Mundur górniczy i czako

Transkrypt

1 Mundur górniczy i czako Zwyczaj noszenia munduru wprowadzono w XVIII w. na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim. Gwałtowny rozwój górnictwa węgla kamiennego, zapoczątkowany pod koniec XVIII w., wiązał się z masowym napływem ludzi do kopalń. Wzorem dla dzisiejszego munduru górniczego był uniform wprowadzony w XVIII wieku na terenie Niemiec w Zagłębiu Ruhry. W Polsce pierwsze mundury wprowadzone zostały w 1817 roku i służyły jako odzież robocza. Wzorem były stroje piechoty Królestwa Polskiego. Różniły się dla poszczególnych stopni pracowników górnictwa. Obecnie mundury różnią się jedynie dystynkcjami i kolorem pióropuszy. Wprowadzenie mundurów miało służyć zacieśnieniu więzi górniczych. Obecny wzór munduru został wprowadzony w 1983 r. i nawiązuje do pierwowzoru. Wysoka sztywna czapka spełniała rolę hełmu ochronnego. Czasami dla ochrony przed wodą kapiącą ze stropu naciągano na głowę kaptur, który przedłużał się w dłuższą lub krótszą pelerynkę. Najbardziej charakterystycznym elementem stroju górniczego był skórzany fartuch zwany skórą lub łatą (dlatego dziś górnik przyjmowany do braci na specjalnym chrzcie skacze przez skórę). 1 / 6

2 Mundur górniczy (śl.: bergmůńok) - uniform przeznaczony dla osób posiadających stopień górniczy. Mundur górniczy jest symbolem przynależności do górniczego stanu, wyrazem tradycji i szczególnego uznania dla ciężkiej i odpowiedzialnej pracy górniczej. Kurtka górnicza z czarnej krepy zapinana jest na 9 guzików z żółtego metalu. Na piersiach skośnie ku dołowi zbliżające się patki z czarnego aksamitu, każda ozdobiona 5 guzikami. Kołnierz stojący, półwykładany o wysokości 5 cm, aksamitny, czarny, zapinany na haftkę, połączony z wykładanym na ramiona z przodu i z tyłu szerokim kołnierzem-pelerynką. Na kołnierzu właściwym znak górniczy (pyrlik i żelozko) haftowany złotą nicią. Na rękawach między łokciem a ramieniem, na środkowej części naszywki szmuklerskiej, powyżej półkola, naszyte na czarnym aksamicie dystynkcje stopnia górniczego. Rękawy zakończone u dołu mankietem o szerokości 8 cm i patkami o długości 13 cm i szerokości 3 cm z czarnego aksamitu. Patki wzdłuż szwu łokciowego, z góry ku środkowi ścięte skośnie, każda ozdobiona 5 guzikami. Spodnie do munduru górniczego uszyte są również z czarnej krepy, długie, szerokie u dołu 25 cm. Spódnica do munduru górniczego również z czarnej krepy, wąska z fałdami z przodu, wykończona u góry paskiem o szerokości 2 cm, zapięta na lewym boku na zamek błyskawiczny i guzik. W wersji szerokiej, spódnica jest bez fałdu z przodu, szersza u dołu o 50cm od obwodu bioder. Stopnie górnicze Odznakę stopnia górniczego na kurtce stanowi właściwy danemu stopniowi wzór borty i rozetka na naszywce szmuklerskiej. 2 / 6

3 Rozetki stosowane są do oznaczenia stopni w grupie. Wykonane są z żółtego metalu, z wytłoczonymi ku górze pyrlikiem i żelozkiem, przy czym tło pokryte jest czarną emalią, a znak górniczy i otok błyszczą metalicznie. W każdej grupie dystynkcje (z wyjątkiem generalnego dyrektora górnictwa oraz generalnego honorowego dyrektora górniczego) istnieją trzy stopnie: - I stopień ma naszyte trzy rozetki, jedna od drugiej w odległości 2 cm - II stopień ma naszyte dwie rozetki, jedna od drugiej w odległości 2 cm - III stopień ma naszytą jedną rozetkę, na środku dystynkcji. Hierarchia stopni górniczych GENERALNY GÓRNICTWA GENERALNY GÓRNICZY I STOPNIA GENERALNY GÓRNICZY I STOPNIA GENERALNY GÓRNICZY I STOPNIA GENERALNY HONOROWY GÓRNICZY GÓRNICZY I STOPNIA GÓRNICZY II STOPNIA GÓRNICZY III STOPNIA INŻYNIER GÓRNICZY I STOPNIA INŻYNIER GÓRNICZY II STOPNIA INŻYNIER GÓRNICZY III STOPNIA TECHNIK GÓRNICZY I STOPNIA TECHNIK GÓRNICZY II STOPNIA TECHNIK GÓRNICZY III STOPNIA GÓRNIK 3 / 6

4 I STOPNIA GÓRNIK II STOPNIA GÓRNIK III STOPNIA Czako Górnicza czapka to czako (z pióropuszem, z symbolem skrzyżowanych pyrlika i żelozka). Wykonane jest z tektury bez daszka o wysokości 12,5 cm, obciągnięte czarną krepą z miękkim denkiem u góry. Czako zaopatrzone jest z przodu w godło górnicze haftowane złotą nicią. Przy czako z lewej strony znajduje się pióropusz ze zwisającymi piórami o długości 22 cm w kolorze: - Zielonym - dla grupy dystynkcji generalnego dyrektora górnictwa. - Białym - dla grupy dystynkcji dyrektorów, inżynierów i techników górniczych. - czarnym - dla grupy dystynkcyjnej górnicy. - Czerwonym - dla członków górniczej orkiestry - Biało-czerwonym - dla kapelmistrza. Pióropusz przy czako symbolizuje ptasie pióra, którymi kiedyś górnicy czyścili otwory strzałowe. 4 / 6

5 Pyrlik i żelozko Górnicze godło duma branży. Ludzie spoza Śląska mówią o nim skrzyżowane młotki. Dokładnie są to skrzyżowane żelazny młot pyrlik oraz żelazny klin zwany żelozkiem, czyli najstarsze znane narzędzia górnicze. Istotną rzeczą jest ułożenie obu narzędzi. Pyrlik leży na żelozku przygotowany do uchwycenia prawą ręką, a żelozko jest gotowe dla ręki lewej. Honorowa szpada górnicza 5 / 6

6 Honorowa dopełnieniem Jak "... Polszcze rycerskiego, mają Wedle owe dla Honorową lewym In górniczego pisze czasy w alto boku. zamysłu, wielkim przysparzali, kronikarz: tempore, Szpada szpadę był na galowego ponad dzieła..." poszanowaniu nadających górniczą znak Górnicza kiedy wszelkie Włodarze munduru białą to nosi kopacze przywileje, jest broń stany. i estymie. się szczególnym Rzeczpospolitej, górniczego. im i A do gwarkowie, signum dorównać uroczystym pasa wyróżnieniem przypinali, swoim chcąc on pasowani mundurze był podnieść winien znojnym zaświadczając wśród byli stanowi górniczym gwarkowie trudem gorny braci rycerskiemu, lud tym, górniczej wielkich zawieszoną do wielce że stanu bogactw i zasłużeni gwarecki który przyna 6 / 6