M I A N E. itf Drukarni P DUFOUH, Konfyliarzu Nadu^ornego, Drukarza K, Met, Dijrektora Drukarni Korpuju Kadetou/, o, a n i i.

Transkrypt

1

2

3 K A Z A N I A N A S JV l Ę T r S T A N I S Ł A W M I A N E W T U L C Z Y N I Ł W A R S Z A W I E itf Drukarni P DUFOUH, Konfyliarzu Nadu^ornego, Drukarza K, Met, Dijrektora Drukarni Korpuju Kadetou/, o, a n i i J )

4 D O J a j n ik W ikłmoźneoo J mcx P ana STANISŁAWA SZCZĘSNEGO POTOCKIEGO W olew ó^^scnerata Z ie m 3 iu jk ic h, Scn tra la JZicu- in a n ta kommenbcrukice^o T a r t^ a U kra m jkci i f o ' olfkci, 3Furi^atora i SzeJJaSie^Lmentu ^ m ien ia To* łockichf Orderów ToJJkicli l S. ^ ^ r z c i a 3 Qawalera^ isssii-.- XVII] J. 5^5.

5 f 3 i S y { 3 S W 3 S M 0 Z J { y :H 3 S i io otndiieiu^ 3 ^ ^ h ^ n i J l^ h^ł rileoin^az^ł t^ck UCaza/i moich na puhuczny w daw ać widok, mnie h^t rozkaz ^ a sn u W ulm ożnego W, M. Sana T)ohro'dzLCLa nico- śm ie id, ktor^ l)iorq.c za approhac^a my,śll mołch o katolickim Ob^watcL^wLC ^ t^m ch^tme^ ic do druku ódf^tam, im mocniey, Jicdm iolctnim w idomu f c g o pożyciem przekonany icsiem ^ że i iwl(itosci 3 ie lig ii ^ n i^ a z tły w Sfohie g a ś n ie Wielmożny, fbanle ośmna- ^ego wieku rozumowania, i że przykładny S atryotyzm Jzanownych Trzodkow 3 woich w nayswi^tjzym p ^ a -

6 dafz dziedzlćtwie, S L to -powjzechnc całego y ia - roiw tc i o O^ohic g a r n ie W Lelm ożny S a m e rczumic-^ nie, a z tqd ten zapewne miec b ^ ę la /zc zy t, ze m y» sil m oich z rqk dcjkonaieyo w ziętych oryginału, po-- wfzechności udzielą, rozkaz 3 'woy dopełnlaiq.c z naygi^b-- f z y m ujzanowa.niem^ g a ś n ic W ielm ożnego S a n a. 1 fdobłódzieia n a y u n ize n jz y 'iliiy a fidm und Tmikolatki.

7 k a z a n i e NA Ś W IĘ T E G O S T A N I S Ł A W A M I A Ñ E W TULC Z TNIE Dobrjf Pasicfz daie dufze fwoię za Owieczki fw oie, Naiemnik zaś wi~ dzi wilka przychodzącego t i uciekaponieufaz naiemnik iesl. J EźcH te ffowa JEZUS A CHRYSTUS A przy ftoruiem y, do życia i śmierci S. Stanisł A vva, znaydziemy życie iego całe, poddane zupełnie pod przepify naywyźfzą tchnące mądrością Prawodawcy BOGA i Człowieka» a śmierć Jego wiekuiiley czci godną, z przyczyny heroicznego dopełnienia powinności Obywatela i Bifkupa. Ubolewać nad ftrapieniem podobieńilwa fwoiego, ieft to okazać fię Człowiekiem mającym więcey coś nad bezprawne zwierzęta czułości, zaflonić niefprawiedliwość cierpiących

8 :)C o X piijcych fudzi, ieft: to bydź Człowiekiem fzacuiącym iefte- llwo fwoie w innych ; oprzeć fię nlerprawiedliwosci meżnie i prawnie ieft to przymiotem prawego Obywatela,j ale oprzeć fię zaciętey nierprawiadliwości mężnie, prawnie i fpokoynie, aź do utraty wlafnego maiątku i życia, bez wmiefzn- nia w fwoy opor cierpiących z pokrzy wdzaiącemi, ieft to fiawą Obywatela przez Katolickiey Religii światło do heroi«zmu przytpofobionego. Wy Pańftwo moie! których przykładna pobożność na uczczenie dorocznego obchodu Ziomka niegdyś nafzego nijlawa Szczepanowjkiego zgromadziła, wiecie rowno ze mną chwalebne życie i liawną śmierć tego Swietego. Dofyć ieft przypomn-ieć wam, że nietylko czuł uciik wfpoł-obywatelow-fwoich, ale ich zaflonił całą przemocą ieileftwa fwoiego, źe nietylko mężnie i prawnie oparł fię zacietey niefprawiedliwości, ale z świętą fpokoynością gromił nadymionego zwycięztwami Monarchę : i źe śmiercią na koniec fwoią, przez nayprzyzwoitfzy Obywatelowi, Katolikowi, heroizm, okupił fzczęśliwfze innych pożycie. W tych krótkich mniemiim ffowach,'zamknięty ieft cały Paaegiryk dla czynney cnoty S. Polaka. Skutek zaś wfpąniałego przykładu Jego, niech BOG, kttory go wiecznie u- wjelbił a nas nieomylnie kocha;, roznieci i uiści w fercach i dufzaęh wafzych. I ten ci ieft właśnie zamierzony cel od BOGA Prawodawcy nafzego, w powołaniu nafzym do naylępfzey pod flońcem Religii, ażebyśmy żyiącpodług iey świętych prawideł, byli ludźmi Bo^u miłemi i cnotliwemi Obywatelami, i że

9 X» X i żebyśmy przez cnoty Chrzęśćiańiko Obywatelikie, wiekui* ftą od Boga nadgrodę, i aż z Narodem ludzkim kończącą fię (ławę otrzymać mogli. Profzf pobożności wafzey Pańftwo moie, o dążącą zbudowaniu wafzemu attencyą; gdy mówić będę: że punktu^ ftlna praktyka Religii Katolickiefy nayfkuteczniey formuie cnotliwych Obywatelow, to punkt pierwfzy; że ftateczna 1 heroiczna praktyka Religii Katolickiey formuie fiawnych t prawnych u świata Bohaterow, to drugi punkt dalfzey mowy moiey i świątobliwych reflexyi wafzych- Prawodawco nafz BOŻE i Czfowiecze! Tyś niegdyś powiedział: Gdy ftaniecie przed Królami i Xiążęty, nieturbuycie fię co macie rjiowić, ponieważ w owę godzinę danp wam będzie co mowie macife 52 pokornym zaufaniem w flo* wach Twoich, za Religią Twoią mówić zaczynam; Ty wfpie* ray mierność moię mocą Twoią Boiką. Tyś także powiedział; że nie wfzyftkim pozwolono ieft zrozumieć taiemne zamiary Bofkie, tylko tym, którym tego daru Oyciec Nie* bieiki użyczył, dotkniey dufz i zagrzey chęci ludu, do Swiątnicy Twoiey na uczczenie Ciebie w Świętym Bohaterze Ziomku, zgromadzonego, aby Prawa Twoie a ufzanowaniem przyiąwfzy, praktykowali ie z heroizmem. Uczyń to za przyczyną MATKI Twoiey Nayświętfzey, którą pozdrowmy Anielikiemi iłowy: Zdrowaś Mijrya Łcc. Wiem dobrze że Mędrcy wieku nafzego, którzy fobie z chełpliwością święty tytuł mocnych duchów przywłaf?cza. lą, a Religią CHRYSTUSA niewartą wyfokich myśli fwo. ich iądzą, uflyfzawfzy zamiar mówienia moiego, znaydą go płoa

10 X e X p ł o n n y m i pr^wdziwre X ięzym ; gdyż w ich opinii rozum, Filozofia, i Prawa, dofyć fą ikuteczne do utworzenia cnotliwych Obywatelow. Lecz Pańftwo moie wnidźmy ni* parcyalną uwagą w fzc^egolnieyfiie tey matcryi roztr«ą^nienie,; Prawda: źe* światło rozumu dobroczynnym udziaiem Boftwa, w nas uznać powinniśmy, ale rozum zctftawiony włafney fwoiey dzielności, tak ieil bezfiiny w praktyce ofobli^wiey obyczayności Obywatelikiey. że miłością iefteftw» fwoiego uwiedziony Człowiek, idąc w tym punkcie za wi«* rżącym inftynktem, na kradzież, zbboyftwo i inne nayczarnieyfze kryminały, łatwo fię odważy i tym chytrzey i złośliwiey nad inne zwierzęta, im ieft fpofobnieyfzy z przyczyny takiey organizacyi, i dowcipnieyfzy z przyczyny rozumu, obiąć frzodki do dopełnienia zamierzoney czynności, i uchronić fię wynikaiących konfekwencyi; na przekonanie Cię o te y prawdzie, zaftanowmy fię tylko fzczerze nad włafną wewn^trznością nafzą, a będziemy przymutzeni wyznać, że ani Obywateiftwo, ani przyiaciellka zażyłość, a- ni ż a d n e naymocnie.yrze od krwi i rozumu fporządzone obowiązlii, niewftrzymuią nas od niesfornych ferca porufzeń, i na co my-codziennie, na to niegdyś ow wielki Kroi Izraeliki uikarżał iię Człowiek pokoiu moiego, w którym położyłem nadzieię moię, który iadał chleb m oy, chlubi fię podftępftwem podemną. Otoż ieft Obywatel idący za przewo- dnictwem rozumu, aniewfparty przekonaniem Religii Chryftufowey. > Szano*

11 )C. X Szanowne ieft iniie Filozofii, i życzenie wielkich dufa było zawfze, ażeby rządzeni w fpołeczeńftwie, i rządcy fpołeczeńftwa byli Filozofami; ala i to flabe dla fpołku ludzkiego wlparcie bez światła Religii Ch-ryftufowey, bez Ittorey wyźize owe nad gmin pofpolity dufze, chcąc coś nad powfzechny fpofob myślenia okazać, unikaiąc iedney oftate. czności, nie rozmyślnie wpędzaią fię w drugą: i albo od czułości krwi rozniecony Epikureizm, uformuie Sardanapalow i Tarentynow; albo od krwi czarną zarażoney żółcią dyktowany Stoicyzm, twardych, nie wyrozumiałych, i nielito- ciwie nad Iftotami paftwiących fię Lacedemończykow: albo nakoniec przez wzięcie niby śrzodka, między temi dwoma oftatecznoścrami, zuchwałych względem innych i famych iiebis Rzymian, lub piefzczonych hardych, i podłych oraz Ateńczykow. Te wady wpoione w ludzi przez rozumuiącą Filozofią, całą prawie Azyą w poniżających naturę ludzką utopiły roikofzach, a na przemiany walczący Stoicyzm z pikiirazm3m wzrufzył z fundamentów fwoich Pańftwa Grecki^ i Włoikie. Nie day BOŻE! żeby dobroczynna (^iak mówią) dzifieyfza Filozofia niezrobifa w całey Europie potopu z krwie ludzkiey; do wiadomych dzieiow ludzkich mówię, i zaftanowienie fię nad nabytemi wiadomościami przekona was o prawdzie; a ia tu użyię iłow Dawida że mnie opuścili zrzodło wod żywych, a porobili fobie ftudnie mętne: zginęła pamięć ich ze brzmieniem, a B O G trwa nawieki. Toż przynaymniey Prawa Narodowe będą zafilenieni. Obywatelftwa. - Wfzakże maiąc rozum i Filozofią, pobła' żaiąc narefzcie prywatnie fwoim ulubiojiym chuciom, mo» B S»

12 X «X gą bydź Prawodawcy fprawiedliwi i dobroczynni dla innych, Acii Paśftwo moicl toby fobie właśnie po rozumie odciąg gnionym ód przefądow, i świetnie rządżonym od Filozofii o* biecywflć potrzeba! lecznieftety! i ten nayprawnieyfzy płód dufz wfpaniałych, więkfzego nad przemoc fwoie nieraoże dadź wfparcia fpolkowi ludzkiemu. Ponieważ, albo Prawa ftanowiieden, albo wielu ; ieden, do ślepey i famowfa' dney podległości podciągnie wfiiyllkich, wielu do Republi«kantów mówię ) podciągaią na przemian prawodawczij władzą, ikrycie, lub częftokroć bezczelnie, pod zamiary od włafnych namiętności uknowane. Spoyrzyimy na Krainy pod wfchodem fionca leżące, ialc nieludzki i dziki Deipotyzm nielitościwjmii ie uciflia iarzmem. Spoyrzyimy na Narody pod zachodem położone, gdzie Monarchia i Kepublicyzm ludźmi włada, gdzie niegdzie tylko błyfzczące fie dobroczynnych dufz doyzrzemy światełka, a i tak w tym zrzodle, które rjayczyilfzym pofiieniem fpołecz.eńilwa ludzkiego bydźby powinno, nie znaydziemy tylko, albo bez.gr mczną chciwość krwie i majątku Oby watelikiego, a bo mety przepy chu, przemocy, zazdrości, nienawiści, dumy, lub proźności. Zbieg tylu namiętności ludzkich namnożył nam i innym Repubiikantom, nie zmierny tłum Praw wręc7.. fobie przeciwnych, w których fie wikłamy iak w niedociękłym Labiryncie, ubolewaiąc nad ludem jęczącym pod Defpotyzmem, lub pod Monarchią podchlebne tylko refpektuiącą Prawa. Narefzcie wyznać muficmy, iż niemafz rady tylko cd Pana ktorego wfzyftkie drogi fą prawdą. Ten tylko który /tworzyły rządzić może ludźmi, Otoz

13 X o X Otoż zgromadzeni 0 bywatele przekonani bydź pbwir». niście, iź rozum nieutworzy dobroczynnego Oby wartelikiego ferca, że Filozofia w rozmiarach rozumowania iwaiego niemoże uniknąć, albo zbytniey furowoścl, albo miękkiego rozpiefzczenia Obywatelow ; źe narefżcie Prawa tchn^ce albo iamowiadztwem, albo fporem namiętności wielu Prawodawco w» nie mogą mieć ani mocy, ani powagi, u. działania trwałey fzczęśliwości fpołku ludzkiego, potrzeba więc poddać fię pod Prawodawctwo Jezufa Chryilufa, który będąc Bogiem, Bofką modrością nacechowane przepifał O. bywatelikich czynności reguły; a będąc Człowiekiem prze* pifał ie w proporcyą możności i potrzeby ludzkiey. Hamuiąc namiętności, nie nifzczy fwobodnego pożycia. Będąc Bogiem niemoże niechcieć fzczęśliwości itworzenia fwoiego, chciał zaś bydź Człowiekiem, ażeby nietkniętą zo* flawiwfzy wolność ludzką, przez włafne nieiako doznał do świadczenie, iakie fą zapędy ludzkie, względem doczesnego ich ufzczęśliwienia. O Jezu prawdziwy Boże! potrzebaź Cię ufprawiedliwiać przed ludźmi z zamiarów nauki Twoiey! czynię to dogadzaiąc wdzięczney pobożności wafzey. Treść cnotliwego Obywatelftwa, na tym mądrość owa *ktora mężnie zafiąga od końca do końca, i wfzyftkim ła- -godnie rozrządza, zakłada, aby iakiegoźkolwiek bądź wieku i kondycyi Człowiek, dążył z.wewnćtrzney chęci do po- wfzechnego ufzczęśliwienia całego. fpołeczeńftwa ; i ieżeli iedno w tym łańcuchu, wzaiemney i ufiiney pomocy ogniwo feerwane lub niesfornie złączone bęclzie, wfzyfcy lub wielu Obywatelow, na honorze, miaiątjku > lub życiu f<ikoduią nie* i3 a omyl-

14 K o ' X niylrtie. t dla t6go zeby mfodych iaśnie i trwało nauczyd cnotliwey obyczayności Obywatelikiey; a ftarfzych w należy tycji iey utrzymać obrębach, żeby Poddanych nakłonić do Wewnętrznego poflufzeńftwa ; a w Rządców Ikutfecznie w poić baczną boiaźłń, wyźfzey od wfzelkioy ziemfkiey władzy, m ocy i żeby w tych co rzemioiłem Uib przemyflem innym iiiiźą, zafzczepić pracowitość, a w potrzebujących uflugi fprawiedliwość, żeby uczonym przepilać gruntowny i pożyteczny tylko rpofob myślenia i kommunikowania iię, a pragnącym nauki ikromną ciekawość ; żeby w Iłużących zagrzać czułą ochotę, a w Panach dobroczynność, żeby w żołnierzu wzbudzić nłeprzełamane przy fprawiedliwości męftwo, a w Rolniku pracowitą ftaranność: żeby mowie takowemi ogniwami fpoić i zieduoczyć fpołeczeńftwo ludzkie, z których iak widziemy nieuchybnie wypływa trwała fzcześliwość Obywatelfka, Prawodawcy Boga i człowieka potrzeba było, ażeby ten morał ułożył iako człowiek bezgraniczną o- ywiony mądrością, ażeby iako Bog ufpofobił ferca i dufze ludzi do dopełnienia tegoż morału. Nauczył go więc, t: pewnym wiekuiftey nadgrody zaufaniem dla dopełniaiących, i boiaźnią nieuchronney także wiekuiftey kary dla przeftępcow; i owfzem fiągnął aż nayikrytfzych ferca nafzego zakątków, dobrym chęciom naw et, których ludzie doyżrzeć niertiogą, naznaczaiąc niekończącą fię i nadwfzelki do- itiyfl wyżfzą nadgrodę, a złym fprawiedliwością odmierzoną karę* Jak mądrże tak i po Bosemu Jezus Chryftus fpoił publi» canośd fpołeezeńftwa # ponieważ uczy zupełney poddanności

15 )C o X ności Magiftratom, mówiąc,,oddaycie Cefarzowi c6 ieft C í farikiego; a wpaia boiaźń w Rządców grożąc im,, ze fprawiedliwości ich fądzić bedzie/ zalecaiąc po tyle razy pracow^* toáé, między przeklęawa włożył zatrzymanie wypraco-,waney zapłaty, każe żeby światło mądrości nafzey tak przy«świecało ludziom, iżby chwalili Oyca przedwiecznego za iey dar i użytek, flużących którym rozdał talenta, iednych wyilawia na przykład wierności a drugich potępia, a płacąc do winnicy pożniey^ naiętym równie z naiętemi od rana, zaleca Panom dobroczynność. Uczy poflufznego męftwa żołńierzow, wyprowadzaiąc Setnika mowiącego mam pod wła* dzą żołnierzy, temu mówię.* idź, idzie, i temu mówię: przyidź i przychodzi, a furowo fti'ofuie rolnikow cały dzień próżnujących. To do publiczności Obywateiftwa, prywatne zaś pożycie nafze tak rozrządził. W ośmiu leclech iluchał i pytał fię uczonych, był Rodzicom poflufzny aź do lat trzydzieftu, to dla wa młodzieży i przykład i Prawo. Rodzice Tzukali go z troikliwością zgubionego pod czas święta w Jerozolimie, to dla was Rodzice i przykład i Prawo z iaką troikliwością dzieci wafze wychowywać macie, po trzydzieftu leciech nauczał pracowicie: i fchronił fię gdy go chciano obrać Królem; bywał na ucztach ikromnie: kochał iak przyiaciel Jana; okazał wybaczność kobiecie na cudzołoftwie doftrzeźoney; zgromił plotliwych oikarżycielow: przyiął do fwoiey kompanii Rybaków i Celnika: darował wyparcie fię go Piotrowi : rozdawał iałmużnę i mocno ią zaleca, przeklina zgorfzenie, gromi niepomiarko- waną chęć bogactw f nagania hipokryzyą, niezgody domowe, niechę

16 X o )( liiechętnie pozwala na rozwody, rzuca w ciemności flugę nie litościwego' nad kolegą fwoim, zaleca dobroczynność dla tych nawet ktorży nas nienawidzą, niekaże na biefiadach *dfze^ li^ cfo pierwfzego mieyfea &c. A tak oznaczył w iakich obrębach pł^wfttne obywatelikie czynności bydź powinny, gdy naucza pracowitości w powołaniu, fliromności, trzeźwości, przyiaźni, wybnczeniu, niewzgardzania nikim, o- ftroźndśoi w ofkarźeniu, litości nad cier} i:jcą ludzkością, u- nikańia zgorfzenia, pomiarkowaney chęci bogactw, fzczero- 'ści i proftbty ierca, zgody domowey, miłości małźeń/kiey, czułości względem wfpoł Braci, dobroczynności, i ikro- ' mney grzeczności &cc. T e fą przepify publicznego 1 prywatnego morału Oby- wateliliiego-oti Jezufa Chryilufa nam podane; ehcąc fię ich zupełnie dowiedzieć, czytaymy Ewangelie iego, i chrońmy fię przepowiedzenia Nauczyciela Narodow mowiącego; będzie czas gdy zdrowey nauki nieprzyimą, ale do fwoich chuci przybierą fobie nauczycielow łechcących ich ufzy i odprawdy fię Wrócą, a poydą za baykami. Uchroń nas od tego Boże Prawodawco nafz, ktorego nauki ten ieft zamiar, ażebyśmy byli nietylko cnotliwemi Obywatelami, ale Obywatelami u świata flawnemi, ten ieft drugi punkt mowy moiey ' profzę o krotką attenćyą. Heroizm ieft tó czynność obywatelfka, maiąca za podnietę fprawiedliwość, a dążąca z aźardem maiątku i życia włafnego, do ufzczęśliwienia Ziomkow. To wolny od /każenia rozum ludźjii heroizmem nazywa, i takowy heroizm nieuftr^aizona praktyka Keligii Cbryftufowey z^fzczepia wfercach

17 X p X cach prozelitow iwoich. Ponieważ Chryftus zbiór morału oby watelikiago załpżył na tey krotkiey n^axymię kpęji?^ bliźnifgo fwoiego iako fiebie famegp Ta miłośd powcswichney ludzkości w wiekach bałwochwalftwem zaimionyph nieznana była, rzucić fię za duchem party! prawnie czy nieprawnie, fprawiedliwie czy nielprawiedliwie, i utrzymywać go z śnujcrtelną zaciętością, burzyć Narody walić z Tronyi ivie mlłycli cierni ludu lub rozhukanemu ołnierftwu Monaichow, zagrześę krocie ludzi pod ruinami ich wlafney Oy.- czyzny, iść z ślepym w potęgę fwoię zaufaniem na Narody fpokoyne i ledwo z imienia fobie wiadome, zedrzeć korzących fię a zwoiować, pyfznym to było Ęohaterftwem, y źle wjerney ftarożytności. W rzeczy famey, jeżeli wnidziemy Włzapędy fąrca ludzkiego,które częftokroć przeciwko naymocnieyfzym przekonaniom rozumu hardo i zuchwale idzie, obaczemy gp w rzgzęści.u niegicjpiące^o żadnego hamulca,, a imiych dziwiących fię pomyślnyin wy f/.ych od fiebie umyljow czynom, bezwftydnych w podchiebilwie. f Okrzyki gminnego ludu, nayzimnieyfzą krwią ożywione fercc naduniiać zwykły, które iako gmin pomnaza z racy^ rzadkości d/.ieł znakomitych, tak Autorowie tych dziel uppf ieni uwielbieniem fwoim, ząpominai^ że fą ludźmj.,, ^ Wfzy fcy nad gmin rangi Krafomowcy i Poetowie wyfiłai: fwą fztukę,na om^imienie heroow fwoich białkiem ich włafney świetności, i gdy nayfkrorbniey uzyt^^czne powfzecjiności O' bywatelik ey dz eła chcą przełożyć, i yw.ą im tylko dac^ kolory tę, fprawcow tych ciiynow do podziaii^ rządów świaf ta a

18 >Ć» X tn z bogiem priypufzczaią. Takowym rozumu hołdem nadumiony Bohźiter, nietylko zapomina że ieft cziowiekiem, ale wtzyftkicłi ludzi, za nizfżego rzędu od liebie ftworzenia ^ydź fądz!.' Do iliaźeriia dufz dobroczynnych, oprocz gminu i ludzi nauką z a fz c z y c o n y c h, przyczyniaia fie Magiftraty, iak nay- %fpanialfze naznaczaiąc tryumfy, trofea, pofągi, za dziefa z )owinno^ci obywateiikiey dopełnione. Czynią to, częścią cfla zachęcenia do podobnych dzieł naftępnych Potomków, częścią teź dla podchlebienia ludzkiey ambicyi, żeby ich włafrrych karków twardym nieprzywalif iarzmem dziełem fwoini nad rowność podniefiony Obywatel. Rzadki więc w nieoświeconey Chryilufa nauką ftaroźy* tno^ci przykład, ażeby Obywatel azarduiący maiątek i życie, po fzczęśliwym fwoich zamyiłow ikutku, albo z A łexandrem nayiiwiętfze przyjaźni i ludzkości ftargawfzy Praw a, nierządnego w opoyftwie nie zakończył życia, albo z jyiaryufz^rfi, Syllą, i Juiiufzem, nie wydał bez względnie na rzeź włafnych Obywatelow. O iakźe daleko ikuteczniey Jezus^Chryftus ufiłuie wpoić dobroczynność dla powfzechności ludzkiey, rozkazując kochać bliźniego iak fiebie iamego, podciąga pod tę miłość przyiazne i nieprzyiazne, prawowierne i niewierne Narody, każe przy fprawiedliwości bronić domu i Oyczyzny fwoiey, mówiąc gdy mocny źołniierz pilnuie wniścia, w pokoju iefb wfzyftko,, Tenże fam Bog natchnął w Moyżefza nieuftrafzone męftwo za ludem fwoim w obcey zoftaiącym niewoli; fam ubrał w zbroie i fzyfzak Jozuego, wybrał Gedeona, Saula i

19 '«'Sdjyta i DawUfe tła Woiowiiików; zafilał gorliwych Praw " Gycżyftych obrońcdw Mataęyafza i trzech Judzi młodycji w rozpalonym piecu, wflawił pamiętnym BohaterEwem Maćhabćlirż'(Sw, 'tćhźe fam 'Bog Nas do heroicznego broniełiia rozumńych ithvatą fzcześliwość Kraiową iednaiąćyuh fwobod Zagrzewa, i do Zagranicznych rozpraw dodaie Serca i pomocy Bofkięy. Aje gdy zagrzewa do Męflwa razywaiąc fię Bogiem Zaftępow i dawcą zwycięztwa, niekaże fię mścić :nad zwyciężonemi mowiraeaiipia ie^tt zemfta,>ja wet za \vet oddam; naucza na wieła mie'yfcach pokory i ikrómności, uczy ze dobry Pafterz daia I>uTze fwoią za Owieczki fwoie, ganiąc Naiemnika który widząc przyciiodzącego Wilka ucieka, ponieważ naiemnikienr ieft; za próżną chwałę.odambicyi podź-egnióńą, lub zaipomhóiżenie maiątku Włafnego, uczy wytrwania w dobrych za* myflach, gdy odrzuca od Kroleftwa-'Niebiefeipgo»Oraćza\, który uiąwfy fię pługa w tył fię ogląda : przypomina N am, źe wpzelki datek dobry i wfzelki dar duikonały z górnych Niebios pochodzi od Oyca wtzelkiego rozumu: I Nauczyciel Narodow lego Duchem mowi gdy zrobicie wfzyr- ftko, mówcie,, Słudzy nieużyteczni iefteśmy. AJi Pańftwo Moie! coż to za pociecha dla Obywatelftwa Chrześciańikiego mieć ponęty do Dzieł wiekopomney pamięci godnych ^ flyfzeć od Boga Nauki zagrzewaiące do heroicznych czynności, a oraz pewnemi bydź; źe tenże Tanj Prawodawca trzyma w Twych ręku rozhukane pomyśl>nością ferca ludzkie. Nieobracaią Zwycięzcy Chrześcianie JVliaft w perzynę;, łagodnieyfze w oflodzonych nauką Chry^- ftuiową ferpach. Jfińcow woiennych traktowanie''; piało.pr.ai ' C kty^ X

20 K o X ktykowane fiągnieme fię do Tyranii ; rzadfzę i niekrwawc odmiany formy rządów; belpieczniey doczefnemu zawierzamy przymierzu. Otoż Pańftwo Moie! pr:i^ekonani bydź powinniście, iż Religia Chryftufowa nayikuteczniey Cnotliwych Obywatelow uformować potrafi, poniewśź ani rozum, ani Filozo*- fia, ani Prawodawfto nie fą w tey mierze dofyć filne; żc taż Religia ikuteczniey nad okrzyki gminu, pan«giryki mądrych, wfpaniałe tryumfy, wielkich i prawych Bohaterów udziałać może. Według tey Nauki Staniflaw Święty heroiczne odnioft Zwycięftwo, zoftawuiąc Nam przykład, ażebyśm y idąc do takiey iaką on ma u Nas, i u naypoinieyfzych Potomkow Polfkich mieć będzie flawy, takiey iak on fzczęśiiwos'ci wiekuiftey doftąpili. Utwierdź to Boże, coś zafzczepił w fercach i dufzach N afzych, profiemy Cię o to, przez niedościgłe Boftwa Twoiego Taiemnice; profiemy Cię Polacy przez zaiługi Ziomka Nafzego, abyś utworzył cnotliwych Obywatelow, i natchnął ich heroizmem do dzwignienia potężnie do upadku nachyloney Oyczyzny. Zacni Obywatele! wfpomniymy tu na Głowę Narodu Nafzego Nayiaśnieyfzego S t a n isł a w a A ugusta, profząc Prawodawcy Obywatelftwa Nafzego Boga, ażeby obdarzywfzy go dobroczynną dla Nar^odu Nafzego chęcią, dał mu iefzcze tę o którą Salomon profil mądrość, aityftuiącą wfze- ehmocnie rządzącemu Tronowi Jego, iżby nią wfparty, tak był dla Cnot Krolewikich i heroicznych Dzieł czczony u naypoźnieyfzey Potomności, iak go M y, obowiązani Przyiięgi wierności Poddani, czcić powinniśmy. Ja

21 X o X Jaśnie Wielmożny Panie! nofząc Imie świątobliwym i heroicznym Obywateiilwem wflawionego Ziom ka, winieneś czulą wdzięczność Bogu, że do dopełnienia prywatnych Cnot Obywatellkich ferce Twoie ufpofobił, żeś do. brym Mężem, troikliwym Oycem, prawym Przyiacielem, fpokoynjm fąfiadem, fprawiedliwym Panem dla Sług i >Poddanych, i przy takim maiątku dalekim od przemocy. Te tak pożądane dla Polfkiego Obywateiftwa z prywatnego pożycia Twoiego korzyści, tufzą Nam nieomylnie że ftanąwfzy na pięknym flawnym Przodkow Twoich torze Senatorftwa i Kommendy Woyflia, nim poydziefz mężnie i ftatecznie do Dzieł heroicznych, wfparty przepifami Chryftufa i podfilony miłością wfpoł Obywatelow. Profzę ufilnie Boga, ażeby Ci dał tę mądrość przez którą Krolowie panuią, i tworzyciele Krolow fprawiedliwe ftanowią uchwały: ażebyś idąc z wielkich w wielkie Dzieła, niekończącey fię aż z pamięcią ludzką doftąpił flawy. Boże! wiemy że fprawiedliwość Twoia nieuchyli wieczney nadgrody dla Monarchow i Poddanych, heroizmem od Ciebie przepifanym flawnych A m e n.

22 X X f' i t'm l ii îy'.iüh t-rip/jl -ivf"', ł lif!i». :v c; fn irv ii!«;;>?. r, -î vrk r o'if)^ i +>n-- -, - / ; 'v'-^-v' '. ' ' ' '. r f:l!'n[ ^Ififis' H î..> Oé: r.^nnsu^,. p *.a-î;» uruiit. ri> jîiclfoqlu air7/t liiyii). i r ::\ -;píl> -î I t^c ^ îlb 'ïiîjf.v*! jrtw. f>;,' =.1» îî*-//? roilwł i' ;.^^3<iríiSí3^íj.h-;? t;.l :;' n "? ' in'ht--'î '.,î,,. -. ÿi ^ ' 'V ' '» t ' t'. ^u^ft'r^ą fi I)v/'. m;í; '., f { 't >0l -i í ^,. v ;;,.'.;ïfîi^^ ił t ' ' -V f '., ' ' ^ -*tvîl aliiiîbvuq V.q ^ ''{l;;.' -U'ü;'fi/i.i üw-f-'ú^lr l.-łii'0i': ł ' :u Urj[':ù «: V'^iî / {f".í?nâci «jb f łini; fl'h' -M^r. ip -- -f i,.ulr i_. 3i)iifl ; IL'' T ' ; ^<oúíí(tf Mj ^lîb î3. ii. ii;, i ^hih iin '' j ui.t J- arją à'jv'!'jhî\m':ffi y i f x. i»îjipv.\;:ç-ffî, I * ^ w /., l:t.î{:.'î.di. Srv. V,. àai \! :.] ;/. s f ' r '" Ui'i'-J rr: *:} ï ïr^ -':u-- łifl v:;r c :*', ifv/aiîiv./'i î V.- *nf-'.r om u-'y ;-'c.. ;i :hf;-r V r:x: :irr ; «. ài M-A ^ r!3-;i.«;ùi :r' ;;iii ;-^'îs!:; : c.jí^ío - o î*. ^î-.'i ''"-iîî'y:;-' '-Í >..e

23 K A Z A N I E N A S i r i Ę T E G O r A NIS Ł A W A, MIANE w TULCZYNIE R o k u. Lecz naiemnik który, nie iesl Pasterzem, widzi wilka przjfcho- dzącego i opufzcza Owce, i ucieka, a wilk chwyta i rox» prafza Qwce, ale naiemnik ucieka, ze iesl naiemnikiem, i niema pieczy o Owcach. Tj Jana w Rozdziale 10. W T /c h ilowachnayw jźfzj Nauczyciel dokładny uczjrnłł ró źn icf, między ftarannośclą właściciela rzeczy, f niedbalftwemnalem nika^i między ftanem tzeczy w ręku wl,a- 6ciciela, i w ręku naiemnika. A Stan

24 X, -o Stan /rzeczy w rfku właściciela zofl:ai cj nie itio^e b)'dź niófzczęśliwj i bezopatrznj, ponieważ cały przefił dufzy właściciela do tego właśnie óir}ży celu, ebj rzecz \v ręku Segd bld^ca > lak nsydoikohalrzę w oczach całego Świata mogła mieć poftać, fl:an zaś rzeczy w ręku naiemnika zło^żony, nie rnó;ze bydź fzo^ęśliwy i opatrzny, ponieważ zapłaty i zyiku chęć będąc naypierwf/-a czynności iego iptęźyn^, wzięcie zapłaty chęć iego nafyca, a niewzięcie oziębłym go i nieprzyiaciełem powierzoney rzeczy cz/nf. Nagania Jezus C hrystus podł^ą chęcią zyflkii uwodzące fię dufze, i naturalne a arcy izkodliwe przywodzi konfekwrencye. Tak zaś obfzerne w pioftey przypowieści dał nauce'fwoiey znaczenie, źe nie tylko do Pafterzow Duchownych, Rządców ludu, Oycow Familii i Generałów Woyfk., ale nawet do zgromadzenia Ludzi iednego Narodu, względem Kraiu w. którym fa zamiefzkali, ta nauka rozci^2g ^ć fię powinna. ^. Kościoł zaś Chryftufa dopełniaiuc woli Autora fwoiego, wyftawuie ku czci ciafzey w dorocznych obchodach, od Świętych ludzi praktykowany zbiór, i ufzczęśliwiaiace fpołek ludzki ikutki niiuk Je z u sa, z eby czcząc cnotliwe ich czyny i świetną nadgrodę, 'przekonaliśmy fię iako ludzie, -iź urzeczywifzczeiie nauk Chryftufa nie ieft nad iiłę'ludzką, a iako Katolicy żebyśmy nadzieją wiekuiftey od Boga zapłaty, i pobożną wdzięcznością ludzkf, do podobnych czynów zachęr ceni byli. ^ Oto X

25 Oto Î na dníii dzifiejfzym Kościoł Chrjfíufbw odn&wu pamiątkę z/cía i cnot S. Stanisława, i pobożna Dzîeîôw Kraîowych windomość wafza, Pańftwo moie! zgromadziła was do tev Swîatj ni na oddanie winney czci Rodakowi n»- fzemii, chcących fię ufprawiedliwić przed Bogiem i Narodem, iako pamiętacie o ty m, źe ten Święty nafz Ziomek nay» czjftfzym źrzodłem naul^i Chryftufowey napolony, nie był nalemnym w prywatności fwoiey Obywatelem, ponieważ prywatne pożycie Jego, Bifkiipftwem Kiakowlkim i Sena» torñwem uwieńczane było. Nie był naiemnym Biftupem l Senatorem, ponieważ iako Biikup odwracał zgorfzenie ika* żonych zwycięilwami obyczaiow, a iako Senator zaftawiał Hę pośrzedniczą władzą za Obywatelowi nielutościf nadiimionego Żołnierza * Króla, uciśnionj^ch, iako w olny Obywatel i Senator okazał ftrażnicza Praw Stanu fwoiego gorliwość w nayoftatnieyfzym dla każdego Narodu polityki punkcie, ażeby ftan Zołnierfid nad Cywilny^m uci^żliwey nie przywłafzczał przemocy, gdyż ikoro tylko przewaga ftanow z przyzwoitey wżrufzy ńę kluby, nadwątlona i upodlóna wewnątrz Oyczyzna, na wzgardę i rozfzarpanie obcych zwyczaynie przychodzi Natodow. I za toć to świętokradzka ręka o śmierć go przyprawiła, za to Kościoł ChryfKifów wdzięczne mu naznaczył Ołtarze ; a wolny Naród Políki za fzcze- gulnieyfzego przed Bogiem crćt go przyczyńcę o trwałość Oyczyzny i fwobod Narodowych świątobliwie od niego tiżywanych. X o X A a W tych

26 X <= X. w tych krótkich Iłowach znayduię Pai?ryotyzm %vafz Pańftwo mole. Katolicką i Obywateliką świi^tobliwość życia«stanijlau/a Szc%epanowjkiego, i praktyczny naukę dla Pola- ko w,. Republikantow, Prawodawcow i Żołnierzy, lak idąc za Naiik Chryftufowf cdemnie wfpomnlon^ i za znamienitym przykładem ku naśladowaniu wafzemu wyftawlonego Ziomka, nienazewnemi Obywatelami Oyczyzny bydź powinniśmy. Profzę Pańftwo moie o łaikawą attencyą, znai^c do iakiego Narodu^ludzi mówię, dogodzę Patryotyczney pobożności wafzey gdy o miłości Oyczyzny mówić bt^dę, dogodzę uczczeniu Świętego Polaka, gdy o powinnościach Chrześciańikich Cywilnego, Prawodawczego i Zołnierikiego ftanu mówić zaczynam. B oże ktorego Prawica przenofi Narody w Narody, Ty któryś Przodków nafzych ofadził w tych Kraiach, dałeś im tę św ięt Religią, i ięzyk i ducha wolności, poriifz ferca fluchaiących, i. dotkniy ie tym przekonadiem, źe przepify Religii Tw oiey, fą nayrzeczywiściey do ufzczęśliwienia Narodow wymierzone.; uczyń to przez przyczynę Nayświęt- fzey Maryi Panny, ktorey wzywai^c Macierzyńfkiego pośrzednictwa zmówmy ZŁrowai Marya. Oyczyzna pofpolicie nizywamy Kray, ku wfpolnemu zaniiefzkaniu ludzkiemu, krwif lub Opatrznością Przodkow nabyty, z ktorego Macierzyftych wnętrzności fa^c ożywia* igce i trwałość fpołkowi ludzkiemu daifce korzyści, pod ufta

27 X o X uftanowioneml od lednego człowieka,lub więkfzey lub celniejf** ize y części miefzkańcow prawami ż y i obowłęzuiemy fię, A ztąd wypływaią powinności względem dobroczynnej i. llodko zamlefzkałey ziemi, i powinności miefzkańcow Religią, Prawami i korzyściami zjednoczonych względem fiebie w powfzechności, którzy ze fą zwyczajnie na ftan/po- 'dzieleni, więc znowu wynikalą fzczegulne powinności ftanow względem fiebie. Miłość zaś Oyczyzny, ieft dobroczynna chęć w poiedyńczu wziętego Obywatela, ikutkiem drżąca do polepfzenla i zdatności ziemi w ktorey źyie, i ftanu ludzi z ktoremi wfpolnie zażytych Przodkow mieć mu fię zdarzyło, i' od ktory^ch do ufzcześliwienia fwoiego zaci.^gaiąc naybliżf^ey pomocy, wzaiemności^ ilę im wypłacać powinien. Słowem: miłość Oyczyzny ieft dobroczynność dla Kraiu i wfpoł- Obywntelow. T a ieft naygłośniey brzmiącą O^mnaftego Wieku na- fzego od mniemanych Filozofcw, których dumny płod rozii> mu zaftępuie częftokroć mieyfce cywilney roftropności, utrzymywana maxyma, że Religia Katolicka nie wpaia w Obywatelow gorliwcy miłości Oyczyzny, ponieważ Stan Cywilny nadto zatrudnia Nabozeńftwami, Bractwami i powierzchownością ceremoniałów... Stan Prawodawczy napełniai c boiaźnia chciwego Boftwa ścieśnia w zamyftach i zafzczepia trwoźliwość w czynnościach: w Stanie zaś Zołnierikim nadziei^ wytępia męftwo upaiai^c ludzi miętką. czułością dufzy-.»

28 X o X nadzielą nadzwyczajnych po śmierci rozkorzy» do "których pobożnie próżniackim z'yciu naypewnicyfze pokaźnie drogi*, łecz Pańftwo moie! odw ołuie ile do. rozunui wafzego, do rozumu, który nie fzuka ziośliwey krytyki w rzccznch wiadoipych fobie, dla tego jedynie, źe ic wfzyfcy wiedza; do rozumu, który rzadzęc iię przyrodzonym svviatîem, kombinuie rzeczy według jch iftot i przymiotow ; do rozumu, który nie kontentuiąc fię îcdnym ubrdaney vviadoi.tiosci ogniwem, cały ich porządnie fpaia łańcuch ; takowy rozum udecyduie, źe ftan cywilny p^orllwą miłość Oyczyzny okaże, gdy okaże iak naypracowitfz^ ftaranność.około ożywiaiacego Rolnictwa, około cnotliwey populacyi, około ikrupulatnego ceł i podatkow zapłacenia, około pieczołowitego wychowania dzieci, około lubey zgody i pokoiu wewnetrznego, i winnego ufzanowania día Zwierzchności Kraiowych. Wfzakźe Pańftwo moie! ten i taki rozum wafz do iakiego odwołałem iię, treść powinności ftanu Cywilnego wzgledem Oyczyzny na tych fześciu zakłada Artykułach, i w ich dopełnieniu hołdowniczey dla Kraiu Obywntelow żąda miłości. Lecz w ten czas dopiero dobroczynnego rozumu przemyiły prawdziwie użyteczne będą, gdy do uílíutecznienia ich Religia Chryftufowa dzielnością prawdziwego B oga tchnąca dopomoże... Przepifze chwalebnie pracowita Rolnicza ręka potwierdzone korzyściii Rolnictwa reguły, ulży wynalezionemi natz^dziam l ciężaru pracy, ochroni gd wynifzczaiacego i^fteftwo

29 ftwó Rolnika potu, ale w dufzę iego nie wpoi i wpoló nie może tey do Rohiictwa ufilności, którą wpoił ten có Oyca fwoiego nazwawfzy Rolnikiem mowi; ** Żaden kto- Ty ściągnął rękę do pługa a w tjł iię obraca, nie wni/*»,, *(.l/.ie do Kroieftwa Niebleikiego. Pięknie ieft napifany Jlft do Ludu dla wzniecenia w lśniących iię proz niakow, fz.icunku dla ozywicielow nafzych, ale Boc^ 1 człowiek naywyżfzy dla oźywiaiącey pracy okazał fzacunek, kiedy równie płaci tym, co poźniey przyfzli do Winnicy Jego, z temi co pracowali od rana, można naywybornieyfze przypi* fać rozrządzenia Ekonomicznego reguły, ale iłuteczniey nikt nie wmówi w Gofpodarzow, ani czułości, ani rożfądney fprawiedliwości, nad owego Ewangelicznego Gofpodai tz a, który talenta rozdał iliigom fwoim, i ftarownych do więkfzych używa rzeczy, a zakopuiacego talent nagania, uczy z iaką troikliwością około domowego maiatku chodzic potrzeba, wyftawuiąc niewiaftę fzukaiąca z troikliwością zgubioney tłrałimy. Przepifuie baczność Rolniczey ftaranności, i oftrożna ofzczędność nakładu, wyprowadzaiac Gofpodarza, który iieiąc, iedno ziarno rzucił między ciernie, i ciernie zagłufzyło go; drugie na twardy drogę, i ftało fię paftwiikiem ptaków; trzecie na uprawney roli fetny uczyniło pożytek. Uczy nakoniec roztropności Ekonomii Rolniczey, gdy zabrania ilugom żeby z niedoyzrzałey pfzenicjr kalfolu nie wyrywali, aż w gumnie dopiero oddziela kękol ęd pfzenicy. X e X A tak zachęca do pracy Rolnika, a zachęca nad-

30 X a )( iiadgrod^ Kroleftwa Niebleitiego ; uczy czutego fzacunlcu 1 oadgrodj dla Rolniczej pracy, przezorności Gofpcdarzow a pilności ilużąc/ch, trolłliwbści około nabytego maiątku, baczności i ofzczędności, nakoniec roflropności Rolniczej ^ ilowem tego wfzjftkiego co tworzy dufzę Rolnictwa, w ktojęgo praktyce ieźeli iię zamyka miłość Oyczyzny, toć Jk- ZUS C hrystus ZAfzczepial takową miłość Oyczyzny. ' Prawda, ze ludność ieft naymocnieyfzą każdego Kralu podporą, ponieważ w llczney ludności nayprzyzwoitfza można zrobić klaityftkacyą, i do po.irzeb natury ziemi, i do potrzeb Obywatelow przyftoiowaną. Bez ludności naypłonnleyfza ziemia odłogiem leży, i ftanie fię okropny i bez* drożny puftynlą. Ludność wiec dale moc i trwałość narodom, lecz ieftźe pod ilońcem Religia, ktoraby prawney i porządnej ludności fkutecznley dopomagała, a zbranlała na potułanie bezczynność i wzgardę wydanego potomftwa? Jeftz'e który Prawodawca, któryby fię w tym punkcie nie pokazał albo nadto furowym, albo nadto piefzczonym? Numma na odebraniu kluczy Gofpodariklch rozwodowy między fnalżeńftwęm załoiył prawność. Machomet dogadzaiąc nierządney chuci iedaey części ludzi, drugą wieczney poświęcił niewoli, Uftanowiciel Praw Cywilnych J e z u s, pokazał ile źj-zodło porządney ludtiości fzacuie, gdy w Ziemflsim \vięku znaydowaj fię na wefelu w Kanie Galileylkim, do* pomagał wefołoici ludzkiey przez nayplerwfzy cud okazany w odmianie wody w wino, oaiknął fię na pytaiących czyli ro*

31 X o X -tozivédy Tngodziwe, mowi^cl do zat^ard&enia JeYeai té,afx ^ g o, imataolono uyam iejl^au z początku nie było tak; wítfzjmuie niegodziwe do pottinożenia maiżeńflw chuci, mowi^o: co liog zlac-^-ijl człowiek niech nie rozíq^czai, Podniofl St?m M;ilżeńiki do godności i zahugi Sakramentu: a Kościoi ie* go niepłodność iedne/ ibony między waźnemi przyczynami Tozwodow położył, i tenże Kościoł w litości na ułomność ludzką prawdziwy tchnący świątobliwością» dla ikutkow wftjdliwey, niedoftatniey, hib rozwiozłe^y miłości,, nięznąne przedtym poświęca Szpitale. Po takim zachęceniu, obwarowaniu i upoważeniu Małżeńftw, po tak litościwyfii wybaczeniu, możnaż mówić, że Religia Chryüufowa nie przykłada fię do ludności. Zachęciwizj do Rolnictwa i prawriey Populacji, równie Boiką opatrznością o wychowaniu dzieci zoftawił nauki' naytrwalfza fzczęśliwość narodow, ód tego nayiilotniey zawiila punktu, ażeby rodzące fię naftępftwo Obywateloíw fíofownyra do natury kraiu i potrzeb iego, do natury^ formy rządu. Praw i fwobod Oyczyftych, do wzgiędnłgo poważenia lub oftrożności dla f^fiedzkich Narodów, ftofownym mówię natchnąć Duchem, w tey mierze wyfokie nam Pkiwodawca B og zoftawił przepify. Wiek ten día niedo-łę-ftw» Dufzy i Giała godzien litości, zafzczepionej od Autora Na* tury w fercaeh Rodzicow miłości ieft zoftawiony. W W afzych Roilzice rękach ieft pódawcza* fzczęśliwość naypo* nieyfzych Obywatelow, i tey która wieczyfte zaręcaa ko- B izyici

32 3C o yc 'tzyści ziemia patrzcie na przykład wam dany od Rodziców C h r y stu sa, oto nayprzed Rodzice Jego ofiarowali go Bogu w ed łu g obrządku owey R e lig ii, przed okrutnym zauiachrm Heroda ufzli z nim do Egiptu*, w po^muiącym w Itku prow adzili go do ICośoioła Jerozolimfkiego na cześć wiriiuj Bo- GU, i na ucjicjienle Praw K arodouych, Słuchaycie przy- *kładu C h r y stu sa D zieci: iako w dziecinnym w ieku fiu chał ł pytał ludzi w Prawach Narodowych biegłych, był poftufzny' Rotlzicftfm nż do lat trzydziefru, zacząwfzy zaś hrtućzaić'/ach^c.l do piln&y Iłaranności około d z ie c i, mieniąc ich D^.icdzicahii K rcleitwa Niebieikiojro. W yklina gorfzn- cych niewinny w iek, m ów iąc: biada gorfz^ceaui, lepieyby m u było żeby kamień m łyńiki przywiązany był do fzyi ieg o, n utopiony był w przopaści inorikiey. Jakże po tak dokładnych i Iłodkich naukach, dzikiom i Prawodawcami w y dalą fię Likurg i N u m m a, z których pierw fzy złodzicyftwa i bozwfiiydnego paitowania* drugi biegać i pływać dzieci łiczyć nakazali; obydwa ułomne i fzpetne topić. ; L e c z iez eli w czym miłość O yczyzn y itan C yw ihiy okazać m oże, tedy w punktualnym płaceniu C eł i Podatkow na- poleplienie ;fianu zam iefzkałey Z ie m i, ułatw ienie handlu i ubefpieczetiie-granic od faiiedzkich napaści: daią w iec R odzice iego przykład tey m iłości, id na w pifanie fię w poczet od nakazany ^ fam od głow y fw oiey płaci Po* datek V ip h c ić -^go^ lf-n ie y M u te u f^ a celnika pow ołuie do godności Apoftolftwi- A ią..v

33 ) C o )C \ ieztfli w Brateritiey miłości Ob)'ivatelow wydalę fię miłość Ojczyzny, iezeji na wewnętrzney ich zgodzie, funi. (luie fię to co nazywamy niewzrufzonę moc^ NarodowJh;** ZUS C hrystus maiąc lię przenieść na Prawicę Oyca fwola-, gb, ten nayfzacowiileyfzy wiernym fwoim zoftawił upominek, mówiąc: pokoy drtię wam, nie iak świat daie, ia daię^ i w famey rzeczy hamuie zapalczywość tchnęcych Sylli, lub Maryufza Duchem nlfzczącym Obywatelftwo i Oy-c?,yznę, odpowladai^c na zapytanie: wiele razy pokrzywdzenia i urazy darować należy, że aż fiedrndziefiat i fiedm razy. Hamuie duch pienlactwa prawność za fprawiedliwość podr llępnie biorącego, mówiąc; niech będzie mowa wafza, ieil,* ielt, nie, nie; hamule potwarz, kalumnie, uraźliwe iłowa, mowiac: leżeli kto Bratu fwoiemu fowie rakka, wart ieft ognia piekielnego, Hamuie chęć zemlły aż do heroizmu, mówiąc : ieżeli ci kto da w policzek nadaaw mu diugi. Przy* kazuie furowo tym którzy urazili poiednanie iię ^ mowiac.: leżeli przyniefiefz ofiarę do Ołtarzów, a przypomnifz fobie, źe Brat tw-oy ma coś przeciwko tobie, zoftaw ofiarę a idź pogodź fię z Bratem twoim. Nie pozwala fzerzyć fię iakiemużkolwiek zagniewaniu, mowiac: niechay nie zachodni ilofice na zagniewanie wafze. O Jez u si fpraw to w fercach Polakow, aby te nauki TwoIe dopełniali/gorliwie, a kray ten cały będzie Domem przyiacioł, i w miłości ich Braterikiey, miłość Oyczyzny z ufzauowaniem i Aiachem i^fiedzkie Narody widzieć, będ^ai,. i j ::: B a Zoftaie

34 X o X Zoftałe ief'/c!ze dia Stanu C)wilnego okazanie miiolfcr Oyczyzny,,okazuięć it\ Magiftratom Kraiov/ym, które iako iłfazniczf tnaią powagę w rozmierzaniu srzo(iko^v do uczczęśliwienlaoytzy zny drżących j tak fpuściwfzy ftę na ich wiadomość i poczciwość Obywatpliką w nlezmyśloney miłości \?!nniśmy im podległość, idąc za udzlaiem daiiey im mocy, miłości Oyczy^riy nie wątpliwe daiemy dowody. Oto Jk- 208 Chrystus będąc Królem Krolow, Panen^ Panujących* gdy rzefza naukami i cudami Jf'go przekotiaiu, Królem chciała obrać, fchronii fię, Izanuiąc te które wfpoleczenftwio Narodu {wolego, zaltal Magiflraty, orzyściwf/,y tredo'.vfitego ^ kazał mu iść do Kapłanów i ofuirować ofiarę za oczj fzczerie. Stawił fię przeii Sąd iaki na ow cz;.s' bjl Kraiowy i Rzymikiey władzy-, fiiif-mnie okrutny przyiął Dekret, któremu Pułki Anioiow aiiy.ilować mogły, a iednego dofyć było mocy na znifzczenie kilkudzieliat T'yfięcy Sennacheryba Woyika, a Apoftoł Jego Paweł mowl: bądźcie poluifznemi wfzełkiey władzy, bądźcie polłufznemi Panom nawet nie^ sfornym. Otoz Pańftwo moie! iezeji prawe rozumu wafzego zam iary, ź daif od iftanu:cywilnego dowodów miłości Oyczyzny z pracowitościf RolnJczey, z prawney Populacyi, z ftajownego,wychi)wania Dzieci, z ikrupulatnego płacenia Ceł i Podatkow, z pokoiu wewnętrznego i ufzanowania Magl-.'iłratow, nayikuteczniey do tego nauki Jezu sa C h ry stu sa ilopomagai^. Ponieważ wfzelkie przemyi?/ ludzkie kończy. ^ fięna

35 X o X fi ' na doczefnych nadgrodach, do których dla ograniczenia (latku luilzkiego, docifnąć {'ic* nie można dopełnicielom v Je* ziks C hrystus dla wfzyftkich dopeinicielow cdpiatn Jprawicd-liwość uczynić chce i może. Ah! Prawodawco naiz! użycz iefzcze lalki żebyśmy te Święte przepify Twoić przez wdzięczność za dar tak lubego fiedliika wypełnić i chcieli i. mogli; a dawfzy w tym fiedlilku miefzkańcom Ducha wolncści i prerogatywę Prawodawilwa, natchniy ich mądrością» która fprawiedliwe tworzy ullawy, aby i ten ftan pełniąc powinności fwoie, przykładna okazał miłość Oyczyzny, To ieft drugn czrść mowy moiey, profzę o krotką attencya. Jeżeli Religia C hrystusowa tworzy gorli^vych miłośników Oyczyzny w ftanie Cywilnym, iakośmy widzieli, utworzy także miłośnikow Oyczyzny w ftanie Prawodawczym, ponieważ z formy rządów Oyczyzny nafzey ftan Cywilny ieft zawiązkiem Prawodawczego ftanu, a tak z Cywilności do Prawodawftwa wyfadzeni Obywatele, uprawione maiąc ferca i umyiîy ąob'i Cy wilności^ Jezusa C hrys t u s a, fzukać będą dowodow miłości Oyczyzny w fprawiejiliwości wzglądem Ofob i rzeczy, w roztropnym ftanowieiiiu Uftaw, w unikaniu Ducha partyi, dumy i uporu, w fzanawaniu dobrych Uftaw od Przodkow wziętych, a w poprawieniu złych, w przewidzeniu nakoniec nie kończacey fię nigdy, île bydź może, fzczęśliwości Kraiowey, takowe czynności Prawodawczego ftanu, czyfte światło rozumu, mieni bydź dowodami miłości Oyczyzny, do takowych czynności R eligia Katolicka formuie Prawodawcow* Urząd

36 X «X TJr7>rtti;i^rnvvodawcz7 ieft nayświotnieyf/.y Pańftwo mole, Urzr^d, który tylko fpołec/.iiość dać moze. Ich poczciwo, ści i roftropności poruczn Obywatelftwo. Cywilne iycie i maiątek, i to wfzyftko co do ubcfpieczenia życia i pomnożenia maiątku ściągać fie może. Porzuca im przytomną i pożądaną aż dla naypoźnieyfzych Potomkow fzczęśliwość, żywemi prawie i wfzcchmocnemi czyni ich boftwami, a i Pifmo Ich tak nazywa: u^ ij Bogami iejlticie; za takowe ubo* ftwienie nayznakomitfzego dowodu miłości wyciąga od nich Oyczyzna. Sprawiedliwości w uftawach xvzgledem Ofob i rzeczy, żeby dokładny uczyniwfzy podział rządów Obywateiftwa i Produktow Kralowych, każdego rzędu ludzi i rzeczy tak opatrznie dotknęli, iżby w rozrzedzeniu Produktow, lub ich waloru właściciele w każdym rz dzie uznali nieparcyalna fprawiedliwość. Do takiey fprawiedliwości zachęca ich Chrystus, mowiac: fprawiedliwość wafza niechay uznana będzie od wfzyftkich ludzi, w ręku Prawodawcow ikłada Obywatelftwo nayzawllfze o włafność lub honor fpory. T e Gordyiikie węzły z tą delikatnością rozwiązać powinni, żeby między ftronaml fpornemi nie wzrufzyli miłości Braterikiey, nie znifzczą iey zaś gdy im podzielną okażą fprawiedliwość, i taką fprawiedliwość Sęlką wpaia Religia Katolicka woł*- iąc: fprawiedliwie fądźcie Synowie ludzcy. Stan Prawodav/czy powfzechne dobro Oyczyzny, maiąc za iedyny czynności fwoiey obi kt, o naymilfzych ludziom rzecrach, Rodzicach, Dzieciach, Krewnych, Przylaciołach, włalności i ^ życiu

37 X ' o )C zyciti zapomniawfzy, nie parcyalnn fprawiedlhyośc okazać powinien, i takie/ fprawledliwości Rellgiu Katolicka wycląga, upominai^ic: fprawlcdltwcicl wafze ftidzlc bede; flotvem tak furowo Prawodawca nafz Prawodawczą okrygl^ł fprawiedliwość, iż tego po fwcich wyciąga uczniach, izby nią nad wfz ftkie d/llj ngwowali fie Narody. Nie bj ło chełpliwfzey fprawiedliwości iak w itaifzyznie Zydowililey i Faryzeufzach, którzy ze wfzyrkicgo aa do mi(^ty Ikriipulatną dziefięcinę płacili, a przecież C hrystus mowi; iczeli fprawiedliw'ość vvafza nie bidzie obfitować więcey iak Pifarzow i Faryzeufzow, nie V7ni}dziecie do Kroleflwa NiebleiŁiego. Nie fprawiedliwość Prawodawcow mierzi i niechęci Obywatelow ku włafnemii ich. fledlliku, i fprawule żądze obcego panowania, otoż z włafnego ich uwielbienia i nleuchrooney lud/jom na Urzędzie ambicyi wziąwfzy pochop, Arafzliwy pogrom izuca Religia C hrystusowa na niefprawledliwych Prawodawcow, groźijc: odebrano wam będzie Panowanie, a dane będzie. Narodowi czyniącemu fprawiedliwość. Nie może cały przefił Filozofii mocnieyfzego na niefprawledllwość Prawodawcow wynaleść nad ten hamulca, bo chociażby w przemyflach fwoich była nayobfitfzą, wfzechmocności uikutecznlenia przemyflow Iwoich dać fobie nie może. Jefzcze w roftropnym ftanowieniu Uftaw, okazule ilę miłość Stanu Prawodawczego ku Oyczyznie, lecz ieźeli w Uftawach Prawodawczych, fprawieduwość tak okryślona, będzie

38 - X o ' x t>eflzi6 prawitlłem ich dztełft. od faftroprlosci hidztcu^y zl* j[łe\vne nie zdrozy, ponlewa;? toliropuość liijzua ięlt to dokiadaa wiadomość uz/cla rzecz/ według okoliczności ł potrzeb}. Takowey-Prawodawcze/roiłropności uczj nas C h r y s t u s, mowiac: biedźcie roftropni iak węże, n prości iak gó-- łębie. Nadzwjcza/n^ roftropnoęć węża w toczeniu ftę koiem za nieprzyiaznemi naturze fwoiej ielleftwami, w coroczney odmianie ikory, i ożywieniu płodu*, proftota gołębia w miłośnie wiernym pożyciu, i ftarownym wychowaniu dzieci upatruiij Naturaliftowie. Jeżeli do tych Artykułów Prawodawcy zwroca wag^ roftropności, fzczęśliwy Naród pod Ich Prawami, a ieżeli ikutkow roftropności ofobliwey Prawcdawczey w tym żądamy, żeby przeciwko iey czynnościom naymnieyfzego nikt nie mógł «czynić zarzutu, iak przeciwko iafności światła, takiego światła wycii^ga po Prawodawcach C h r y s tu s, mówiąc: Niechay świeci światło wafze Ludziom, tak, iżby czcili Oyca wafzego, który ieft w Niebiefiech^ Duch partyi, a zwłafzcza płafzczykiem dobra publicznego chełpliwie ozdobionej, którym cz^ftokroć Prawodawcy dumę i upór zaiłaniać zwykli, naylepfze kazi lub nifzczy Uftawy. Ktoraź lviaxyraa na ten palący nayświętfze rzeczy pożar ikutecznieyfza bydź może, nad tę krotką Prawo-.^awcy Boga i człoxvieka^ kiżde Kroleilwo w fobie rozdzielone znifzczeie... Duch partyi w Prawodawftwo wczoł- gniony znifzc^ył zwycięzców wiadomego qa ow czas świata R zj-

39 X X R/yrnian... Duch partyi tworzące Greckie umylły, l ni#- stłamaite millionamj Woyik ręce w niewolnicze po dzi* dzieli okuł pęta... Duch paftyi Grachow i Senatu, Stan ze Sta* nem w śmiertelna wprawuie walkę \ ponieważ będąc ro«zniecon od dumy ktofa w uporze fwoim mowi: niemaiz Bo- CrA, a Bog pyfznym fię fprzeciwia, a pokornym daie łaiki fwoie. Więc Prawodawcy wyznaycle z Dawidem, źe nie ina żaden Naród takiego Boga, iak ieft Nafz, który nam te obiawił przez łalkę Maxymy, co?e ftworzeniem od niego Świata ikutek fwoy pomimo ślepoty ludzkiey brały... Ten Duch partyi od dumy podnieconey złość fwoię ro35* clfga aź na dawnośc poprzedniczyeh Praw, i bezwzględnie depcząc ich dobroć, chciwie prożnoścl fwoiey chce dogadzać, żeby on fam za Stworzyciela naylepfzych rzeczy byl czczony, Ale iako Stan Prawodawczy, da^vne Uliawy podko }uiące fzczęśliwość i fwobody. Kraiowe, zamienić na inne powinien, tak dobrem Oyczyzny ztwierdzone w całości utrzymać, wglądaiąc w zamiar Przodkow, iiezac fię gruntownie polityc7.ney Hilloryi Kraioxvey, idąc w tey mierze za radą Króla Izraelu mowiącego:-pytay fię O-ycow Twoich a po^ wiedzą cl, i Przodkow fwoich a nauczę, cię. Oftatnie Stanu Prawodawczego miłości O yczyzn y pię^ tno^, ieft przewidzenie na dal fzczęśliwości Kralowey, i pr/ygotowanie nic wyczerpanych, ile po. ludzku by dź może iey źrzodeł; to fię zdaie nad ludzkie fiły, lecz i do tegcrdoi«wodii miłości Oyczyzny, furowe Dawida m*)my upomnienie; Narodzie bez. rady! abyście mieli rozum i oftatnie rzecz/ C

40 X p X -przewidzieli; a C hrystus mowi; pamiętaj na oiłitnie rzec z /, a wiecznie nie zbledzifz. T u wfpomnieć pobożności wafee/ Pańilwo moie! powinienem przepowledzenla C hrystusa względem Jerozollmjr i Judzkiego Narodu o ich pizjfzłaici, fpeinił/ fię ęo do Joty na nich, n i m j z Prorokiem mowie m oźem /; O/co* wie nail zgrzefz/li, a m / grzech/ Ich noiiem/. Ziomkowie Prawodawc/.! winnlicle czuła wdzięczność Bogu, żq pod pogrom Prawodawc/ nie niefiecie do Or/entałnego Defpot/zmu w/mufzonego ceremoniału milczenia, źe blaik Tronu p/f^nego T /rana nie kładzie tam / na wolność mówienia i' cz/nienia wafzego. Używam do was flow Pawia Świętego ; Bracia! teraz ted/ rłoźcie gniew, nienawiść, złość, złorzeczenie, podłą mowę, a cokolwiek cz/nicie, cz/ńcie w Imie Pana Jezusa Chrystusa z dziękcz/nleniem. Uź/\va/- cie rozumu w Radzie a ręki w cz/nności, ponieważ ta fama ręka w Polfzcze co przeplfule fprawiedliwość Prawa, pokazuie dane dobre U ftaw /, I prz/fzłą rozmierza fzczęśliwość, taź fama mowlę ręka bronią fię ozdabiać zw/kła na obronę Ziemi,Ziomków i Uftaw włafn/ch...o powinnościach Stanu Zołnieriklego ieft oftatni punkt mow/ mole/. W y Panowie moi! ktorz/ miłości O /cz/zn / prz/fięgę i honorem znamienitą noficie cechę, formuląc trzeci Stan Ob/watelftwa, mężne/gorliwości dla Kralu i wfpoł-braci dawać powinniście dowód/, w chętn/m prz/wlązaniu do powołania wafzego, w umlelętności wolennego rzemioiła, w flieuftrafzon/m hazardzie ż/cia, i w łagodn/m uź/ciu fzczęścla

41 íc!a woiennego. X S X T e fą naygłownieyfze 'powlnnoácl] Stani! wafzego., z nich Boau i Oyczjrznie hoidownicjtą daninę płacić powinniście i roztrz śmy ie krotko w fzczegulności. Piękna rzecz Panowie mol! wyznawać całą powlerzcho^ Wnościa przed Światem, źe fię kto poświęcił na Obrońcę Kralu i wfpoł-ziomkow fwoich. Takowi ludzie od nienajpamlętnieyfzych wieków naypr»emjślniejfxemi fpofobami tzczeni bjll, w ich zwjcięzkie ręce najwjźfze dofloleńftwa Kraiowe wfpołeczeńflwo fkładało, a z powodu czci dla Ich dxieł wewnętrznej, najśwjętfzjm Ojcow O yczy zn y tytułem ich koronowało dobroczjnności. To 1 bałwochwalftwem zaćmione czjniłj Narodj. Ale tam Obywatel złamawfaj potęgą mlecza meptzyla*nenarody, zwyclęzką ręk^ na wfainą Oyozyanę częftokroć lował kajdany, Rjcerze za* Chrystusa Religią napolcnl, powinni pamiętać o owjm napomnieniu Pawła Nauczjcieia Narodow : Braci,i! lakim po\^o*, łsnienj powołani iefteście, takim ftaraycie fię ofrzjmać niewlędnieiąic^ nadgrodę, idźcie Panowie mol! po ita'wę aż t światem kończącą fię, ale idźcie z tjm wewnętrznym przekonaniem,ź e iedna część Obywatelow bydź powinna, ktc)- raby ten użytku fwoiego nayfzczegółniejfzy miała zamiar, źebj dnigley części Obywatelow, wfpolnego Kralu, fwobod cd Przodkow Wziętych, Żon, lizlecl, i Boiklch Rakoniee brt5nlła Ołtarzów, nie dayde fię uprzedzić w przywiązaniu d*o Ryćerikiego powołania Narodom za kaprys Defpoty krew Jeiącym, wy miiinowicie Repubilkanci Żołnierze, pokażcie fię nie naiemneini, lecz wd?ięcznemi za udział Kraiowe/ C a wfpoi