfikę. Różnorodność form i świadczeń udzielanej przez podmioty ( ośrodki pomocy społecznej, miejskie ośrodki pomocy rodzinie (MOPR- y) pomocy, finansowanej ze środków publicznych, pozwala, a wręcz nakazuje uwzględnienie kryterium racjonalnego gospodarowania. Stąd skupiono się na metodach pomiaru dokonań. Slajd nr 15

16 Pomiar dokonań jest kluczowym elementem nowoczesnych metod budżetowania określanych w literaturze anglojęzycznej terminem performance budgeting, a w polskiej jako programowanie budżetowe lub budżetowanie zadaniowe. Istotą jest tu wprowadzenie zarządzania wydatkami publicznymi poprzez cele odpowiednio skonkretyzowane i zhierarchizowane, na rzecz osiągania określonych rezultatów, mierzonych za pomocą ustalonego systemu mierników. Slajd nr 16

17 Kluczową częścią podjętych badań było stworzenie autorskiego zestawu mierników, umożliwiającego monitorowanie realizacji zadań i co najważniejsze stanowiącego podstawy do pomiaru społecznej efektywności i skuteczności wydatków publicznych ponoszonych na działania w zakresie profilaktyki uzależnień. Stworzenie mierników poprzedzone zostanie analizą krytyczną dotychczasowych rozwiązań, analizą dobrych praktyk oraz wskazaniem zasad pomiaru i gromadzenia charakterystycznych dla profilaktyki uzależnień danych długookresowych. Slajd nr 17

18 Uwzględniając najbardziej pożądane, cechy mierników (Adekwatność, Obiektywność/ istotność, Określoność w czasie, Praktyczność ) stworzono mierniki autorskie umożliwiające monitorowanie realizacji zadań w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi w działaniach Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie. Ocena skonstruowanych mierników, uwzględniających pożądane cechy przedstawiona została w formie Kart oceny mierników autorskich. Slajd nr 18

19 Przykład: Karty oceny mierników autorskich Cel główny : Zapewnienie ciągłości i zwiększanie dostępności osobom z problemem alkoholowym do korzystania z oferty profesjonalnych działań pomocowych oraz redukcja szkód wywołanych spożyciem alkoholu Cel zadania: Opieka nad rodzinami z problemem alkoholowym Miernik: Liczba udzielonych porad w punktach konsultacyjno informacyjnych a) osobom z problemem b)dorosłym członkom rodziny osoby z problemem alkoholowym( w tym współuzależnionym i DDA) c) ofiarom przemocy w rodzinie d) sprawcom przemocy w rodzinie Slajd nr 19

20 cd.karty Charakterystyka miernika Adekwatność Miernik określa dostępność do porad osobom z problemem alkoholowym i ich rodzinom. Obiektywność/istotność Miernik jest istotny dla pomiaru w zakresie skuteczności realizacji celu. Określoność w czasie Dane gromadzone w cyklu rocznym Praktyczność Łatwość gromadzenia danych, zrozumiała interpretacja Uwagi : W ramach działania punktów konsultacyjno - informacyjnych oferta skierowana do osób z problemem alkoholowym, dorosłych członków rodzin osób z problemem alkoholowym (w tym współuzależnionym i DDA), dotyczy m.in.: rozpoznanie problemu, motywowanie do podjęcia psychoterapii, udzielania wsparcia po zakończonym leczeniu odwykowym, prowadzenia konsultacji w zakresie wsparcia i pomocy dzieciom z rodzin z problemami alkoholowymi, udzielania wsparcia osobom doznającym przemocy, udzielanie pomocy prawnej. Wskazuje to na szerokie działanie w stosunku do osób już dotkniętych problemem alkoholowych, ale także stanowi element profilaktyki uzależnień. Stąd duże znaczenie tego wskaźnika dla pomiaru dokonań w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom. Slajd nr 20

21 Zadanie- cel- miernik- wynik Zadanie Cel Nazwa miernika Jednostka miary 2011 (wartość bazowa) Wartość Zatrudnienie pracowników realizujących zadania z przeciwdziałania uzależnieniom i przemocy Prowadzenie wywiadów środowiskowych zleconych przez GKRPA Prowadzenie wywiadów środowiskowych zleconych przez GKRPA Prowadzenie wywiadów środowiskowych zleconych przez GKRPA Prowadzenie wywiadów środowiskowych zleconych przez GKRPA Opieka nad rodzinami z problemem alkoholowym Pomoc rodzinom z problemem alkoholowym Pomoc rodzinom z problemem alkoholowym Pomoc rodzinom z problemem alkoholowym Pomoc rodzinom z problemem alkoholowym Koszt zatrudnienie pracowników realizujących zadania z przeciwdziałania uzależnieniom i przemocy w przeliczeniu na 1-go mieszkańca Koszt przeprowadzenia wywiadów środowiskowych w przeliczeniu na 1-go mieszkańca zł 1,75 1,86 2,48 zł 1,14 0,12 0,10 Koszt przeprowadzenia 1 wywiadu środowiskowego zł 70,00 70,00 70,00 Liczba wywiadów środowiskowych szt Procentowy udział osób z którymi przeprowadzono wywiady środowiskowe w liczbie osób korzystających z pomocy społecznej % 2,69 3,19 2,67 Slajd nr 21

22 Prowadzenie punktów konsultacyjnoinformacyjnych dla osób z problemem alkoholowym i ich rodzin Pomoc rodzinom z problemem alkoholowym Liczba udzielonych porad w punktach konsultacyjno informacyjnych a) osobom z problemem b)dorosłym członkom rodziny osoby z problemem alkoholowym( w tym współuzależnionym i DDA) c) ofiarom przemocy w rodzinie d) sprawcom przemocy w rodzinie szt a) 103 b) 97 c) 16 d) 5 a) 173 b) 193 c) 138 d) 58 Prowadzenie punktów konsultacyjnoinformacyjnych dla osób z problemem alkoholowym i ich rodzin Udzielanie pomocy materialnej rodzinom z problemem alkoholowym Udzielanie pomocy materialnej rodzinom z problemem alkoholowym Udzielanie pomocy materialnej rodzinom z problemem alkoholowym Pomoc rodzinom z problemem alkoholowym Pomoc rodzinom z problemem alkoholowym Pomoc rodzinom z problemem alkoholowym Pomoc rodzinom z problemem alkoholowym Nakłady finansowe na funkcjonowanie punktów konsultacyjno -informacyjnych dla osób z rodzin z problemem alkoholowym przekazane ze środków gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych Liczba rodzin z problemem alkoholowym korzystających z pomocy materialnej MOPR- u Koszty pomocy materialnej w przeliczeniu na 1 rodzinę z problemem alkoholowym Procentowy udział rodzin z problemem alkoholowym korzystających z pomocy materialnej w liczbie rodzin ogółem korzystających z pomocy materialnej MOPR-u zł szt zł 2 783, ,71, 3 102,16 % 2,12 2,16 2,29 Slajd nr 22

23 Utrzymanie hostelu i zapewnienie schronienia dla osób, w szczególności ofiar przemocy w rodzinie Podnoszenie skuteczności działań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie Koszt utrzymanie hostelu w przeliczeniu na 1-go mieszkańca zł - - 0,66 Utrzymanie hostelu i zapewnienie schronienia dla osób, w szczególności ofiar przemocy w rodzinie Podnoszenie skuteczności działań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie Koszt utrzymanie hostelu w przeliczeniu na 1 osobę korzystającą ze schronienia zł ,35 Utrzymanie pogotowi rodzinnych Prowadzenie akcji informacyjnoedukacyjnej o działaniach podejmowanych w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie Zapewnienie opieki dzieciom w rodzinach zastępczych pełniących funkcję pogotowia rodzinnego Podniesienie poziomu wiedzy i wrażliwości społecznej na problem przemocy Procentowy udział dzieci w pogotowiach rodzinnych w liczbie dzieci w opiece zastępczej ogółem Koszt prowadzenia akcji informacyjno-edukacyjnej w przeliczeniu na 1-go mieszkańca % 13,34 13,29 - zł 0,62 0,67 0,96 Slajd nr 23

24 Miernik Koszt zatrudnienie pracowników realizujących zadania z przeciwdziałania uzależnieniom i przemocy w przeliczeniu na 1-go mieszkańca Koszt przeprowadzenia wywiadów środowiskowych w przeliczeniu na 1-go mieszkańca Koszt przeprowadzenia 1 wywiadu środowiskowego Miernik istniejący / autorski istniejący istniejący istniejący Metody wyliczania mierników Sposób pomiaru Zapewnienie wynagrodzeń osobowych i bezosobowych dla pracowników MOPR + zakup materiałów biurowych + pozostałe wydatki związane z zatrudnieniem pracowników / liczba mieszkańców Szczecina. Pomiar roczny Zapewnienie wynagrodzeń osobowych i bezosobowych dla pracowników MOPR/ liczba mieszkańców Szczecina. Pomiar roczny Zapewnienie wynagrodzeń osobowych i bezosobowych dla pracowników MOPR /liczba przeprowadzonych wywiadów. Pomiar roczny Liczba wywiadów środowiskowych istniejący Suma zrealizowanych wywiadów. Pomiar roczny Procentowy udział osób z którymi przeprowadzono wywiady środowiskowe w liczbie osób korzystających z pomocy społecznej istniejący Liczba osób z którymi przeprowadzono wywiady środowiskowe / liczba osób korzystających z pomocy społecznej. Pomiar roczny Źródło danych Sprawozdanie z działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, część: Budżet i jego realizacja. Sprawozdanie z działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, część: Budżet i jego realizacja. Sprawozdanie z działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, część: Budżet i jego realizacja oraz Sprawozdanie Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie z realizacji Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Sprawozdanie Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie z realizacji Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Sprawozdanie Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie z realizacji Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Sprawozdanie z działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, część: Budżet i jego realizacja Slajd nr 24

25 Liczba udzielonych porad w punktach konsultacyjno informacyjnych a) osobom z problemem b)dorosłym członkom rodziny osoby z problemem alkoholowym( w tym współuzależnionym i DDA) c) ofiarom przemocy w rodzinie d) sprawcom przemocy w rodzinie autorski Suma udzielonych porad w podziale na kategorie porad. Pomiar roczny Roczne sprawozdanie z działalności samorządów gminnych w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych ( PARPA G1) Nakłady finansowe funkcjonowania punktów konsultacyjno - informacyjnych dla osób z rodzin z problemem alkoholowym przekazane ze środków gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych Liczba rodzin z problemem alkoholowym korzystających z pomocy materialnej MOPR- u Koszty pomocy materialnej w przeliczeniu na 1 rodzinę z problemem alkoholowym autorski autorski autorski Wysokość środków z gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych przekazanych na funkcjonowanie punktów konsultacyjno informacyjnych. Pomiar roczny Liczba rodzin korzystających z pomocy materialnej MOPR- u, objętych tą pomocą z powodu uzależnienia lub nadużywania alkoholu przez co najmniej jednego z członków rodziny. Pomiar roczny Wysokość środków finansowych przeznaczonych przez MOPR na pomoc rodzinom z problemem alkoholowym/ liczba rodzin z problemem alkoholowym korzystających z pomocy materialnej. Pomiar roczny Roczne sprawozdanie z działalności samorządów gminnych w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych ( PARPA G1) Roczne sprawozdanie z działalności samorządów gminnych w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych ( PARPA G1) Roczne sprawozdanie z działalności samorządów gminnych w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych ( PARPA G1) Slajd nr 25

26 Procentowy udział rodzin z problemem alkoholowym korzystających z pomocy materialnej w liczbie rodzin ogółem korzystających z pomocy materialnej MOPR-u Koszt utrzymanie hostelu w przeliczeniu na 1-go mieszkańca Koszt utrzymanie hostelu w przeliczeniu na 1 osobę korzystającą ze schronienia Procentowy udział dzieci w pogotowiach rodzinnych w liczbie dzieci w opiece zastępczej ogółem Koszt prowadzenia akcji informacyjnoedukacyjnej w przeliczeniu na 1-go mieszkańca autorski Liczba rodzin z problemem alkoholowym korzystających z pomocy materialnej/ liczba rodzin ogółem korzystających z pomocy materialnej MOPR-u. Pomiar roczny istniejący Zapewnienie wynagrodzeń osobowych i bezosobowych dla pracowników MOPR + wydatki związane z wykonywaniem zadania + pozostałe wydatki związane z zatrudnieniem pracowników / liczba mieszkańców Szczecina. Pomiar roczny autorski Zapewnienie wynagrodzeń osobowych i bezosobowych dla pracowników MOPR + wydatki związane z wykonywaniem zadania + pozostałe wydatki związane z zatrudnieniem pracowników /liczba osób korzystająca ze schronienia w hotelu. Pomiar roczny istniejący Liczba dzieci w pogotowiach rodzinnych / liczba dzieci w opiece zastępczej ogółem. Pomiar roczny istniejący Zapewnienie wynagrodzeń osobowych i bezosobowych dla pracowników MOPR + wydatki związane z wykonywaniem zadania + pozostałe wydatki związane z zatrudnieniem pracowników / liczba mieszkańców Szczecina. Pomiar roczny Roczne sprawozdanie z działalności samorządów gminnych w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych ( PARPA G1) Sprawozdanie z działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, część: Budżet i jego realizacja. Sprawozdanie z działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, część: Budżet i jego realizacja oraz Sprawozdanie Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie z realizacji Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Sprawozdanie z działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, część: Budżet i jego realizacja. Sprawozdanie z działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, część: Budżet i jego realizacja. Slajd nr 26

27 Wnioski: Mierniki ( istniejące i autorskie ) będą przydatne w tych sytuacjach, w których wydatki na pewne zadania są w miarę jednorodne i istnieje wyraźna zależność stopnia osiągnięcia zakładanych celów od kwoty wydatków przeznaczonych na finansowanie zadań wyko ny wa nych dla osiągnięcia zakładanych celów. Slajd nr 27

28 Zmiany mierników (ich wartości) interpretować należy z dużą ostrożnością- pozornie interpretacja mierników jest prosta, jednak gdy analizuje się konkretne przypadki, mogą pojawić się problemy interpretacyjne. Analiza efektywności i skuteczności wydatków publicznych musi być powiązana z analizą jakości usług publicznych. Pominięcie kwestii jakości usług otwiera możliwości łatwej poprawy mierników poprzez wdrożenie oszczędności, które kosztem jakości poprawią relację wydatków do efektów. Slajd nr 28

29 Dziękuję za uwagę Slajd nr 29