Źródła finansowania tworzenia sieci powiązań kooperacyjnych z uwzględnieniem nowej perspektywy finansowej UE

Transkrypt

1 Źródła finansowania tworzenia sieci powiązań kooperacyjnych z uwzględnieniem nowej perspektywy finansowej UE Konin, 2 grudnia 2014 r. Beata Frontczak Konferencja organizowana przez Miasto Konin w ramach Programu Wspierania Przedsiębiorczości w Koninie na lata Na co fundusze ? Fundusze UE będą koncentrowały się na tzw. celach tematycznych, czyli priorytetowych obszarach, wyznaczonych dla całej Unii Europejskiej. Wyznaczono 11 celów tematycznych: 1. Badania + Rozwój + Innowacje (B+R+I) 2. Technologie Informacyjne i Telekomunikacyjne (ICT) 3. Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MŚP finansowanie inwestycji) 4. Energia (Efektywność energetyczna) 5. Klimat 6. Środowisko (w tym również zasoby kulturalne) 7. Transport (większa koncentracja na drogach wyższego rzędu) 8. Rynek pracy 9. Integracja 10. Edukacja (w tym projekty inwestycyjne) 11. Administracja ( dobre rządzenie ) 1

2 Programy Operacyjne w Polsce: PO Infrastruktura i Środowisko PO Inteligentny Rozwój PO Wiedza, Edukacja, Rozwój PO Polska Wschodnia PO Polska Cyfrowa PO Pomoc Techniczna Programy Regionalne PROW - 27,5 mld euro - 8,6 mld euro - 4,7 mld euro - 2,0 mld euro - 2,2 mld euro - 0,7 mld euro - 31,3 mld euro - 8,6 mld euro Źródło: 2

3 Krajowe i regionalne programy PO Inteligentny Rozwój - wzrost innowacyjności kraju, podniesienie jakości badań naukowych i poprawa współpracy nauki i gospodarki PO Infrastruktura i Środowisko finansowanie infrastruktury, np. drogi i koleje. Wsparcie inwestycji, które przyczynią się do efektywnego wykorzystania energii, ochrony środowiska i zachowania dziedzictwa kulturowego PO Wiedza Edukacja Rozwój szansę na poprawę sytuacji na rynku pracy dzięki m.in. inwestycjom w edukację. Skierowany będzie również na walkę z ubóstwem oraz poprawę efektywności administracji publicznej. Krajowe i regionalne programy c.d. PO Polska Cyfrowa stworzy warunki do powszechnego wykorzystania technologii cyfrowych. Dzięki niemu Internet wysokiej jakości będzie łatwiej dostępny PO Polska Wschodnia pięć wschodnich województw wymagających nadal szczególnego wzmocnienia otrzyma dodatkowe wsparcie finansowe na przedsiębiorczość, innowacyjność, rozwój miast i inwestycje transportowe PO Europejska Współpraca Terytorialna pozwoli wzmocnić powiązania gospodarcze, społeczne, kulturowe i komunikacyjne między Polską i jej sąsiadami 3

4 Krajowe i regionalne programy c.d. PO Pomoc Techniczna pomoże administracji sprawnie zarządzać Funduszami Europejskimi i informować o nich Regionalne Programy Operacyjne - 16 programami w 16 województwach będą zarządzać Zarządy Wojewódzkie. Regiony będą mogły przeznaczyć środki na cele, które wskazały w swoich strategiach rozwoju, m.in. na przedsiębiorczość, edukację, technologie informacyjno-komunikacyjne, infrastrukturę ochrony środowiska, energetykę i transport. Co dla firm działających w ramach powiązań kooperacyjnych? Obszary wsparcia w odniesieniu do przedsiębiorstw: Badania, rozwój, innowacje Współpraca nauka-biznes (szczególnie wspierane będą konsorcja naukowo-przemysłowe) Nowe rynki zbytu Powiązania kooperacyjne firm Informatyzacja Rozwój działalności Szkolenia i doradztwo Inwestycje środowiskowe 4

5 Założenia PO Inteligentny Rozwój: Wsparcie kompleksowych projektów badawczo-rozwojowych przedsiębiorstw, realizowanych na zasadzie od pomysłu do rynku (także wspólne projekty biznesu i nauki), Preferencje dla sektora MSP Koncentracja na obszarach tzw. inteligentnych specjalizacji (krajowych i regionalnych) Zwiększenie udziału finansowania zwrotnego (pożyczek i kredytów) Preferencje dla ekoinnowacji Preferencje dla projektów realizowanych przez tzw. klastry kluczowe Krajowe Klastry Kluczowe Na bazie opracowanej definicji klastra oraz w oparciu o przyjęte założenia dotyczące funkcjonowania klastra sformułowano definicję Krajowego Klastra Kluczowego. Krajowy Klaster Kluczowy (KKK) to klaster o istotnym znaczeniu dla gospodarki kraju i wysokiej konkurencyjności międzynarodowej. KKK są identyfikowane na poziomie krajowym, m.in. w oparciu o kryteria dotyczące: masy krytycznej, potencjału rozwojowego i innowacyjnego, dotychczasowej i planowanej współpracy oraz doświadczenia i potencjału koordynatora (źródło: Kierunki i założenia polityki klastrowej w Polsce do 2020 r. ). Obecnie trwa opracowywanie kryteriów dla KKK. Nabór na KKK będzie prowadzony raz do roku. 5

6 Program Operacyjny Inteligentny Rozwój (PO IR) osie priorytetowe I OŚ PRIORYTETOWA: Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa oraz konsorcja naukowo-przemysłowe II OŚ PRIORYTETOWA: Wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach III OŚ PRIORYTETOWA: Wsparcie otoczenia i potencjału innowacyjnych przedsiębiorstw IV OŚ PRIORYTETOWA: Zwiększenie potencjału naukowo-badawczego PO IR I Oś priorytetowa typy projektów: 1. Projekty B+R przedsiębiorstw Finansowanie badań naukowych oraz prac rozwojowych (konstrukcyjnych, technologiczno-projektowych i doświadczalnych), polegających na zastosowaniu istniejącej już wiedzy, uzyskanej dzięki pracom badawczym lub jako wynik doświadczenia praktycznego. Prace B+R mają służyć do opracowania nowych lub istotnie ulepszonych rozwiązań (wraz z przygotowaniem prototypów doświadczalnych oraz instalacji pilotażowych. Szybka ścieżka przyspieszona procedura oceny projektów, przetestowana w ramach konkursu pilotażowego w działaniu 1.4 PO IG w 2013 r Beneficjenci - przedsiębiorstwa (MSP oraz firmy duże), realizujące projekty samodzielnie lub w ramach konsorcjów naukowoprzemysłowych (nie będzie to warunek obligatoryjny do uzyskania wsparcia) 6

7 PO IR I Oś priorytetowa typy projektów: 2. Sektorowe programy B+R Finansowanie badań przemysłowych oraz prac rozwojowych (konstrukcyjnych, technologiczno-projektowych i doświadczalnych), polegających na zastosowaniu istniejącej już wiedzy, uzyskanej dzięki pracom badawczym lub jako wynik doświadczenia praktycznego. Prace B+R mają służyć do opracowania nowych lub istotnie ulepszonych rozwiązań (wraz z przygotowaniem prototypów doświadczalnych oraz instalacji pilotażowych. Instrument służy realizacji dużych przedsięwzięć B+R, istotnych dla rozwoju poszczególnych branż/sektorów gospodarki. Istotnym elementem wyróżniającym będzie oddolny proces określania programu sektorowego będzie opierał się na doświadczeniach 2 programów sektorowych Innolot oraz Innomed Beneficjenci przedsiębiorcy, konsorcja przemysłowe i przemysłowo-naukowe (w tym klastry) PO IR II Oś priorytetowa typy projektów: 1. Wsparcie wdrożeń wyników prac B+R Finansowanie wyników prac B+R opracowanych przez przedsiębiorstwo lub nabytych w celu uruchomienia produkcji towarów lub świadczenia usług. Wsparcie wdrożenia zakupionych wyników prac B+R będzie możliwe tylko w przypadku przeprowadzenia koniecznych, dodatkowych prac rozwojowych. Wsparcie przewidziane jest w formie dotacji; częściowej spłaty kredytu przez bank państwowy, gwarancji. Ten typ wsparcia będzie korzystał z doświadczeń działania 4.3 PO IG Kredyt technologiczny Beneficjenci przedsiębiorcy (MSP oraz duże firmy), konsorcja przedsiębiorstw, członkowie klastrów, fundusz funduszy 7

8 PO IR II Oś priorytetowa typy projektów: 2. Otwarte innowacje wspieranie transferu technologii Ten typ projektów nie ma swojego odpowiednika w PO IG. Celem jest stworzenie platformy innowacji, umożliwiającej kojarzenie firm (najczęściej dużych) będących dawcami technologii (patentów, licencji, nieopatentowanej wiedzy technicznej) z firmami zainteresowanymi pozyskaniem nowych rozwiązań ( biorcami technologii). Będzie to także swoisty bank technologii. Finansowane będzie kompleksowe wsparcie MSP w procesie pozyskania nowych technologii o wysokim potencjale innowacyjnym (etap I), oraz wdrożenie nowego rozwiązania w MSP w modelu z udziałem funduszu koinwestycyjnego. Finansowane będą inwestycje w innowacyjne przedsiębiorstwa, gdzie będzie udział prywatnych inwestorów - business angels, VC (II etap). Beneficjenci przedsiębiorstwa MSP, konsorcja przedsiębiorstw, członkowie klastrów. PO IR III Oś priorytetowa typy projektów: 1. Wsparcie inwestycji w infrastrukturę B+R przedsiębiorstw Finansowanie tworzenia i rozwoju infrastruktury B+R przedsiębiorstw poprzez inwestycje w aparaturę, technologię i inną niezbędną infrastrukturę, która służy tworzeniu innowacyjnych produktów i usług. W ocenie projektów istotne znaczenie będzie miała tzw. agenda badawcza, jaką przedsiębiorca będzie realizował na wytworzonej / zakupionej infrastrukturze. Beneficjenci - przedsiębiorstwa duże i MSP, konsorcja przedsiębiorstw (w tym klastry) 8

9 PO IR III Oś priorytetowa typy projektów: 2. Usługi dla MSP Finansowanie usług (w tym proinnowacyjnych) świadczonych przez różnego typu podmioty publiczne i prywatne na rzecz sektora MSP: Współfinansowanie kosztów proinnowacyjnych usług świadczonych na rzecz przedsiębiorstw przez akredytowane lub nieakredytowane IOB, prowadzących do wdrożenia innowacji w przedsiębiorstwie Bony na innowacje zakup usługi związanej z opracowaniem nowego produktu lub usługi, projektu wzorniczego, technologii, albo ich znaczącym ulepszeniem; Kształtowanie praktycznych umiejętności przedsiębiorców w zakresie wykorzystania ochrony własności przemysłowej, itp.. Beneficjenci - przedsiębiorstwa MSP, konsorcja przedsiębiorstw (w tym klastry), uczelnie, jednostki naukowe, IOB, jednostki administracji publicznej lub wyłonione podmioty (projekty systemowe). PO IR III Oś priorytetowa typy projektów: 3. Zwiększenie narodowego potencjału innowacji Finansowanie projektów o charakterze pilotażowym, polegających na opracowaniu i testowaniu nowych instrumentów wsparcia w obszarze B+R+I, w tym innowacji nie technologicznych, popytowych, społecznych, otwartych. Działania na rzecz lepszej współpracy między przedsiębiorstwami, nauką, otoczeniem biznesu i administracją publiczną. Beneficjenci: przedsiębiorstwa, konsorcja (przedsiębiorstw, jednostek naukowych), jednostki naukowe, uczelnie, IOB, jednostki administracji publicznej lub ich podmioty. 9

10 PO IR III Oś priorytetowa typy projektów: 4. Wsparcie promocji gospodarczej oraz internacjonalizacji innowacyjnych przedsiębiorstw Finansowanie: Specjalistycznych usług doradczych z zakresu internacjonalizacji firm przez akredytowane lub nieakredytowane zagraniczne IOB, a także pomoc w poszukiwaniu zagranicznych kontrahentów Programów promocji polskich marek produktowych przedsiębiorstw wpisujących się w obszary KIS Internacjonalizacji Krajowych Klastrów Kluczowych oraz rozwoju współpracy z podmiotami zewnętrznymi, w tym projekty związane z marketingiem, brandingiem, sieciowaniem krajowym i międzynarodowym (wsparcie działań realizowanych przez koordynatora klastra n a rzecz członków klastra). Beneficjenci: MSP; koordynatorzy Krajowych Klastrów Kluczowych. 10

11 Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny Osie priorytetowe WRPO 2014+: 1. Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka 2. Społeczeństwo informacyjne 3. Energia 4. Środowisko 5. Transport 6. Rynek Pracy 7. Włączenie społeczne 8. Edukacja 9. Infrastruktura dla kapitału ludzkiego 10. Pomoc techniczna WRPO OŚ PRIORYTETOWA 1 Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka Priorytet inwestycyjny 1.1 Udoskonalenie infrastruktury badań i innowacji i zwiększenie zdolności do osiągnięcia doskonałości w zakresie badań i innowacji oraz wspieranie ośrodków kompetencji, w szczególności tych, które leżą w interesie Europy wsparcie jednostek naukowych w zakresie infrastruktury badawczo-rozwojowej, zgodnie ze zaktualizowaną Regionalną Strategią Innowacji, uwzględniającą inteligentne specjalizacje. rezultatem tego typu działań ma być zwiększenie komercjalizacji wyników prac B+R we wspieranych jednostkach naukowych Beneficjenci: jednostki naukowe i ich konsorcja, uczelnie wyższe. 11

12 WRPO OŚ PRIORYTETOWA 1 Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka Priorytet inwestycyjny 1.2 Promowanie inwestycji przedsiębiorstw w badania i innowacje, rozwijanie powiązań i synergii między przedsiębiorstwami, ośrodkami badawczo-rozwojowymi i sektorem szkolnictwa wyższego, w szczególności promowanie inwestycji w zakresie rozwoju produktów i usług, transferu technologii, innowacji społecznych, ekoinnowacji, zastosowań w dziedzinie usług publicznych, tworzenia sieci, pobudzania popytu, klastrów i otwartych innowacji poprzez inteligentną specjalizację, oraz wspieranie badań technologicznych i stosowanych, linii pilotażowych, działań w zakresie wczesnej walidacji produktów, zaawansowanych zdolności produkcyjnych i pierwszej produkcji, w szczególności w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających, oraz rozpowszechnianie technologii o ogólnym przeznaczeniu Beneficjenci: przedsiębiorcy, konsorcja naukowo-przemysłowe, sieci przedsiębiorstw, w tym klastry. Priorytet inwestycyjny 1.2 (c.d.) Typy projektów: WRPO OŚ PRIORYTETOWA 1 Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka wsparcie działalności B+R, w szczególności związanej z rozwojem inteligentnych specjalizacji, realizowanej przez/dla przedsiębiorców (w tym zakupów infrastruktury naukowo-badawczej, wsparcie wdrożenia własnych lub zakupionych wyników badań naukowych/technologii oraz praw do własności intelektualnej, wspieranie procesów innowacyjnych w przedsiębiorstwach na wszystkich etapach powstawania i rozwoju nowych produktów i usług, wsparcie transferu technologii, szczególnie dla inteligentnych specjalizacji, wsparcie współpracy nauki i biznesu na rzecz wypracowania i wdrażania innowacji. Wsparcie obejmować będzie także klastry inicjujące współpracę przedsiębiorstw, w zakresie wsparcia działalności B+R, w celu pozyskiwania i wdrażania wyników prac badawczo-rozwojowych oraz poprawy potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw. 12

13 WRPO OŚ PRIORYTETOWA 1 Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka Priorytet inwestycyjny 3.2 Opracowywanie i wdrażanie nowych modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu umiędzynarodowienia Wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw w formie bezpośredniej lub przez pośrednictwo w zakresie tworzenia i wykorzystania instrumentów do wsparcia tego typu wyspecjalizowanej działalności przedsiębiorstw (wspierające przedsiębiorców od etapu koncepcyjnego do wdrożenia pomysłu na internacjonalizację działalności i podjęcia międzynarodowej współpracy gospodarczej). Wspierane będą działania klastrów organizujących współpracę swoich członków w celu wspólnej internacjonalizacji działalności gospodarczej lub internacjonalizacji produktów i usług klastra, jak również promocji przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych. WRPO OŚ PRIORYTETOWA 1 Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka Priorytet inwestycyjny 3.2 c.d. Typy projektów: wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw i ich sieci, w tym klastrów, wsparcie międzynarodowej współpracy gospodarczej przedsiębiorstw, promocja przedsiębiorstw regionu na rynkach międzynarodowych, promocja gospodarcza i turystyczna regionu. Beneficjenci: przedsiębiorcy, sieci przedsiębiorstw, w tym klastry, instytucje otoczenia biznesu, organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki oraz jednostki organizacyjne 13

14 WRPO OŚ PRIORYTETOWA 1 Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka Priorytet inwestycyjny 3.3 Wspieranie tworzenia i poszerzania zaawansowanych zdolności w zakresie rozwoju produktów i usług Wsparcie w ramach Priorytetu Inwestycyjnego koncentrować się będzie na wspomaganiu rozwoju sektora MŚP przez zwiększenie ich aktywności inwestycyjnej - wprowadzanie nowych i ulepszonych produktów i usług, w szczególności przez wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań (innowacje produktowe, procesowe, organizacyjne i marketingowe), a także adaptację produktów, usług i technologii dla potrzeb nowych rynków lub grup docelowych oraz wzrost zatrudnienia. Preferowane będą projekty wspierające innowacje w inteligentne specjalizacje regionu. Podstawowym kierunkiem realizowanego wsparcia będą w pierwszej kolejności inwestycje w nowoczesne maszyny i sprzęt produkcyjny. WRPO OŚ PRIORYTETOWA 1 Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka Priorytet inwestycyjny 3.3 (c.d.) W ramach Priorytetu Inwestycyjnego przewiduje się także wsparcie rozwoju klastrów regionalnych i lokalnych. Głównym celem polityki klastrowej ma być wzmocnienie innowacyjności i konkurencyjności wielkopolskiej gospodarki dzięki intensyfikacji współpracy, interakcji i przepływów wiedzy w ramach klastrów oraz wspierania rozwoju strategicznych specjalizacji gospodarczych (klastrów kluczowych): wspieranie istniejących i nowotworzonych klastrów przez dofinansowanie koordynatorów klastrów, w tym prowadzonych przez nich inicjatyw klastrowych, a także wspieranie wybranych klastrów o kluczowym znaczeniu i potencjale konkurencyjnym dla gospodarki regionu. Przewiduje się wspieranie wczesnej fazy rozwoju klastrów (faza embrionalna/inkubacji) i wspieranie rozwoju klastrów znajdujących się w fazie wzrostu, ze szczególnym uwzględnieniem podnoszenia ich innowacyjności, m.in. kluczowe klastry dla regionu. 14

15 WRPO OŚ PRIORYTETOWA 1 Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka Priorytet inwestycyjny 3.3 (c.d.) Typy projektów: inwestycje w przedsiębiorstwa na rzecz nowych lub ulepszonych produktów i usług, wsparcie rozwoju klastrów, wsparcie inwestycyjne dla podmiotów ekonomii społecznej. Beneficjenci: przedsiębiorcy, sieci przedsiębiorstw, w tym klastry, podmioty ekonomii społecznej. Priorytet inwestycyjny 2.2 WRPO OŚ PRIORYTETOWA 2 Społeczeństwo Informacyjne Rozwój produktów i usług opartych na TIK, handlu elektronicznego oraz zwiększanie zapotrzebowania na TIK [TIK technologie informacyjne i komunikacyjne] W ramach tego Priorytetu Inwestycyjnego realizowane będzie między innymi wsparcie przedsiębiorstw (w tym producentów rolno-spożywczych) w zakresie rozwoju produkcji i usług, przy zastosowaniu technologii informacyjnokomunikacyjnych. W ramach projektów możliwe będzie inwestowanie w nowe e-usługi, w systemy obsługi działalności przedsiębiorstw, w działalność on-line, w oprogramowanie, w systemy zarządzania i portale internetowe, a także wspieranie szkoleń w zakresie rozwoju produktów i usług opartych na TIK. 15

16 WRPO OŚ PRIORYTETOWA 2 Społeczeństwo Informacyjne Priorytet inwestycyjny 2.2 (c.d.) Typy projektów: dotacje na rzecz tworzenia i wdrażania nowych e-usług, wsparcie działalności on-line przedsiębiorstw, wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań informatycznych w zakresie organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem, wsparcie TIK na rzecz współpracy i sieciowania działalności gospodarczej (w tym wsparcie systemu B2B). Beneficjenci: przedsiębiorcy, sieci przedsiębiorstw, w tym klastry Analiza dotycząca możliwości tworzenia klastrów i innych powiązań przedsiębiorstw na terenie Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Konińskiej Zleceniodawca: Starostwo Powiatowe w Koninie (Lider projektu Aglomeracja konińska współpraca JST kluczem do nowoczesnego rozwoju gospodarczego, realizowanego ze wsparciem UE) Wykonawca: Konsorcjum firm Creative Tower Paweł Gałecki i Res Public Sp. z o.o. Dokument powstał w okresie czerwiec-listopad

17 Cel opracowania: określenie możliwości tworzenia klastrów i innych powiązań przedsiębiorstw na terenie Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Konińskiej. Analiza odpowiada na pytania: - o bariery w tworzeniu klastrów i innych powiązań przedsiębiorstw na terenie OFAK, - określa potencjał do tworzenia klastrów z wyodrębnieniem poszczególnych JST, - charakteryzuje branże wiodące w OFAK z wyodrębnieniem poszczególnych JST, mających znaczący wpływ na rozwój gospodarczy, - oszacowanie ilości przedsiębiorstw, JST, IOB, uczelni zainteresowanych udziałem w inicjatywach klastrowych, - wskazuje oczekiwania związane z udziałem w inicjatywach klastrowych (oczekiwane rodzaje wsparcia) - jakie są kierunki rozwoju gospodarki lokalnej OFAK z uwzględnieniem trendów krajowych oraz w oparciu o inteligentne specjalizacje, w tym z uwzględnieniem budowania sieci powiązań, - określa role JST, IOB, sektora nauki w kreowaniu inicjatyw klastrowych, dotyczące rekomendacji kierunków działań na rzecz tworzenia inicjatyw klastrowych. Obszar Funkcjonalny Aglomeracji Konińskiej złożony jest z dwóch głównych jednostek podziału administracyjnego z powiatu konińskiego i Konina, miasta na prawach powiatu. Obszar składa się z 16 jednostek samorządu terytorialnego: powiatu, miasta na prawach powiatu, 5 gmin miejskowiejskich i 9 gmin wiejskich. Branże, mające potencjał do tworzenia powiązań kooperacyjnych i klastrów na terenie OFAK: - energetyka (sektor paliwowo-energetyczny) i niska emisja, - logistyka i transport, - turystyka, - przetwarzanie odpadów, - rolnictwo, sadownictwo i przetwórstwo spożywcze, - budownictwo i produkcję przemysłową, - przemysł meblarski. 17

18 Rekomendacje wynikające z przeprowadzonej analizy: Rekomenduje się tworzenie klastrów na obszarze Aglomeracji Konińskiej. Główną rekomendację stanowi utworzenie na terenie OFAK jednego podmiotu odpowiedzialnego za integrację działań wspierających przedsiębiorczość i inicjatywy klastrowe na obszarze całej aglomeracji. Rekomenduje się koncentrację działań rozwojowych na obszarach gospodarki wskazanych w analizie jako posiadające potencjał klastrowy. Działania związane z aktywnym rozwojem tyh obszarów dotyczyć powinny przede wszystkim: integracji i inicjowania współpracy, tworzenia infrastruktury B + R, kampanii: edukacyjnych, informacyjnych, promocyjnych, szkoleniowych, przygotowania odpowiednich terenów i obiektów inwestycyjnych, wdrażania innowacji, transferu technologii, współpracy B +R. Dziękuję za uwagę Beata Frontczak bf@i-laboratorium.pl Tel